Madhava: Jaiminiyanyayamalavistara,
a metrical exposition of Jaimini's Mimamsasutra,
with Madhava's prose commentary
Based on the ed. by Pandit Sivadatta: Jaiminiyanyayamala, Poona 1892.
(Anandasrama Sanskrit Series, 24)
ADHYAYA 4
Input by members of the Sansknet project
(formerly: www.sansknet.org)
This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding.
Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks.
These and other irregularities cannot be standardized at present.
THE TEXT IS NOT PROOF-READ!
STRUCTURE OF REFERENCES (added):
Jaim_n,n.n = Jaimini: Mimamsasutra_Adhyaya,Pada.Sutra
MJaiNy_n,n.n = Madhava: Jaiminiyanyayamalavistara_Adhyaya,Pada.Sutra
MJaiNyC_n,n.n = Madhava: JaiminiyanyayamalavistaraCommentary_Adhyaya.Pada.Sutra
#<...># = BOLD
___________________________________________________________________
THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
description character =ASCII
long a à 224
long A â 226
long i ã 227
long I ä 228
long u å 229
long U æ 230
vocalic r ç 231
vocalic R è 232
long vocalic r é 233
vocalic l ë 235
long vocalic l í 237
velar n ï 239
velar N ð 240
palatal n ¤ 164
palatal N ¥ 165
retroflex t ñ 241
retroflex T ò 242
retroflex d ó 243
retroflex D ô 244
retroflex n õ 245
retroflex N ö 246
palatal s ÷ 247
palatal S ø 248
retroflex s ù 249
retroflex S ú 250
anusvara ü 252
capital anusvara ý 253
visarga þ 254
long e ¹ 185
long o º 186
l underbar × 215
r underbar Ÿ 159
n underbar 173
k underbar É 201
t underbar  194
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order
to facilitate word search.
For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings
and formats see:
https://tylergneill.github.io/gretil-mirror/gretil/gretdiac.pdf
and
https://tylergneill.github.io/gretil-mirror/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________
atha caturthàdhyàyasya prathamaþ pàdaþ /
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.1
÷eùa÷eùitvasiddhau kiü prayojyaü kiü prayojakam /
ityapekùodayàdvakti caturtha tapratyuktaye // MJaiNy_4,1.1 //
------------------
anena tçtãya- caturthayoradhyàyayoþ pårvottarabhàva upapàditaþ || MJaiNyC_4,1.1 ||
(prathame pratij¤àdhikaraõe såtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.2-3
caturthàdhyàyasya prathamapàde prathamàdhikaraõamàracayati-
cintà na kàryà kàryà và kratvarthapuruùàrthayoþ /
aphalatvànna kartavyà prayuktaukriyatàmiyam // MJaiNy_4,1.2 //
kvacidetadvicàreõa kvacitphalavidherva÷àt /
kvacitsàkùàdihàdhyàye prayuktirbahudhocyate // MJaiNy_4,1.3 //
------------------
'kratvartho 'yam, puruùàrtho 'yam' iti vivekasya prayojanaü kimapi na pa÷yàmaþ |
tasmàt- kàkadantavicàravadayaü vicàra upekùaõãyaþ- iti cet |
maivam |
tena vicàreõa prayukterj¤àtuü ÷akyatvàt |
sàkùàdvà paramparayà và prayuktinirõayopayuktaü sarvamiha cintanãyam || MJaiNyC_4,1.2-3 ||
(dvitãye kratvarthapuruùàrthalakùaõàdhikaraõe såtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.4
dvitãyàdhikaraõe prathamavarõakamàracayati-
kratvarthàdernàsti vàsti lakùma nàstyaniråpaõàt /
kratave yastadartho 'sàviti tasya niråpaõam // MJaiNy_4,1.4 //
------------------
'kratàvanuùñheyaþ kratvarthaþ' ityukte godohanàdàvativyàptiþ |
'puruùeõàrthyamànaþ puruùàrthaþ' ityukte prayàjàdãnàmapyanuùñheyatayà puruùeõàrthyamànatvàdativyàptiþ |
tasmàt- tayoradruùñaü lakùaõaü durniråpama- iti cet |
maivam |
çtusvaråpapauùkalyàyaiva yo vidhãyate sa kratvarthaþ |
prayàjàdayastàdç÷àþ |
nahi prayàjàdimiþ puruùasya ka÷citprãtivi÷eùa utpadyate, yenaite puruùàrthà bhaveyuþ |
dar÷apårõamàsakratustu taiþ prayàjàdibhiþ phalajananasàmarthyalakùaõaü pauùkalyaü pràpnoti |
tasmàt- te kratvarthàþ |
puruùaprãtaye vidhãyamànaþ puruùàrthaþ |
dar÷apårõamàsàdayo godohanàdaya÷ca tàdç÷àþ |
na hi dar÷apårõamàsàbhyà kasyacitkratoþ pauùkasyaü bhavati |
trayoreva kratutvàt |
nàpi godohanaü kratvartham |
tadabhàve 'pi camasena kratupauùkalyasiddhiþ |
tasmàt- suniråpaõaü tadubhayalakùaõam || MJaiNyC_4,1.4 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.5
dvitãyavarõakamàracayati-
phalaü vidheyaü no và'dyo bhàvanàü÷atvato 'nyavat /
na bhàvyàü÷o vidheyaþ syàdràgàttatra pravartanàt // MJaiNy_4,1.5 //
------------------
'dar÷apårõamàsàbhyàü svargakàmo yajeta' iti svargaþ phalatvena ÷råyate |
tatra-vimataü phalaü vidheyam, bhàvanàü÷atvàt, karaõavat, itikartavyatàvacca - iti cet |
maivam |
apravçttapravartanaü hi vidhànam |
phalaü tu puruùaþ saundarya jàmansvayaü ràgàdeva pravçttaþ- iti vyarthastatra vidhiþ || MJaiNyC_4,1.5 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.6
tçtãyavarõakamàracayati-
godohanaü dvayàrtha syàmna và bhànàddvayàrthatà /
anyathàpi kratoþ siddhiþkevalaü puruùàya tat // MJaiNy_4,1.6 //
------------------
dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate- 'camasenàpaþ praõayedgodohanena pa÷ukàmasya' iti |
tatra- godohanasya kratvarthatvaü puruùàrthatvaü ca, ityàkàradvayamasti pa÷uphalajanamena puruùaprãtirbhàti, apàü praõayanena kratupauùkalyamapi bhàti- iti cet |
maivam |
godohanamantareõa phalàsiddhirbhavatu puruùàrthatvam |
kratustu tadabhàve 'pi camasena sidhyatãti na kratvarthatà || MJaiNyC_4,1.6 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.7
caturthavarõakamàracayati -
dravyàrõanaü syàtkratvartha pumartha và kratàvidam /
niyatatvàtpumarthatvaü dçùñaü kratvarthatà'rthikã // MJaiNy_4,1.7 //
------------------
bràhmaõasya dravyàrjane pratigrahayàjanàdhyàpanànyeva niyatàni tatra tatra ÷rutàni, ràjanyasya jayàdikam, vai÷yasya kçùyàdikam, ÷ådrasya sevàdikam |
tacca yadetaddravyasaüpàdanaü tadetatkratvartham |
kutaþ |
arjanopàyànàü niyatatvàt |
puruùaprãtestu yena kenàpi dravyeõa siddhatvàdarjanopàyaniyamastatra nirarthakaþ |
kratau tu niyamàpårva paramàpårvàpayogãti sàrthako niyamaþ- iti pràpte |
bråmaþ- dravyàrjane ràgaþ pravartako dçùña iti na vidhirapekùyate |
phalaü ca kùunnivçttyàdiråpaü dçùñameva |
ata eva smaryate-
'ùaõõàü tu karmaõàmasya trãõi karmàõi jãvikà |
yàjanàdhyàpane caiva vi÷uddhàcca pratigrahaþ || ita |
kratvarthatve tu jãvanàbhàvàtkratureva na sidhyet |
puruùàrthatàyàü svaihikaprãtikàribhojanàdivatkratoràmuùmikaprãtikàritayà puruùàrthaùvantarbhàvàtkratvarthatàpyàrthikã sidhyati |
upàyaniyamaståpàyàntareùu pratyavàyavivakùayopapadyate |
tasmàt- dravyàrjanaü puruùàrtham || MJaiNyC_4,1.7 ||
(tçtãye prajàpativratànàü puruùàrthatàdhikaraõe såtràõi 3-6)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.8-9
tçtãyàdhikaraõamàracayati-
nekùetodyantamàdityaü kratvartha tanna vàgrimaþ /
phalasyàkalpanãyatvàtkratau pràptaü niùidhyate // MJaiNy_4,1.8 //
vratoktyà paryudàsatve saükalpo 'nãkùaõe 'tra saþ /
na kratvaïgasamànatvàtpumarthaþ pàpahànaye // MJaiNy_4,1.9 //
------------------
anàrabhya ÷råyate- 'nekùetodyantamàdityaü nàstaü yantaü kadàcana' iti |
atra na¤padamabhidhàvçttyà pratiùedhaü bråte, na tu paryudàsam |
pratiùedha÷ca pràptipårvakaþ |
pràpti÷ca vaidikasya nipedhasya vaidikã pratyàsannà |
tathà sati kratau yatrà'dityekùaõaü vihitam, tatràyaü niùedha udayàstamayodde÷ena pravartate |
evaü ca sati phalaü na kalpanãyam |
paryudàsamà÷ritya puruùàrthatvàïgãkàre 'dhikàrasiddhaye phalaü kalpanãyaü syàt |
tasmàt- kratvartho niùedhaþ- iti pràpte-
bråmaþ- 'tasya vratam' ityupaktamya 'nekùetodyantamàdityam' ityàmnàtatvàdanãkùaõaråpaü kiücidanuùñheyam |
tacca paryudàsatve satyavakalpate |
ãkùaõasyàbhàvaþ pratiùedhapakùe na¤arthaþ |
paryudàsapakùe tvãkùaõàditaraþ saükalpo na¤padena lakùyate |
sa ca saükalpo 'trànuùñheyavratatvena vidhãyate |
yadyapãkùaõàditare bahavo vyàpàrà anuùñhànayogyàþ santi, tathàpi kàyikavàcikavyàpàravi÷eùasyàpratãyamànatvàt, mànasavyàpàrasyàvarjanãyatvàcca saükalpa eva pari÷iùyate |
saükalpanãya÷càrthaþ pratyàsattyà dhàtvarthaniùedhaþ |
tathà sati'udyantam, astaü yantaü cà'dityaü nekùiùye' ityevaüråpaþ saükalpo 'trànuùñheyatvena vidhãyate |
na ca tasya saükalpasya kratvaïgatvam |
tadbodhaka÷rutiliïgàdipramàõàbhàvàt |
na ca puruùàrthatve 'pi pramàõàbhàvaþ |
'etàvatà hainasà mukto bhavati' ityanena vàkyenekùituþ puruùasya pratyavàyasaübandhamupanyasya tatpratyavàyanivàraõaphalakasyànãkùaõasaükalpasya vidhànena puruùàrthatvàvagamàt |
kratvaïgatvavivakùàyàü tu kratuvaikalyaråpo vipakùabàdha upanyasyeta |
tasmàt- anãkùaõasaükalpàdãni prajàpativratàni puruùàrthàni || MJaiNyC_4,1.8-9 ||
(caturthe yaj¤àyudhànàmanuvàdatàdhikaraõe såtràõi 7-10)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.10-11
caturthàdhikaraõamàracayati-
da÷a yaj¤àyudhànãti haviùñvena vidhirna và /
àdyo 'pràpteþ puroóà÷e samuccayavikalpate // MJaiNy_4,1.10 //
sàrdhamutpatti÷iùñena vikalpàdirna yujyate /
sphyenoddhantãti yatpràptaü tadatrànådya saüstavaþ // MJaiNy_4,1.11 //
------------------
dar÷apårõamàsayoþ- 'sphya÷ca kapàlàni ca-' ityàdyupakramya 'etàni vai da÷ayaj¤àyudhàni' ityàmnàtam |
tàni càtra haviùñvena vidhãyante |
kutaþ |
mànàntarairapràptatvenàpårvàrthatvàt |
yadi tatra puroóà÷o havirbhavat, tadà tena sahaiteùàü samuccayo vikalpo vàstu- iti pràpte, |
bråmaþ- 'àgneyo 'ùñàkapàlaþ' ityutpatti÷iùñena puroóà÷ena saha pa÷càcchiùñànàmàyudhànàü vikalpaþ samuccayo và na saübhavati |
àyudhatvaü yaj¤asàdhanatvam |
tacca 'sphyenoddhanti, kapàleùu ÷rapayati' ityàdi÷àstrasiddhamevàtrànådya 'yaj¤àyudhàni saübharati' ityeùa saübharaõavidhiþ ståyate |
tasmàt- nàsti haviùñvam || MJaiNyC_4,1.10-11 ||
(pa¤came pa÷vekatvàdhikaraõe såtràõi 11-16)
##
##
##
##
#<÷abdavat tåpalabhyate tadàgame hi taddç÷yate tasya j¤ànaü hi yathànyeùàm / Jaim_4,1.15 />#
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.12-13
pa¤camàdhikaraõamàracayati-
pa÷uràlabhya ityatra pa÷vaikye yajanàïgatà /
nàstyasti và'dyaþ svapade ÷rutyà pa÷vaïgatàgateþ // MJaiNy_4,1.12 //
àdau svapratyayopàtta àsannatarakàrake /
yogaþ kratau pa÷au ceti krame yàgàïgatocità // MJaiNy_4,1.13 //
------------------
'agnãùomãyaü pa÷umàlabheta' ityatra pa÷orekatvaü yajanàïgaü na bhavati |
tasya ÷rutyà pa÷usaübandhàvagamàt |
