Jiva Gosvamin:
Samkalpakalpadruma

Input by ... 


___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
https://tylergneill.github.io/gretil-mirror/gretil/gretdiac.pdf
and
https://tylergneill.github.io/gretil-mirror/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________



saïkalpa-kalpa-druma

÷rãràdhàdàmodaràbhyàü namaþ1

÷rã-kçùõa kçùõa-caitanya sa-sanàtana-råpaka |
gopàla raghunàthàpta vraja-vallabha pàhi màm ||1||2
nanda-nandana ity uktas trailokyànanda-vardhanaþ | 
anàdi-janma-siddhànàü gopãnàü patir eva yaþ3 ||2
navãna-nãrada-÷yàmaü taü ràjãva-vilocanam |
vallavã-nandanaü vande kçùõaü gopàla-råpinam ||3
                             [yugmam]4
vçndàraõye jaran jãvaþ ka÷cit pràha manaþ prati |
mriyase sàmprataü5 måóhaþ gåóhàm etàü sudhàü piba ||4
tàü pibann eva he svànta svaü ca gokula-saïgatam |
sevàü ca và¤chitàü kà¤cid bhàva-bhedena bhàvaya ||5
maïgalaþ sarva-lokànàü gopa-kùauõãbhçd-aïgajaþ |
bhavyaü pallavayan pàyàd vallavã-jana-vallabhaþ ||6
aho bakãty6 àdikãrtiþ kçùõas tu bhagavàn svayam |7
asti yas tasya pitràditayà citràya k ptavàn ||7
stutas tad bhåribhàgyeti8 tathà cetthaü satàm iti9 |
nemaü viri¤ca ity10evaü nàyaü ÷riya iti11 vrajaþ ||8
yas taü ko và÷rayen nàtra kùitàv indriyavàn naraþ |
tasmàd bhràtar nija-tràtaþ svànta svàntas tam à÷raya ||9
                             [tribhiþ kulakam]
upade÷aü de÷a-råpaü mama mànaya mànasa |
sudhà-dhàrà-dharaþ so'yaü kalpaþ syàt kalpa-bhåruhaþ ||10||
målaü janmàdi-lãlàsya skandhaþ syàn nitya-lãlatà |
÷àkhàs tat-tad-çtu-÷lokàþ phalaü premamayã sthitiþ ||11||

atha mahà-kulakena janmàdi-lãlà ||
yas tantramantrayor guptam uktaþ ÷rãnandanandanaþ |
tadråpatàü nijàü vyà¤jãt kuta÷cit kutukàd bhuvi ||12||
yaþ pràg iti12 hi padyàbhyàü nandàtmajatayà svataþ |
vàsudevatayà kàryava÷àd gargeõa ni÷citaþ ||13||

----------------------------
1. (b) ÷rã-÷rã-ràdhà-kçùõàbhyàü namaþ; 2. Gcp 1v1; 3. GautT. 2.24; there: aneka-janma-÷uddhànàm, Gcp 15.72 aneka-janma-siddhànàü; 4. (b) not found; 5. (b) mriyate 'sàmpratam; 6, BhP iii.2.23; 7. BhP i.3.28||; 8. BhP x.14.34||; 9. BhP x.12.11; 10. BhP x.9.20; 11. BhP x.47.60; 12. BhP x.8.14
yaþ ÷rã-nanda-ya÷odàntar-hçdi sphårtiü gatas tataþ |
udyaü÷ cakre dugdha-sindhor indor janma-vióambanam ||14||
yaþ sarva-rddhi-vrajaü nanda-vrajaü svaü janma-màtrataþ |
ramàõàü jàyamànànàm àràmaü1 dhàma nirmame ||15||
yaþ sva-màdhurya-pãyåùaü sampårya2 parive÷ayan |
jigàya mohinã-råpaü kùãra-nãradhi-tãragam ||16||
yaþ kçpàü janmanà vya¤jan påtanàm api påtatàm |
nãtàü dhàtrã-gatiü sphãtàü càkàrùãn nåtanàrbhakaþ ||17||3
yaþ komala-padàgreõa ÷akañaü tad vi÷aïkañam |
sva-jyotsnàvaraõaü matvà cikùepàkùepavàn iva ||18||
yaþ påjita-pada-kùepa-kåjita-smita-rociùàm |
÷obhayà lobhayàmàsa bàlikàþ kula-pàlikàþ ||19||
yaþ sva-nàmàdyam àsàdya gargàd vargàn nijàn anu |
harùaü vavarùa nyag jalpann om itthaü somajin-mukhaþ ||20||
yas tçõàvartam àsàdya sadyaþ saüvarta-vartanam |
saüvartayaüs tam àninye viparãta-parãtatàm ||21||
yaþ ÷rã-ràmaü nijàràmaü saïgacchann accha-khelayà |
bàlàn ànandayan nanda-ràja-ke÷ari-nandanaþ ||22||
yaþ puõóraü rocanàrucyaü ka¤cukaü kà¤cana-prabham |
dadhan màtus tat tadàsãd utsaïgasã yad àjani ||23||
yaþ kurvan kardama-krãóàü nirvyàjam anayà dhçtaþ |
dvayoþ sukhena duþkhena snigdhàn digdhàn vinirmame ||24||
yaþ samaü sahajàtena raïgann aïgaõa-kardame |
ki¤cit kàtara-dhãþ pa÷yan màtaraü drutam ãyivàn4 ||25||
yas tayàliïgitaþ sà smitaü stanyam ananya-dhãþ |
apàyi suùñhu càpyàyi smitaü bibhrad udaikùi ca ||26||
yas tadà màtur àninye sarvaü vismçti-vismçtam |
vadann iva sa5saümugdha-bàla-siühàvalokanaþ ||27||
yas tadà mçttikàü bhakùann alakùyam anayà dhçtaþ |
dayayà kiü bhayàd asyàs tràtaþ sràg yoga-màyayà ||28||
yaþ ÷rã-ràmànvayã kàmàn nanàña saha-pàñavam6 |
vçddhànàü sukham çddhànàü kurvàõas tàla-pàlanam ||29||
yaþ krãõan kara-vibhraùña-målyatve 'py amitaü phalam |
phalàny ananyalabhyoani dade vikrãõatãü prati ||30||

