Nagarjuna: Vigrahavyavartani
Based on the edition by Yoshiyasu Yonezawa:
"Vigrahavyàvartanã, Sanskrit Transliteration and Tibetan Translation",
Journal of Naritasan Institute for Buddhist Studies 31 (2008), pp. 209-333. = Vv



Input by K. Wille (G”ttingen, Germany)


#<...># = BOLD for verses and pagination of Yonezawa's ed. (uneven pages with Tibetan text are left out)
%<...>% = ITALICS for restored passages



___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
https://tylergneill.github.io/gretil-mirror/gretil/gretdiac.pdf
and
https://tylergneill.github.io/gretil-mirror/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________




(#<Vv 216>#)
|| namo buddhaya |

#<sarveùàü bhàvànàü sarvatra na vidyate svabhàva÷ cet  /
tvadvacanam asvabhàvaü na nivartayitum svabhàvam alaü  // NagVv_1 //>#

yadi sarveùàü bhàvànàü hetau pratyayeùu ca hetupratyayasàmagrठca pçthak ca yatra sarvatra svabhàvo na vidyata iti kçtvà ÷ånyàþ sarvabhàvà iti | na hi bije hetubhåte 'ïkuro sti | na pçthivyaptejovàyvàdinàm ekekasmin pratyayasaüj¤ite | na pratyayeùu samagreùu na hetupratyayeùu samagreùu na hetupratyayasàmagràü na hetupratyayavinirmuktaþ pçthag eva và | yasmàd atra svabhàvo nàsti tasmàn niþsvabhàvo 'ïkuraþ | yasmàn niþsvabhàvaþ tasmàt ÷ånyaþ | yathà càyam aïkuro niþsvabhàvo niþsvabhàvàc ca ÷ånyaþ tathà sarvabhàvà niþsvabhàvatvàc chånya iti |

(#<Vv 218>#)
atra vayaü bråmaþ | yady evaü tavàpi vacanaü yady etac chånyàþ sarvabhàvà iti tad api ÷ånyaü | kiü kàraõaü tad api hetau nàsti | mahàbhåteùu saüprayukteùu viprayukteùu và pratyayeùu nàsti | uraþkaõthoùñhajihvàdantamålatàlunàsikàmårdhaprabhçtiùu yan naivobhayasàmagryàm asti | hetupratyayasamagrãvinirmuktaü pçthag eva và nàsti | yasmàd atra sarvatra nàsti | tasmàn niþsvabhàvaü | yasmàn niþsvabhàvaü | tasmàc chånyaü | tasmàd anena sarvabhàvasvabhàvavyavartanam a÷akyaü kartuü | kiü kàraõaün | na hy asadagninà dagdhaü | nàpy asatà ÷àstreõa ÷akyaü chettuü | nàsatãbhir atbhiþ ÷akyaü kledayitum evam asattà vacanena ÷akyaþ sarvabhàvasvabhàvapratiùedhaþ kartuü na ÷akyaþ sarvabhàvasvabhàvo nivartayituü | tatra yad uktaü sarvabhàvasvabhàvaþ pratiùidhaþ sarvatra bhàvasvabhàvo vinivartata iti | tan na ||

(#<Vv 220>#)

#<atha sasvabhàvam etad vàkyaü pårvà hata pratij¤à te  /
vaiùamikatvaü tasmin vi÷eùahetu÷ ca vaktavyaþ  // NagVv_2 //>#

athàpi manyase mà bhåd eùa doùa iti sasvabhàvam etad vàkyaü | sasvabhàvatvàc cà÷ånyaü | tasmàd anena sarvabhàvasvabhàvaþ pratiùiddhaþ sarvabhàvasvabhàvo vinivarta iti ||

atra bråmaþ | yà hi te pratij¤à ÷ånyàþ svabhàvà iti | hatà ÷à || ki¤cànyat sarvabhàvàntargata¤ ca tadvacanam | kasmàt sarvabhàveùu tvadvacanam a÷ånyaü yenà÷ånyatvàt sarvabhàvasvabhàvaþ pratiùiddhaþ || evaü ùañkoñiko vàdaþ prasaktaþ | sa punaþ katham iti |

hanta cet punaþ ÷ånyàþ sarvahhàvàs tena tvadvacanaü ÷ånyam sarvabhàvàntargatatvàt tvadvacanasya | tena ÷ånyena pratiùedhànupapattiþ | tatra yaþ pratiùedhaþ ÷ånyàþ sarvabhàva iti anupapannaþ | 1 | upapanna÷ cet punaþ ÷ånyàþ sarvabhàvà iti pratiùedhas tena tvadvacana÷ånyatvàd anena pratiùedho anupapannaþ | 2 | atha ÷ånyàþ sarvabhàvàs tvadvacana¤ cà÷ånyaþ yena pratiùedhas tena tvadvacanaü sarvatràsaügçhãtaü | (#<Vv 222>#) tatra dçùñàntavirodhaþ | 3 | sarvatra cet punaþ gçhãtaü tvadvacanaü sarvabhàvà÷ ca ÷ånyàþ | tena tad api ÷ånyaü ÷ånyatvàd anena nàsti pratiùedhaþ | 4 | atha ÷ånyam asti vànena pratiùedhaþ ÷ånyaþ sarvabhàvà iti tena ÷ånyàpi sarvabhàvàþ kàryakriyàsamarthà samarthabhaveyuþ | na caitad iùñaü | 5 | atha ÷ånyàþ sarvabhàvàþ na ca kàryaü kriyàsamarthaü bhavaüti mà bhåt dçùñàntavirodha iti kçtvà ÷ånyena tvadvacanena sarvabhàvàsvabhàvo pratiùedho nopapanna iti | 6 |

ki¤cànyat | evaü tadastitvàt vaiùamikatvaprasaïgaþ | ki¤cit ÷ånyaü ki¤cid a÷ånyam iti | tasmiü÷ ca vaisamikatve vi÷eùahetur vaktavyaþ | yena hi vi÷eùahetunà ki¤cit ÷ånyaü ki¤cid a÷ånyaü syàt | sa ca nopadiùño hetuþ | tatra yad uktaü ÷ånyàþ sarvabhàvà iti tan na ||

(#<Vv 224>#)
ki¤cànyat

#<mà ÷abdavad ity etat syàt te buddhir na caitad upapannam  /
÷abdenàtra satà bhaviùyato vàraõaü tasya  // NagVv_3 //>#

syàt te buddhiþ yathà nàma ka÷cit bråyàt mà ÷abdaü kàrùãr mà ÷abdaü kàrùãr iti | tena ca ÷abdena vyàvartanaü kriyate | evam eva ÷ånyàþ sarvabhàvà iti | ÷ånyena vacanena sarvatà sarvabhàvasvabhàvavyàvartanaü kriyata iti |

atra vayaü bråmaþ | etad apy anupapannaü kiü kàraõaü | satà hy atra ÷abdena hy atra bhaviùyataþ ÷abdasya pratiùedhaþ kriyate | na punar iha bhavataþ satà vacanena sarvabhàvasvabhàvapratiùedhaþ kriyate | tava hi matena vacanam apy asat | sarvabhàvasvabhàvo 'py asat | tasmàd ayaü mà ÷abdavad iti viùayopanyàso 'sann iti ||

(#<Vv 226>#)
ki¤ca

#<pratipratiùedhyo 'py evam iti mataü bhavet tad asad eva  /
evaü tava pratij¤a lakùaõato dåùyate na mama  // NagVv_4 //>#

syàt te buddhiþ pratiùedhaþ pratiùedhyo 'py anenaiva kalpenànupapannaþ | tatra yad bhavàn sarvabhàvasvabhàvapratiùedha÷åcanaü pratiùedhayati | tad anupapannam iti |

atra vayaü bråmaþ | etad a÷abdena sad eva | kasmàt tava ca hi pratij¤àlakùaõapràptam etan na mama bhavàn iha bravãti | ÷ånyàþ sarvabhàvà iti nàhaü | tasmàt tvatpratij¤àn na(?)payàmi | pårvakaþ pakùo na mama | tatra yad uktaü pratiùedhaþ pratiùedhyo 'py evaü matam iti | upapannaüm iti || tan na |

(#<Vv 228>#)
ki¤cànyat |

#<pratyakùeõa hi tàvad yady upalabhya vinivartayasi bhàvàn  /
tan nàsti pratyakùaü bhàvà yenopalabhyante  // NagVv_5 //>#

yadi pratyakùataþ sarvabhàvàn upalabhya bhavàn nivartayati ÷ånyàþ sarvabhàvà iti | tad anupapannaü | kasmàt pratyakùam api hi pramàõaü svabhàvàntargatatvàt ÷ånyaü | yo 'pi sarvabhàvàn upalabhate so 'pi ÷ånyas tasmàt pratyakùeõa pramàõena nopalambhabhàvo anupalabdhasya ca pratiùedhànupapattiþ ÷ånyaþ sarvabhàvà iti | tad anupapannaü