'pa÷um' ityetasminneva pade pa÷utadekatvayoþ ÷ravaõàtpadàntaranairapekùyeõa parasparasaübandho 'vagamyate |
yàgastu 'àlabheta' ityanena padàntareõopàttaþ |
tatra vàkyena saübandhàvagatiþ |
vàkyàcca ÷rutirbalãyasã |
tata ekatvasya yàgàïgatvàbhàvàddvàbhyàü bahubhirvà yàgo 'nuùñhàtuü ÷akyate- iti pràpte, bråmaþ- 'pa÷um' iti padaü yadyapyekam, tathàpi prakçtyà pa÷urmirdiùñaþ |
pratyayena kàrakatvam, ekatvaü ca, ityubhayaü nirdiùñam |
tata ekatvasyà'sannatare kàrake prathamaü saübandho bhavati |
kàrakatvaü nàma kriyàhetutvam |
tathà sati kàrakadvàrà kriyàyàmapi saübandhaþ pratyayenaivàvagataþ |
kriyàvi÷eùa÷ca saünihitapadàntaropàtto yàga iti yajanàïgatvamekatvasya sidhyati |
taccaikatvaü svayamamårtatayà yàgakriyàü niùpàdayitumasamartha sattatra samarthe pa÷udravyaü pa÷càdavacchinatti |
tata ekatvasya yàgàïgatvànna dvàbhyàü tribhirvà yàgasiddhiþ |
evam- 'anaóvàhau yunakti' 'vasantàya kapi¤jalànàlabhate' ityatra dvitvabahutvayorvivakùitatvaü draùñavyam || MJaiNyC_4,1.12-13 ||
(ùaùñhe pa÷uliïgavivakùàdhikaraõe såtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.14
ùaùñhàdhikaraõamàracayati-
na puüliïge vivakùà và vivakùànupayogataþ /
àdyo 'nuùñhityapekùatvàtsaükhyàvattadvivakùyatàm // MJaiNy_4,1.14 //
------------------
'pa÷umàlabheta' ityatra pa÷upade puüliïgamavivakùitam |
kutaþ |
÷abdàrthavicàre 'nuùñhànavicàre ca tadupayogàdar÷anàt |
aliïge 'pi vçkùapadàrthe puüliïgo vçkùa÷abdaþ prayujyate |
tathà puüvyaktàvapi strãliïgo makùikà÷abdaþ prayuktaþ |
tato na liïgasya ÷abdàrthatvena vivakùàsti |
anuùñhànamapi puüvyaktistrãvyaktyoþ samànam |
ekatvàvacchinnapa÷utve vaiùamyàbhàvàt |
tasmàt- avivakùitaü liïgam- iti pràpte,-
bråmaþ- yathà pa÷utvajàtiþ, yathà và -tadekatvam, vçddhavyavahàre 'nvayavyatirekàbhyàmananyathàsiddhàbhyàü ÷abdàrthaþ, tathà liïgasyàpi kutaþ ÷abdàrthatà na syàt |
vçkùamakùikà÷abdayostu na vayamarthataþ sàdhutàü bråmaþ, kiütvabhiyuktaprayogamàtrabalena sàdhutvam |
na cànuùñhàne sàmyam |
apuüspa÷au vi÷eùasadbhàvàt |
'vàkta àpyàyatàm' ityàdibhirmantraistattadavayavànàmàpyàyamanakàle 'meóhraü tu àdhyàyatàm' iti mantreõa tadavayavasyà'pyàyana÷ravaõàt |
tasmàt-ekatvavatpuüliïgamapi vivakùitam || MJaiNyC_4,1.14 ||
(saptame- à÷rayiõàmadçùñàrthatàdhikaraõe såtràõi 18-20)
#<à÷rayiùv avi÷eùeõa bhàvo 'rthaþ pratãyeta / Jaim_4,1.18 />#
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.15-16
saptamàdhikaraõamàracayati-
sviùñakçtsaüskçtau kùãõa utàpårvopayogyapi /
prayojanaikyamekasminyuktaü karmaõyataþ kùayaþ // MJaiNy_4,1.15 //
mantreõa devasaüskàraþ prakùepàñhdravyasaüskçtiþ /
tyàgàdapårvamutpannaü pradhànàpårvagaü ca tat // MJaiNy_4,1.16 //
------------------
yo 'yaü sviùñakçdyàgaþ so 'yamupayuktahaviþsaüskàraþ- ityavivàdam |
tatra saüskàrasya dçùñaprayojanatvenàva÷yaübhàve sati tàvataivopakùãõaþ sviùñakçdyàgo nàpårvasyopakaroti |
na hyekasminkarmaõi prayojanadvayaü yuktam- iti pràpte, -
bråmaþ- karmaõa ekatve 'pyaü÷abhedàtprayojanabhedo na virudhyate |
mantrapàñhaþ, dravyaprakùepaþ, devatodde÷ena tyàga÷ca, iti trayoü'÷àþ |
tatra tyàgena paramàpårvopayuktamavàntaràpårvamutpadyate |
tasmàt- sviùñakçdubhayàrthaþ |
evam- antyaprayàjapa÷upuroóà÷àvapyudahàryai || MJaiNyC_4,1.15-16 ||
(aùñame prayuktivicàrapratij¤àdhikaraõe såtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.17
aùñamàdhikaraõamàracayati-
÷eùatvamuparigranthe cintanãyamutetarat /
÷eùo mànànna tasyàtra prayuktyàkhyaphaleraõàt // MJaiNy_4,1.17 //
------------------
vakùyamàõeùvadhikaraõeùu ÷eùatvameva cintàviùayaþ |
yathà - atãteùvadhikaraõeùu kratu÷eùo 'yam, puruùa÷eùo 'yam, iti cintitam, tadvat |
kutaþ |
uparitanagranthena tatra tatra parõàdãnàü ÷eùatvavicàrasya bhàsamànatvàt- iti cet |
maivam |
÷eùatvasya yatprayuktiråpaü phalaü tadeva pràdhànyena vicàryate |
÷eùatvaü tu tadupayogitveneti na tadvicàraþ pradhànabhåtaþ || MJaiNyC_4,1.17 ||
(navame- àmikùàprayuktatàdhikaraõe (vàjinanyàye) såtràõi 22-24)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.18-19
navamàdhikaraõamàracayati-
àmikùà vàjinaü ca syàddadhyànãteþ prayojakam /
utà'mikùaiva sàmarthya dvayostulyaü tato 'gnimaþ // MJaiNy_4,1.18 //
àmakùã paya evàtra tacchabdànmantrato rasàt /
prayojikaikà pradhànyàdanuniùpàdi vàjinam // MJaiNy_4,1.19 //
------------------
idamàmnàyate- 'tapte payasi dadhyànayati sà vai÷vadevyàmikùà vàjibhyo vàjinam' iti |
tatra-payasi dadhiprakùepàdàmikùàdravyaü yathà niùpadyate, tathà vàjinadravyamapi' iti dadhyànayanasya janakatvasàmarthyamubhayadravyaviùayaü tulyameva |
tasmàt- ubhayamapi prayojakam- iti pràpte,-
bråmaþ- 'na dravyàntaramàmikùà, kiü tu paya eva' iti tacchabdàdibhiravagamyate |
'yasminpayasi dadhiprakùepaþ, sà'mikùà' iti tacchabdena payaþ paràmç÷yate |
àmikùàyàgasya puronuvàkyàyàmevamàmnàtam- 'jupantàü yujyaü payaþ' iti |
payorasa÷ca madhura àmikùàyàmanuvartate, na tu vàjine |
tataþ- pràdhànyena payaso vanãbhàvàvasthàü janayituü dadhyànãtam- ityàmikùaiva prayojikà |
anuniùpàdyeva vàjinam, na tu prayojakam || MJaiNyC_4,1.18-19 ||
(da÷ame gavànayanasya padakarmàprayuktatàdhikaraõe såtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.20-21
da÷amàdhikaraõamàracayati-
somakrayaõyànayane padakarma prayojakam /
na và'dyo 'kùà¤janasyàpi krayavatsaünikarùataþ // MJaiNy_4,1.20 //
tçtãyayà krayàrthà gaustaddvàrà'nayanasya ca /
tàdarthyattatprayuktaü tanna prayojakatà pade // MJaiNy_4,1.21 //
------------------
jyotiùñome somakraya àghnàyate- 'ekahàyanyà krãõàti' iti |
sevamekahàyanã gauryadà somaü kretumànãyate, tadàdhvaryustasyàþ pçùñhato 'nugacchati |
tadapyàmnàtam- 'ùañpadànyanuniùkràmati' iti |
tataþ saptame pade hiraõyaü nidhàya hutvà tatpadagataü rajo gçhõãyàt |
etadapi ÷råyate- 'saptamaü padamadhvaryura¤jalinà gçhõàti' iti |
tadetadrajaþ saügçhya havirdhànayoþ ÷akañayorakùe tena rajasàü saüyuktama¤janaü prakùipet |
etadapi ÷rutam-'yaj¤aü và etatsaübharanti yatsomakrayaõyai padam' iti prastutya 'yarhi havirdhàne pràcã pravartayeyuþ, tarhi tenàkùamupà¤jyàt' iti |
tatra yathà krayaþ saünikçùñaþ, tathaiva padakarmàpyakùà¤janaü saünikçùñam |
athocyeta-
dadhyànayanamàmikùayà yathà saüyuktam, na tathàkùà¤janaü somakrayaõyànayanena saüyuktam- iti |
tanna |
kraye 'pi tadasaüyogasya tulyatvàt |
atha- asaüyukto 'pi krayo gavànayanena niùpadyate |
- tarhyakùà¤janamapi tena niùpadyate- iti samànatvàt |
krayavatpadakarmàpi somakrayaõyànayanasya prayojakam- iti pràpte,-
bråmaþ- 'ekahàyanyà krãõàti' iti tçtãyà÷rutyà goþ krayàrthatà gamyate |
godvàrà tadànayanamapi krayàrthameveti kraya evà'nayane prayojakaþ |
na ca padakarmàrthatvaü gorvà tadànayanasya và kvacicchrutam |
tasmàt- tadaprayojakam || MJaiNyC_4,1.20-21 ||
(ekàda÷e kapàlànàü tuùopavàpàprayuktatàdhikaraõe såtram / )
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.22-23
ekàda÷àdhikaraõamàracayati-
÷rapaõaü tuùavàpa÷ca kapàlasya prayojakau /
uta ÷capaõamevà'dyo vàpàrthatvàttçtãyayà // MJaiNy_4,1.22 //
puroóà÷akapàletinàmnà syàcchrapaõàrthatà /
prayuktasya prayuktirno tasya vàpe prasa¤janam // MJaiNy_4,1.23 //
------------------
'kapàleùu ÷rapayati' iti ÷rapaõaü puroóà÷asya ÷rutam |
tathà- 'puroóà÷akapàlena tuùànupavapati' iti kapàle tuùadhàraõaü ÷rutam |
te ca tuùàþ sakapàlàþ 'rakùasàü bhàgo 'si' iti mantreõa naiçtyàü di÷yavasthàpanãyàþ |
tatra ÷rapaõaü yathà kapàlasaüpàdasya prayojakam, tathà tuùavàpo 'pi prayojakaþ |
'ekahàyamyà' iti tçtãyayaikahàyanãnayanasya yathà krayàrthatvàvagamaþ tathà 'kapàlena' iti tçtãyayà kapàlasya tuùavàpàrthatvàvagamàt-
iti cet |
maivam |
nàtra kapàlamàtrasya tuùopavàpasàdhanatvaü ÷rutam |
kiü tarhi yatkapàlaü puroóà÷a÷rapaõàyopàttamàsàditaü ca, tasya kapàlasya sàdhanatvam |
etacca 'puroóà÷akapàlena' iti savi÷eùaõanàmnà tadvidhànàdavagamyate |
tathà sati pratham ÷rapaõena kapàlaü prayujyane |
na ca prayuktasya punastuùavàpena prayuktiþ saübhavati |
tasmàt- ÷rapaõenaiva prayuktaü kapàlaü tuùopavàpe 'pi prasaïgàtsidhyati |
ãdç÷amevàïgatvaü tçtãyà÷rutyà bodhyate || MJaiNyC_4,1.22-23 ||
(dvàda÷e ÷akçllohitayoþ pa÷àvaprayoktçtàdhikaraõe såtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.24-25
dvàda÷àdhikaraõamàracayati-
hçdàdiþ ÷akçdàdi÷ca pa÷vàlambhaprayojakaþ /
hçdàdireva và'dyo 'stu prakçtatvena sàmyataþ // MJaiNy_4,1.24 //
haviùo vàga÷eùatvàddhçdàderhaviràtmanaþ /
prayojakatvaü tasyaiva netarasyàtathàtvataþ // MJaiNy_4,1.25 //
------------------
agnãùomãyapa÷au ÷rutam-"hçdayasyàgre 'vadyati, atha jihvàyàþ, atha vakùasaþ,"iti |
tathànyadapi ÷rutam- '÷akçtsaüpravidhyati' 'lohitaü nirasyati' iti |
tatra hçdayàdãnàü ÷akçdàdãnàü ca prakaraõapàñhasàmyàtpa÷usàdhyatvasàmyà¤ca hçdayàdivacchakçdàdikamapi pa÷vàlambhasya prayojakam- iti cet |
maivam |
pa÷uyàgo hi haviþsàdhyaþ |
haviùñvaü càttuü yogyatvàddhçdayàdãnàmeva, natvayogyayoþ ÷akçllohitayoþ |
tasmàt- hçdayàdireva prayojakaþ |
÷akçtsaüprabedho lohitanirasanaü cetyetadubhayaü ÷eùapratipattimàtram || MJaiNyC_4,1.24-25 ||
(trayoda÷e puroóà÷asya sviùñakçdaprayuktatàdhikaraõe sutràõi 28-32)
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.26-27
trayoda÷àdhikaraõamàracayati-
prayojakaþ sviùñakçtkiü puroóà÷ottaràrdhayoþ /
yadvà prayuktopajãvã syàdàdyaþ svasya siddhaye // MJaiNy_4,1.26 //
uttaràrdheti÷abdasya prakçtàkàïkùaõe sati /
agnyàdyartha puroóà÷amupajãvyaiùa vartatàm // MJaiNy_4,1.27 //
------------------
dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate- 'uttaràrdhàtsviùñakçte samavadyati' iti |
so 'yaü sviùñakçdyàgaþ kasyacinnåtanasya taduttaràrdhasya ca prayojakaþ |
tadubhayàbhàve svasiddhyabhàvàt- iti cet |
maivam |
uttara÷abdor'dha÷abda÷ca sarvanàmatvàdbhàgavàcitvàcca prakçtaü kaücidbhàõinamàràbhkùakaþ |
agnyàdidevatàrthaþ puroóà÷aþ prakçtà bhàgavàü÷ca |
tasmàt- tamevopajãvya sviùñakçdyàgaþ pravartate |
na tvanyasya prayojakaþ || MJaiNyC_4,1.26-27 ||
(caturda÷e- abhighàraõe ÷eùadhàraõatatpàtrayorananuùñhànàdhikaraõe såtràõi 33-39)
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.28-29
caturda÷àdhikaraõamàracayati-
abhighàrya prayàjànàü ÷eùeõa haviratra kim /
÷eùadhàraõatatpàtre kàrye no vàbhighàraõam // MJaiNy_4,1.28 //