----------------------------
1. (a) oü màràmaü; 2. (b) sarvatra; 3. this verse missing from (b); 4. (b) iyivàn; 5. (b) suo; 6. (b) sahapàñavaþ
yas tarõakàn purà mu¤cann a¤can bàla-balànvitaþ |
dohànukaraõaü kurvan sukha-dohàya k ptavàn ||31||
yaþ karùann api vatsasya pucchaü saïkarùaõànvitaþ |
tena karùaü vrajan bhràtç-bhàyàbhiþ paryahasyata ||32||
yaþ kurvann api gavyànàü cauryaü bhavyàya didyute |
yasya tàbhir vivàda÷ ca sukha-saüvàda-siddhaye ||33||
yaþ svaü dàmodaraü ÷rõvan sàmoda-vrãóam a¤cati |
praså-÷ikùàmaya-snehàd bàlya1svehàntaràd api ||34||
yaþ suùñhu khelayàviùñaþ sva-màtrà praõayàn muhuþ |
kçùõa kçùõàravindàkùety2 àhåto 'py à÷u nàyayau ||35||
yaþ ÷rã-vçndàvanaü prà¤can bhràtrà saha vanàspadam |
hàsayan bhàsayàmàsa3 màtarau yàtarau mithaþ ||36||
yaþ ÷rã-vçndàvane labdhe pràrabdha-krãóam anvabhåt |
ràma-dàmàdibhiþ sakhyaü tat-prakhyaü bhramaràdibhiþ ||37||
yaþ ÷rã-ràmeõa tatràpi vãkùya prãtim agàt paràm |
vçndàvanaü govardhanaü yamunà-pulinàni ca4 ||38||
yaþ pràpta-madhya-kaumàraþ pitrà sàrdhaü vanaü vrajan |
pçcchan nàmàni dhàmàni pa÷yan mudam avàptavàn ||39||
yaþ krãóan ÷i÷ur avrãóam agrajena vrajendrajaþ |
jalpàjalpi mitha÷ cakre hastàhasti padàpadi ||40||
ya÷ càrayan nijàn vatsàn vatsakaü nàma dànavam |
bakaü bakavad-àkàraü dàrayan muktam àrdayat ||41||
yaþ svair viharaõaü cakre meùã-haraõa-saüj¤itam |
vyomaü ca vyomatàü ninye kurvantaü pratilomatàm ||42||
yaþ kurvaüs tam aghaü khaõóaü vidher agham ataþ param | 
ninye sva-jyotiùi prà¤caü tad arvàg bhakti-tejasi ||43||
yaþ kaumàram atikramya ramya-paugaõóa-maõóanaþ |
cakre gopàlatàü gacchan loka-pàlaka-pàlatàm ||44||
yaþ kàla-kåña-niùpiùña-cetanàn vraja-ketanàn |
cetayàmàsa kçpayà locanàmçta-vçùñibhiþ ||45||
yaþ kàliyam api vyaktaü nijàïghri-yuga-mudrayà |
vya¤jan mameti ÷araõàgatàn anyàn ara¤jayat ||46||
yaþ ÷ukena vraja-premàspadatvenettham ãritaþ |
kçùõe 'rpitàtma-suhçd ity àdi procya pra÷ocya ca ||47||
----------------------------
1. (b) bàlyaü; 2. BhP x.11.15; 3. (b) bhàùayàmàsa; 4. BhP x.11.36
àbàla-vçddha-vanitàþ sarve 'ïga1 pa÷u-vçttayaþ |
nirjagmur gokulàd dãnàþ kçùõa-dar÷ana-làlasàþ ||48||
               2[mahàkulakàntar yugmakam]2
yas tasmin sambhrame rodhàn niùkrame3 vraja-kanyakàþ |
mene tàþ prathamaü pa÷yan svaü kçtàrthaü kçtàv iha ||49||
yas tadà dahanaü goùñha-premnàkçùña-vivecanaþ |
premnas tasya parãkùàrtham iva dràg apibat prabhuþ ||50||
yaþ spar÷àd ançtãkurvan viùaü viùadharaü ca tam |
svà÷ritàn amçtãkartuü kçtã kaimutyam aikùayat ||51||
tas tu bhàõóãram àsàdya malla-tàõóavam àcaran |
subhadra-4maõóalã-bhadra-bhadravardhana-gobhañàþ ||52||
yakùendra-bhaña ity5 evaü k pta-saïgaiþ kumàrakaþ |
savayobhiþ sukhaü lebhe yatra kà÷cit kumàrikàþ ||53||
gopàlã pàlikà dhanyà vi÷àkhà dhyàna-niùñhikà6 |
ràdhànuràdhà somàbhà tàrakà da÷amã tathà7 ||54||
kautukàya gatà yàsu mallã mallãti narma-kçt |
madhvàjya-nibham àsvàdya yàbhiþ k ptaü sma màdyati ||55||
                 [pårvavan mahàkulakànta÷ caturbhir anvayaþ]
yaþ kàmye kàmyake gatvà saraþ sàgara-sannibhaü |
laïkàkalpàkçtàkalpaü nityaü dãvyati saïgibhiþ ||56||
yaþ kai÷oraü tataþ sajjan vasantam iva ùañpadaþ |
lolayann àtmana÷ cittaü lolayàmàsa padminãþ ||57||
yas tà vraja-ramà nitya-preyasãþ kutukàtmanà |
lãlà-÷aktyànyathà-bhànaü nãtà guptam ara¤jayat ||58||
yaþ ÷rã-ràmeõa dhenånàü rakùàyàü dhenukàsuram |
nighnan vighnam apàkàrùãd akàrùãd abhayaü divi ||59||
ya÷ cakre dhenum àdàya sàyaü vrajam upàgataþ |
pårva-ràgaü ki÷orãõàm apårvaü vyativãkùayà ||60||
yaþ pårvaü lajjayà dåta-kàma-lekhàdy-upàyatàm |
vijahan nija-netràntaü ninye nåtana-dåtatàm ||61||
yas tàsu sphuñam àsajya virajya laghu sarvataþ |
tad-aïga-saïga-bhikùàrthaü veõu-÷ikùàm asàdhayat ||62||
ya÷ cetanàcetanàliü karùann apy à÷u veõunà |
tàþ kraùñuü suùñhu nà÷aknod yatas tà lajjayà sitàþ ||63||

----------------------------
1. (b) sarvàïgo; 2. missing from (b);  3. (b) niùkràntà; 4. (b) ÷ubhadra; 5. BRS iii.3.23; 6. (b) odhyànaniùñhikàþ; 7. BhaviùyaP iv (cf. KS p112); 8yaþ ÷rã-bhàõóãra-nàmànaü bañaü ÷a÷vad añann adhàt |
nànà-krãóàü sa-nãóànàm adabhraü bibhrad utsavam ||64||
yaþ ÷rãdàmnà sudàmnà ca bhadrasenàrjunàdibhiþ |
khelà-dambha-balàc cakre tat-pralamba-pralambhanam ||65||
yaþ pralambaü lambamànaü jãvanàd bala-tejasà |
vidhàya vidadhe tãvràn1 nava÷aktiü davãyasãm ||67||
yaþ kànane sudãrghàhe nidàghe kçta-kelikaþ |
aparàhõe preyasãnàm ànandaü vidadhe yathà |68||
gopãnàü paramànandam àsãd govinda-dar÷ane |
kùaõaü yuga-÷atam iva yàsàü yena vinàbhavat2 ||69||
               [pårvavad yugmakam]
yaþ sadà dçùñi-kçd vçùñi-varùà-råpa-ni÷à-kùaye |
÷aradaü pràtar àsàdya priyàõàm ahçtàndhatàm ||70||
yaþ ÷rãgovardhanapremasvapremadhanajãviùu |
sva-gotreùv api sa¤càryànyàn apy àryàn a÷ikùayat ||71||
yaþ ÷rã-govardhanaü bibhrac chakra-vibhraùña-garvatàm |
ninye goùñhaü yad unninye ÷reùñhaü sva-preùñhajàtiùu ||72||
÷rã-govindatàü vindann avindad vi÷va-nanditàm |
yan mithaþ ÷akra-jantånàü naitryàvyadhita ÷ambhutàm ||73||
yaþ pà÷i-lokàd ànãya pitaraü màtç-jãvanam |
ajãvayad vrajaü sarvaü taü vinà gata-jãvanam ||74||
yaþ svànàü vraja-lokànàü hçdokàs tàn vi÷okayan |
teùàü svasya ca golokaü nitya-lokam alokayat ||75||
ya÷ citta-vàsasã nãtvà kumàrãõàü paraü dade |
na pårvaü yena tà baddhàþ sambaddhà nityam àtmani ||76||
yaþ sva-vaü÷ikayà moha-bàdhitàü ràdhikàm anu |
pårõàþ pulindya ity3àdi vçttaü vçttaü vinirmame ||77||
yaþ sakhãn akhilàgrãyàn grãùmàntaþ prema-sampadà |
saümadàd àjuhàvàmån kramàd evaü mudàü pradaþ ||78||
he stokakçùõa he aü÷o ÷rãdàman subalàrjuna |
vi÷àla vçùabhaujasvin devaprastha varåthapa4 ||79||
evam àhåya bhåyas tàn narma-sånçta-gãr vçtam |
àha vçndàvana-sthànàü sthàvaràõàü varàü gatim ||80||
               [pårvavat tribhiþ]