(#<Vv 230>#)
syàt te buddhiþ | anumànenàgamenopànena và sarvabhàvàn upalabhya sarvabhàvavyàvartanaü kriyata iti ||

atra bråmaþ |

#<anumànaü pratyuktaü pratyakùeõàgamopamàne ca  /
anumànàgamasàdhyà ye 'rthà dçùñàntasàdhyà÷ ca  // NagVv_6 //>#

anumànam apy upamànàgamà÷ ca pratyakùeõa pramàõena pratyuktàþ | yathà hi pratyakùaü pramàõaü ÷ånyaü sarvabhàvànàü ÷ånyatvàt | evam anumànamopamàgamàpi ÷ånyàþ | sarvabhàvànàü ÷ånyatvàt | ye 'py anumànasàdhyàrthà àgamasàdhyà upamànasàdhyà÷ ca | te 'pi ÷ånyàþ sarvabhàvànàü ÷ånyatvàt* anumànopamànàgamai÷ ca yo 'pi bhàvàn upalabhate so 'pi ÷ånyaþ tasmàt bbàvànàm upalambhàbhàvo 'nupalabdhànठca svabhàvapratiùedhànupapattiþ | tatra yad uktaü ÷ånyàþ sarvabhàvà iti | tan na ||

(#<Vv 232>#)
ki¤cànyat |

#<ku÷alànàü dharmàõàü dharmàvasthavida÷ ca manyante  /
ku÷alaü janasvabhàvaü ÷eùeùv apy eùa viniyogaþ  // NagVv_7 //>#

iha dharmàvasthàvido manyante ku÷alànàü dharmàõàm ekonaviü÷aü ÷ataü | tadyathà ekade÷o vij¤ànasya vedanàyàþ | saüj¤àyà÷ cetanàyàþ | spar÷asya manasikàrasya chandasyàdhimokùasya vãryasya smçteþ samàdheþ praj¤àyà upekùàyàþ prayogasya saüprayogasya pràpto 'dhyà÷ayasya prativirateþ vyavasàyà autsukyasya | unmårdhe utsàhasya avyàrtyasya vasitàyàþ pratipatter avipratãsàrasya dhçter adhyavasàyasya | anaukùekasya ananumåóhyanutsàrasya | pràpaõàyàþ praõidheþ madasya viùayànàü viprayogasya | aniryàõikatàyà utsàdasya | sthiter anityatàyàþ samarthàgatasya jaràyàþ paridràsyatàrateþ | vitarkànàü prãteþ pramàdasya aprasrabdheþ | vyavahàratàyàþ | prekùupratikålasya pradakùiõagràhasya vai÷àradyagauravasya citrãkàrasya (#<Vv 234>#) bhakter abhakteþ su÷råùàyàþ sàdarasyànàdarasya prasrabdheþ | hàsasya vàcaþ viùpandanàyàþ siddhasyàprasàdasya aprasrabdheþ vyavahàratàyaþ | dàkùyasya sauratyasya vipratisàrasya ÷okasya | upàyàsàyas vãtasya | apradakùiõagràhasya saüepasya saüvaràõàü pari÷uddher adhyà÷ayasya råpasyeti | ÷raddhà hrãr àrjavam ava¤canaü | upasama acàmala saprasàdamàrdavaü pratisaükhyànaü nirveda 'paridàhaþ | amada alobha adoùa amoha asarvat* apratiniþsargaþ vibhava apatrayà apari÷ucchadanaü mànanaü kàruõyaü maitrã adãnatàdaritamari.(d)ha + + nupanàhaþ alã cetaso paryàdànaü kùàntiþ | vyavasadu àsaurakyam iti bhàgànvayaü | puõyaü | asaüj¤isamàpattiþ | nairyàõikatàsarvaj¤atàsaüskçtà dharmàþ ity ekonaviü÷aü ÷ataü ku÷alànàü ku÷alaþ svabhàvaþ ||

(#<Vv 236>#)
tathàku÷alànàm aku÷alaþ svabhàvaþ | nivçttàvyàkçtaþ | prakçtàvyàkçtànàü prakçtàvyàkçtaþ | kàmoktànàü kàmoktaþ | råpoktànàü råpoktaþ | àråpyoktànàm àråpyoktaþ | anà÷ravàõàm anà÷ravaþ | duþkhoktànàü duþkhoktaþ | samudayoktànàü samudayoktaþ | nirodhoktànàü nirodhoktaþ | màrgoktànàü màrgoktaþ | bhàvanàprahàtavyànàü bhàvanàprahàtavyaþ | aprahàtavyànàm aprahàtavyaþ | prahàtavyànàü prahàtavyaþ | yasmàd evam anekaprakàro dharmasvabhàvo dçùñaþ | tasmàd iha yad uktaü | niþsvabhàvàþ sarvabhàvàþ niþsvabhàvatvàt ÷ånya iti tan na |

(#<Vv 238>#)
ki¤cànyat |

#<nairyàõikasvabhàvo dharmo nairyàõikà÷ ca ye teùàü  /
dharmàvasthoktànàm eva ca nairyàõikàdãnàü  // NagVv_8 //>#

iha ca dharmo 'vasthoktànàü nairyàõikànàü dharmàõàü niryàõikaþ svabhàvaþ | anairyàõikànàm anairyàõikaþ | bodhyaïgikànàü bodhyaïgikaþ | abodhyaïgikànàm abodhyaïgikaþ | bodhipàkùikàõàü bodhipàkùikaþ | abodhipàkùikàõàm abodhipàkùikaþ | evaü ÷eùàõàü tad yasmàd evam anekaprakàro dharmàõàü svabhàvo dçùñaþ | yasmàd yad uktaü niþsvabhàvàþ sarvabhàvàþ | niþsvabhàvatvàt ÷ånyà iti na ||

ki¤cànyat |

#<yadi ca na bhavet svabhàvo dharmàõàü niþsvabhàva ity evaü  /
nàmàpi bhavet naivaü nàmàpi nirvastukan nàsti  // NagVv_9 //>#

yadi ca dharmàõàü svabhàvo bhàvànàü svabhàvànàü sadbhàvàc cà÷ånyaþ sarvabhàvàþ | tatra yad uktaü niþsvabhàvàþ sarvabhàvà niþsvabhàvatvàt ÷ånyà iti tan na ||

(#<Vv 240>#)
ki¤cànyat |

#<atha vidyate svabhàvaþ sa ca dharmàõàü na vidyate tasmàt  /
dharmair vinà svabhàvaþ sa yasyàsti tad yuktam upadeùñum  // NagVv_10 //>#

atha manyase mà bhåd avastukaü nàmeti kçtvàsti svabhàvaþ | sa punar dharmàõàü na saübhavati | evaü dharma÷ånyatà ca niþsvabhàvatvàd dharmàõàü siddhà bhaviùyati | na ca nirvastukan nàmeti |

atra vayaü bråmaþ | evaü kasyedànãü sa svabhàvo dharmavinirmuktasyàrthasya tad yuktam upadeùñum arthaþ | sa ca nopadiùñas tasmàd yà kalpanàsti svabhàvo na punar dharmàõàm iti sà hãnà ||

ki¤cànyat |

#<sata eva pratiùedho nàsti ghaño geha ity ayaü yasmàt  /
dçùñaþ pratiùedho yaü sataþ svabhàvasya te tasmàt  // NagVv_11 //>#

iha ca sato 'rthasya pratiùedhaþ kriyate nàmataþ | tadyathà nàsti ghaño geha iti | sato ghañasya pratiùedhaþ kriyate | nàsataþ | evam eva nasti svabhàvo dharmàõàm iti | sataþ svabhàvasya pratiùedhaþ pràpnoti nàmataþ | tatra yad uktaü | niþsvabhàvàþ sarvabhàvàþ niþsvabhàvatvàt ÷ånyà iti tan na || pratiùedhasaübhavàd eva hi sarvabhàvasvabhàvasvabhàvo 'pratiùiddhaþ ||

(#<Vv 242>#)

#<atha nàsti sa svabhàvaþ kin na pratiùidhyate tvayànena  /
vacanena rte vacanàt pratiùedhaþ sidhyate hy asataþ  // NagVv_12 //>#

nàsty eva svabhàvà ity anena vacanena niþsvabhàvà bhàvà iti kiü bhavatà pratiùidhyate | asato hi vacàd vinà siddhaþ pratiùedhaþ | tadyathàgneþ ÷aityasya | ayaü sthairyasya |

ki¤cànyat |

#<bàlànàm iva mithyà mçgatçùõàyàü yathàjalagràhaþ  /
evaü mithyàþ gràhaþ syàt te pratiùidhyate hy asataþ  // NagVv_13 //>#

syàt te buddhiþ yathà bàlànàü mçgatçùõàyàü mithyàjalam iti gràho bhavati | nanu nirjalà sà mçgatçùõeti tatra paõóitajàtãyena puruùeõocyate | tasya mithyàgràhasya vinivartanàrtham evan niþsvabhàveùu yaþ svabhàvo gràhaþ satvànàü tasya vyàvartanàrthan niþsvabhàvàþ sarvabhàvà ity ucyata iti ||

atra bråmaþ |

(#<Vv 244>#)