nànyathà tena te kàrye na kàrye pratipattitaþ /
pràjàpatyavapàyà÷ca na ko 'pyartho 'bhidhàraõàt // MJaiNy_4,1.29 //
------------------
prakçtau ÷rutam- 'prayàja÷eùeõa havãüùyabhidhàrayati' iti |
tadetadvikçtàvatidiùñam |
vikçtaya÷ca vàjapeyagatàþ pa÷avaþ |
te ca dvividhàþ- kratupa÷avaþ pràjàpatyapa÷ava÷ceti |
'àgneyaü pa÷umàlabhate' ityàdinà vihitàþ kratupa÷avaþ |
itare tu 'saptada÷a pràjàpatyànpa÷ånàlabhate' iti vihitàþ |
ete cobhayavidhàþ pa÷avaþ pràtaþsavane sahaivopakramyante |
tataþ sarveùàmarthe sakçdeva prayàjà anuùñhãyante |
tatra kratupa÷ånàü pràtaþsavana evà'labdhavyatvàttadãyahaviùàü prayàja÷eùeõàbhidhàraõaü nirvighnameva sidhyati |
pràjàpatyapa÷ånàü paryagnikaraõaparyantameva tadànãmanuùñhànam |
àlambhastu màdhyaüdine savane, tatkàlavi÷eùasya 'brahmasàmnyàlabhate' iti vidhànàt |
teùàü ca pràjàpatyàdãnàü haviùàmabhidhàraõàrtha pràtaþkàlãnaþ prayàja÷eùo dhàrayitavyaþ |
na càtra juhvàü taddhàraõaü saübhavati |
kratupa÷vanuùñhàne juhvàyà vyàpçtatvàt |
ataþ pàtràntaraü saütàdya tasminnayaü ÷eùo dhàrayitavyaþ |
anyathà pràjàpatyahaviùàü prayàja÷eùeõàbhidhàraõàtsiddhiþ |
tasmàt- ÷eùadhàraõatatpàtre saüpàdanãye- iti pràpte-
bråmaþ- te ubhe na kartavye |
kutaþ |
abhidhàraõasya ÷eùapratipattiråpatvena haviþsaüskàrakatvàbhàvatt |
na hi dçùñe pratipàdane satyadçùñàrthaþ saüskàro yuktaþ |
dçùñaü ca juhvà riktãkaraõam |
anyathà prayàja÷eùopetàyàü juhvàmàjyabhàgàrthatayà gçhyamàõaü saükãryeta |
tato riktãkaraõaråpapapratipattyarthameva prakçtau ÷eùeõàbhidhàraõam |
astu và tatra haviþsaüskàro 'pi tathàpi pràjàpatyavapàyàmabhidhàraõaü vyartham |
råkùatvanivàraõàya hyabhidhàryate |
na ca pràjàpatyavapàyà råkùatàsti |
brahmasàmnaivatadråkùatàyà nivàritatvàt |
ata eva- ÷råyate- '÷amyà và etarhi vapà yarhyanabhidhçtà |
brahma vai brahmasàma yadbrahmasàmnyàlabhate |
tenà÷amyàstenàbhidhçtàþ iti |
÷amyà råkùaityarthaþ |
tasmàt- ÷eùadhàraõatatpràtre na kartavye || MJaiNyC_4,1.28-29 ||
(pa¤cada÷e samànayanasyà'jyadharmaprayojakatàdhikaraõe såtre 40-41)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.30-32
pa¤cada÷àdhikaraõamàracayati-
caturthasya prayàjasya homàyaupabhçtaü ghçtam /
juhvàmànayatãtyaupabhçtaü naiùàü prayojayet // MJaiNy_4,1.30 //
prayojayedutà'nãtiþ prayàjàdyakhilàrthatà /
÷rutaupabhçta àjye 'to jauhavena vikalpanàt // MJaiNy_4,1.31 //
na prayojakatà maivaü niyatàrtha tu jauhavam /
atihàyeóa ityukte caturthe sà prayojayet // MJaiNy_4,1.32 //
------------------
dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate-'atihàyeóo barhiþ pratisamànayati juhvàmaupabhçtam' iti |
asyàyamarthaþ- 'pa¤càmàü prayàjànàü madhye tçtãyaþ prayàja iñ ÷abdena bahuvacanàntenàbhidhãyate |
taü tçtãyaü prayojamatikramya barhirnàmakaü caturtha prayàjaü hotumupabhçtsaüj¤akàyàü struci sthitaü ghçtaü juhvàmànetavyam' iti |
tadetadànayanamupabhçtyàjyagrahaõasya na prayojakam |
tathà hi- juhåpabhçddhruvàsu tisçùu strukùvàjyagrahaõaprakàrastadviniyoga÷caivamàmnàyate- caturjuhvàü gçhõàti, aùñàvupabhçti, ' 'catughruvàyàü,' yajjuhvàü gçhõàti, prayàjebhyastat' ' yadupabhçti prayàjàmuyàjebhyastat' 'sarvasmai và etadyaj¤àya gçhyate yaddhruvàyàmàjyam' iti |
tatra- jauhavaü kevalaprayàjàrtham |
aupabhçtaü tu prayàjànuyàjàrthàmiti prayàjeùu jauhavamaupabhçtaü ca vikalpate |
tathà sati yadà jauhavena prayàjà ijyante tadànãmaupabhçtasyà'nayanameva màsti, kuta ànayanasya prayojakatvam |
yadà tvaupabhçtena prayàjahomaþ, tadànãmaupabhçtasyardha pa¤caprayàjàrtham, itaradanuyàjàrtham |
tayoþ prayàjasàdhanamartha prathamaprayàjakàla eva juhvàmànãtamiti na tasya caturthaprayàjaü prati samànayanaü vidhãyate |
yattvanuyàjàrthamitaradardhamupabhçtyava÷iùñam, tanmadhye kiüciccaturthaprayàjaü prati samànetavyam |
tattvanuyàjaireva prayuktamiti na tasyà'nayanaü prayojakam- iti pràpte-
bråmaþ- 'yajjauhavaü tatprayàjatritayàrtham, yattvaupabhçtaü tadava÷iùñaprayàjadvayàrthamanuyàjàrtha ca'- ityevaü vàkyadvayasya vyavasthàyàü saübhavantyàmaùñadoùagrasto vikalpo nà'÷rayituü ÷akyaþ |
yadà jauhavasvãkàraþ, tadànãmaupabhçtavàkyasya pràptaü pràmàõyaü parityajyeta, apràptamapràmàõyaü svã kriyeta, punarapi kadàcidaupabhçtasvãkàre tyaktaü pràmàõyaü svãkriyeta, svãkçtamapràmàõyaü parityajyeta, ityaupabhçtavàkye catvàro doùaþ |
jauhavavàkye 'pyevaü catvàraþ, ityaùñau doùàþ |
yathoktavyavasthà ca 'atihàyeóa' itivàkyàdadhyavasãyate |
tathà satyaupabhçtasyànuyàjà yathà prayojakàþ, tathaiva caturthapa¤camaprayàjaniùpàdakamànayanamapi prayojakameva || MJaiNyC_4,1.30-32 ||
(ùoóa÷e- aupabhçtajauhavayoþ krameõobhayànubhayàrthatàdhikaraõe såtràõi 42-45)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.33-34
ùoóa÷àdhikaraõamàracayati-
juhåpabhçddhruvàsvàjyaü sarvàrtha và vyavasthitiþ /
sarvàrthamavi÷eùàtsyatprayàjàrtha hi jauhavam // MJaiNy_4,1.33 //
prayàjànuyàjahetuþ syàdaupabhçtabhàjyakam /
dhrauvamagnyàrthamityeùà vyavasthà vacanairmatà // MJaiNy_4,1.34 //
------------------
'caturjuhvàü gçhõàti' ityàdiùu grahaõavàkyeùu 'etadartham' iti vi÷eùaniyàmakasyà÷ravaõàtpàtratrayagatamàjyaü sarvàrtham- iti cet |
maivam |
'yajjuhvàü gçhõàti prayàjebhyastat' - ityàdibhirvàkyairvyavasthàvagamàt || MJaiNyC_4,1.33-34 ||
(saptada÷e- upabhçti dvicaturgçhãtàcaraõàdhikaraõe såtràõi 46-48)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,1.35-36
saptada÷àdhikaraõamàracayati-
aùñàvupabhçtãtyatra kimaùñaikagrahe vidhiþ /
caturdvayagrahe và'dyaþ syàdaùña÷rutimukhyataþ // MJaiNy_4,1.35 //
caturgçhãtaü homàïgaü phalavattvànna bàdhyate /
caturdvitvaü lakùyate 'taþ sahànãtyarthayaùñatà // MJaiNy_4,1.36 //
------------------
grahaõavàkye 'caturjuhvàü gçhõàti' ityatra yathà catuþsaükhyàvi÷iùñamekaü havirgrahaõaü vihitam, tathaiva 'aùñàvupabhçti' ityatràpyaùñasaükhyàvi÷iùñamekaü havigrahaõaü vidhàtavyam' na tu caturgçhãtadvayam |
tathà satyaùña÷rutermukhyatvàvagamàt |
aùñasaükhyàvayavabhåtayordvayo÷catuþsaükhyayorvidhàne satyaùña÷abdasyàvayavalakùaõà prasajyeta- iti pràpte-
bråmaþ- prasajyatàü nàma lakùaõa |
mukhyàrthasvãkàre homavàkyavirodhàpatteþ |
'caturgçhãtaü juhroti' ityanàrabhya ÷rutaü vàkyaü homamàtrodde÷ena caturgçhãtaü vidadhàti |
yadyapyetatsarvahomaviùayatayà sàmànyaråpam, aupabhçtaü tu prayàjànuyàjaviùayatayà vi÷eùaråpam, tathàpi homasya phalavattvena pràdhànyàt, grahaõasya homàrthatvenopasarjanatvàt, pradhànànusàreõa caturgçhãtameva yuktam, na tåpasarjanànusàreõàùñagçhãtam |
tasmàt- upabhçti caturgçhãtadvayaü vidhãyate |
tatraikaü caturgçhãtaü havi÷caturthapa¤camaprayàjàrtham |
aparaü tvanuyàjàrtham |
nanvevaü tarhi caturgçhãtasyaiva haviùñvàt 'caturupabhçti' ityeva vidhàtavyam, na tu 'aùñàvupabhçti' iti vidhiryuktaþ- iti cet |
maivam |
tathà satyanuyàjàrtha dvitãyaü caturgçhãtaü na sidhyet |
atha tadapi vàkyàntareõa vidhãyate, tadànãmupabhçtaþ prathamena caturgçhãtenàvaruddhatvàddvitãyasmai pàtràntaramanviùyeta |
yadi 'upabhçti' ityeva dvitãyamapi caturgçhãtaü vidhãyate, tadà caturgçhãtadvayasya pçthagevànuùñhànàdupabhçtyekaprayatnenà'nayanaü na sidhyet |
ata ubhayasya samãpabhåmyànayanàrtham 'aùñàvupabhçti' ityucyate |
tasmàtsàhityàrthamaùña÷abdaprayoge 'pi iviùñvasiddhaye caturgçhãte atra vidhãyete || MJaiNyC_4,1.35-36 ||
iti ÷rãmàdhavãye jaiminãyanyàyamàlàvistare caturthàdhyàyasya prathamaþ pàdaþ
_________________________________________________________________________
atha caturthàdhyàyasya dvitãyaþ pàdaþ /
(prathame svaro÷rchedanàdyaprayojakatàdhikaraõe såtràõi 1-6)
##
##
##
#<÷akala÷rute÷ ca / Jaim_4,2.4 />#
##
#<àdàne karoti÷abdaþ / Jaim_4,2.6 />#
____________________________________________________
START MJaiNy 4,2.1-2
dvitãye pàde prathamàdhikaraõamàracayati-
svaruü kuruta ityatra svaruryåpàtpçthakchidàm /
prayojayonna và'dyo 'stu vi÷iùñasya vidhànataþ // MJaiNy_4,2.1 //
àdyasya yåpakhaõóasya svarutvàkhyavi÷eùaõe /
vihite làghavaü tasmàdanuniùpanna eva saþ // MJaiNy_4,2.2 //
------------------
agnãùomãyapa÷au ÷råyate- 'yåpasya svaruü karoti' iti |
tatra yåpo yathà chedanasya prayojakaþ, tathà svarurapi cchedanaü prayojayati |
kutaþ- 'karoti' ityanena vi÷iùñavidhipratãteþ |
karotidhàtorhi bhàvanà mukhyor'thaþ |
tatra yåpa÷abdopalakùitaþ svàdiravçkùaþ karaõam |
chedanàdiritikartavyatà, 'chimnena vçkùeõa svarurutpàdanãyaþ' iti vi÷iùñavidhiþ |
utpannasya svarorviniyoga evamàmnàtaþ- 'svaruõà pa÷umanakti' iti |
tasmàt- svaru÷chedanasya prayojakaþ- iti pràpte-
bråmaþ- 'chidyamànasya yåpasya yaþ prathamaü pattitaþ ÷akalaþ sa svaruþ' iti svarutvanàmamàtravidhau làghavàdyåpavatsvarurnacchedanasya prayojakaþ |
kiütu yåpaprayukte chedane svayamanuniùpadyate || MJaiNyC_4,2.1-2 ||
(dvitãye ÷àkhàyà àhàryatàdhikaraõe såtram -)
#<÷àkhàyàü tatpradhànatvàt / Jaim_4,2.7 />#
____________________________________________________
START MJaiNy 4,2.3
dvitãyàdhikaraõamàracayati-
pràcãmàharatãtyatra dik÷àkhà vàstu dik÷rutaiþ /
àhàryatvaü di÷o nàsti ÷àkhà tenopalakùyate // MJaiNy_4,2.3 //
------------------
dar÷apårõamàsayoþ 'yatpalà÷a÷àkhayà vatsànavàkaroti' iti palà÷a÷àkhàü prakçtya ÷råyate- 'yatpràcãmàharet, devalokamabhijayet' iti |
tatra pràcã÷abdasya digvàcitvàddigàharaõaü vidhãyata iti cet |
maivam |
a÷akyatvàt |
ato vçkùasya pràcã ÷àkhàtropalakùyate |
tathà sati prakçtànugraho bhavati || MJaiNyC_4,2.3 ||
(tçtãye chedanasya ÷àkhàprayuktatàdhikaraõe såtre 8-9)
#<÷àkhàyàü tatpradhànatvàd upaveùeõa vibhàgaþ syàd vaiùamyaü tat / Jaim_4,2.8 />#
#<÷rutyapàyàc ca / Jaim_4,2.9 />#
____________________________________________________
START MJaiNy 4,2.4-6
tçtãyàdhikaraõamàracayati-
÷àkhàü chittvopaveùaü ca måle kurvãta ÷àkhayà /
nudedvatsàmkapàlàni sthàpayedupaveùataþ // MJaiNy_4,2.4 //
dvayaü prayojakaü chittervatsàpàkçtireva và /
àdyo 'gramålayoratra vibhajya viniyogataþ // MJaiNy_4,2.5 //
upaveùaü karotãti sàkàïkùo 'nyàrthamålataþ /
påryate 'to 'nuniùpàdã sa tasmàdyujyate 'ntimaþ // MJaiNy_4,2.6 //
------------------
dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate- 'målataþ ÷àkhàü parivàsyopaveùaü karoti' iti |