----------------------------
1. (b) tãvràü; 2. BhP x.19.16; 3. BhP x.21.17; 4. BhP x.2.31.
yas tàsàü yaj¤a-patnãnàü mahima-sneha-vçddhaye |
bubhukùàü sakhibhir vya¤jann anna-bhikùàü1 vinirmame ||81||
yas tatrà÷oka-vanyàyàü dhanyàyàü sakhibhiþ saha |
krãóan nirvarõitas tàbhiþ ÷yàmam ityàdi2 varõitaþ ||82||
yaþ sadà narma-÷armàrthã madhumaïgala-nàminam |
narma-mantriõam àsajya bhojyan mitràõy ara¤jayat ||83||
yaþ sva-jãvana-jãvànàü càtakãnàm ivàmbudaþ |
sva-jãvanena tàdàtmyam akarod vraja-subhruvàm ||84||
yaþ pareùàü hrepaõatàü ÷akti-saïkhyàlpatàü vidan |
guptàgaõya-svakàntàsu vaü÷ã-dåtãm amanyata ||85||
ya÷ ciràd eva muralã-÷ikùàyàü vãkùya pårõatàm |
tayà màdya-priyàs tårõaü pårõaü mene svam a¤jasà ||86||
yas tyàga-vyàja-bhçn-narma vyàjahàra priyàþ prati |
pratinarma-priyà-vçndàd vindan ÷armànvavindata ||87||
yaþ sadà yoga-màyàkhyàü ÷aktim àsaktitaþ ÷ritaþ |
paurõamàsãm iti nàmàsãd vraje yàsãt tapasvinã ||88||
yas tayà divyayà ÷aktyànantadhànanta-subhruvàm |
bibhrad vinà sa-narmàdi-÷armàlabhata sarvadà ||89||
yaþ kçtvà ràsa-khelàyàü mudaü dvandvaü punar mudam |
kheleyam iti tad vya¤jann amumudad amåþ priyàþ ||90||
yas tyajann api tàþ sarvàþ parvàtanuta kutracit |
apy eõa-patnãty-àdyaü3 yat tatra karõàmçtaü matam ||91||
yas tàsàü jayatãty4 àdi vilàpàd vyagratàü gataþ |
tàsàm àvirabhåd5 evaü sudhãbhir adhivarõitaþ ||92||
yàsàü stana-kà÷mãra-÷asta-vastràsanaü gataþ |
raràja tàra-kàràja-ràjat-pulina-dhàmani ||93||
yaþ prahelikayà tàsàü sva-paràjayam àmç÷an |
na pàraye 'ham ity6 àdi rãtyà svaü matavàn çõã ||94||
yaþ ÷yàmaþ svarõa-gaurãbhiþ paràü ÷obhàü yayau yathà |
tatràti÷u÷ubhe ràjann bhagavàn iti7 sat-prathà ||95||
yas tàsàü sva-vihàreõa ÷ràntànàü mukha-païkajam |
pràmçjat karuõaþ premnà ÷antamenàïga-pàõinà ||96||8 
yaþ krãóan vàri-vanayor vikrãóa9 iva tàþ punaþ |
anunãya vinirõãya sva-saïgaü nilayaü gataþ ||97||

----------------------------
1. (a) vya¤jann anna-bhikùà; (b) vya¤jan anna-bhikùàm; 2. BhP x.23.22; 3. BhP x.30.11; 4. BhP x.31.1; 5. BhP x.32.2; 6. BhP x.32.22; 7. BhP x.33.6; 8. BhP x.33.21; 9. (b) cikrãóa yas tãrtha-vyàjam avràjãd vrajena vanam àmbikam |
yatrà÷eùeõa ve÷ena cchalayàmàsa càbalàþ ||98||
yaþ sarva-jãvanaü jãvaü vitaran pitaraü prati | 
padàsarpan spç÷an sarpaü muneþ ÷àpàd apàkarot ||99||
yaþ sudar÷anatàü ninye mahà-sarpaü kudar÷anam |
kàruõya-kàruþ ka¤càraü1 na cakàràpi dàruõam ||100||
yaþ pårvaü nirmame horã-parvaü yakùasya dhårvaõam2 |
antaryàmivat tan3 manye tàdçggràmãõaparvasu ||101||
yaþ pràtar-àdi-jàþ krãóàþ kurvaüs tàsu sphurann api |
÷lokànàü yugma-saïghena ÷lokitas tàbhir anvaham ||102||
yaþ ÷rã-govardhane ràsa-vardhanecchà-vivardhaneyaþ |
saügamya preyasã-saïghaü narma-saïgara-raïgavàn ||103||
goùñha-prakoùñhataþ kruùñaü ÷rutvàriùña-kçtaü kañu |
tatra saügatya saüyatya taü nihatya mudaü gataþ ||104||
punaþ ÷ãghraü giriü gacchan saïginãbhiþ sabhaïgibhiþ |
ràsam ullàsayàmàsa bhàsayàmàsa càkhilam ||105||
                      [pårvavat tribhiþ]
yaþ kuõóaü puõóarãkàkùas tan nirmàya sunarma-kçt |
÷rã-ràdhikàü dhanyam anyat kàrayàmàsa sàra-bhçt ||106||
kaüsene÷inaü4 goùñha-kle÷inaü vàji-ve÷inam | 
ke÷ine5 ke÷inaü cakre yamasya prative÷inam ||107||
yaþ pitràdy-anuràgeõa citràbhaþ sarva-vismçtiþ |
kaüsaü dhvaüsakam apy àrcchàn na hantuü gantu-kàmatàm ||108||
yaþ snigdha-smitayà dçùñyà vàcà pãyåùa-kalpayà |
caritreõànavadyena ÷rã-niketena càtmanà ||109||
imaü lokam amu¤càbhiramayan sutaràü vrajam |
reme kùaõadayà datta-kùaõa-strã-kùaõa-sauhçdaþ ||110||
                      [pårvavad yugmakam]6
yas tathà saha gopãbhi÷ cikrãóa vrajaràjajaþ |
yathàbda-koñi-pratimaþ kùaõas tena vinàbhavat7 ||111||
yaþ kàntà-mukha-candràõàü bhàsà bhàsini8 dig-gaõe |
ràga-sàgara-nirmagna÷ calituü nàpi ca kùamaþ ||112||
ki¤cit tad-vyakti-vàtàli-lajjà-vãci-vicàlitaþ |
kaüsa-ghàtamiùàpàta-nijecchàbhàsam àgataþ ||113||