#<nanv evaü saty asti gràho gràhya¤ ca tadgrahãtà ca  /
pratiùedhaþ pratiùedhyaü pratiùedhà ceti ùañkaü tat  // NagVv_14 //>#

yady evaü nanv evaü saty asti tàvat satvànàü mithyàgràhaþ | asti gràhyaü santi satvà grahãtàraþ | asti pratiùedhaþ tasyàpi mithyàgràhasyàsti pratiùedhyaü yad idaü mithyàgràhyaü nàma | santi pratiùedhàro yuùmadàdayo 'sya mithyàgràhasyeti siddhaü ùañkam | ùañkasyàsya prasiddhatvàt | yad uktaü ÷ånyàþ sarvabhàvà iti tan na ||

#<atha naivàsti gràho na ca gràhyaü na ca grahãtàraþ  /
pratiùedhaþ pratiùedhyaü pratiùedhàro 'py ata na santi  // NagVv_15 //>#

atha mà bhåd eùa doùa iti kçtvà naiva gràho 'sti naiva gràhyaü na ca grahãtàra iti | evaü sati yo 'sau gràhasya pratiùedhaþ niþsvahhàvàþ sarvabhàvà iti | so 'pi nàsti pratiùedhyam api nàsti pratiùedhàro 'pi na santi |

(#<Vv 246>#)

#<pratiùedhaþ pratiùedhyaü pratiùedhàràa÷ ca yady uta na santi  /
siddhà hi sarvabhàvà yeùàm evaü svabhàva÷ ca  // NagVv_16 //>#

yadi ca na pratiùedho na pratiùedhyaü na pratiùeddhàraþ santy apratisiddhàþ sarvabhàvà asti ca sarvabhàvànàü svabhàvaþ ||

ki¤cànyat |

#<hetoþ svato na siddhiþ naiþsvàbhàvyàt kuto hi te hetuþ  /
nirhetukasya siddhir na copapannàsya te 'rthasya  // NagVv_17 //>#

niþsvabhàvàþ sarvabhàvà ity etasmin arthe te hetor asiddhiþ | kiü kàraõaü niþsvabhàvatvàd dhi sarvabhàvànàü ÷ånyatvàn na tato hetuþ | asati hetau nirhetukasyàrthasya ÷ånyàþ sarvabhàvà iti kuta eva prasiddhiþ || tatra yad uktaü ÷ånyàþ sarvabhàvà iti tan na ||

ki¤cànyat |

#<yadi càhetoþ siddhiþ svabhàvavinivartanasya te bhavati  /
svàbhàvyasyàstitvaü mamàpi nirhetukaü siddhaü  // NagVv_18 //>#

atha manyase nairhetukã siddhiþ niþsvabhàvatvasya bhàvànàm iti | yathà tava svabhàvanirvartanaü nirhetukaü siddhaü | tathà mamàpi svabhàvasatbhàvo 'pi nirhetukaþ siddhaþ ||

(#<Vv 248>#)

#<atha hetor astitvaü bhàvànaiþsvàbhàvyam ity anupapannam  /
loko naiþsvabhàvyàn na hi ka÷cana vidyate bhàvaþ  // NagVv_19 //>#

iha yadi hetor astitvaü manyase | niþsvabhàvàþ sarvabhàvà iti tad anupapannaü || kiü karaõaü | na hi loke niþsvabhàvaþ ka÷cid bhàvo 'sti ||

ki¤cànyat |

#<pårvaü cet pratiùedhaþ pa÷càt pratiùedhyam iti na copapannam  /
ya÷ cànupapanno yugapac ca yataþ svabhàvo 'san  // NagVv_20 //>#

iha pårvaü cet pratiùedhaþ pa÷càc ca pratiùedhyaü | niþsvabhàvyaü nopapannaü | asati hi pratiùedhye kasya pratiùedhaþ || atha pa÷càt pratiùedhaþ pårvaü pratiùedhyam iti ca nopapannaü | siddhe hi pratiùedhye kiü pratiùedhaþ karoti | atha yugapatpratiùedhaþ pratiùedhye tathàpi na pratiùedhyaþ pratiùedhyasyàrthasya kàraõaü prati na pratiùedhyaþ | na pratiùedhasya ca | yathà yugapadutpannayor goviùàõayoþ naiva dakùiõaü savyasya kàraõaü savyaü và dakùiõasya gàraõaü bhavatãti | tatra yad uktaü niþsvabhàvàþ sarvabhàvà iti tan na |

(#<Vv 250>#)
atrocyate | yat tàvad bhavatoktaü

sarveùàü bhàvànàü sarvatra na vidyate svabhàva÷ cet |
tvadvacanam asvabhàvaü na nivartayituü svabhàvam alam iti | [1]

atra bråmaþ |

#<hetupratyayasàmagràü pçthagbhàve 'pi madvaco na yadi  /
nanu ÷ånyatvaü siddhaü bhàvànàm asvabhàvatvàt  // NagVv_21 //>#

yadi madvaco hetau nàsti mahàbhåteùu saüprayukteùu viprayukteùu và pratyayeùu nàsti | uraþkaõthojihvàdantatàlunàsikamårdhaprabhçtiùu ya + + sàmagryàm asti heüpratyayasàmagrãü vinirmuktaü pçthag vàsti | tasmàn niþsvabhàvà niþsvabhàvatvàc chånyaü | evaü | nanu ÷ånyatvaü siddhaü niþsvabhàvatvàd asya madãyavacasaþ | yathà caitan madvacaü niþsvabhàvatvàc chånyaü | tathà sarvabhàvà niþsvabhàvatvàc chånyà iti | yad bhavatoktaü tvadãyavacasaþ ÷ånyatvàt ÷ånyatà sarvabhàvànàü nopapadyata iti tan na ||

(#<Vv 252>#)
ki¤cànyat |

#<ya÷ ca pratãtya bhàvànàü ÷ånyateti taü brå + +  /
yas tu pratãtyabhàvo bhavati hi tasyàsvabhàvatvaü  // NagVv_22 //>#

÷ånyatàrtha¤ ca bhavàn bhàvànàm anavasamya ÷ånyatàrtham aj¤àtvà pravçtti upàlambhaü vaktuü tvadvacanasya ÷ånyatvàt tvadvacanasya niþsvabhàvatvàd evaü tvadvacanena niþsvabhàvena bhàvànàü svabhàvapratiùedho nopapadyata iti | iha hi yaþ pratãtya bhavànàü bhàvaþ sà ÷ånyatà | kasmàn niþsvabhàvatvàt | ye hi pratãtyasamutpànnà bhàvàs te sa sasvabhàvà bhavanti | svabhàvàbhàvàt | tasmàd dhetupratyayàpekùatvàt | yadi hi svabhàvato bhàvà bhaveyuþ | pratyàkhyàyàpi hetupratyayàü÷ ca bhaveyuþ | na cevaü bhavanti | tasmàn niþsvabhàvàþ niþsvabhàvatvàc chånyà ity abhidhãyante | evaü madãyam api vacanaü | pratãtyasamutpannatvàn niþsvabhàvaü niþsvabhàvatvàt ÷ånyam ity upapannaü |

(#<Vv 254>#)
yathà ca pratãtyasamutpannatvàt svabhàva÷ånyàþ | rathapañaghañàdayaþ sveùu sveùu kàryeùu kàùñhàhaõamçttikaharaõamadhådakapayasàü dhàraõà ÷ãtavàtàtapaparitràõaprabhçtiùu vartante | evam idaü madãyavacanaü pratyayasamutpannatvàn niþsvabhàvaü niþsvabhàvatvaprasàdhanaü pratyayabhàvànàü vartate | tra yad uktaü | niþsvabhavatvàt tvadãyavacanasya ÷ånyatvaü ÷ånyatvàt tasya ca tena sarvabhàvasvabhàvapratiùedha upapannam iti tan na ||

(#<Vv 256>#)
ki¤cànyat |

#<nirmitako nirmitakaü màyàpuruùa svamàyayà sçùñam  /
pratiùedhayati yadvat pratiùedho yaü tathaiva syàt  // NagVv_23 //>#

yathà nirmitakaþ puruùam abhyàpataü tu ka÷cid arthena vartamànaü pratiùedhayet | màyàkàreõa và sçùño màyàpurnùo 'nyaü màyàpuruùa samabhyava tan na kasmin÷cid arthe vartamànaü pratiùedhayet | tatra yo nirmitakaþ puruùaþ pratiùedhyate sa ÷ånyaþ yaþ pratiùedhayati so 'pi màyàpuruùaþ ÷ånya evam eva madvacanena ÷ånyena sarvabhàvànàü svabhàvapratiùedha upapannaþ || tatra yad bhavatoktaü | ÷ånyatvàt tvadvacanasya sarvabhàvasvabhàvapratiùedho nopapannam iti na tan na | ùañkoñiko vàda uktaþ sa evaü pratisiddhaþ naiva hy evaü sati na sarvabhàvàntargataü madvacanaü nàpy a÷ånyaü nàpi sarvabhàvà÷ånyàþ |