yeyaü palà÷a÷àkhàü chittvà vakùàdàhçtà, tàü puna÷chittvà målabhàgaþ pràde÷aparimita upaveùaþ kàryaþ |
tayoragramålayoþ ÷àkhàbhàgayoþ pçthagviniyoga àmnàtaþ- '÷àkhayà vatsànapàkaroti |
upaveùeõa kapàlànyupadadhàti' iti |
tadidaü kàryadvayaü vçkùacchedena samàhçtayà ÷àkhayà niùpadyate |
tasmàt- ubhayamapi cchedanàharaõàdeþ prayojakam- iti cet |
maivam |
'upaveùaü karoti' ityukte 'kena dravyeõa ityàkàïkùàyàü 'målataþ' iti vaktavyam |
punarapi 'kasya målam' ityàkàïkùàyàü 'vatsàpàkaraõàrtha chinnàyàþ palà÷a÷àkhàyà målam' ityàkàïkùà påraõãyà |
tasmàcchedane vatsàpàkaraõameva prayojakam |
upaveùastvanuniùpàdã |
nanu-àdyacchedane tathàstu, dvitãyacchedanasyopaveùaþ prayojakaþ |
parivàsanasaüpannena målenopaveùakartavyatàvidhànàt |
anyathà 'parivàsyopaveùaü karoti' iti samànakartçtvapårvakàlatvavàcino sthappratyayasyànupapatteþ, iti cet |
maivam |
parivàsanasyopaveùasaübandho vàkyena pratãyate |
÷àkhàsaübandhastu '÷àkhàm' iti dvitãyà÷rutyà |
pårvacchinnàyà api ÷àkhàyàþ punarmålàpàdànakaca÷chedo 'pekùitaþ |
anyathà samålàü ÷àkhàü hastenodyamya vatsàpàkaraõaü duþ÷akaü syàt |
ata eva 'målataþ' ityapàdàne pa¤camau ÷rutà |
tathà sati prathamacchedanàpàdànabhåto vçkùo 'saüskçtatvàdyathà laukikaþ, tathà dvitãyacchedanàpàdànabhåtaü målamapi laukikakàùñham |
ava÷yamaïgàreùu kapàlopadhàne kasyacitkàùñhasyopàdànamarthàtpràptaü tadevàtra 'upaveùaü karoti' ityanådyate |
÷àkhàü parivàsya parityakte måle saünihite sati kapàlopadhànàrtha kàùñhàntarànveùaõaprayàso na kartavyaþ- iti vàkyàrthaþ |
evaü ca sati dohanarahitàyàü paurõamàsyàü vatsàpàkaraõàrthàyàþ ÷àkhàyà abhàvàdupaveùàya ÷àkhàchedo na kartavyaþ || MJaiNyC_4,2.4-6 ||
(caturthe ÷àkhàpraharaõasya pratipattikarmatàdhikaraõe såtràõi 10-13)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,2.7-9
caturthàdhikaraõamàracayati-
prastaraü ÷àkhayà sàrdha praharetprahçtistviyam /
÷àkhàyà arthakarmatvaü pratipattirutocità // MJaiNy_4,2.7 //
vihitaþ prastare yàgaþ ÷àkhàyàþ sàhacaryataþ /
tathàtvàdarthakarmatve hçtiþ ÷àkhàü prayojayet // MJaiNy_4,2.8 //
haratiryàgavàcã no pratipattistato bhavet /
paurõamàsyàü tato naiva hçtiþ ÷àkhàü prayojayet // MJaiNy_4,2.9 //
------------------
dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate- 'saha ÷àkhayà prastaraü praharati' iti |
tatra ÷àkhàpraharaõamarthakarma |
kutaþ |
prahçti÷abdena yàgasyàbhidhànàt |
etacca 'såktavàkena prastaraü praharati' ityetadvàkyamudàhçtya vicàritam |
prastarapraharaõasya yàgatve tatsàhacaryàcchàkhàpraharaõamapi yàga evetyarthakarma syàt |
arthàya kratusàphalyaprayojanàya kriyamàõamarthakarma |
tataþ praharaõena paurõamàsyàmapi palà÷a÷àkhà prayujyate- iti pràpte, bråmaþ- 'såktavàkena prastaraü praharati' ityatra haratidhàtoryàgavàcitvaü noktam |
kiütu màntravarõikadevatàmupalabhya dravyadevatàbhyàü yàgaþ kalpitaþ |
÷àkhàpraharaõe tu nàsti devatà |
tato yàgasya kalpayituma÷akyatayà haratidhàturatra svavàcyàrthaparityàgamevà'caùñe |
tathà sati vatsàpàkaraõa upayuktàyàþ palà÷a÷àkhàyà upayogàntaràbhàvàdyàgade÷e 'vakà÷alàbhàya yatra kvàpyavasyaü parityàge pràpte ÷àstreõà'havanãya eva tyàgo niyamyate |
anena ca ÷àstrãyatyàgena ÷àkhàyàþ pratipattirbhavati |
pratipattirnàma saüskàraråpo dçùñor'thaþ |
yathà ràj¤à carvitasya tràmbålasya sauvarõe patadgrahe prakùepaþ, tadvat |
tataþ praharaõaü pratipattikarma |
tene ca tadabhàve 'pi kratuvaikalyàbhàvàt, paurõamàsyàü svasiddhihetubhåtàü ÷àkhàü na prayojayati || MJaiNyC_4,2.7-9 ||
(pa¤came ninayanasya pratipattikarmatàdhikaraõe såtre 14-15)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,2.10-11
pa¤camàdhikaraõamàracayati-
praõãtàbhistu saüyauti vedyàü ninayatãti kim /
apàü dve pràpake kiüvà haviþsaüyavanaü tathà // MJaiNy_4,2.10 //
apaþ praõayatãtyukteþ samatvàdubhayàrthatà /
÷rutyà saüyavanàrthàstà ninãteþ pratiprattità // MJaiNy_4,2.11 //
------------------
dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate- 'apaþ praõayati' iti |
camasena pàtreõa praõãtànàü tàsàmapàü |
prayojanamevaü ÷råyate- 'praõãtàbhirhavãüùi saüyauti' iti, 'antarvedi praõãtà bhinayati' iti ca |
havãüùi puroóà÷àrthàni piùñhàni |
tatra haviþsaüyavanaü vedyàü ninayanaü cetyatadubhayamapàü praõayanasya prayojakam |
kutaþ |
'apaþ vrajayati' ityasya pramayanotpattivàkyasyobhayatra samànatvàt |
na hyasminvàkye saüyavanasya ka÷cidvi÷eùasaübandhaþ pratãyate- iti cet |
maivam |
viniyogavàkye 'praõãtàbhiþ' iti tçtãyà÷rutyà saüyavanasàdhanatvàvagamàt, saüyavanameva prayojakam |
ninayanavàkye tu 'praõãtàþ' ityanayà dvitãyayà saüskàryatvàvagamànninayanaü pratipattiråpaþ saüskàra iti na praõayanasya prayojakam || MJaiNyC_4,2.10-11 ||
(ùaùñhe daõóadànasyàrthakarmatàdhikaraõe såtràõi 16-18)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,2.12-13
ùaùñhàdhikaraõamàracayati-
maitràvaruõake daõóadànasya pratipattità /
utàrthakarmatà'dyo 'stu dhàraõe kçtakçtyataþ // MJaiNy_4,2.12 //
yuktopayuktasaüskàràdupayoktavyasaüskriyà /
sthitvà praiùànuvacane daõóo 'pekùyor'thakarma tat // MJaiNy_4,2.13 //
------------------
jyotiùñome ÷råyate- 'krãte some maitràvaruõàya daõóaü prayacchati' iti |
tadetaddaõóadànaü pratipattikarma |
kutaþ |
daõóasya yajamànadhàraõena kçtakçtyatvàt |
yajamàno hyadhvaryuõà dãkùàsiddhayartha dattaü daõóamàsomakrayàddhàrayati |
ata evà'mnàtam- 'daõóena dãkùayati' iti, 'yaddãkùitàya daõóaü prayacchati' iti ca |
tasmàdupayuktasya daõóasya dànaü pratipattiþ- iti cet |
maivam |
daõóe bhaviùyadupayogasyàpi sadbhàvàt |
yadà maitràvaruõaþ sthitvà praiùànanuvadati, tadànãmavalambanàya daõóo 'pekùitaþ |
ata evà'mnàtam- 'daõóãpraiùànanvàha' iti |
tathà sati pratipattikarmaråpàdupayuktasaüskàràdarthakarmaråpa upayokùyamàõasaüskàraþ pra÷astaþ |
upayojayitumeva hi sarvatra saüskàrasya pravçttiþ |
upayukte tu pratipattiråpasya saüskàrasyàkùaramàtraparyavasàyitvena kàrye paryavasànàbhàvàdapra÷astatvam |
tasmàt- maitràvaruõasaüskàràya daõóadànamarthakarma |
tathà sati niråóhapa÷àvasatyapi dãkùite daõóasaüpàdanasyaitaddànaü prayojakam || MJaiNyC_4,2.12-13 ||
(saptame pràsanasya pratipattikarmatàdhikaraõe såtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,2.14
saptamàdhikaraõamàracayati-
càtvàle kçùõa÷çïgasya pràso yaþ sor'thakarma và /
pratipattiþ sàrthakatvàdàdyo 'ntyo 'ntyo 'ståpayogataþ // MJaiNy_4,2.14 //
------------------
jyotiùñome ÷råyate- 'prattàsu dakùiõàsu càtvàle kçùõaviùàõàü pràsyati' iti |
yajamànena dasà dakùiõà çtvigbhiryadà nãtàþ, tadà yajamànaþ svahaste dhçtaü kçùõamçgasya ÷çïgaü càtvàlanàmake garte parityajet |
so 'yaü parityàgor'thakarma |
kutaþ |
saprayojanatvàt |
pratipattitayàpårvàbhàvena nirarthakaþ syàt |
ato 'pårvalàbhàyàrthakarmatvam- iti cet |
maivam |
'kçùõaviùàõayà kàõóåyate' iti tçtãyà÷rutyà yajamàna÷iraþkaõóåtàvupayuktasya viùàõasya pratipa÷yapekùatvàt |
na ca pratipattàvatyantamapårvàbhàvaþ |
'càtvàla eva pràsanam' ityevaüvidhasya niyamasya vaidhatvena pràsanakriyàprayuktàpårvàbhàve 'pi niyamàpårvasadbhàvàt |
tasmàt- pràsanaü pratipattikarma || MJaiNyC_4,2.14 ||
(aùñame- avabhçyagamanasya pratipattikarmatàdhikaraõe såtràõi 20-22)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,2.15-16
aùñamàdhikaraõamàracayati-
pàtrasyàvamçthe somaliptasya nayanaü tu kim /
sàdhanaü pratipattirvà yanti tenetyataþ ÷ruteþ // MJaiNy_4,2.15 //
pràptà sàdhanatà maivaü puroóà÷ahabiùñvataþ /
pàtrasya tadasaübandhàtprakùepaþ pratipattaye // MJaiNy_4,2.16 //
------------------
jyotiùñome ÷råyate- 'caturgçhãtaü và etadyaj¤asya yadçjãùam, yadgràvàõaþ, yadaudumvarã, yadadhiùavaõaphalake, tasmàdyatkiücitsomaliptaü draùyam, tenàvabhçdyaü yanti' iti |
niùpãóitasya somasya nãraso bhàga çjãùam |
tadetadçjãùagràvàdikaü somàbhiùavàdau somena lipyate |
tasya lipsasya sarvasyàvabhçthasàdhanatvamabhyupeyam |
kutaþ |
'tenàvamçthaü yanti' iti tçtãyà÷rutyàvabhçthasàdhanatvàvagamàt |
tasmàtsomaliptaü dravyamavabhçdye haviùñvena nãyate- iti cet |
maivam |
'vàruõenakapàlenàvabhçthamavayanti' ityanenotpattivàkya÷iùñhapuroóà÷ahaviùàvaruddhi'vabhçthe somaliptapàtrasya haviùñvena saübandhàsaübhavàt |
tathà satyavabhçtha÷abdena tadartha de÷aü lakùayitvà tasminde÷e somaliptasya pàtrasya nayanamatra vidhãyate |
tacca nayanaü pratipattaye bhavati |
pàtrasya pårvamupayuktatvàt |
tasmàt- etatpratipattikarma || MJaiNyC_4,2.15-16 ||
(navame kartçde÷akàlavidhãnàü niyamàrthatàdhikaraõe såtre 23-24)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,2.17-18
navamàdhikaraõamàracayati-
same yajeta de÷àderanuvàdo 'thavà vidhiþ /
prayogànupapasyaiva pràptatvàdanuvàdatà // MJaiNy_4,2.17 //
same và viùame veti pàkùikatvanivçttaye /
apràptàü÷ànupàtena niyamo 'tra vidhãyate // MJaiNy_4,2.18 //
------------------
idamàmnàyate- 'same dar÷apårõamàsàbhyàü yajeta', 'pràcãnapravaõe vai÷vadevena yajeta' 'paurõamàsyàü paurõamàsyà yajeta' 'amàvàsyàyàmamàvàsyayà yajeta' 'pa÷ubandhasya yaj¤akratoþ ùaóçtvijaþ' 'dar÷apårõamàsayoryaj¤akratvo÷catvàra çtvijaþ' 'càturmàsyànàü yaj¤akratånàü pa¤cartvijaþ' 'agnihotrasya yaj¤akratoreka çtvik' 'saumyasyàdhvarasya yaj¤akratoþsaptadar÷ãtvajaþ' 'somena yajeta' iti |
kratu÷abde mànasa upàsane 'pi vartate |
'sa kratuü kurkùãta manomayaþ pràõa÷arãraþ' ityatra kratu÷abdena dhyànavidhànàt |
tadvyàvçttaye 'yaj¤akratoþ' iti vi÷eùyate |
tatra de÷akàlakartçdravyàõi na vidhãyante, kiütvanu÷råyante |
kutaþ |
pràptatvàt |
na hi de÷àdibhirvinà prayogaþ saübhavati |
ator'thàpattyà tatpràptiþ- iti cet |
maivam |
arthàpattyà pàkùikã samade÷àdipràptiþ |
viùamade÷àdãnàmapi saübhavàt |
tato yasminpakùe pràptirnàsti tasminpakùe samade÷àdayo vidhãyante || MJaiNyC_4,2.17-18 ||
(da÷ame dravyaguõavidhànasya niyamàrthatàdhikaraõe såtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,2.19
da÷amàdhikaraõamàracayati-
÷vetàlambho 'nuvàdo và ÷vaityasya vidhiragrimaþ /
dravyadvàreõa tatprapteþ pårvavattanniyamyate // MJaiNy_4,2.19 //
------------------
idamàmnàyate- 'vàyavyaü ÷vaitamàlabheta bhåtikàmaþ' iti |
tatra ÷vaityaguõasya dravyanirapekùasya kriyànvayàbhàvàddravyasahitasya tadanvaye dravyanirapekùasya kriyànvayàbhàvàddravyasahitasya tadanvaye dravyavidhinaivà'varjanãyatayà tatpràpteranuvàdaþ ÷vaityasya- iti cet |