----------------------------
1. (a) ka¤jàraü, (b) kaü càriü; 2. (b) dharùaõam; 3. (a) antaryàmãva tano; 4. (b) kaüsene÷itam; 5. (b) ve÷inaü; 6. not found in (b); 7. vip v.23.57; 8. (b) bhàsinam
tañasthatàm añann urãcakre madhuparãgatim |
àþ kiü vàcyà vraje yàcyà pràõimàtre tanoþ sthitiþ ||114||
                      [pårvavat tribhiþ]
yaþ svàüs tattadguõaþ sarvàn alaü hàtuü na te ca yam |
àstàü vraje prema÷årà dåràd eva tathà kathà ||115||
yaþ pçthvyà prathamaskandhe dharmàgrevarõitàn guõàn |1
nityam àptas tathàtràpi varõyaþ sann avakarõyatàm ||116||
sarvànandapradànandakandas tadvadguõàvaliþ |
sarvaparvadamàhàtmyàd varaþ sarvata ã÷varaþ ||117||
sarvadà vçddhibhàgçddhiþ sarvàràdhanabhådhanam |
svaråparåpasàdguõyapuõyakçt karma÷armadaþ ||118||
dçùñiþ pratisudhàvçùñiprabhasundaratàprabhaþ2 |
varõànàü syandadiïmàtràt3 karõànandakarasvaraþ4 ||119||
a÷vàsànàm api ÷vàsakàrisaurabhagauravaþ |
adharaspçùñanãràdisçùña÷rãrasanàrasaþ ||120||
svaspar÷ispar÷anàspar÷àd vi÷vatàpàpayàpanaþ |
jagataþ ÷ucitàdhàma nàmadhàmasmçtãóitaþ ||121||
anantasaccidànandajyotirdyotikalevaraþ |
vapuraü÷ukayor aü÷usampad viùõuramàjayã ||122||
jagaddåùaõa÷obhàbhçd vibhåùaõavibhåùaõaþ |
tårõaü yathàruci vyàpirucidhàryaguõàkçtiþ ||123||
lakùmãdçkpakùma5viùkambhilakùmalakùitavigrahaþ |
÷aïkhacakràdicihna÷rãdurnihnavanijasthitiþ ||124||
jetuü svam apy avi÷ràntaü ÷a÷vadvalgu6balàvaliþ |
ki÷oratàmanaþsàracoratàvi÷vamohanaþ ||125||
vilàsahàsalãlàsyakçtalàsyakalàjayaþ |
vikàrarahitàkàraþ sphuratpremavikàravàn ||126||
puràpi nava ity evaü puràõàdivini÷citaþ |
anåtanatanåþ7 ÷rãmàn sadà nåtanavattanuþ ||127||
sarveùàü manasaþ kartuü pramanas tàü sphuranmanàþ |
vaidagdhãdigdhasadvçddhi8càturãpracurãkaraþ ||128||
vi÷veùàü buddhikçd buddhiþ siddhãnàm api siddhikçt |
dakùatàlakùa÷ikùàkçd dakùatàbhir vilakùaõaþ ||129||
tucchopakàritàbindusindhukàrã kçtaj¤ataþ |
----------------------------
1. BhP i.16.27||-30||; 2. (b) oprabhà; 3. (b) diïmàtrao; 4 (a) karaõànanda(?); 5 (b) pakùa; 6 (a) ovalgàd; 7. (b) tanuþ; 8. (b) obuddhio
sudçóhavratatàvràtatràta÷a÷vadanuvrataþ ||130||
nijamaryàdayà baddha÷rutimaryàdaceùñitaþ |
ceùñitaü1 tàvad àstàü tad dçùñamàtras tathà guõaþ ||131||
yaj¤aj¤aþ kàlade÷àdipraj¤aþ sarvaj¤a÷ekharaþ |
sarvaj¤atàm avaj¤àya praj¤atàtarkitàkhilaþ ||132||
dhãratà sthiratà ÷obhi vãratà niratàntaraþ |
kùàntyà dàntyà ca ÷àntyà ca saha kàntyà svayaü vçtaþ ||133||
dharmadànanidàna÷rãþ ÷åraþ2 suratamànasaþ |
mànyasàmànyavardhiùõumànyatàkriyatàpriyaþ3 ||134||
akùãõavinayaþ suùñhu lajjitaþ kåñavarjitaþ |
kãrtipratàpapårtibhyàü kçtasallokajårtikaþ ||135||
sàdhånàü màdhurãdànàn nityaü sàdhusamà÷rayaþ |
dviùàü ca muktikçn muktibhàgàkarùiguõàmbudhiþ ||136||
nànàbhàùàlisambhàùo deva4paryantadevanaþ |
pratyagvàdiny api prãti5satyatàsphuradãritaþ ||137||
vàvadåkaþ6 sudhãmåkasthitikàrisudhãdharaþ |
dçùñamàtratayà sarvabudhatàü7 budhatàguruþ ||138||
yogyànàm api yogyà÷ã8 raïkàïàm api ÷aïkaraþ |
÷araõàgatarakùàyàþ ÷araõaü ÷armakarmañhaþ ||139||
na ca bhaktiü vinàsakti9binduþ sindhuvad antaraþ |
samaþ sarvatra bhaktànàü bhakta ity apy asau samaþ ||140||
bhaktànàü bhaktatànandã premasthemava÷ãkçtaþ |
tattadråpaguõakrãóàkçtasvàvadhivismayaþ ||141||
snehàbhiùekàd vi÷veùàü pràjyasàmràjyapåjitaþ |
sarvatra snehapãyåùavarùinityanavambudaþ ||142||
goùñhavçndàñavã÷aüsivaü÷ãgànamadhånmadaþ |
nijapriyàvalãbhàgyaspçhiviùõupriyàrcitaþ ||143||
kiü bahåktena såktena såktena ÷råyatàm idam |
kçùõa eva hi kçùõaþ syàt kçùõaþ syàt kçùõa eva hi ||144||
               [pårvavad ekonatriü÷abhiþ]
yas tàdçgguõavàn goùñhaü nàtyantaü tyaktum arhati |
tàdçgguõànvayipremnà tasya baddha÷ ca tad yathà ||145||
dustyaja÷ cànuràgo 'smin sarveùàü no vrajaukasàm |
yaþ sajjan kàliyakroóaü vrajaü sajjantam àmtani |
nanda te tanaye 'smàsu tasyàpy autpattikaþ katham? ||1461
               [pårvavad eva yugmakam]


----------------------------
1. (b) ceùñataþ; 2. (b) ÷årao; 3. (b) oparaþ; 4. (a) osambhàùàd eva; 5. (b) prãtiþ; 6. (b) vàvadåkao; 7. (b) budhatào; 8. (a) yogyà÷à; 9. (a) vinàsaktiü

vimç÷ann unmamajja dràg varùan harùaü jagaty api ||147
yaþ ÷akre vakratàü pa÷yan premnà yan vrajava÷yatàm |
hçdy arthaü tam imaü vidvàn atra vyànag yathàrthatàm ||148
tasmàn maccharaõaü goùñaü mannàthaü matparigraham |
gopàye svàtmayogena so 'yaü me vrata àhitaþ ||149*fn
               [pårvavad eva yugmakam]
yaþ saïkalpaü vyadhàd evaüki¤ca bhådharadhàraõam |
saptataràpy ahoràtràm stanmàtraïgãkçtisthitiþ ||150||
kiü ca yaþ sakhivatseùu lu¤citeùu viri¤cinà |
sasarjàntyàüs tadàkàran paraü svenàpareõa na ||151||
tathàpy anirvçtiü gacchaüs tàn àyacchad viri¤citaþ |
svapremàdhikatatpremava÷atàm àsadad yataþ ||152||
               [pårvavad eva yugmakam]
yas tàn svasmin baka-graste grastehà-pràõatà-mitàn |
sva-màtra-pràõa-pàtràïgàn vidan vindann api sthitaþ ||153||
yas teùv agha-nigãrõeùu svayaü kãrõe hatàü vrajan |
tad-galàntar vi÷ann àtma-nirvi÷eùàn viveda tàn ||154||
yas tatràpy adbhutaü prema ÷rãman-nanda-ya÷odayoþ |
dampatyor nitaràm àsãd gopa-gopãùv iti smaran ||155||
sadàpi vedavad veda tad a÷eùavidàü varaþ |
yad eva ÷ukadevàdyà vàdyàbhaü jagur uccakaiþ ||156||
                             [pårvavad yugmakam]
yaþ svãyàm çõitàü vyaktàü tyaktàü kartum a÷aknuvan |
na pàraye 'ham ity5 àdyaü pratijaj¤e priyàþ prati ||157||
yaþ kaüsàdyàn dantavakra-pràntàn6 sàntàn7 vinirmame |
tad vinà vrajam àgantuü ÷àntiþ syàn8 nety acintayat ||158||
yas tan-madhye samutkaõñhàm utkaõñhàü ÷amayann iva |
svasthàn kartuü vrajàntaþ-sthàn muhuþ sàntvanam àdadhe ||159
yaþ sva-prasthàna-samaye "÷arãra-sthà imà nahi |
bhaveyur" iti sa¤jaj¤e pratijaj¤e9 nijàgatim ||160||