(#<Vv 258>#)
yat punar bhavatoktam

atha sasvabhàvam etad vàkyaü pårvà hatà pratij¤à te
vaiùamikatvaü tasmin vi÷eùahetu÷ ca vaktavya ity [2]

atràpi bråmaþ |

#<na svàbhàvikam etad vàkyaü tasmàn na vàdahànir me  /
nàsti ca vaiùamikatvaü vi÷esahetu÷ ca na nigadyaþ  // NagVv_24 //>#

na tàvad etan mama vacanaü pratãtyasamutpannatvàt svabhàvopapannaü yathà pårvam uktaü | svabhàvànupapannatvàt ÷ånyaü | yasmàc ca idam api madvacanaü ÷ånyaü ÷eùàpi sarvabhàvàþ ÷ånyàs tasmàn nàsti vaiùamikatvaü | yadi hi vayaü bråmaþ | idaü vacanam a÷ånyaü ÷eùàþ sarvabhàvàþ ÷ånyà iti tato vaiùamikatvaü | syàn na caitad evaü tasmàn na vaiùamikatvaü | yasmàc ca vaiùamikatvaü na saübhavati idaü vacanam a÷ånyaü ÷eùàþ punaþ sarvabhàvàþ ÷ånyà iti | tasmàd asmàbhir vi÷eùahetur api na vaktavyaþ anena idaü vacanaü a÷ånyaü sarvabhàvàþ punaþ ÷ånyà iti | tatra yad bhavatoktaü vàdahànis te vaiùamikatvaü ca vi÷eùahetu÷ ca tvayà vaktavya iti tan na |

(#<Vv 260>#)
yat punar bhavatoktaü |

mà ÷abdavad ity etad asmàt te buddhir na caitad upapannaü |
÷abdena hy atra satà bhaviùyato vàraõaü tasyeti | [3]

atra bråmaþ |

#<mà ÷abdavad iti nàyaü dçùñànto yas tvayà mamàrahdhaþ  /
÷abdena hi tac ca ÷abdasya vàraõaü naidam eva caþ  // NagVv_25 //>#

nàpy ayam asmàkaü dçùñàntaþ | yathà ka÷cin mà ÷abdaü karùãr iti bruvaü ÷abdam eva karoti ÷abda¤ ca pratiùedhayati | yadvat ÷ånyena vacanena ÷ånyatàü pratiùedhayati | kiü kàraõaü | atra hi dçùñànte ÷abdena ÷abdasya vyàvartanaü kriyate | na caitad evaü vayaü bråmaþ | niþsvabhàvàþ sarvabhàvàþ niþsvabhàvatvàt tad a÷ånyàm iti |

(#<Vv 262>#)
kiü karaõaü

#<naiþsvabhàvyànàü cen naiþsvàbhàvyena vàraõaü yadi hi  /
naiþsvabhàvyanirvçttau svabhàvyaü hi prasiddhaü syàt  // NagVv_26 //>#

yathà mà ÷abdam iti ÷abdena ÷abdasya vyàvartanaü kriyate | evaü yadi naiþsvabhàvyena vacanena naiþsvabhàvyànàü vyàvartanaü kriyate tato 'yaü dçùñàntopapannaþ syàt | iha tu naiþsvabhàvyena vacanena bhàvànàü svabhàvapratiùedhaþ kriyate | evaü yadi naiþsvabhàvyena vacanena niþsvabhàvànàü naiþsvabhàvyapratiùedhaþ kriyate | naiþsvabhavyapratiùedhàd eva sasvabhàvà bhaveyuþ | sasvabhàvatvàd a÷ånyàþ syuþ | ÷ånyatठca vayaü bhàvànàm àcakùmahe nà÷ånyatàm ity adçùñànta evàyam iti |

(#<Vv 264>#)

#<atha và nirmitakàyàü yathà striyàü striyam ity asatgràham  /
nirmitakaþ pratihanyàt kasyacid evaü bhaved ettata  // NagVv_27 //>#

atha và kasyacit puruùasya nirmitakàyàü striyàü svabhàva÷ånyàyàü paramàrthataþ striyam ity asadgràhaþ | syàd eva tasyàü tenàsadgràheõa ràgam utpàdayet | tad yathà tathàgatena và tacchràvakeõa và nirmitako nirmitaþ syàt | tathàgatàdhiùñhànena và tathàgatasràvakàdhiùñhànena và tasya tam asadgràhaü vinivartayet | evam eva nirmitakopamena ÷ånyena vacanena nirmitakastrãsadç÷yeùu niþsvabhàveùu yo 'yaü svabbàvagràhaþ sa nivartyate sa pratiùidhyate | tasmàd ayam atra dçùñàntaþ ÷ånyatàprasàdhanaü pratyupapadyamàno netaraþ |

(#<Vv 266>#)

#<atha và sàdhyasamo yaü hetur na hi vidyate dhvaneþ sattà  /
saüvyavahàra¤ ca vayaü nànabhyupagamya kathayàmaþ  // NagVv_28 //>#

mà ÷abdavad iti sàdhyasama evàyaü hetuþ | kasmàt sarvabhàvànàü naiþsvabhàvyenàvi÷iùñatvàt | na hi tasya dhvaneþ pratãtyasamutpannatvàt | svabhavaü sattàþ vidyate | tasyàþ svabhàvasattàyàþ avidyamànatvàt |

yad uktaü

÷abdena hy atra sattà bhaviùyato vàraõaü tasyeti |

tat vyàhanyate |

api ca na vayaü vyavahàrasatyaü pratyàkhyàya vyavahàrasatyam anabhyupagamya kathayàmaþ | ÷ånyàþ sarvabhàvà iti | na hi vyavahàrasatyam anàgamya ÷akyà dharmade÷anà kartuü |

yathoktaü

vyavahàram anà÷ritya paramàrtho na de÷yate |
paramàrtham anàgamya nirvàõaü nàdhigamyata iti | [= MMK 24.18]

tasmàn madvacanavat ÷ånyàþ sarvabhàvàþ sarvabhàvànठca niþsvabhàvatvam ubhayathopapadyamànam iti ||

(#<Vv 268>#)
yat punar bhavatoktaü |

pratiùedhaþ pratiùedhyo 'py evam iti mataü bhavet tad asad eva |
evaü tava pratij¤à lakùaõato dåùyeta na mameti | [4]

atra bråmaþ |

#<yadi kàcana pratij¤à tatra syàn na me tat* eùa me bhaved doùaþ  /
nàsti ca mama pratij¤à tasmàn naivàsti me doùaþ  // NagVv_29 //>#

yadi ca kàcin mama pratij¤à syàt tato mama pratij¤àlakùaõapràptatvàt sa pårvako doùaþ | yathà tvayoktaü bhàvàþ tathà mama syàn na ca mama kàcid asti pratij¤à | tasmàt sarvahhàveùu ÷ånyeùv atyantopa÷ànteùu prakçtivivikteùu kutaþ pratij¤àlakùaõapràptiþ kutaþ pratij¤àlakùaõatàpràptikçto doùaþ | tatra yat bhavatoktaü pratij¤àlakùaõapràptatvàt tavaiva doùa iti tan nàsti |

(#<Vv 270>#)
yat punar bhavatoktaü

pratyakùeõa hi tàvad yady upalabhya nivartayasi bhàvàn
tan nàsti pratyakùaü bhàvà yenopalabhyaüta | [5]

anumànaü pratyuktaü pratyakùeõàgamopamàne
cànumànàgamasàdhyà ye 'rthà dçùñàntasàdhyà÷ ceti | [6]

atra vayaü bråmaþ |

#<yadi ki¤cid upalabheyaü pravarteyaü nivartayeyaü và  /
pratyakùàdibhir arthais tadabhàvàn me 'nupàlambhaþ  // NagVv_30 //>#

yady ahaü ki¤cid artham upalabheyaü pratyakùànumànopa + + + + hetubhiþ pramàõaiþ | caturõàü và pramàõànàü | anyatamànyatamena | ata evaü pravartayeyaü vàrtham evàhaü ki¤cin nopalabhate tasmàn na pravartayàmi na nivartayàmi | tatraivaü sati yau bhavatopàlambhoktaþ | yadi pratyakùàdãnàü pramàõànàm anyatamena upalabhya bhàvàn vinivartayasãti | nanu bhavatoktàni pramàõàni na santi tai÷ ca pramàõair api gamyàrthà iti sa me bhavaty evànupàlambha iti |