maivam |
pårvanyàyena pàkùikatvanivçttaye niyamavidhitvàïgãkàràt || MJaiNyC_4,2.19 ||
(ekàda÷e- avadhàtàdisaüskàravidhànasya niyamàrthatàdhikaraõe såtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,2.20
ekàda÷àdhikaraõamàracayati-
avaghàte 'pi niyamo de÷àdàviva tena saþ /
pradhànena prayuktaþ syàtsaübandhaþ prakriyoktitaþ // MJaiNy_4,2.20 //
------------------
yathà de÷akàlakartçdravyàõàü pakùe pràptau niyamo vihitaþ, evamavaghàto 'pi taõóulaniùpattyartha lokataþ pràpte 'pi pàkùikanakhavidalanàdivyàvçttaye niyamyate |
sati càvadhatasya vidhau pradhànenà'gneyàdiyàgenàsau prayujyate |
na càtra saübandhàbhàvàdaprayuktiriti vàcyam |
pradhànayàgaprakaraõapañhitatvena saübandhasiddhiþ |
tasmàt- avaghàtàdayo vidhãyante pradhànena prayujyante ca || MJaiNyC_4,2.20 ||
(dvàda÷e yàgahomasvaråpaniråpaõàdhikaraõe såtre 27-28)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,2.21-23
dvàda÷àdhikaraõamàracayati-
aniråpyà niråpyà và yàgahomadadàtayaþ /
tyàgàdàdyo yajistyàgaþ prakùepo homa iùyate // MJaiNy_4,2.21 //
àkàïkùà yàga÷abdasya tyàgenaiva nivartate /
yàgasyopari homasya vidheþ kùepàvasànatà // MJaiNy_4,2.22 //
svãyaü dravyaü parityajya parakãyaü yathà bhavet /
tathà saüpàdanaü dànaü tyàge 'pyeùàmiyaü bhidà // MJaiNy_4,2.23 //
------------------
idamàmnàyate- 'somena yajeta' agnihotraü juhoti' 'hiraõyamàtreyàya dadàti' iti |
tatra yàga-homa-dàna-÷abdànàmarthà na niråpayituü ÷akyante |
triùvapi dravyatyàgasya sadbhàvàt |
tato vidheyànàmarthànàü pradhànabhåtànàmanirõayàt, itaratra vidhyanuvàdavivekaþ pårvokto vyarthaþ- iti cet |
maivam |
devatàmuddi÷ya dravyatyàgo yàgaþ |
tyaktasya vahnau prakùepo homaþ |
svakãyadravyasya svatvanivçttipårvakaü parasvatvàpàdanaü dànam |
iti suniråpà ete padàrthàþ |
'dar÷apårõamàsàbhyàü svargakàmo yajeta' itivihitasya yàgasyopari 'caturavattaü juhoti' iti homasya vidhànàt 'tyàgamàtràtmako yàgaþ, prakùepàdhiko homaþ' ityavagamyate |
yatra tu yajatyàdipadaü na ÷rutam, kiütu 'àgneyo 'ùñàkapàlaþ' ityetàvadave ÷rutam, tatràpyudde÷yàyà devatàyàstvajanãyadravyasya ca ÷rutatvàdudde÷atvàgaråpo yàgo 'thasiddhaþ |
tasmàt- pradhànavidheyànàü yàgàdãnàü suniråpitatvàdvidhiviveko na vyarthaþ || MJaiNyC_4,2.21-23 ||
(trayoda÷e barhiùa àtithyàdisàdhàraõyàdhikaraõe såtre 29-30)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,2.24-25
trayoda÷àdhikaraõamàracayati-
yadàtithyàbarhiretadupasatsvatide÷anam /
sàdhàraõyavidhirvà'dyastadãyasyopasaühçteþ // MJaiNy_4,2.24 //
varhiþ ÷rutyaikatàbhànànnàtide÷asya lakùaõà /
àtithyayopasadbhi÷va barhiretatprayujyate // MJaiNy_4,2.25 //
------------------
jyotiùñome ÷råyate- 'yadàtithyàyàü barhiþ, tadupasadàm, tadagnãùomãyasya ca' iti |
krãtaü somaü ÷akañe 'vasthàpyapràcãnavaü÷aü pratyànayane 'bhimukho yàmiùñiü nirvapati seyamàtithyà |
tata årdhva triùu dineùvanuùñhãyamànà upasadaþ |
aupavasathye dine 'nuùñheyo 'gnãùobhãyaþ |
tatra- àtithyeùñau vihitaü yadbarhiþ, tadyadi tasyà iùñeràcchidyopasatsu vidhãyeta, tadànãmàtithyàyàü vidhànamanarthakaü syàt |
yadi ca tatropayuktamitaratra vidhãyeta, tadà viniyuktaviniyogaråpo virodhaþ syàt |
tasmàt- àtithyàbarhiùo ye dharmà a÷vabàlatvàdayaþ, te dharmà upasatsåpasaühriyante- ityatide÷aparaü vàkyam- iti pràpte, -
bråmaþ- barhiþ ÷abdasya dharmàtide÷atve lakùaõà prasajyeta |
÷rutyà tu barhiùa àtithyopasadagnãùomãyeùyekatvaü pratibhàti |
ataþ sàdhàraõyamatra vidheyam |
àtithyàrtha yadbarhirupàdãyate tanna kevalamàtithyàrtham, kiütåpasadarthamagnãùomãyàrtha copàdeyamiti vidhivàkyasyàrthaþ |
tasmàt- àtithyopasadagnãùomãyàstrayo 'pyasya barhiùaþ prayojakàþ || MJaiNyC_4,2.24-25 ||
iti ÷rãmàdhavãye jaiminãyanyàyamàlàvistare caturtàdhyàyasya dvitãyaþ pàdaþ
_________________________________________________________________________
atha caturthàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ /
(prathame dravyasaüskàrakarmaõàü kratvarthatàdhikaraõe såtràõi - 1-3)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.1-2
tçtãyapàde prathamàdhikaraõamàracayati-
juhvàþ parõamayãtvena na pàpa÷rutira¤janàt /
vairidçgvç¤janaü, varma prayàjaiþ, puruùàya kim // MJaiNy_4,3.1 //
kratave vàgrimo mànàtphalasya na hi sàdhyatà /
vibhàti kratave tasmàdarthavàdaþ phalaü bhavet // MJaiNy_4,3.2 //
------------------
idamàmnàyate- 'yasya parõamayã juhårbhavati na sa pàpaü ÷lokaü ÷çõoti' 'yadàïkte cakùureva bhràtçvyasya vçïkte' 'yatprayàjànuyàjà ijyante varma và etadyaj¤asya kriyate, varma yajamànasya bhràtçvyàbhibhåtyai' iti |
tatra- yajjuhåprakçtibhåtaü parõadravyam, ya÷cà¤janena cakùuùaþ saüskàraþ, yacca prayàjànuyàjaråpaü varma tacci dvayaü puruùàrthatvena vidhãyate |
kutaþ |
pàpa÷loka÷ravaõàdiràhityàdeþ puruùasaübandhiphalasya pratibhànàt- iti cet |
maivam |
phalaü hi sàdhyaü bhavati |
na càtra sàdhyatà pratibhàsate |
'na ÷çõoti vçïkte, varma kriyate, iti vartamànatvanirde÷àt |
ataþ kratvarthà ete vidhavaþ |
tatra parõamayãtvasyànàrabhyàdhãtasyàpi vàkyena kratusaübandhaþ |
saüskàravarmaõostu prakaraõena kratvarthànàü tu kratuniùpàdanavyatirekeõa phalàkàïkùàyà abhàvàdvartamànanirde÷asva vipariõàmaü kçtvàpi phalaü kalpayituü na ÷akyam |
tasmàt- phalavattvabhramahetuþ pàpa÷loka÷ravaõaràhityàdirarthavàdaþ || MJaiNyC_4,3.1-2 ||
(dvitãye naimittikànàmanityàrthatvàdhikaraõe såtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.3-4
dvitãyàdhikaraõamàracayati-
mçnmaye praõayetkàmã nitye 'pyetadutetarat /
àkàïkùà saünidhi÷càsti tasmànnitye 'pi mçnmayam // MJaiNy_4,3.3 //
kàmàrthatvàdayogyatvaü sàmànyavihitena ca /
àkàïkùàyà nivçttatvànnityàrthamitaradbhavet // MJaiNy_4,3.4 //
------------------
'apaþ praõayati' iti praõayanasya nityapyoge 'pi mçnmayapàtrameva sàdhanam |
kçtaþ |
nitye 'pi pàtratvà'phaïkùitatvàt |
na ca lokasidhdaü kiücitpàtramupàdãyate-iti vàcyam |
aupte karmaõyatyantama÷rutàcchrutasya saünihitatvàt- iti pràpte-
bråmaþ- kàmàrtha mçnmayamàmnàtam |
tacca sati kàme yogyam |
na hi pàkùikaü kàmaü nimittãkçtya pravçttaü nityasya yogyaü bhavati |
pàtràkàïkùà tu sàmànyato vihitena nivartate |
'apaþ praõayati'iti hi pàtravi÷eùamanupanyasya vihitam |
va¤cànyathànuparpannaü tatpàtraü kiücitsàmànyena kalpayati |
tasmànnityaprayoge tatkàmyaü mçnmartha nànveti, kiütvitaratpàtraü yatkiücidupàdeyam |
-'camasenàpaþ praõayet iti nitye pàtraü vidhãyate-iti vidhãyate |
iti cet |
tarhi kçtvàcintàstu || MJaiNyC_4,3.3-4 ||
(tçtãye-saüyogapçthaktvanyàye,dadhyàdernityanaimitti-
kobhayàrthatàdhikaraõe såtràõi5-7)
##
#<÷eùa iti cet / Jaim_4,3.6 />#
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.5
tçtãyàdhikaraõamàcarayati-
daghnà tvindriyakàmasya nitye 'nyaduta taddadhi /
anyatsyàtpårvavanmaivaü saüyogasya pçthaktvataþ // MJaiNy_4,3.5 //
------------------
agnihotre ÷råyate- 'dadhnendriyakàmasya juhuyàt' iti |
tatra- dadhnaþ kànyatvànnitye 'gnihotre pårvanyàyena taddadhi na prayoktavyam |
kiütvanyadeva kiüciddravyam- iti cet |
maivam |
'dadhnà juhoti' ityasminvàkyàntare kàmasaüyogamupanyasya nityahomasaüyogena dadhividhànàt |
tasmàt- ekasyàpi dadhno vàkyadvayena nityatvaü kàmyatvaü càviruddham |
evamagnãùomãyapa÷au- 'khàdire badhnàti' 'khàdiraü vãryakàmasya yåpaü |
kurvãta' ityudàharaõãyam || MJaiNyC_4,3.5 ||
(caturthe payovratàdãnàü kratudharmatàdhikaraõe såtre 8-9)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.6
caturthàdhikaraõamàracayati-
payo vrataü bràhmaõasya puüse tatkratave 'thavà /
puüyogàdabrimo maivaü naiùphalyàtkratu÷eùatà // MJaiNy_4,3.6 //
------------------
jyotiùñome dãkùitasyànnabhojanàbhàve vratamàmnàyate- 'payo vrataü bràhmaõatva, yavàgå ràjanyasya, àmikùà vai÷yasya' iti |
tatra- bràhmaõàdipuruùasaüyogàdetadvrataü puruùàrtham- iti cet-
maivam |
indriyavãryàdivatphalasyàtrànuktatvàt |
kratu÷eùatvaü tu prakaraõàdavagamyate |
bràhmaõàdipuruùà dravyavi÷eùavyavasthàyai nimittatvenopanyasyante || MJaiNyC_4,3.6 ||
(pa¤came vi÷vajinnyàyàntargate vi÷vajidàdãnàü saphalatvàdhikaraõe såtràõi 10-12)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.7
pa¤camàdhikaraõamàracayati-
naivàsti vi÷vajidyàge phalamastyuta nà÷ruteþ /
bhàvyàpekùàdvidheþ kalpyaü phalaü paüsaþ pravçttaye // MJaiNy_4,3.7 //
------------------
idamàmnàyate- 'vi÷vajità yajeta' iti |
tatra- phalasyà÷rutatvànnàsti vi÷vajidyàge phalam- iti cet |
maivam |
phalasya kalpanãyatvàt |
'vi÷vajinnàmnà yàgena kuryàt' ityuktà bhàvanà bhàvyamapekùate |
'kiü kuryàt' ityàïkàkùàyà anivçtteþ |
ato vàkyapåraõàya kiücitphalamava÷yamadhyàhartavyam |
adhyàhçte ca tatkàminaþ puruùasyàtra pravçttyà yàgàmuùñhànaü sidhyati |
anyathà niradhikàratvàdanuùñhàne vidhirnirarthakaþ syàt |
tasmàt- phalaü kalpanãyam || MJaiNyC_4,3.7 ||
(ùaùñhe vi÷vajinnyàyàntargate vi÷vajidàdãnàmekaphalatàdhi-
karaõe såtre 13-14)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.8
ùaùñhàdhikaraõamàracayati-
sarva phalamutaikaü syàtsarvamastvavi÷eùataþ /
ekena tanniràïkùamato 'nekaü na kalpyate // MJaiNy_4,3.8 //
------------------
tasminvi÷vajiti pa÷uputravãryendriyàdikaü sarva phalatvena kalpanãyam |
kutaþ |
'etadevàsya phalam' ityatra vi÷eùahetorabhàvàt- iti cet |
maivam |
làghavasyaiva vi÷eùahetutvàt || MJaiNyC_4,3.8 ||
(saptame vi÷vajannyàyàntargate vi÷vajidàdãnàü svargaphalatàdhikaraõe såtre 15-16)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.9
saptamàdhikaraõamàracayati-
ekaü yatkiücidathavà niyataü na niyàmakam /
tasmàdàdyaþ sarvapuüsàmiùñatvàtsvarga eva tat // MJaiNy_4,3.9 //
------------------
vi÷vajiti kalpyamànaü yadekaü phalaü tat 'inameva' iti niyàmakaü nàsti |
tasmàdicchayà kenacitkasmiü÷citphale kalpyamàner'thàtsarvaphalatve gauravameva syàt- iti cet |
maivam |
svargasya pa÷vàdiphalavadduþkhami÷ritatvàbhàvàt, nirati÷ayasukhatvàcca sarvapuruùàõàmiùñatvàtsvarga eva vi÷vajitaþ phalam || MJaiNyC_4,3.9 ||
(aùñame ràtrisatranyàye ràtrisatrasyàr''thavàdikaphalakatàdhikaraõe såtràõi 17-19)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.10
aùñamàdhikaraõamàracayati-