----------------------------
1. BhP x.26||.13; 2. (b) hçdyàrtham; 3. BhP x.25.18; 4. (b) svena pareõa; 5. BhP x.32||.22; 6. (b) opràptàn; 7. (a) so 'ntàn; 8. (a) ÷àntuþ syàü (?); 9. (a) pratiyaj¤e; 
yas tatra ÷ukadevena dràghita-÷làghitaü1 stutaþ |
ubhayeùàü prema-sàmyaü vya¤jatà vya¤jitàspadaþ ||161||
tàs tathà tapyatãr vãkùya sva-prasthàne yadåttamaþ |
sàntvayàmàsa sapremair àyasya iti dyotakaiþ ||162||2
                      [pårvavad yugmakam]
yaþ kaüsa-ghnaþ ÷a÷aüsedaü hari-vaü÷e 'py anåditam3 |
ni÷vàsà yasya vedàþ syus tad etat katham anyathà? |163||
ahaü sa eva go-madhye gopaiþ saha vanecaraþ |
prãtimàn vicariùyàmi kàmacàrã yathà gajaþ ||164||4
                      [pårvavad yugmakam]
yaþ kaüse lambhita-dhvaüse svaü vinàtivilambitam |
kurvantaü pitaraü proce "÷oceþ katham itaþ pitaþ ||165
yàta yåyaü vrajaü tàta vayaü ca sneha-duþkhitàn |
j¤àtãn vo draùñum eùyàmo vidhàya suhçdàü sukham ||166||5
snehena duþkhitàn ity etat procya snehavastuni |
atçptiü vyànag atràpi draùñum ity eva dar÷anam ||167||
puruùàrthatayàvocad bhàvikàlatayàpi ca |
adçpter bhàvikàlasya cànantyàt tadanantakam ||168||
tàtaj¤àtipadàbhyàü ca tad yuktam idam uktavàn |
suhçdàü sukham ity àkhyàsyate yadvat tathà nahi ||169||
suhçcchabdenopakàryopakàritvaü pratãyate |
sukhaü ca suhçdàü gamyam upakàramayaü param ||170||
vidhàyeti ca pårvasya kàlasya cchinnaråpatàm |
nirdi÷aüs tadvidhànasya nyadi÷at cchinnaråpatàm ||171||
tasmàt teùàü ÷atruvadhaþ sukhaü yat tat samàpsyati |
j¤àtãnàü sneha÷ãlànàü tat tu vo na samàpsyati ||172||
iti procyedam avyà¤jãt teùàü dhairyapradaü6 param |
màgadhàdivadhàntasthaü7 svasthatà dhàma yad bhavet ||173||
jaràsandhàdi÷atråõàü pratibandhàn upekùya ca |
yady eùyàmy anusandhànaü kuryus tatràpi te dviùaþ ||174||
sveùàm eva pratij¤àya vrajàgamanam ã÷varaþ |
na yåyam atràyàteti vyajya vyà¤jãd idaü punaþ ||175||
yadi vàtra bhavantaþ syur gamàgamavidhàyinaþ |
tathàpy acchinnamatsnehaü j¤àtvà hanyur vrajaü dviùaþ ||176||
----------------------------
1. (b) dràghitaþ ÷làghitaþ; 2. BhP x.39.35; 3. (b) anuditam; 4. hv 78.35; 5. BhP x.45.23; 6. (b) opradaþ; 7. (b) osthao
tasmàt tàvad dhãrabhàvaü vidhatta vrajasaüsadi |
màü ca yuùmatpriyaü nityaü làlanaü ca samàpsyatha ||177||
                      [pårvavan navabhiþ]
yaþ saïgatya guror gehàt pratatya svavrajasmçtim |
pràhiõod uddhavaü vaktuü suni÷citam idaü yathà ||178||
hatvà kaüsaü raïgamedhye pratãpaü sarvasàtvatàm |
yad àha vaþ samàgatya kçùõaþ satyaü karoti tat ||179||1
àgamiùyaty adãrgheõa kàlena vrajam acyutaþ |
priyaü vidhàsyate pitror bhagavàn sàtvatàü patiþ ||180||2
                      [pårvavad tribhiþ]
yaþ sàsram uddhavaü sàsraþ patis tàsàü svayaü rahaþ |
asaïkocam avocetthaü preùñham ekàntinaü kvacit ||181||
gçhãtvà pàõinà pàõiü prapannàrtiharo hariþ  |
gacchoddhava vrajaü saumya pitror naþ prãtim àvaha ||182||
gopãnàü madviyogàdhiü matsande÷air vimocaya |
tà manmanaskà matpràõà madarthe tyaktadaihikàþ ||183||
màm eva dayitaü preùñham àtmànaü manasà gatàþ |
ye tyaktalokadharmà÷ ca madarthe tàn bibharmy aham ||184||
mayi tàþ preyasàü preùñhe dårasthe gokulastriyaþ |
smarantyo 'ïga vimuhyanti virahautkaõñhyavihvalàþ ||185||
dhàrayanty atikçcchreõa pràyaþ pràõàn katha¤cana |
pratyàgamanasande÷air vallavyo me madàtmikàþ ||186||3
                      [pårvavat ùaóbhiþ]
yas tathà procya yat pratyàyayat tac ca vilocyatàm |
yad vilocanamàtreõa bhramas te ÷vabhratàü vrajet ||187||
màm evety àdinà tàsàm antaþpatir ahaü param |
bahir vyavahçtir lokadçùñeti spaùñam àtanot ||188||
yat pitror ity urãcakre pitçtvaü vallavendrayoþ |
tasmàd vallavamànitvam àtmàna÷ ca vyajij¤apat ||189||
tatra càha na ity etad bahuvàcipadàd idam |
mayi jàte tayoþ putre ràme tvayi ca putratà ||190||
tata÷ ca tàþ prati pràkhyad vallavyo ma iti sphuñam |
yad amåùu svadàratve4 vyàna¤ja svayam a¤jasà ||191||
----------------------------
1. BhP x.46.35; 2. BhP x.46.34||; 3. BhP x.46.2-6; 4. (b) otvaü;
maddàratvaüca tàsàü tàþ sadà yasmàn madàtmikàþ |
madàtmakatvam à÷u syàd abhedàc chaktitadvatoþ ||192||
iti vya¤jan manmanaskà ity uktaü nàtyapaikùataþ |
na cànyavad ihàpekùyam anyad ity apy amanyata ||193||
dhàrayantãti ca procya pratyàgamanam uddi÷an |
vallavyo ma iti pràkhyat tasmàd eva nyajãgamat ||194||
gamanaü mama taj jaj¤e svàm ava÷yaü kçtiü prati |
àgamya svãyatàü tàsàü pårayiùyàmy adårataþ ||195||
                      [pårvavad navabhiþ]
yas tàsu bahudhà j¤ànaü nidi÷yàpi mudhà vidan |
sàkùàd àtmãyasampràpti1 sàkùàd eva nidiùñavàn ||196||
mayy àve÷ya manaþ kçùõe vimuktà÷esavçtti yat |
anusmarantyo màü nityam aciràn màm upaiùyatha ||197||2
yà mayà krãóatà ràtryàü vane 'smin vraja àsthitàþ |
alabdharàsàþ kalyàõyo màpur madvãryacintayà ||198||3 
                      [pårvavad tribhiþ]
yas tadà sandi÷an sandãpitam etad vinirmame |
tad etac chçõu maccitta guptavittaü manuùva ca ||199||
vçttir yad anyà nirmucya mayy àmucya manaþ sthitàþ |
màm àpsyatha drutaü tasmàn mama nàtra svatantratà ||200||
mayãty anena pràpte 'pi kçùõe kçùõapadaü bruvan |
anyaråpaü manyamànàn hanyamànàn vyadhàt prabhuþ ||201
mayãty evaü màm iti ca procya màm ity avocata |
tac càvçttyà dçóhãkçtya mataü paridçóhãkçtam ||202||
kçùõa iti padaü labdhe mayãty asya vi÷eùaõe |
màü dvaye 'py upalabdhàsà tadvi÷eùaõatà svataþ ||203||
mayi kçùõe 'tra màü kçùõaü màü kçùõam iti sidhyati |
kalyàõya iti sambodhya prabodhyaü kçtavàn idam ||204||
na tàsàm iva matpràptir dehaü vaþ param ãhate |
ity evam anyad apy atra manyamànaü manaþ kuru ||205||
               [pårvavad pa¤cabhiþ]
yaþ ÷rãràmeõa sandi÷ya priyàsu nijahçdgatam |
yathàvad vya¤jayàmàsa ÷rãparà÷aragãr yathà ||206||