(#<Vv 272>#)
+ + + + |

#<yadi ca pramàõatas teùàü teùàü prasiddhir arthànàm  /
teùàü punaþ prasiddhiü bråhi kathaü teùàü pramàõànàü  // NagVv_31 //>#

prasiddhir iti

yadi ca pramàõatas teùàü teùàm arthànàü prameyànàü siddhiü manyase yathà mànair meyànàü | tathà teùàm idànãü pratyakùànumànopamànàgamànàü caturõàü pramàõànàü kutaþ prasiddhiþ | yadi tàvan niþpramàõànàü pramàõaü syàn nàdeþ siddhis tatràsti naiva madhyasya nàntasya | yadi punaþ manyase pramàõaiþ prasiddhiþ pramàõato 'rthànàü prasiddhir iti | hãyate pratij¤à |

(#<Vv 274>#)
tathàpi

#<anyaiþ yadi pramàõaiþ pramàõasidhir bhavaty anavasthà syàn  /
nàdeþ siddhis tatràsti naiva madhyasya nàntasya  // NagVv_32 //>#

yadi punar manyase | pramàõaiþ prameyàõàü prasiddhis teùàü pramàõànàm anyaiþ pramàõaiþ prasiddhir anavasthàprasaïgaþ | anavasthàprasaïge ko doùaþ |

nàdeþ siddhis tatràsti naiva madhyasya nàntasya |

asyànavasthàprasaïge àdeþ siddhir nàsti | kiü kàraõaü teùam api hi pramàõànàm anyaiþ pramàõaiþ siddhis teùàm anyair iti nàsty àdiþ | àder asadbhàvàt kuto madhyaü kuto antaþ | tasmàt teùàü pramàõànàm anyaiþ pramàõaiþ prasiddhiþ nopapadyateti |

(#<Vv 276>#)

#<teùàm atha pramàõair vinà prasiddhiþ vihãyate vàdaþ  /
vaiùamikatvaü tasmin vi÷eùahetu÷ ca vaktavyaþ  // NagVv_33 //>#

atha manyase teùàü pramàõànàü vinà pramàõaiþ prasiddhiþ prameyànàü punar arthànàü pramàõaiþ prasiddhir iti | evaü sati yas te vàdaþ pramàõaiþ prasiddhir arthànàm iti hãyate vaiùamikatva¤ ca bhavati | keùà¤cit | arthànàü pramàõaiþ prasiddhiþ keùà¤cin neti vi÷eùahetu÷ ca vaktavyaþ | yena hetunà keùàücid arthànàü pramàõaiþ prasiddhiþ keùà¤cin neti | sà ca nopadiùñaþ tasmàd iyam api kalpanà nopapanneti |

atràha | pramàõàny eva mama svàtmànaü paràtmàna¤ ca prasàdhayanti | yathoktaü |


dyotayati svàtmànaü yathà hutàsaþ tathà paràtmànaü |
svaparàtmànàv eùàü prasàdhayanti pramàõàni |

param iva svàtmànaü paràtmàna¤ ceti ||

(#<Vv 278>#)
atrocyate |

#<viùamopanyàso 'yaü na hy àtmànaü prakà÷ayaty agniþ  /
na hi tasyànupalabdhiþ dçùñà tamasãva kumbhasya  // NagVv_34 //>#

viùama evàyam upanyàsaþ | agnivat pramàõàni svàtmàna¤ ca prasàdhayanti paràtmàna¤ ca prasàdhayantãti | na hy agnir àtmànaü prakà÷ayati | yadi hi yathà pràg evàgninà aprakà÷itas tamasi kumbho nopalabhyate | athottarakàlam upalabhyate 'gninà prakà÷itaþ san evam eva yady agninà na prakà÷itaþ pràg agniþ syàd uttarakàlam agneþ prakà÷anaü syàt | ataþ svàtmànaü prakà÷ayen naitad evaü | tasmàd iyam api kalpanà nopapadyanteti |

(#<Vv 280>#)

ki¤cànyat |

#<yadi ca svàtmànam ayaü tvadvacanena prakà÷ayaty agniþ  /
param iva na tv àtmànaü paridhakùyaty api hutà÷aþ  // NagVv_35 //>#

yadi ca tvadvacanena yathà paràtmànaü prakà÷ayaty agniþ evam eva svàtmànam api prakà÷ayaty agnir iti | nanu yathà paràtmànaü dahati | evam eva svàtmànam api dhakùyatãti | na caitad evaü | tatra yad uktaü paràtmànam iva svàtmànaü prakà÷ayaty agnir iti tan na ||

ki¤cànyat |

#<yadi ca svaparàtmànau tvadvacanena prakà÷ayaty agniþ  /
prachàdayiùyati tamaþ svaparàtmànau hutà÷a iva  // NagVv_36 //>#

yadi ca bhavato bhavato matena svàtmàparàtmànau prakà÷ayaty agniþ | nanv idànãü pratipakùabhåtatamo 'pi svaparàtmànau chàdayet | naitad iùñaü | tatra yad uktaü svaparàtmànau prakà÷ayaty agnir iti tan na ||

(#<Vv 282>#)
ki¤cànyat |

#<nàsti tama÷ ca jvalane yatra ca tiùñhate paràtmani jvalanaþ  /
kurute kathaü prakà÷aü sa hi prakà÷o andhakàravadhaþ  // NagVv_37 //>#

iha càgnau nàsti tamaþ | nàpi ca yatràgnis tatràsti tamaþ | prakà÷a÷ ca nàma tamasaþ pratighàtas tatra katham asya tamasaþ | pratighàtam agniþ karoti | yasya pratighàtat svaparàtmànau prakà÷ayatãti ||

àha | yad yasmàd evaü nàgnau tamo 'sti | nàpi yatràgnis tatra tamo 'sti | yasmàd evaü svaparàtmànau na prakà÷ayaty agniþ | tena hy utpadyamànenaivàgninà tamasaþ pratighataþ kutaþ tasmàn nàgnau tamo 'sti | nàpi yatràgniþ tatra tamo 'sti | yasmàd utpadyamàna evobhayaü prakà÷ayaty agniþ svàtmànaü paràtmàna¤ ceti |

(#<Vv 284>#)
atrocyate

#<utpadyamàna eva prakà÷ayaty agnir ity asadvàdaþ  /
utpadyamàna eva pràpnoti tamo na hi hutà÷aþ  // NagVv_38 //>#

ayam agnir utpadyamàna eva prakà÷ayati svàtmànaü paràtmàna¤ ceti | nàyam upapadyate vàdaþ | kasmàn na hy utpadyamàna evàgniþ tamaþ pràpnoti | apràptatvàn naivopahanti | tamasa÷ cànupaghàtàn nàsti prakà÷aþ |

#<apràpto 'pi jvalano yadi và punar andhakàram upahanyàt  /
sarveùu lokadhàtuùu tamo 'yam iha saüsthita upahanyàt  // NagVv_39 //>#

athàpi manyase apràpto 'py agnir andhakàram upahantãti | nanv idànãm iha saüsthito agniþ sarvalokadhàtustham upahaniùyati tamaþ tulyàyàm apràpto na caitad evaü dçùñaü | tasmàd apràpyaivàgnir andhakàram upahantãti yad iùñaü | tan na |

(#<Vv 286>#)
#<
yadi ca svataþ pramàõasiddhir anapekùya te prameyàõi  /
bhavati pramàõasiddhiþ nàparàpekùà hi siddhir iti  // NagVv_40 //>#

yadi càgnivat svataþ pramàõasiddhir iti manyase | anapekùàpi prameyàõi pramàõànàü siddhiþ bhaviùyatãti kiü kàraõaü | na hi svataþ param apekùate | athàpekùyate na svataþ prasiddhiþ |

atràha | yadi nàpekùyante prameyàn arthàn apramàõàni ko doùo bhaviùyatãti | atrocyate |

#<anàpeksà hi prameyàn arthàn yadi te pramàõasaüsiddhiþ  /
bhavati na bhavanti kasyacid evam imàni pramàõàni  // NagVv_41 //>#

yadi prameyàn arthàn anapekùya siddhir bhavati pramàõànàm iti | tànãmàni pramàõàni na kasyacit pramàõàni bhavanti | evaü doùaþ || atha kasyacit bhavanti pràmàõàni | naivedànãm anapekùya prameyàn arthàn pramàõàni bhavanti ||

(#<Vv 288>#)