svargàya và pratiùñhàyai ràtrisatramihà'dimaþ /
pårvavatsyàtpratiùñhà ca ÷rutà tenà÷rutàdvaram // MJaiNy_4,3.10 //
------------------
satrakàõóe pratyekaü ÷råyate- 'pratitiùñhanti ha và ete, ya età ràtrãrupayanti' iti, 'brahmavarcasvino 'nnàdà bhavanti, ya età upayanti' iti ca |
dvàda÷àhàdårdhvabhàvinastrayoda÷aràtracaturda÷aràtràdayaþ sarve satravi÷eùàþ |
trayoda÷asaükhàyàkàràtrayo yasminsatravi÷eùe so 'yaü trayoda÷aràtràþ, iti samudàyapràdhànyenaikavacanàntatayà pràyeõa nirde÷o bhavati |
kvacittu samudàdhinàü ràtri÷abdenà'mnàyate |
tadyathà- 'ta età vi÷atiü ràtrãrapa÷yat' iti tàdç÷e ràtrisatre vi÷vajinnyàyena svargaþ phalatvena kalpanãyaþ- iti pràpte-
bråmaþ- asya ràtrisatravidheþ stàvaker'thavàde pratiùñhà ÷rutà |
sà càsminvàkye 'tyantama÷rutàtsvargàtpratvàsannà |
tasmàt- 'pratiùñhàkàmo ràtrisatraü kuryàt' ityevaü pratiùñhaiva phalatvena kalpanãyà || MJaiNyC_4,3.10 ||
(navame kàmyànàü yathoktakàmyaphalakatvàdhikaraõe såtràõi 20-24)
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.11
navamàdhikaraõamàracayati-
÷rutà÷rute ÷rutaü vaikaü saurye sarvapravçttaye /
àdyo maivaü ÷rutenaiva phalàkàïkùànivartanàt // MJaiNy_4,3.11 //
------------------
'saurya caruü rnivapedbrahmavarcasakàmaþ' ityatra brahmavarcasaü phalaü ÷rutam |
svargo '÷rutaü phalam |
tadubhayamapyabhyupeyam |
tathà sati svargasya sarvairapekùyamàõatvàtsarveùàü tatra pravçttirlabhyeta- iti cet |
maivam |
÷rutena brahmavarcasaphalenaiva niràkàïkùe vidhivàkye vi÷vajinnyàyena svargaphalakalpànàyà asaübhavàt |
tasmàt - ÷rutameva phalam || MJaiNyC_4,3.11 ||
(da÷ame-dar÷apårõamàsanyàyàntargate dar÷apårõa - màsàdãnàü sarvakàmàrthatàdhikaraõe såtre 25-26)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.12-13
da÷amàdhikaraõamàracayati-
dar÷àdiþ sarvakàmebhyo 'nuvàdo và phale vidhiþ /
aïgopàïgoditaþ kàmo vidhyabhàvàdanådyate // MJaiNy_4,3.12 //
utpatticodanàsiddhi à÷ritya vidhibhàvane /
phalasaüyogabodhena bhavedeùa phale vidhiþ // MJaiNy_4,3.13 //
------------------
idamàmnãyate- 'ekasmai và anyà iùñayaþ kàmàyà'hriyante, sarvebhyo dar÷apårõamàsau' iti |
'ekasmai và anye yaj¤akratavaþ kàmàyà'hriyante, sarvebhyo jyotiùñomaþ' iti |
tatra- 'sarvebhyaþ' ityanena vàkyena dar÷apårõamàsayorna phale vidhiþ |
vidhàyakasya liïïàderbhàvanàvàcina àkhyàtasya càbhàvàt |
anuvàdastu bhaviùyati |
sarvakàmànàü pràptatvàt |
na ca- 'dar÷apårõamàsàbhyàü svargakàmo yajeta' iti vidhànàtsvarga eva pràpto na tu kàmàntaram- iti vàcyam |
aïgopàïgakàmànàmapi pràptatvàt |
sàmidhenyo dar÷apårõamàsayoraïgam |
tatra kàmàþ ÷rçyante- 'ekaviü÷atimanubråyàtpratiùñhàkàmasya, caturviü÷atimanubråyàdbrahmavarcasakàmasya' iti |
tathà sàünàyyayàgasya dohanamaïgam |
tatsàdhanaü vatsàpàkaraõamupàïgam |
tatra palà÷a÷àkhàharaõe kàma àmnàtaþ- 'yaþ kàmayeta- pa÷umànsyàt- iti, bahuparõà tasmai bahu÷àkhàmàharet |
pa÷umantamevainaü karoti' iti |
ta ete sarve kàmà anådyante- iti pràpte, bråmaþ- mà bhåtàmasminvàkye vidhibhàvane |
tathàpyutpattivàkyasiddhite à÷ritya tàdarthyavàcinyà caturthyà phalasaüyogo bodhyate |
tasmàt- eùa phale vidhiþ || MJaiNyC_4,3.12-13 ||
(ekàda÷e dar÷apårõamàsanyàyàntargate dar÷apårõamàsàdãnàü pratiphalaü pçthaganuùñhànàdhikaraõe, yogasiddhinyàye ca såtre 27-28)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.14-15
ekàda÷àdhikaraõamàracayati-
jyotiùñoma÷ca sarvàrthaþ sarve sakçdanuùñhiteþ /
dadyàtpçthakprayogàdvà sakçttasyàvi÷eùataþ // MJaiNy_4,3.14 //
ekaikasyànapekùasya phalasyaiva hi sàdhanam /
coditaü tena kàmàste paryàyeõa bhavantyamã // MJaiNy_4,3.15 //
------------------
yathà dar÷apårõamàsau sarvakàmàrthau, tathà jyotiùñoma÷ca sarvakàmàrtha iti pårvàdhikaraõenaiva siddham |
tatrobhayatra kàmà naimittikàþ |
jyotiùñomàdisvaråpaü nicittam |
tacca sarveùu kàmeùvavi÷iùñam |
na hi nimittasàdhàraõye sati naimittikànàü paryàyo bhavati |
vahnisàmãpye sati dàhaprakà÷ayoþ paryàyàdar÷anàt |
tasmàjyotiùñome sakçdanuùñhite satyekaü phalaü yathà niùpadyate, tathà phalàntaràõàmapi vàrayituma÷akyatvàdyugapatsarvaphalasiddhiþ- iti pràpte-
bråmaþ- nahi jyotiùñoyaü nimittãkçtya kàmà vidhãyante |
kàmànàmananuùñheyatvàt |
kiü tarhi- puruùasya svata eva pràptànkàmànuddi÷ya tatsàdhanatvenaiva jyotiùñomo vidhãyate |
yadyapi 'sarvebhyaþ kàmebhyaþ' iti svargapa÷vàdiphalànàmekenaiva ÷abdenoddi÷yamànatvàtsàhityaü pratibhàti, tathàpi na tadasyi |
udde÷yagatatvena sàhityasyàvivakùitatvàt |
na ca ÷abdataþ sàhityaniyamàbhàve 'pyekakarmaphalatvàdarthataþ sàhityam- iti vàcyam |
svargapa÷vàdãnàü parasparanirapekùàõàmeva phalatvàt |
tasmàdekaikasya phalasya sàdhanatvena karma codyate |
ata eva 'sarvebhyaþ' iti nirde÷opapattiþ |
anyathà hi sàhityaniyamànmilitamidamekameva phalaü saüpannamiti sarva÷abdo nopapadyate |
tasmàdyadà yatphalaü kàmyam, tadà tatsiddhye jyotiùñomaþ prayoktavyaþ |
ekamapi sadvçùñyàdiphalaü yadà yadà kàmyate, tadà tadà kàrãrãùñiþ punaþ punaþ prayujyati |
kimu vaktavyam- phalabhede prayogabhedaþ- iti |
tasmàtpratiphalaü pçthakprayogaþ || MJaiNyC_4,3.14-15 ||
dvàda÷e-dgakàmyànàmaihikàmuùmikaphalavattvà-dghasåtre 27-28)
adhikaraõe varõakàntareõa te eva tatra sarve 'vi÷eùàt // MJaiNyC_4,3.27 //
yogasiddhirvàr'thasyotpattyasaüyogitvàt // MJaiNyC_4,3.28 //
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.16-17
dvàda÷àdhikaraõamàracayati-
citrayà pa÷avo 'muùminneva syurniyatà na và /
àdyaþ svargeõa tutyatvàddehasyotpàdakatvataþ // MJaiNy_4,3.16 //
citrotpattau tu niyamo na ÷rato nàpi kalpanam /
puüspravçttyàdinàpete pratibandhe bhavetphalam // MJaiNy_4,3.17 //
------------------
kàmyakarmàõyevaü ÷råyante - 'citrayà yajeta pa÷ukàmaþ' aindramekàda÷akapàlaü nivapetprajàkàmaþ' iti |
tatra-yathà svargaphalasyà'muùmikatvaü niyatam, evaü pa÷vàdiphalasyàpi |
yadi svargaheturjyotiùñomo dehàntarasyotpàdakaþ, tarhi citràdirapi tathàstu iti cet |
maivam |
vaiùamyàt |
asmindehe svargasya bhoktupra÷akyatvàda÷rutàpyanyadehospattirarthàpattyà kalpyate |
'citrayà tvanyadeho 'va÷yamutpàdyate' iti niyamo na ÷rutaþ, nàpi kiücittasya kalpakamasti |
anenàpi dehena pa÷vàdiphalasya bhoktuü ÷akyatvàt |
asmindehe pratigrahàdidçùñopàyamantareõa pa÷vàdyalàbhàdvaidhacitràdiphalamàmuùmikameva- iti cet |
na |
pratigrahàdeþ pratibandhanivçttàvupayuktatvàt |
tasmàt- asati pratibandhe phalamaihikam, sati tvàmuùmikam || MJaiNyC_4,3.16-17 //
(trayoda÷e sautràmaõyàdãnàü cayanàdyaïgatàdhikaraõe såtràõi 29-31)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.18-19
trayoda÷àdhikaraõamàracayati-
iùñravà tu vàjapeyena bçhaspatisavaü yajet /
kàlaü và bodhayedvàkyamutàïmatvasya bodhakam // MJaiNy_4,3.18 //
ktvà÷rutyà bhàti kàlo 'tra maivamaïgatvabodhanam /
÷rutermukhyaü prakriyà ca tathà satyanugçhyate // MJaiNy_4,3.19 //
------------------
idamàmnàyate- 'vàjapeyeneùñvà bçhaspatisavena yajeta' iti |
'àgniü citvàsautràmaõyà yajeta' iti |
tatra- 'iùñvà' iti ktvàpratyayo vàjapeyasya pårvakàlãnatàü bråte |
tasmàdvàkyamidaü bçhaspatisavasya vàjapeyottarakàlãnatàü bodhayati- iti pràpte, -
bråmaþ- bçhaspatisavastha vàjapeyàïgatvabodhanameva ktvà÷rutermukhyor'thaþ, |
'samànakartçkayoþ pårvakàle' (3 | 4 | 21) iti (pàõini) såtreõa kriyàdvayasyaikakartçkatàyàü tadvidhànàt |
yadyapi såtre 'pårvakàle' ityuktam, tathàpi tanna niyatam |
'mukhaü vyàdàya ÷rvapiti' ityatra kàlaikye 'pi prayogàt |
vàjapeyaprakaraõamapyaïgatve 'nugçhyate |
anyathà tvaprakçte bçhaspatitame kàlavidhànàtprakaraõaü bàdhyeta |
aïgatve karmàntaratvena prasiddhabçhaspatisabandhàbhàvàttacchabdo 'nupapannaþ- iti cet |
na |
màsàgnihotranyàyena taddharmàtide÷àrthatvàt |
tasmàt- vàkyamidamaïgatvabodhakam |
'agniücitvà' - ityatràpyevaü yojanãyam || MJaiNyC_4,3.18-19 ||
(caturda÷e baimçdhàdeþ paurõamàsyàdyaïgatàdhikaraõe såtràõi 32-35)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.20-21
caturda÷àdhikaraõamàracayati-
saüsthàpya paurõamàsãü tàmanu vaimçdha ãritaþ /
dvayoraïgamutaikasya dvayoþ syàtprakriyàva÷àt // MJaiNy_4,3.20 //
utpattivàkyataþ pårõamàsaü saüyogabhàsanàt /
tasyaivàïgaü na dar÷asya prakriyà vàkyabàdhità // MJaiNy_4,3.21 //
------------------
dar÷apårõamàsaprakaraõe ÷råyate- 'saüsthàpya paurõamàsãü vaimçdhamanunirvapati' iti |
tatra-iyaü baimçdhoùñiþ prakaraõabalàtprayàjàdivaddar÷apårõamàsayorubhayorapyaïgam- iti cet |
na |
vàkyasya prabalatvàt |
na ca- 'saüsthàpya' iti paurõamàsyàþ samàptyabhidhànàttadaïgatvamayuktam- iti vàcyam |
dar÷asàdhàraõàïgasamàptyabhipràyeõa tadupapatteþ |
tasmàt- utpattivàkyàt, ekakartçkatvavàciktvàpratyayàcca pårõamàsasyaivàïgam || MJaiNyC_4,3.20-21 ||
(pa¤cada÷e - anuyàjàdãnàmàgnimàrutordhvakàlatàdhikaraõe såtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.22-23
pa¤cada÷àdhikaraõamàracayati-
kimàgnimàrutàdårdhvamanuyàjai÷rvarediti /
aïgaü kàlo 'thavàïgaü syàdatipàràrthyamanyathà // MJaiNy_4,3.22 //
puràgnimàrutasyàsya j¤àtà somàrthatà tathà /
anuyàjà÷rva pa÷varthàþ saüyogaþ kàlasiddhaye // MJaiNy_4,3.23 //
------------------
jyotiùñome ÷råyate -'àgnimàrutàdårdhvamanuyàjai÷carati' iti |
àgnimàrutaü nàma kiücicchastram |
anuyàjàþ 'devaü barhiþ'- ityàdibhiþ pà÷ukahautrakàõóapañhitairekàda÷abhirmantraiþ sàdhyà homàþ |
tatra-'àgnimàruta÷astrasyànuyàjà aïgam' ityevamaïgàïgibhàvabodhanàyàyaü saüyogaþ |
yadi-anuyàjànàmayaü kàlopade÷aþ syàt,tadànãmàgnimàrutopanyàsasya svàrtho na ka÷cit- ityatyantapàràrthya syàt |
tasmàt- bçhaspatisavavat, vaimçdhavacca, anuyàjà aïgam- iti pràpte-
bråmaþ- itarastotra÷astravadàgnimàruta÷astrasya somàïgatvaü pårvamevàvagatam |
agnãùomãyavikçtau savanãyapa÷àvatide÷ataþ pràptànàmekàda÷ànàmanuyàjànàmapi pradhàõavatpa÷vaïgatvamavagatam |
tataþ parasparamaïgàïgibhàvàsaübhavàtkàlopade÷àrtho 'yaü saüyogaþ || MJaiNyC_4,3.22-23 ||
(ùoóa÷e - somàdãnàü dar÷apårõamàsottarakàlatàdyadhikaraõe såtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.24-25
ùoóa÷àdhikaraõamàracayati-
kiü dar÷apårõamàsàbhyàmiùñavà somena yàgakaþ /
aïgàïgibhàvaþ kàlo và hyapàràrthyàya càïgatà // MJaiNy_4,3.24 //
dar÷àdilakùite kàle somayàgo vidhãyate /
svatantraphalavatvena na yuktàïgàïgità tayoþ // MJaiNy_4,3.25 //