----------------------------
1. (b) opràptiü; 2. BhP x.47.36; 3. BhP x.47.37; 
sande÷aiþ sàmamadhuraiþ premagarbhair agarvitaiþ |
ràmeõà÷vàsità gopyaþ kçùõasyàtimanoharaiþ ||207||1 
                      [pårvavad yugmakam]
yaþ kurukùetrayàtràyà vyàjàn màtràdikàn ciràt |
saüsajyàmån visçjyànyàn sahavàsamudaü dadhe ||208||
yaþ suraghnàn vraje gantuü vighnàn hantuü vraje÷ituþ |
vraje gamanam àcarya dvàrakàgatim àdade ||209||
yaþ kràmadbhiþ sudãrgheõa suùñhu kraùñuü vrajaü prati |
àmuktaþ pà÷asaïkà÷amanasà vrajavàsibhiþ ||210||
yaþ prakà÷aü mahàràjasampadaü dadhad ãkùitaþ |
vrajàya vrajaràjàdyenàhåtaþ pårvavad girà ||211||
yas teùàü suùñhu nirninye yan manaþ svàgatispçhiþ2 |
tenàntaþkarùaõaü pràptaþ karùam anyena nàrhati ||212||
yaþ svãyasahitas teùàü svãyakàmàn apårayat |
kçùõe kamalapatràkùe sannyastàkhilaràdhasà ||213||
àgamiùyaty adhãrgheõety3 à÷àlabdhaü yad ãpsitam |
tad artham eva tàn arthàn ye svãcakruþ paràn api ||214||
                      [pårvavad yugmakam]
yaþ  svàgamanamaryàdàü preyasãùu nijàü vyadhàt |
dantavakrànta÷atråõàü màraõaü sarvatàraõam ||215||
api smaratha naþ sakhyaþ svànàm arthaü4 cikãrùayà |
gatàü÷ ciràyitàn ÷atrupakùakùapaõacetasaþ ||216|| 5 
mayi bhaktir hi bhåtànàm amçtatvàya kalpate |
diùñyà yad àsãn matsneho bhavatãnàü madàpanaþ ||217||6 
yas tàtkàlika÷àntyarthe tathàpi j¤ànam àdi÷at |
àhå÷ cety7àdike padye pràrthitas tàbhir anyathà ||218||
tatràïghrismçtiyàc¤à tu lakùyam eva vinirmame |
tatpratyàgatitàtparyà sà tu paryavasàyyate ||219||
mayi tàþ preyasàm ity8 àdy uktaü tena svayaü yataþ |
tasmàt taccintanà÷aktyà vyaktyà taddar÷anàrthità ||220||
tathànugçhya bhagavàn gopãnàü sa gurur gatiþ |9 
ity anena muniþ procya tàsàü và¤chitapåraõam ||221||
mayi bhaktir hãti kçùõaproktam eva nyajãgamat |
mayy àve÷ya manaþ kçùõa ity10 àdy api ca tadvacaþ ||222||
                      [pårvavad tribhiþ]

----------------------------
1. vip v.24.20; 2. (b) svàgataspçhi; 3. BhP x.65.6; 4. (b) arthao; 5. BhP x.82||.41; 6 BhP x.82||.44; 7. BhP x.82||.48; 8. BhP x.46.5; 9. BhP x.83.1; 10. BhP x.47.36.
yaþ pçthivyà guõastome satyenàdàv abhiùñutaþ
satyaü vidhàtuü satyaü tan nàvrajet kiü vraje bata ||223||
sambhàvanà mamaiveyam iti nàtra vicàryatàm |
vrajasthànàü vrajapràõavaryasyàpy avadhàryatàm ||224||
÷rãmadvrajàdhiràjasya kçùõakàntàgaõasya ca |
uddhavaü prati gãr ãdçg dç÷yatàü da÷amàdiùu ||225||
                      [yugmakam]
yas tu yarhy ambujàkùeti1  stuvadbhir dvàrakàjanaiþ |
kadàcid vrajam àgàd ity abhyudhàyi kadàcana ||226||
yas tathà ÷råyate pàdmottarakhaõóàd api sphuñam |
adàd vrajàya svapràptimaïgalaü nityam ity api ||227||
dattvà tatkçtakçtyaþ san pràdurbhàvàntaraü gataþ |
jagàma dvàrakàm ity apy a÷ràvãty api yuktimat ||228||
àgamiùyaty adãrgheõety uddhavàd buddham anyathà |
yathà na syàt tathà bhàùyaü2 kathànyà vitathà matà ||229||
yas tyajann api gàm àkhyat tam uddhavakam utsukaþ |
ràmeõa sàrdham ity3àdyaü tàsàü kàmitalambhanam ||230||
ràmeõeti dvayenàha viyukter yad vyatãtatàm |
tena nàsti viyuktiþ sà tadànãm iti bhàvyate ||231||
mayi tàþ preyasàü preùñha iti4 pràktanavàgdvaye |
viyukter vartamànatvaü dçùñvà niùñaïkatàm idam ||232||
svena tàsàü punaþ saïge yad vçttaü prathame 'hani |
tadapy atãtarãty àha prãtyà samadadhad uddhavam ||233||
tà nàvidann iti5  proce yatra tàsàü madàtmatàm |
babhåva sa mahàbhàvaþ sarvàsàü parataþ paraþ ||234||
tata÷ ca nàmaråpàtmany udbhåte svãyavaibhave |
praviùñà iva na spaùñaü praviùñà gatyabhàvataþ ||235
dçùñàntayugalaü tat tu nàvidann iti kevale |
avedanaü nadãpakùe py abdhyanyarasatàhatiþ ||236
samàdhàv iti dçùñàntasyàïgaråpatayor itam |
dàrùñàntikasyànuùaïgaü syàd aïgaü tadbhidàdvayoþ ||237
matkàmà ramaõaü jàram asvaråpavido 'balàþ |
brahma màü paramaü pràpur iti6  padye tu tatpare ||238||
pacyantàü vividhàþ pàkà7 itãvàtràrthikaþ kramaþ |
tà brahma pràpur ity evaü tà ity asyàtra cànvayaþ ||239||