#<atha matam apekùa siddhis teùàm iti atra bhavati ko doùaþ  /
siddhasya na sàdhanaü syàn nàsiddho pekùate hy anyat  // NagVv_42 //>#

athàpi matam apekùya prameyàn arthàn pramàõànàü siddhir bhavatãti | evaü te sati siddhasya pramàõacatuùñayasya sàdhanaü bhavatãti | kiü kàraõaü | na hy asiddhasyàrthasyàpekùaõaü bhavati | na hy asiddho devadattaþ ka¤cid artham apekùate na ca siddhasya sàdhanam iùñaü kçtasya kàraõam anupapatter iti ||

ki¤cànyat |

#<sidhyanti hi prameyàõy apekùya yadi sarvathà pramàõàni  /
bhavanti prameyasiddhir anapekùyaiva pramàõàni  // NagVv_43 //>#

yadi prameyàõy apekùya pramàõàni sidhyanti | nedànãü pramàõàny apekùya prameyàõi sidhyanti | kiü kàraõaü na hi sàdhyaü sàdhanaü sàdhanaü sàdhayati | sàdhanàni ca | kila prameyàõàü pramàõàni ||

(#<Vv 290>#)
ki¤cànyat |

#<yadi ca prameyasiddhir anapekùaiva bhavati pramàõàni  /
kin te pramàõasiddhyà tàni yad arthaü prasiddhaü tata  // NagVv_44 //>#

yadi ca manyase 'napekùyaiva pramàõàni prameyànàü prasiddhir bhavati | kim idànãü te pramàõasiddhyà paryanviùñayà kiü kàraõaü | yad arthaü hi tàni pramàõàni paryanviùyeran | te prameyàrthà vinà pramàõaiþ siddhàþ tatra kiü pramàõaiþ kçtyaü |

#<atha tu pramàõasiddhir bhavaty apekùyaiva te prameyàõi  /
vyatyaya evaü sati te dhruvaü pramàõaprameyàõàü  // NagVv_45 //>#

athàpi manyase 'pekùyaiva prameyàn arthàna pramàõani bhavanti | evaü te sati mà bhåt pårvoktadoùa iti kçtvà | evaü te sati vyatyayaþ + + + + + yàõàü bhavati | pramàõàni te prameyàõi bhavanti | prameyaiþ sàdhitatvat | pramàõàni ca prameyàõi bhavanti | pramàõànàü sàdhakatvàt |

(#<Vv 292>#)

#<atha te pramàõasiddhyà prameyasiddhiþ prameyasiddhyà ca  /
bhavati pramàõasiddhiþ nàsty ubhayasyàpi te siddhiþ  // NagVv_46 //>#

atha manyase pramàõasiddhyà prameyasiddhir bhavati pramàõàpekùatvàt | prameyasiddhyà ca pramàõasiddhir bhavati prameyàpekùatvàd iti || evaü saty ubhayasyàpi siddhir na .y. + + + + õaü

#<sidhyanti hi pramàõair yadi prameyàõi tàni tair evà  /
sàdhyàni ca prameyais tàni kathaü sàdhayiùyanti  // NagVv_47 //>#

yadi hi pramàõaiþ pramayàõi sidhyanti tàni pramàõàni tair eva prameyaiþ sàdhayitavyàni | nanv asiddheùu prameyeùu kàraõasyàsiddhatvàd asiddhàni kathaü sàdhayisyanti prameyàõãti |

(#<Vv 294>#)

#<sidhyanti ca prameyaiþ yadi pramàõàni tàni tair eva  /
sàdhyàni ca prameyais tàni kathaü sàdhayiùyanti  // NagVv_48 //>#

yadi prameyaiþ pramàõàni sidhyanti tàni ca prameyàõi tair eva pramàõaiþ sàdhayitavyànãti | nanv asiddheùu pramàõeùu kàraõasyàsiddhatvàd asiddhàni kathaü sàdhayiùyanti pramàõàni |

#<pitra yady utpàdyaþ putro yadi tena caiva putreõa  /
utpàdyaþ sa yadi pità vada tatrotpàdayati kaþ kaü  // NagVv_49 //>#

tadyathàpi nàma ka÷cit bråyàt | pitrà putra utpàdanãyaþ sa ca pità putreõotpàdanãya iti | tatredànãü bråhi kena ka utpàdayitavyaþ | tathaiva khalu bhavàn bravãti | pramàõaiþ prameyàni sàdhayitavyàni tàny eva ca punaþ pramàõàni taiþ prameyaiþ tatredànãü tu katamaiþ katamàni sàdhayitavyàni |

(#<Vv 296>#)

#<ka÷ ca pità kaþ putraþ tatra tvaü bråhi kathaü tàv ubhàv api ca  /
pitreputralakùaõadharau yato nas tatra saüdehaþ  // NagVv_50 //>#

tayo÷ ca pårvopadiùñayoþ pitàputrayoþ vada kataraþ putraþ kataraþ pità ubhàv api tàv utpàdakatvàt pitçlakùaõadharau | utpàdyatvàc ca putralakùaõadharàv atra naþ sandeho bhavati | kataras tatra pità kataras tatra putra iti | evam eva yàny etàni bhavati | pramàõaprameyaõi | tatra kataràõi pramàõàni kataràõi prameyàõi | ubhayàny api hy etàni pramàõàni tàni prameyàõi sàdhyatvàt prameyàõãti | atra naþ sandeho bhavati | kataràõy atra pramàõàni kataràõi prameyàõãti |

(#<Vv 298>#)

#<naiva svataþ prasiddhir na parasparataþ pramàõair và  /
bhavati na ca prameyaiþ na càpy akasmàt pramàõànàü  // NagVv_51 //>#

na svataþ prasiddhiþ pratyakùasya tenaiva pratyakùeõànumànasya tenaivànumàne | upamànasya tenaivopamànena | àgamasya tenaivàgamena || nàpi parasyàt pratyakùasyànumànopamànàgamair anumànasya pratyakùopamànàgamair upamànasya pratyakùànumànàgamaiþ | àgamasya pratyakùànumànopamànaiþ | nàpi pratyakùànumànopamànàgamàd anyaiþ pratyakùànumànopamànàgamair yathàsvaü nàpi prameyaiþ samastavyastaiþ svaviùayaparaviùatàgçhãtaiþ nàpy akasmàn nàsti samuccayena | eteùàü kàraõànàü pårvoddiùñànàü viü÷as triü÷ac catvàri÷at ùañviü÷atir và tatra yad uktaü | pramàõàdhigamyatvàt prameyàõàü bhàvànàü santi tu prameyà bhàvàs tàni ca pramàõàni yais tu pramàõaiþ prameyà bhàvàþ santa÷ ca bhàvàþ samàdhigatà iti tan na ||

(#<Vv 300>#)
yat punar bhavatoktam |

ku÷alànàü dharmàõàü dharmàvasthàvida÷ ca manyante |
ku÷alaü janasvabhàvaü manyante ÷eùeùv apy eùa viniyogaþ | [7]

atra bråmaþ |

#<ku÷alànàü dharmàõàü dharmàvasthavido bråvate yat  /
ku÷alasvabhàvam evaü pravibhàgenàbhidheyaþ syàt  // NagVv_52 //>#

ku÷alànàü dharmàõàü dharmàvasthavidaþ ku÷alaü janasvabhàvaü manyante | sa ca bhavatà pravibhàgenopadeùñavyaþ | syàd ayaü sa ku÷alaþ svabhàvaþ ime te ku÷alà dharmà iti | idaü tatku÷alavij¤ànam ayaü ku÷alavij¤ànasvabhàva evaü sarveùàü na caitad evaü dçùñaü | tasmàd yad uktam upadiùñaþ svabhàvo dharmàõàm iti tan na ||

(#<Vv 302>#)
ki¤cànyat |

#<yadi ca pratãtya ku÷alaþ svabhàva utpadyate sa ku÷alànàm  /
dharmàõàü parabhàvaþ svabhàva eva kathaü bhavati  // NagVv_53 //>#

yadi ca ku÷alànàü dharmàõàü svabhàvo hetupratyayasàmagrãü pratãtyotpadyate | parabhàvàd utpannaþ ku÷alànàü dharmàõàü kathaü svabhàvo bhavati | evam evàku÷alaprabhçtãnàü | tatra yad uktaü | ku÷alàvyàkçtànàü nà .y. + + + dharmàõàü ku÷alaþ svabhàvopadiùñaþ | evam aku÷alànàm aku÷alàdir iti | tan na ||

ki¤cànyat |

#<atha na pratãtya ki¤cit svabhàva utpadyate sa ku÷alànàm  /
dharmàõàm evaü syàd vàso na brahmacaryasya  // NagVv_54 //>#

atha manyase | na ki¤cit pratãtya ku÷alànàü dharmàõàü ku÷alasvabhàva utpadyate | evam aku÷alànàü dharmàõàm aku÷alaþ avyàkçtànàm avyàkçta iti | evaü saty abrahmacaryavàso bhavati kiü kàraõaü | pratãtyasamutpàdasya hi evaü sati pratyàkhyànaü bhavati | pratãtyasamutpàdasya pratyàkhyànàt pratãtyasamutpàdadar÷aõaü pratyàkhyànaü bhavati | na hy avidyamànasya pratãtyasamutpàdasya dar÷anam utpadyamànaü bhavati | asati pratãtyasamutpàdadar÷ane dharmadar÷anaü na bhavati | uktaü hi | bhagavatà yo hi bhikùavaþ pratãtyasamutpàdaü pa÷yati sa dharmaü pa÷yati | dharmadar÷anàbhàvàd brahmacaryavàsàbhàvaþ ||