------------------
idamàmnàyate- 'dar÷apårõamàsàbhyàmiùñvà somana yajeta' iti |
tatra- ubhayoràgnimàrutànuyàjavadanyàdhãnatvàbhàvàddar÷apårõamàsokteþ pàràrdhyaparihàràya somasya dar÷apårõamàsàïgatvabodhako 'yaü saüyogaþ - iti cet |
maivam |
svatantraphalavataþ somasyàïgatvàsaübhavàt |
phalavatsaünidhàvaphalaü tadaïgaü bhavati, iti nyàyàt |
na ca- atra bçhaspatisabanyàyena somadharmakarmaphalaü karmàntaraü vidhãyate- iti ÷akyaü vaktum |
soma÷abdasya bçhaspatisava÷abdava÷vàmatvàbhàvena dharmàtide÷akatvàbhàvàt |
ktvàpratyayastvasatyapyaïgàïgibhàve kartraikyamàtreõopapadyate |
tasmàddar÷apårõamàsa÷abdasya pàràrthyamabhyupetyàpi tadiùñyupalakùita uttarakàle somavidhirayam |
etadevàbhipretya rathatvaråpamasyà'mnàyate- 'eùa vai devaratho yaddar÷apårõamàsau |
yo dar÷apårõamàsàbhyàmiùñvà somena yajate rathaspaùña evàvasàne vare devànàmavasyami' iti |
avasani ni÷cite |
vare màrge |
'yathà rathena kùuõõe màrge gantuþ kaõñakapàùaõàdibàdhàràhityena sukhaü bhavati, tathà prathamaü dar÷apårõamàsàviùñavata uttarakàle tadiùñivikçtiùu somàïgabhåtadãkùaõãyapràyaõãyàdiùu dharmànuùñhànaü sukaraü bhavati' ityarthaþ |
tasmàtkàlàrthaþ saüyogaþ || MJaiNyC_4,3.24-25 ||
(saptada÷e jàteùñinyàyàntargate vai÷vànareùñeþ putragataphalakatvàdhikaraõe såtre 38-39)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.26-27
saptada÷àdhikaraõamàracayati-
pai÷vànareùñyà påtatvaü pituþ putrasya vàgrimaþ /
kartureva phalaü yuktaü kartçtvaü pitureva hi // MJaiNy_4,3.26 //
jàte yasminniùñimetàü nirvapettasya påtata /
taccepsitaü pitustena pità tatra pravartate // MJaiNy_4,3.27 //
------------------
kàmyoùñikàõóe 'vai÷vànaraü dvàda÷akapàlaü nivaùetputre jàte' iti prakçtya ÷råyate- 'yasminjàta etàmiùñiü nirvapati påta eva tejakhyannàda indriyàvã pa÷unànbhavati' iti |
tatra- pituþ prabuddhasya kartçtvam, na tu mugdhasya putrasya |
tato 'nuùñhànaphalayorvaiyadhikaraõyaparihàràya pitureva påtatvàdi phalam- iti cet |
maivam |
'yasmi¤jàte nirvapati sa påtaþ' iti vàkyena phalasya putrasaübandhàvagamàt |
na ca- atra niùphalasya piturapravçttiþ- iti vàcyam |
putraniùñhapåtatvàderãpsitatvena svaphalabuddhyàpravçttisaübhavàt |
tasmàt- putrasya påtatvàdikam || MJaiNyC_4,3.26-27 ||
(aùñàda÷e jàteùñinyàyàntargate vai÷vànareùñerjàtakarmottarakàlatà-
dhikaraõe varõakàntareõoktameva såtram-)
aïgànàü tåpaghàtasaüyogo nimittàrthàþ // MJaiNyC_4,3.31 //
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.28-29
aùñàda÷àdhikaraõamàracayati-
janmànantarameveùñirjàtakarmaõi và kçte /
nimittànantaraü kàrya naimittikamato 'grimaþ // MJaiNy_4,3.28 //
jàtakarmaõi nirvçtte stanaprà÷anadar÷anàt /
pràgeveùñau kumàrasya vipatterårdhvamastu sà // MJaiNy_4,3.29 //
------------------
putrajanmano vai÷vànareùñinimittitvàt, naimittikasya kàlavilambàyogàt, janmànantaramevoùñiþ- iti cet |
maivam |
stanaprà÷anaü tàvajjàtakarmànantaraü vihitam |
yadi jàtakarmaõaþ pràgeva vai÷vànareùñirnirupyeta, tadà stanaprà÷anasyàtyantavilambàtputro vipadyeta |
tathà sati påtatvàdikamiùñiphalaü kasya syàt |
tasmàt- na janmànantaram, kiütu jàtakarmaõa årdhva streùñhiþ || MJaiNyC_4,3.28-29 ||
(ekonaviü÷e-jàteùñinyàyàntargate vai÷vànareùñerà÷aucàpagamo-
ttarakàlàtàdhikaraõe varõakàntareõoktameva såtram- )
aïgànàü tåpaghàtasaüyogo nimittàrthaþ // MJaiNyC_4,3.39 //
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.30
ekonaviü÷àdhikaraõamàracayati-
jàtakarmànantaraü syàdà÷auce 'pagate 'thavà /
nimittasanidheràdyaþ kartç÷uddhyarthamuttaraþ // MJaiNy_4,3.30 //
------------------
yadyapi jàtakarmànantarameva tadanuùñhàne nimittabhåtaü janma saünihitaü bhavati, tathàpya÷udhinà pitrànuùñhoyamànamaïgavikalaü bhavet |
jàtakarmaõi tu vipattiparihàràya tàtkàlikã ÷uddhiþ÷àstreõaiva dar÷ità |
tato mukhyasaünidherava÷yaü vàdhikatvàcchuddhilakùaõàïgavaikalyaü vàrayitumà÷aucàdårdhvamiùñiü kuryàt || MJaiNyC_4,3.30 ||
(viü÷e sautràmaõyàdyaïnànàü svakàlakartavyatàdhikaraõe såtre 40-41)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,3.31-32
viü÷àdhikaraõamàracayati-
agniü citvà yajetsautràmaõyetyaïgeùñirãdç÷ã /
aïgikàle svakàle và syàdàdyo 'nyàïgavanmataþ // MJaiNy_4,3.31 //
nirvçtte cayanàdau tu karmàntaravidhànataþ /
svakàle codakapràpte tadanuùñhànamàsthitam // MJaiNy_4,3.32 //
------------------
'agniü citvà sautràmaõyà yajeta' 'vàjapeyeneùñvà bçhaspatisavena yajeta' ityatra sautràmaõãbçhaspatisavayàreïgatvaü pårvamuktam |
taccàïgamaïgikàle 'ïginà saha prayoktavyam |
itareùàmaïgànàü tathà prayujyamànatvàt- iti cet |
maivam |
ktvàpratyayena pårvakàlavàcinà sàïge cayanàdau nirvçtte sati pa÷càtkarmàntaratvena sautràmaõyàdervihitatvàt |
yadi-aïginà sahaikaprayogaþ syàt, tadà ktvàpratyayapràpitaþ pårvottarakàlavibhàgo bàdhyeta |
na hi- aïginà saha prayoktavyànàmukhàsaübharaõàdãnàü cayane nirvçtte pa÷càdvidhànaü ÷rutam - tataþ pçthagprayoge 'va÷yabhàvini sati svasvacodakaprapite tadanuùñhànaü yuktam |
sautràmaõyà iùñiprakçtikatvàtparvakàla÷cedakapràptaþ |
cayanena sahaikaprayoge tu parvaõyukhàsaübharaõàdividhànàdanyasmindana sautràmaõã vrasajyeta |
tathà bçhaspatisavasya jyotiùñomavikçtitvàt, vasantakàla÷codakapràptaþ |
vàjapeyena saha prayogaikye ÷aradi vàjapeyasya vihitatvàdbçhaspatisavo 'pi ÷aradi prasajyeta |
tasmàt- atidiùñe parvaõi vasante ca tadanuùñhànam |
nanu sarvatràïgàpårvaiþ pradhànàpårva janayitavyam, iha tu pårvakàlãnena sàïgapradhànànuùñhànena phalàpårvasya niùpannatvàduttarakàlãnapraïgaü nirarthakam- iti cet |
na |
tasyaivàpårvasyànenàïgena pràbalyada÷àyàþ kalpanãyatvàt |
tasmàt- nàïginaþ kàle 'nuùñhànam, kiütu svakàle- iti sthitam || MJaiNyC_4,3.31-32 ||
iti ÷rãmàdhavãye jaiminãyanyàyamàlàvistare caturthàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ
_________________________________________________________________________
atha caturthàdhyàyasya caturtha pàdaþ /
(prathame ràjasåyejyànàü devanàdyaïgakatvàdhikaraõe såtre 1-2)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,4.1-2
caturthapàde prathamàdhikaraõamàracayati-
ràjasåye 'numatyàdi devanàdi ca te ubhe /
mukhye utaikamukhyatvaü syàdàdyaþ prakriyaikyataþ // MJaiNy_4,4.1 //
yàgànàü ràjasåyatvàdaïgitvaü phalavattvataþ /
devanàdyaphalaü yattadaïgaü phalavato yajeþ // MJaiNy_4,4.2 //
------------------
ràjasåyaprakaraõe yàgaråpà anumatyàdayo bahavaþ ÷rutàþ- 'anumatyai puroóà÷amaùñàkapàlaü nirvapati' 'naiçtamekakapàlam' 'àdityaü caru nirvapati' 'àgnàvaiùõavamekàda÷akapàlam' ityàdayaþ |
yathaità iùñayaþ, tathà pa÷avo 'pi ÷rutàþ- 'àdityàü malhàü garbhiõãmàlabhate, ' 'màrutãü pç÷rim' 'praùñhauhãma÷vibhyàm' ityàdi |
malhà maõilà galastanayuktetyarthaþ |
tasyà aditirdevatà |
pç÷riralpatanuþ |
tasyà maruto devatà |
yàvatà vayasà varùatrayaråpeõa pçùñhe bhàraü voóhuü ÷aktirbhavati, tàvadvayaskà praùñhauhã |
tasyà à÷vinau devatà |
evamabhiùecanãyada÷apeyàdayaþ somayàgàþ ÷rutàþ |
tathà 'valmãkavapàyàü homaþ' ityàdayo darvihomàþ |
yathaita iùñipa÷usomadarvihomà÷caturvidhà yàgaråpàþ, evamayàgaråpà api dyåtàdayaþ ÷rutàþ- 'praùñhauhãü dãvyati' 'akùairdãvyati' 'ràjanyaü jinàti' '÷aunaþ ÷epamà khyàpayati' ityàdayaþ |
tatra yàgà yathà mukhyàþ, tathà devanàdãnàmapi mukhyatvaü yuktam |
prakaraõapàñhasyobhayatra samànatvàt- iti pràpte, bråmaþ- 'ràjà svàràjyakàmo ràjasåyena yajeta' ityatrà'khyàtavàcyàyàü bhàvanàyàü dhàtuvàcyo yàgaþ karaõam |
ràjasåya÷abda÷càprasiddhàrthatvàdyàgasàmànàdhikaraõyena tannàmadheyaü bhavati |
tathà sati 'ràjasåyena yàgena svàràjyaü bhàvayet' iti vàkyàrthaparyavasànàdanumatyàdãnàü yàgànàmeva phalavattvàdaïgitvam, tatsaünidhau ÷råyamàõamaphalaü devanàdikaü yàgàïgam || MJaiNyC_4,4.1-2 ||
(dvitãye devanasya kçtsnaràjasåyàïgatàdhikaraõe såtre 3-4)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,4.3
dvitãyàdhikaraõamàracayati-
ekasyaivàbhiùecyasya tadaïgaü nikhilasya và /
ràjasåyasyàpakarùàdàdyaþ prakriyayottaraþ // MJaiNy_4,4.3 //
------------------
yadetat-devanàdikamaïgam- ityuktam, tadetabhiùecanãyasya somayàgasyaikasyaivàïgam |
kutaþ |
apakarùàt |
yadyapi- abhiùecanãyavidherårdhve tatsaünidhau devanàdayaþ samàmnàtàþ, tathàpi- abhiùecanãyamadhve te 'pakçùyante |
'màhendrasya stotraü pratyabhiùicyate' iti vàkyena ràj¤o yajamànasyàbhiùeko màdhyaüdinasavane stotrakàle 'pakçùyate |
tasminnapakçùñe sati tataþ pårvamàmnàtànàü devanàdãnàmarthasiddho 'pakarùaþ |
tato màhendrastotràdivadabhiùecanãyaprayogàntaþ pàtitvàddevanàdikamabhiùecanãya svaivàïgam- iti pràpte,-
bråmaþ- kiü tadaïgatve saünidhiþ pramàõam, kiüvà prayogaparikalpitamavàntara prakaraõam |
ubhayathàpi pratyakùasya mahàprakaraõasya prabalatvàddevanàdikaü ràjasåyasyàïgam |
ràjasåya÷abda÷cànumatyàdãnsarvànyàgànabhidhatte |
tasmàtsarveùàmetadaïgam |
anuùñhànaü tu ràjasåyamadhye kvacidapekùitamiti vacanabalàdabhiùecanãyagatamàhendrastotrakàle tadanuùñhãyate || MJaiNyC_4,4.3 ||
(tçtãye saumyàdãnàmupasatkàlakatvàdhikaraõe såtre 5-6)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,4.4-5
tçtãyàdhikaraõamàracayati-
kiü purastàdupasadàü saumyena pracarediti /
aïgàïgibhàvaþ kàlo và vàkyàdàdyaþ pratãyate // MJaiNy_4,4.4 //
purastàditi kàlo 'tra bhàti kàlavidhistataþ /
nàïgaü kasyàpi saumyàdi pradhànamitareùñivat // MJaiNy_4,4.5 //
------------------
ràjasåye saüsçcchabdavàcyànyàgneyàùñàkapàlàdãni |
teùvaùñamanavamada÷amàni saumya- tvàùñra-vaiùõavàni |
tadviùayamidaü vàkyamàmnàyate- 'purastàdupasadàü saumyena pracaranti, antarà tvàùñreõa, upariùñàdvaiùõavena' iti |
yo 'yaü ràjasåye somayàgaþ, tasminnatidiùñànàmupasadàmàdimadhyàvasàneùu saumyàdãnàü trayàõàmanuùñhànamanena vàkyena codyate |
tato vàkyàtsaumyàdãnyupasadàmaïgàni- iti pràpte, bråmaþ- 'upasadàm' iti ùaùñhyàþ kàlavàcinà 'purastàt' iti ÷abdenànvayàt |
saumyàdãnàü kàlavi÷eùasaübandhaparamidaü vàkyam, na tvaïgàïgibhàvaparam |
tato na kasyàpyaïgaü saumyàdikam, kiütu- anumatyàdivatpradhànam || MJaiNyC_4,4.4-5 ||
(caturthe- àmanahomànàü sàügrahaõyaïgatàdhikaraõe såtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,4.6
caturthàdhikaraõamàracayati-