----------------------------
1. BhP i.11.9; 2. (b) bhàvyam; 3. BhP xi.12.10; 4. BhP x.46.5; 5. BhP xi.12.12; 6. BhP xi.12.13; 7. BhP x.24.26||
kãdçg brahmeti bodhàya yat pràha paramaü padam |
tatràpy àkàïkùayàvàdãn màm iti svaü punaþ prabhuþ ||240||
mayi bhaktir hãti vàkyàd àha pràg etad eva hi |
dhàrayanty atikçcchreõety uktyà vyànag idaü purà ||241||
pràõatyàgena matpràptir nànyavat tàsu manmatà |
matkàmà iti pårvàrdhe càkhyat pràptivibhaktatàm ||242||
asvaråpavidaþ satyaþ pràpur jàradhiyety avak |
nityatatpreyasãråpasvaråpaü hi tadãyakam ||243||
yat pårvaü bhàvayan bhàvaü bhàvinãnàm amådç÷àm |
matkàmà iti niþkùipya jàratve sthairyam1 àkùipat ||244||
mayi kàmaþ sadà yàsàü tà matkàmà itãritàþ |
kàma÷ ca ramaõatvena spçhàtra pratipadyate ||245||
asminn api batety2àdi ÷rãràdhàgãr aliü prati |
vivicyatàü tataþ sarvam anyad anyad vivicyatàm ||246||
atràryaputra3 ÷abdaþ syàt patyàv eva prasiddhibhàk |
tathàpi sveùu kaiïkaryaü dainyàt kanyàvad ãritam ||247||
saïk ptàpatità tàbhiþ punar ittham udãritam |
÷yàmasundara te dàsya iti4 yadvat tatheha ca ||248||
àryaputraþ kadàsmàkaü kiïkarãõàü tu mårdhani |
bhujaü dhàsyaty evam àsàü tatpatnãpadakàmatà ||249||
tatkàmatà hi siddhà cet tena taddànam avyayam |
ye yathà màü prapadyante iti5  yatvat6 prati÷ravaþ ||250||
vallavyo me madàtmàna iti7 yat proktam àtmanà |
sarveùàü vacasàm årdhvaü tad àstàü sarvamårdhani ||251||
yan matkàmà iti proce tàsàü pràptis tathà svayam |
tan mayà sàdhu tat proktaü tàsàü kàmitalambhanam ||252||
matkàmà iti padyasya turyàü÷e tv idam ucyate |
parà÷ ca saïgatas tàsàü pràpuþ ÷atasahasra÷aþ8 ||253||
                      [pårvavad ekaviü÷atyà]
yaþ ÷rãgargavacaþ pårõaü tårõaü cakre svayaü dvayam |
eùa vaþ ÷reya àdhasyad ya etasmin maheti9 dik ||254||
nà÷àd vighnasya kaüsàdeþ patyàbhàsàdijasya ca |
----------------------------
1. (b) 'sthairyam; 2. BhP x.47.21; 3. ibid.; 4. x.22.15; 5. gãtà 4.11; 6. (a) yat tat; 7. BhP x.46.6; 8. BhP xi.12.13; 9. BhP x.8.16
sadà svam adadàd yasmàd vraje kàntàvrajeùv api ||255||
                      [pårvavad yugmakam]
yaþ pràdàd vrajavàsibhyaþ pårvarãtyà nijàü gatim |
vçndàvanasthàü golokanàmnãü yàü pràg alokayat ||256||
yàü ÷rãbçhadgautamãye pràha vçndàvanaü prati |
sarvadevamaya÷ càhaü na tyajàmi vanaü kvacit ||257||
àvirbhàvas tirobhàvo bhaven me'tra yuge yuge |
tejomayam idaü ramyam adç÷yaü carmacakùuùà ||258||1
tad etad vistaràd brahmasaühitàyàü niråpitam |
golokanàmnà2 tanmadhye gokulàkhyaü hareþ padam ||259||
na tyajàmãti yat tat tu dvidhàbhipràyakaü matam |
virahe 'pi vraje sphårtyà pårtyà ÷ãghràgater api ||260||
                      [pårvavac caturbhiþ]
yaþ sva-puryor api sthairyaü yàti nityaü yathàha ca |
mathurà bhagavàn yatra nityaü sannihito hariþ ||261||3 
dvàrakàü hariõà tyaktàü samudrotplàvayat kùaõàt |
varjayitvà mahàràja ÷rãmad-bhagavad-àlayam ||262||4 
smçtvà÷eùà÷ubha-haraü sarva-maïgala-maïgalaþ |
nityaü sannihitas tatra bhagavàn madhusådanaþ ||263||5 
                      [pårvavad tribhiþ]
yas tasmàd ubhayatràpi ràjatãti ÷ukena ca |
jayatãty6 àdi-vàkyena varõitaþ kùitipaü prati ||264||
ya÷ campå-yugala-pràntam ãdçk siddhàntam ãritam |
jãvàntaryàmitàü pràptas tårõaü pårõam acãkarat ||265||
sa tu harir adhivartma dantavakraü 
yudhi ÷amayan vraja-vàsam àsasàda | 
tam abhiyayur amã vraje÷a-mukhyàþ 
÷a÷inam iva kùudhità÷ cakora-vàràþ ||266||
                      [àdim àrabhya mahà-kulakam]
sa ca janaka-mukhàn nirãkùya 
÷uùkàn svadçg-amçtena si¤cati sma |
pulaka-kula-miùàd yathàïkuràõàü 
tatim adadhur bata te'pi gopavçkùàþ ||267||

atha hari-hariõãdç÷a÷ ca tarhi 
       sphuraõam iva pratipadya pårva-tulyam |
nayana-gatatayànyathà ca matvà 
       muhur agaman bhramam abhramaü  ca tatra ||268||

----------------------------
1. gcp 1.18; gcu 29.96 etc.; 2. (b) nàmnãü; 3. BhP x.1.28; 4. BhP xi.31.23; 5. BhP xi.31.24; 6. BhP x.90.48; 
vrajam atha vi÷ataþ sa-ratnam àràtrikam anulabdhavata÷ ca tasya lokaþ |
kusuma-kula-sahodaraü vitanvan jaya-jaya-ghoùam uvàca bhadra-vàcam ||269||
vrajam atha sukhayan vinãta-vàcà 
       kramam anulabdha-tadãya-saïgama÷ ca |
druta-gati jananãü sukhena sektuü 
       gçham adasãyam iyàya kçùõa-candraþ ||270||
ciram api viracayya ÷arma tasyàs tad-anumatiü pratilabhya tat-tanåjaþ |
saha-sakhi-nikareõa divya-÷ayyàü sukham adhi÷ayya ni÷àviràma-dçùñaþ ||271||
punar api nija-vçnda-saukhya-vçndaü vidadhad uditya sa nitya-citra-mitraþ |
nija-mukha-kamalaü vikàsya netra-bhramara-madhåtsavam àtatàna tatra ||272||
                      [yugmakam]
aharahar idam eva tatra pårva-1pratinava-bhàvam avàpa kevalaü na |
jana-samuditir apy adçùña-pårvàü vapur anukàntim iyàya ÷a÷vad eva ||273||
divasa-katipaye tadàtiyàte2 pa÷upati-pàlakatàpta-tàdçg-icchuþ |
nija-ratha-tarasà ninàya goùñhaü saha-jananã-kabalaü tam uddhavaü ca ||274||
agharipu-sudç÷àü dhavàbhimàniùv akçta-tanu-pratimàþ purà tu màyà |
sarabhasam adhunà sma tà vibhajya prakçta-tanås tanute premàspadàni ||275||
atha gatavati mårti-bheda-rãtyà yadu-puram atra ca ràjamàna-dhàmni |
vraja-bhava-jana-màtra-dç÷ya-råpe matir udiyàt tava citta gopa-kçùõe ||276||