(#<Vv 304>#)
athavà pratãtyasamutpàdapratyàkhyànàt | duþkhasamudàyapratyàkhyànaü bhavati | pratãtyasamutpàdo hi duþkhasya samudayaþ | duþkhasamudayasya pratyàkhyànàd duþkhapratyàkhyànaü bhavati | asati hi samudaye tat kuto duþkhaü samudeùyati | duþkhasamudayapratyàkhyànàc ca duþkhanirodhasya pratyàkhyànaü | asati hi duþkhasamudaye kasya prahàõàn nirodho bhaviùyati | asati hi duþkhanirodhe kasya pràptaye màrgo bhaviùyati | duþkhanirodhagàmã | evaü caturõàm àryasatyànàm abhàvàc chràmaõyaphalàbhàvaþ | satyadar÷anàdi÷ramaõyaphalàni samàdhigamyante | ÷ràmaõyaphalànàm abhàvàd abrahmacaryavàsa iti ||

ki¤cànyat |

#<nàdharmo dharmo và satyavyavahàrà÷ ca lokikà ni syuþ  /
nityà÷ ca sarvabhàvàþ syuþ nityatvàd ahetumataþ  // NagVv_55 //>#

(#<Vv 306>#)
evaü sati pratãtyasamutpàdaü pratyàcakùaõasya bhavataþ ko doùa prasajyate | dharmo na bhavati adharmo na bhavati | saüvyavahàrà÷ ca laukikà na sambhavanti | kiü kàraõaü pratãtyasamutpannaü hy etat sarvam asati pratãtyasamutpàde kuto bhaviùyati | api ca sasvabhàvo 'pratãtyasamutpanno nirhetuko nityaþ syàt | kiü kàraõaü nirhetukà hi bhàvà nityàs tatra sa eva càbrahmacaryavàsaþ prasajyet svasiddhàntavirodha÷ ca | kiü kàraõam anityà hi bhagavatà sarve saüskàrà nirdeùñàs te svabhàvanityatvàn nityà hi bhavanti |

#<eùa càku÷aleùv avyàkçteùu nairyàõàdiùu ca doùas  /
tasmàt sarvaü saüskçtam asaüskçtaü te bhavaty evaü  // NagVv_56 //>#

ya÷ caiùa ku÷aleùu nirdeùñaþ kalpaþ sa evàku÷aleùu sa evàvyàkçteùu sa evànairyàõikaprabhçtiùu doùas tasmàt sarvam idaü saüskçtam asaüskçtaü saüpadyate || kiükàraõaü heto hy asaty utpàdasthitibhaïgà na bhavanti | utpàdasthitibhaïgeùv asatsu saüskçtalakùaõàbhàvàt | sarvaü saüskçtam asaüskçtaü saüpadyate | tatra yad uktaü ku÷alàdãnàü bhàvànàü svabhàvasadbhàvàd a÷ånyàþ sarvabhàvà iti tan na ||

(#<Vv 308>#)
yat punar bhavatoktaü |

yadi ca na bhavet svabhàvo bhàvànàü na svabhàva ity evaü
nàmàpi bhaved evaü nàma hi nirvastukaü nàsti | [9]

#<yaþ sadbhåtaü nàma bråyàt sasvabhàva ity evam  /
bhavatà prativaktavyo nàma bråma÷ ca na vayaü sata  // NagVv_57 //>#

yo nàma sadbhåtaü bråyàt sasvabhàva iti sa bhavatà prativaktavyaþ syàt | yasya sadbhåtaü nàma svabhàvasya | tasmàt tenàpi svabhàvena sadbhåtena bhavitavyaü | na hy asadbhåtasya svabhàvasya sadbhåtaü nàma bhavatãti | na punar vayaü nàma sadbhåtaü bråmas tad api hi svabhàvasyàbhàvàn nàma niþsvabhàvatvàt ÷ånyaü ÷ånyatvàd asadbhåtam | tatra yad bhavatoktaü nàmasadbhàvàt sadbhåtaþ svahhàvà iti | tan na ||

ki¤cànyat |

(#<Vv 310>#)

#<nàmàsad iti ca yad idaü tat kiü nu sato bhavaty utàsataþ  /
yadi hi sato yady asato dvidhàpi te hãyate vàdaþ  // NagVv_58 //>#

yac caitan nàmàsad iti tat kiü sataþ asataþ | yadi hi satas tan nàma yady asata ubhayathàpi pratij¤à hãyate | tatra yadi tàvat sata | asad iti pratij¤à hãyate | na hãdanãü tad asad idànãü sat* athàsata | asad iti nàma yà pratij¤à asadbhåtasya nàma na bhavati astitvasvabhàva iti nàma tasmàt sadbhåtaþ svabhàva iti | sà hãnà ||

ki¤cànyat |

#<sarveùàü bhàvànàü ÷ånyatva¤ copapàditaü pårvam  /
sa upàlambhaþ tasmàd bhavaty aya¤ càpratij¤àyàþ  // NagVv_59 //>#

iha càsmàbhiþ pårvam eva sarveùàü bhàvànaü vistarataþ ÷ånyatvam upapàditam | tatra pràg nàmano 'pi ÷ånyatvam uktaü saübhavà a÷ånyatvaü parigçhya pravçtto vaktuü | yadi bhàvànàü svàbhàvo na syàd asvabhàva iti nàmàpãdan na syàd iti | tasmàd apratij¤opàlambho yaü bhavataþ saüpadyate | na hi vayaü nàma sadbhåtam iti bråmaþ ||

(#<Vv 312>#)
yat punar bhavatoktaü |

atha vidyate svabhàvas sa ca dharmàõàü na vidyate sa tasmàt
dharmair vinà svabhàvaþ sa yasya tad yuktam upadeùñuü | [10]

#<atha vidyate svabhàvaþ sa ca dharmàõàü na vidyatat iti idam  /
à÷aïkitaü yad uktaü bhavaty anà÷aïkitaü tac ca  // NagVv_60 //>#

na hi vayaü dharmàõàü svabhàvaü pratiùedhayàmaþ | dharmavinirmuktasya và kasyacid arthasya svabhàvam abhyupagacchàmaþ | nanv evaü sati ya upàlambho bhavati | yadi dharmà niþsvabhàvàþ kasya khalv idànãm anyasyàrthasya dharmavinirmuktasya svabhàvo bhavati | sa yuktam evopadeùñam iti | dåràpakçùñam evaitat bhavati |

(#<Vv 314>#)
yat punar bhavatoktaü |

sata eva pratiùedho nàsti ghaño geha ity ayaü yasmàt |
dçùñaþ pratiùedho 'yaü mataþ svabhàvasya te tasmàt | [11] ity

atra bråmaþ |

#<sata eva pratiùedho yadi ÷ånyatvaü nanv apratisiddham idam  /
pratiùedhayate hi hhavàn bhàvànàü niþsvabhàvatvaü  // NagVv_61 //>#

yadi svata eva pratiùedho bhavati | nàmato bhàvànàü niþsvabhàvatvaü pratiùedhayati | nanu pratisidhaü sarvabhàvànàü niþsvabhàvatvaü tvadvacanena | pratiùedhayasi tvaü sadbhàvàt | niþsvabhàvatvasya ca sarvabhàvànàü pratisidhatvàt | pratisiddhà ÷ånyateti

#<pratiùedhayase atha tvaü ÷ånyatvaü tac ca nàsti ÷ånyatvam  /
pratiùedhaþ sata iti te nanv eùa vihãyate vàdaþ  // NagVv_62 //>#

atha ÷ånyatvaü pratiùedhayasi tvaü | sarvabhàvànàü niþsvabhàvatvaü ÷ånyatvaü nàsti tac ca ÷ånyatvam | yà tarhi te pratij¤à sataþ pratiùedho bhavati nàsata iti sà hãnà ||

(#<Vv 316>#)
ki¤cànyat |

#<pratiùedhayàmi nàhaü ki¤cit pratiùedhyam asti na ca ki¤cit  /
tasmàt pratiùedhayasãty adhilaya eva tvayà kriyate  // NagVv_63 //>#

evam api tu kçtvà yady ahaü ki¤cit pratiùedhayàmi tato yuktam eva vaktuü syàt | na caivahaü ki¤cit pratiùedhayàmi tasmàn na ki¤cit %<prati>%ùedhavyam asti | tasmàt ÷ånyeùu sarvabhàveùv avidyamàne pratiùedhye pratiùedhayasãty eùa tvayàtra sadbhåto 'dhilayaþ kriyata iti ||

yat punar bhavatoktaü |

atha nàsti sa svabhàvaþ kin nu pratiùidhyate tvayànena
vacanena rte vacanàt pratiùedhaþ sidhyate hy asataþ || [12]

atra bråmaþ |

#<yac càhaü te vacanàd asataþ pratiùedhavacanasiddhir iti  /
atra j¤àpayate vàg asad iti tan na pratinihanti  // NagVv_64 //>#