mukhyatà'manahomasya sàügrahaõyaïgatàthavà /
mukhyatvamaviruddhatvàtphalàya syàttadaïgatà // MJaiNy_4,4.6 //
------------------
kàmyeùñikàõóe ÷råyate- 'vai÷vadevãü sàügrahaõãü nirvapedpràmakàyaþ ' iti |
tatra- àmanahomàþ ÷rutàþ- 'àmanasya- àmanasya devàþ- iti tistra àhutãjuhoti' iti |
ta eta àmanahomàþ sàügrahaõyeùñyà saha samapradhànabhåtàþ |
na hi teùàü mukhyatve ka÷cidvirodho 'sti |
dçùñaü hyàgneyàdiùvanumatyàdiùu ca bahånàü mukhyatvam- iti cet |
maivam |
'dar÷apårõamàsàbhyàü svargakàmaþ' iti vàkyena 'svàràjyakàmo ràjasåyena' iti vàkyena ca yathà bahånàü phalasaübandhàvagamaþ, tathà'manahomànàm |
phalasaübandhàbhàve sati pràdhànyàyogàt |
'sàügrahaõãü nirvapedgràmakàmaþ' iti vàkyaü tu sàügrahaõyàþ saünidhàvàmnàtà aphalà àmanahomàstadaïgam || MJaiNyC_4,4.6 ||
(pa¤came dadhigrahasya nityatàdhikaraõe såtràõi 8-11)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,4.7-8
pa¤camàdhikaraõamàracayati-
nityanaimittikatve và nityataiva dadhigrahe /
devàntaràyàjjyaiùñhyàcca syàdasyobhayaråpatà // MJaiNy_4,4.7 //
nimittatvadyotino 'tra yadi÷abdàdayo na hi /
ato 'sya na nimisatvaü kevalà nityatocità // MJaiNy_4,4.8 //
------------------
jyotiùñome ÷råyate- 'yàü vai kàücidadhvaryuyajamàna÷ca devatàmantarãtaþ, tasyà àvç÷cyete |
yatpràjàpatyaü dadhigrahaü gçhõàti, ÷amayatyevainàm' iti so 'yaü dadhigraho nityo naimittika÷cetyubhayàtmakaþ |
kutaþ |
àkàradvayasàdhakasadbhàvàt |
devatàntaràyeõa taddevatàkùobhanupanyasya graheõa ÷amanàbhidhànàt |
antaràyo nimittam, graho naimittika iti pratibhàti |
tathà jyeùñhatvamàmnàtam- 'jyeùñho và eùa grahàõàm' iti |
jyeùñhatvaü nàma pa÷astatvam |
tacca nityatve satyupapadyate |
naimittikasya pàkùikatvàdapra÷astatvam |
tasmàt- hetudvayabalàdubhayàtmakaþ- iti cet |
maivam |
devatàntaràyasya nimittatvàbhàvàt |
nimittatve yadi÷abda upabadhyeta, saptamã và ÷råyate |
yacchabdo vàntaràyakartroradhvaryuyajamànayoþ sàmànàdhikaraõyena prayujyeta |
'yadi rathaütarasàmà somaþ syàdaindravàyavàgràngarahàngçhõãyàt' 'bhinne juhoti, yo vai saüvatsaramukhyamabhçtvàgniü cinute' ityàdiùu saüpratipannanimitteùu taddar÷anàt |
tasmàt- kevalanityatvameva dadhigrahasyocitam |
devatàstrobhatatsamàdhànopanyàso vidheyadadhigrahastutayer'thavàdaþ || MJaiNyC_4,4.7-8 ||
(ùaùñhe vai÷vànarasya naimittikatvàdhikaraõe såtre 12-13)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,4.9
ùaùñhàdhikaraõamàracayati-
nityo naumittiko và syàdyàgo vai÷vànara÷citau /
nityaþ pureva yacchabdàdavirodhàcca pa÷cimaþ // MJaiNy_4,4.9 //
------------------
agnicayane ÷råyate-'yo vai saüvatsaramukhyamabhçtvàgniü cinute |
yathà sàminarbho vipadyate, tàdçgeva tadàrtimàrchet |
vai÷vànaraü dvàda÷akapàlaü purastànnirvapet' iti |
ukhà piñharaþ |
tàmukhàm 'ya¤jànaþ prathamaü manaþ' ityàdiprapàñhakàmnàtairmantraiþ saüpàdya, tasyàmukhàyàmagniü nidhàya, ùaóudyàme dvàda÷odyàme và ÷ikye tàmukhàmavasthàpya, tacchikyaü svakaõñhe baddhvà, tamukhyamagniü saüvatsaraü bhçtvà pa÷càdiùñakàbhiragni÷cetavyaþ |
abharaõe tvapårõagarbhapàtavadvinà÷aþ syàt |
tato vai÷vànareùñiü cayanàtpràgeva kuryàt, ityarthaþ |
atràpyantaràyavàkyavadabharaõavàkyasyàrthavàdatvànnityà vai÷vànareùñiþ- iti cet |
maivam |
'yaþ pumànabhçtvàgniü cinute, sa nivapet' iti kartçsamànàdhikçtayacchabdabalàdabharaõeùñayornimittanaimittika bhàvàbabhàsàt |
kiüca dadhigrahasya nitvasya pàkùikatvaråpaü naimittikatvaü viruddham |
iha tu nityatve pramàõabhàvàdekameva naimittikatvamitvavirodhaþ || MJaiNyC_4,4.9 ||
(saptame ùaùñhàciternaimittikatvàdhikaraõe såtràõi 14-18)
#<ùañcitiþ pårvavattvàt / Jaim_4,4.14 />#
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,4.10
saptamàdhikaraõamàracayati-
nityà ùaùñhã citirno và pa¤càpekùatvato 'gnimaþ /
apavçktàvapratiùñhànimittãkçtito 'ntimaþ // MJaiNy_4,4.10 //
------------------
agnau ÷råyate- 'saüvatsaro và enaü pratiùñhàyai nudate, yo agniü citvà na pratitiùñhati, pa¤ca pårvà÷citayo bhavanti, atha ùaùñhãü citiü cinute' iti |
làïgalena kçùñe vyàmamàtre bhåprade÷e nànàvidhàbhiriùñikàbhiþ pakùyàkàreõa sthànaü niùpàdyate, seyaü citiþ |
tàdç÷yaþ pa¤ca citayaþ pårvàþ kriyante |
tataþ ùaùñhã citiþ |
tatra 'ùaõõàü påraõã ùaùñhã' iti vyutpattau pårvàþ pa¤ca citårapekùatre |
anyathà ùañsaükhyàpårakatvàsaübhavàt |
tasmàt- ekaprayoganiyamàditaracitivannityà- iti cet |
maivam |
'agniü citvà' iti pårvàbhireva pa¤cami÷cityasyàgnicayanasya samàptau stratyàü pa÷càt- 'yo 'tra na pratitiùñhati, asau ùaùñhãü cinute' iti kartçsamànàdhikçtena yacchabdenàpratiùñhàü nimittãkçttya vidhànàtùaùñhã naimittikã |
tataþ- pa¤cacitiko nityo 'gniþ, naimittikastvekacitikaþ, iti prayogaikyam |
påraõapratyayastvabhidhànàpekùayopapadyate |
'pårvàþ pa¤ca citayo 'bhihitàþ |
athàbhidhàsyamànàü ùaùñhãü citiü cinute, iti vacanavyaktiþ || MJaiNyC_4,4.10 ||
(aùñame piõóapitçyaj¤asyànaïgatàdhikaraõe såtràõi 19-21)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,4.11
aùñamàdhikaraõamàracayati-
kratvaïgaü syànna và piõóapitçyaj¤aþ kratau hi saþ /
amàùàsyoktito maivaü tatkàlokteþ pumarthatà // MJaiNy_4,4.11 //
------------------
idamàmnàyate- 'amàvàsyàyàmaparàhõe piõóapitçyaccena caranti' iti |
tatra-amàvàsyà÷abdavàcye karmaõi vidhãyamànatvàdayaü piõóapitçyaj¤aþ kratvaïgam- iti cet |
maivam |
amàvàsyà÷abdasya kàlavàcitvàt |
karmaõi tvayaü ÷abdo làkùaõikaþ |
na ca - vàkyena ktatvaïgatvàbhàve 'pi prakaraõena tadbhevat- iti vàcyam |
tasyànàrabhyàdhãtatvàt |
tasmàt- ayaü puruùàrthaþ || MJaiNyC_4,4.11 ||
(navame ra÷anàyà yåpàïgatàdhikaraõe såtràõi 22-24)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,4.12
navamàdhikaraõamàracayati-
rajjurhitãyà pa÷varthà yåpàrthà vànvayàtpa÷au /
pa÷varthà trivçtrà yåpaü parivãyeti yåpagà // MJaiNy_4,4.12 //
------------------
jyotiùñome ÷råyate- 'à÷vinaü grahaü gçhãtvà trivçtà yåpaü parivãyà'gneyaü sabanayiü pa÷umupàkaroti' iti |
tatra- savanãyapa÷oragnãùomãyavikçtitvàccodakapràptaü yåpaparivyàõaü kàlopalakùaõàrthamanådya parivyàõottarakàle trivçdra÷anopalakùitapa÷orupàkaraõaü vidhãyate |
tato 'tra ra÷anàyàþ pa÷vanvayàtpa÷ubandhanena pa÷oritastato 'pakramaõanivàraõaråpadçùñàrtha làbhàcca pa÷varthà ra÷anà- iti cet |
maivam |
'trivçtà' iti tçtãyayà 'yåpam' iti dvitãyayà ca ÷eùa÷eùibhàvàvanamàt, avyavahitànvayalàbhàcca ra÷anà yåpàrthà |
kàlastu 'à÷vinaü grahaü gçhãtvà ' ityanenaivopalakùitaþ |
pa÷vanapakramaõavadyåpadàróyamapi dçùñameva prayojanam |
na ca- parivyàõena doróhya codakàdeva siddham - iti vàcyam |
tasminsiddhisati puvarvidhànàdeva dvitãyayà ra÷anayà parivyàõàntaràïgãkàràt |
tasmàt - iyaü dvitãyà ra÷anà yåpàrthà || MJaiNyC_4,4.12 ||
( da÷ame svaroþ pa÷vaïgatàdhikaraõe såtràõi 25-28)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,4.13
da÷amàdhikaraõamàracayati-
svaruryåpe pa÷au vàïgaü yåpasyetyuktito 'grimaþ /
svaruõà pa÷uma¤jyàdityukteþ pa÷vaïgatà sphuñà // MJaiNy_4,4.13 //
------------------
agnãùomãyapa÷au ÷råyate - 'yåpasya svaruü karoti' 'svaruõà pa÷umanakti' iti |
tatra - svaroryåpasaübandhabhidhànàdyåpàïgatvam - iti cet |
maivam |
'svaruõà pa÷um' iti tçtãyayà dvitãyayà càïgàïgibhàvàvagatau saüvandhasàmànyavàcinyàþ ùaùñhyà yåpãyacchedanajanyatvàbhipràyeõàpi netuü ÷akyatvàt |
tasmàt- svaruþ pa÷vaïgam || MJaiNyC_4,4.13 ||
(ekàda÷e - àghàràdãnàmaïgatàdhikaraõe såtràõi 29-38)
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,4.14
ekàda÷àdhikaraõamàracayati-
àghàràde÷ca mukhyatvaü na và'gneyàdivattu tat /
ùaõmukhyà nàmataþ siddhàþ÷eùà anye 'ïgasaüstuteþ // MJaiNy_4,4.14 //
------------------
dar÷apårõa màsayoràghàràjyabhàgaprayàjànuyàjàdayaþ kàlasaüyogamantareõà'mnàtàþ |
àgneyàdayaþ ùaóyàgàþ kàlasaüyogena coditàþ |
tatra - àgneyàdãnàü yathà pràdhànyamaïgãkçtam, tathaivà'ghàràdãnàmapyaïgãkartavyam |
yathà ràjasåye parasparavilakùaõànàmiùñipa÷usomànàü bahånàü samapràdhànyam, tadvat |
ekaprakaraõapàñha÷cobhayatràpi samànaþ |
tasmàt - àghàràdãnàmàgneyàdãnàü ca samapradhànyam - iti pràpte -
bråmaþ- 'ràjà svàràjyakàmo ràjasåyena yajeta' ityatra ràjasåya÷abdo ràjasaübandhàtpravartamàno ràjakartçkàõàmekaprakaraõa pañhitànàü sarveùàü yàgànàü nàmadheyaü bhavati |
dar÷apårõamàsa÷abdau tu kàlavàcinau santau kàlasaüyogena vihitànàmevà'gneyàdãnàü ùaõõàü yàgànàü nàmadheyatàü pratipadyete |
tataþ 'dar÷apårõamàsàbhyàü svargakàmo yajeta' iti vàkyena tannàmadheyava÷àdàgneyàdayaþ ùaóeva yàgàþ phalasaübandhitvena pratãyamànà mukhyàþ |
anye tvàjyabhàgàghàràdayastannàmarahità niùphalà àgneyàdãnàü ÷eùàþ |
evaü satyaïgatvena stutirupapadyate |
'cakùuùã và ete yaj¤asya, yadàjyabhàgau' ityàjyabhàgau yaj¤a÷arãrasyàïgino 'ïgatvena ståyete |
'yatprayàjànuyàjà ijyante varma và eta÷caj¤àya kriyate' iti yaj¤a÷arãropakàrakavarmatvena prayàjànuyàjàþ ståyante |
evamàghàràdiùådàhàryam |
etacca sati sàdç÷ye saübhavati |
tasmàt - àdhàràdãnàü nàsti mukhyatvam || MJaiNyC_4,4.14 ||
(dvàda÷e jyetiùñome dãkùaõãyàdãnàmaïgatàdhikaraõe såtràõi 39-41)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 4,4.15
dvàda÷àdhikaraõamàracayati-
mukhyà na và dãkùaõãyà mukhyà syàtsomasàmyataþ /
jyortiùi yasya stomàþ syuriti somaikamukhyatà // MJaiNy_4,4.15 //
------------------
'jyotiùñomena svargakàmo yajeta' ityasya prakaraõe- aindravàyavagrahàdayaþ somayàgàþ, dãkùaõãyàdãùñayaþ, agnãùoyàdi pa÷avaþ, agnãùoyàdipa÷avaþ, àmnàtàþ |
tatra - àgneyàdipakùapàtidar÷apårõamàsanàmavajjyotiùñomanàmnaþ somapakùapàte hetvabhàvena ràjasåyanàmavatprakçtasarvayàgasàdhàraõatvàt, somasamànànàü dãkùaõãyàdãnàmapyasti mukhyatvam- iti cet |
maivam |
somayàgapakùapàte hetusadbhàvàt |
'jyortãùi stomà yasya yaj¤asya so 'yaü jyotiùñomaþ' iti hi tadvyutpattiþ |
ata eva bràhmaõam - 'trivçt, pa¤cada÷aþ, saptada÷aþ, ekaviü÷aþ, etàni vàya tàni jyotiüùi ya etasya stomàþ' iti |
stomànàü jyotiùñvaü yaj¤aprakà÷akatvam |
na ceùñayaþ pa÷avo và trivçdàdistomayuktàþ pratibhàsante |
tasmàt - jyotiùñomanàmnà somayàgànàmeva phalasaübandhàvagamàdaphalà iùñipa÷avo na mukhyà iti somayàgànàmeva pràdhànyam || MJaiNyC_4,4.15 ||
iti ÷rãmàdhavãye jaiminãyanyàyamàlàvistare caturthàdhyàyasya caturthapàdaþ
caturtho 'dhyàya÷ca samàptaþ //