(#<Vv 318>#)
ya ca bhavàn bravãti | sate 'pi vacanàd asataþ pratiùedhaþ pratisiddhaþ tatra kin niþsvabhàvàþ sarvabhàvàþ iti | etad vacanaü karotãti || atra bråmaþ niþsvabhàvà iti etat khalu vacanaü na niþsvabhàvàn sarvabhàvàn karoti | kintv asata svabhàva bhàvànàm asata svabhàvànàm iti j¤àpayati | tatra ka÷cit bråyàd avidyamàhagçhe devadattas tam asti gçhe devadatta iti | tatrainaü ka÷cit pratibråyàn nàstãti | na tad. + + + + + devadattasyàsaübhavàü karoti | kintu j¤àpayati kevalam asadbhàvaü gçhe devadattasyeti || tadvà nàsti svabhàvo bhàvànàm ity etadvacanaü na svabhàvànàü niþsvabhàvatvaü karoti | bhàveùu svabhàvasyàbhàvaü j¤àpayati || tatra yad bhavatoktaü kim asati svabhàve nàsti svabhàva ity etadvacanaü karoti | çte 'pi vacanàt prasiddhiþ svabhàvasyàbhàva iti | tat te na yuktaü

(#<Vv 320>#)
yad uktaü

bàlànàm iva mçgatçùõàyàü sa yathàjalagràhaþ |
evaü mithyàgràhaþ syàt te prasidhyate hy asataþ | [13]

yat punar bhavato mçgàtçùõàyàm ity atra bråmaþ |

#<mçgatçùõàdçùñànte yaþ punar uktaü tvayà mahàü÷ carcaþ  /
tatràpi nirõayaü ÷çõu yathà sa dçùñànta upapannaþ  // NagVv_65 //>#

ya eva tvayà mçgatçùõàdçùñànte mahàü÷ carca uktaþ | tatràpi tayà nirõayaþ sa ÷råyatàü upapanna eva dçùñànto bhavati |

#<sa yadi svabhàvataþ syàd bhàvo na syàt pratãtya samudbhåtaþ  /
ya÷ ca pratãtya hhavati gràho nanu ÷ånyatà saiva  // NagVv_66 //>#

yadi ca mçgatçùõàyàü sa yathàjalagràhaþ svabhàvataþ syàt | na syàt pratãtyasamutpanno | yato mçgatçùõठca pratãtya viparãta¤ ca dar÷anaü pratãtya yoni÷omanaskàra¤ ca pratãtya pràdurbhåto ataþ pratãtyasamutpannaþ yata÷ ca pratãtyasamutpanno 'taþ svabhàvataþ ÷ånya eva | yathà pårvam uktaü tathà

(#<Vv 322>#)
ki¤cànyat |

#<yadi ca svabhàvataþ syàd gràhaþ kas taü vinivartayed gràham  /
÷eùeùv apy eùa vidhiþ tasmàd eùo 'nupàlambhaþ  // NagVv_67 //>#

yadi ca mçgatçùõàyàü jalagràhaþ svabhàvataþ syàt | ka eva taü vinivartayetà | na hi svabhàvaþ ÷akyo nivartayituü | tathàgner uùõatvam apàü dravatvam àkà÷asya niravavaraõatvaü | dçùñaü càsya vinivartanaü | tasmàc chånyasvabhàvaþ gràhaþ | yadà caitad evaü ÷eùeùv api dharmeùv eùa kramaþ pratyavagantavyaþ gràhyapravçttiùu pa¤casu | tatra yad bhavato + + + + pàd a÷ånyàþ sarvabhàvà iti tan na ||

(#<Vv 324>#)
yat punar bhavatoktaü |

heto÷ ca te na siddhir naiþsvabbàvyàt kuto hi te hetuþ
nirhetukasya siddhir na copapannàsya te 'rthasya [l7] iti ||

atra bråmaþ |

#<etena hetvabhàvaþ pratyuktaþ pårvam eva sa samatvàt  /
mçgatçùõàdçùñàntavyàvçttividhau ya uktaþ pràg  // NagVv_68 //>#

etenaiva cedànãü carcena pårvoktena hetvabhàvo 'pi pratyavagantavyaþ | ya eva hi carcaþ pårvasmin hetàv uktaþ ùañkapratiùe + + + + + + hàpi carcayitavyaþ |

(#<Vv 326>#)
yat punar bhavatoktaü |

pårvaü cet pratiùedhaþ pa÷càt pratiùedhyam ily anupapannaü |
pa÷càc cànupapanno yugapac ca yataþ svabhàvo 'sana || [20]

atra bråmaþ |

#<yat traikàlye hetuþ pratyuktaü pårvam eva sa samatvàt  /
traikàlyapratihetu÷ ca ÷ånyabhàvàdinà pràptaþ  // NagVv_69 //>#

sa eùa hetuþ traikàlye pratiùedhavàcã sa tåktottaraþ pratyavamantaþ | kasmàt sàdhyasamatvàt | yathà hi pratiùedhas traikàlye nopapady.e + + + + + + pratiùedhapratiùedhe 'pi | tasmàt pratiùedhapratiùedhye 'sati bhavàn manyate pratiùedhaþ pratisiddha iti tan na | yata÷ caiùa trikàlapratiùedhavàcã hetur eùa eva ÷ånyatàvàdinàü pràptaþ sarvabhàvasvabhàvapratiùedhakatvàn na bhavataþ |

atha và katham etad uktottaraü |

pratiùedhayàmi nàhaü ki¤cit pratiùedhyam asti na ca ki¤cit
tasmàt pratiùedhayasãty adhilaya eùa tvayà kriyata [63] iti ||

(#<Vv 328>#)
atha manyase triùv api kàleùu + + + + + + + dçùñaþ pårvakàlãno 'pi hetuþ uttarakàlãno 'pi | yugapatkàlãno 'pi hetuþ | kathaü pårvakalãnaþ | yathà pità putrasya tvadvacanena pa÷càtkàlãnaþ | yathà ÷iùyàcàryasya yugapatkàlãnaþ yathà pradãpaþ prakà÷asyeti || atra bråmaþ | na caitad eva yuktà hy etasmiü traye pårvadoùaþ || api ca punaþ yady evaü kamaþ | pratiùedhasadbhàvas tvayàbhyupagamyate | pratij¤àhàni÷ ca te bhavati | e + + + + + + + svabhà + + + .edho 'pi si + + bhavatãti |

(#<Vv 330>#)

#<prabhavati ca ÷ånyateyaü yasya prabhavanti tasya sarvàrthàþ  /
prabhavati na tasya kinna prabhavati ÷ånyatà yasyeti  // NagVv_70 //>#

yasya ÷ånyateyaü prabhavati tasya sarvàrthà laukikalokottaràþ prabhavanti | kiü kàraõaü | yasya hi ÷ånyatà prabhavati tasya pratãtyasamutpàdaþ prabhavati | yasya pratãtyasamutpàdaþ prabhavati tasya catvàry àryasatyàni prabhavanti | yasya catvàry àryasatyàni + + + + + + + maõyaphalàni bhavanti | sarvavi÷eùàdhigamaþ bhavanti | yasya sarvavi÷eùàdhigamàþ prabhavanti | tasya trãõi raüàõi buddhadharmasaüghàþ prabhavanti | yasya pratãtyasamutpàdaþ prabhavanti tasya dharmo dharmahetur dharmaphala¤ ca prabhavanti | tasyàdharmo 'dharmahetu÷ càdharmaphala¤ ca prabhavati | tasya kle÷aþ kle÷asamudayaþ kle÷avaståni ca prabhavanti | yasyaitat sarvaü bhavati pårvoktaü tasya sugatiü durgatiü vyavasthà + + + + + + + gatidurgatigamanaü | sugatidurgatigàmã màrgaþ | sugatidurgatigamanavyatikramaõaü sugatidurgativyatikramopàyaþ sarvasaüvyavahàrà÷ ca lokikàþ svayam adhigantavyàþ | anayà di÷à ki¤cit ÷akyaü vacanopadeùñam iti |

(#<Vv 332>#)
bhavati càtra

yaþ ÷ånyatàü pratãtyasamutpàdaü madhyamàü pratipadam
anekàrthàü nijagàda praõamàmi tam apratimaü tu buddhim iti ||

kçtir iyam àcàryanàgàrjunapàdànà + + + + + ekatra ÷loka÷ata 450 ||

|| likhitam idaü ÷rãdhramakirtinà sarvasatvahetoþ yathàlabdham iti ||

|| vigrahavyàvartiõã ||