iti janmàdi-lãlà
||1||

----------------------------
1. (b) pårvaü; 2. (a) tadàdio


[2]

atha nityalãlà

prakañataravikàsabhàji vçndàvana iha bhàti kim apy adç÷ya-dhàma |
vraja-jana-sahitaþ sa yatra kçùõaþ sukha-vihçtiü vidadhad vibhàti nityam ||1||
parilasati payaþ-samudra-sãmà vraja-yuva-ràja-samàja-loka eùaþ |
amum anu caturasram atra vanyàgiri-sarid-a¤cita-càrutàtidhanyà ||2||
girisamuditir atra suùñhu govardhanavalità paribhàti citratulyà |
vilasati yamunàdikànadãnàü tatir api mànasagaïgayànuùaktà ||3||
abhirucidadaratnacitramitraü bhuvanam idaü paribhàti yatra vçkùàþ |
tad anukçtiparàrucà samçddhyà hariratidàyitayà ca ye vibhàtàþ ||4||
vilasati caturasradhàmni ghasrakùitipatibimbamahaþ sahasrapatram |
upavanam adhipatram atra kçùõapriyatama1dàravihàrasàravàraþ ||5||
iha kamaladaladvayàlimadhyasthitipathivçndam atisphuñaü vibhàti |
aparaparagatàv acàkùuùàõi ÷rutivihitàny ayanàni yat tu jetç ||6||
maõijani2kamalasya tasya càgràvalivalayapratisandhilabdhasandhi |
surabhigaõavçtàsudhàbhadugdhàsurabhitatiþ ÷rayate ÷ubhaüyugoùñham ||7||
atha dalavalayasya madhyabhàgaü3 pratilasati vrajaràjaràjadhànã |
paridhivad4 abhitaþ samastagopaprakaragçhàvalir atra yatra bhàti ||8||
rucilasadavarodhamadhyabhàgaü sapariùadantimaùaùñhabhàgapuùñam |
vrajançpabhavanaü tu tatra càntar dinakaravad vidadhàti ra÷misçùñim ||9||
yad api maõimayaü tad eka-råpaü tad api sad adbhuta-madhya-madhya-bhàgam |
yadi bahu-vidham åhituü samãhà smara mama mànasa gopa-campå-yugmam ||10||
iha sahacaratàrakàlipuùñaþ svakaparicàricakoravàrajuùñaþ |
smitam anuya÷a ity anudya kaumudy avataratãty uditàtareþ sutuùñaþ ||11||
vrajakulakumudàvalãmudàü yaþ satatamahàmahakçdvidhàv atandraþ |
pitçmukhasadasi priyàvalãnàü mahasi ca nandati gopakçùõacandraþ ||12||
surapatimaõimànitàïgisaïghapañapapañutàkçtahemaraïgabhaïgaþ |
guõagaõabhçtabhàratãsamàjaþ sa jayati gokularàjavaü÷aràjaþ ||13||
                                    [tribhiþ kulakam]
iha harivihçtãr atãtarãtyà ÷çõu kathayàmi sadàpi nàtibhinnàþ |
yad ançtam api pårvarãti cetaþ pravi÷ati nàdyatanaü tathà yathàrtham ||14||



----------------------------
1. (b) priyatam udàrao; 2. (b) cintàmaõio; 3. obhàsaü; 4. (b) parividhad; 5. 
pratilavam api citram asya tat tat ka iva sudhãr avasànam àdadãta? ||15||
atha ni÷i rahasàgatàntaràyàü valajam ite stavavàdyavidyaloke |
vrajabhavanajanaþ sahaiva jàgran manasi hariü dadhad àgataü nananda ||16||
sa mathananinadaü sagãtanàdaü sasurabhidoharavaü sagopavàdam |
amçtamathanayuk payodhitulyaü vrajakulam ullasitaü didhinva kçùõam ||17||
vrajapatimithunaü tadàtha putrapramadamada÷lathitapradànasetu |
tanayajaya1viruttatiü pañhadbhyaþ pracurataraü vitatàra vàravàram2 ||18||
iha lasati harer vilàsagehapratatir udàrasudàrasàravàrà |
÷ayanasukhamayã niku¤javãthiþ kvacana ca tàdç÷atàü gatà vibhàti ||19||
nijanija÷ayanaü gataü tam àliïganavalitaü vidadhur vidhusutanvaþ |
rajani viramaõaü yathà yathàsãd aghañata dordraóhimà tathà tathàsàm ||20||
iha paramaramà vibhàti ràdhà saduóugaõe gagane yathendumårtiþ |
tad iyam adhikayà girà sabhàjyà tadanugatiü dadhatàü paràþ sapatnyaþ ||21||
vrajasukçtavilàsasàraratnàkaravçùabhànusujàta÷àtalakùmãþ |
agharipuramaõãramàsu mukhyà svayam anuràgavihàrahàrimårtiþ ||22||
dayitaghanataóidvilàsivarõà priyatamavarõasva3varõa÷astavastrà |
harimaõitaralàdidivyadãvyanmaõimayabhåùaõabhåùaõàïgabhaïgiþ ||23||
upamitipadavãü svam eva yàntãü suparimitivyati÷obhitàïgasaïghà |
pratikakubha÷ubhaïkaraprathàbhiþ sahajavilakùaõàïkita÷rãþ ||24||
÷a÷ikamalarucàü padàpi jetrã nijanakhakàntibhir ujjvalena tena |
avayavakulam anyad4 anyad astu pratinavarocir upàttakàntacittam ||25||
sukusumasukumàratàvatàras trijagati saurabhasaurabhàkara÷rãþ |
çtam itamadhurapriyàrtharãtipravalitavarõanarãtilabdhavarõà ||26||
sumatim atiguruþ samastavidyà sakalakalàvalitàtinamracittà |
hriyam anu vinayaü nayaü samaj¤àm api dadhatã svajanàdi ÷armadàtrã ||27||
nikhilagakaruõàdikair guõais taü svadayitam eva tulàü sadàpi dhartrã |
gurunikaradayàspadàtibhaktiþ sthiracarahàrdasukhàmçtàbhiùiktà ||28||
priyapadanakhakàntile÷anirma¤chanaparacittada÷àva÷ànuvelam |
bhramaram api tadãyadåtabuddhyà praõayajacitragirà vicitrayantã ||29||
marud api calati svabhàvata÷ cet kvacid anukålatayà nijàbhisàre |
navavidham api tatra bhaktabhàvaü vinidadhatã priyabhaktacittasaktà ||30||
bahir anumitidårabhàvapårasvacarita5càrutayà sadàvasantã |
racayati rahasi priyàjane sà svadayitam anv api narmakeli÷arma ||31||
                      [navabhiþ]
----------------------------
1. (b) ojanao; 2. (a) vàraü vàram; 3. (b) osao; 4. (b) anyam; 5. (b) oracitao; 
bhrukuñinayanabhaïgisaïgi1 kutràpy ativinayaprathi càñu kutracic ca |
va÷ayati dayitaü hariü priyà sà kim idam iti prathanàya nàham ã÷e ||32||
harir api ÷u÷ubhe sa yàbhir uccair anugatimàditayà sugànadhàmni |
praõayaçõida÷àm2 avàpa yàsàü prathatamà khalu tàsu saiva seva3 ||33||
÷çõu guõam aparaü kçpàvilàsaü vçùaravijàm anu ràsakelinaktam |
mararipur amukàü ninàya dåraü nijanayanaü bubudhe mudà tu neyam ||34||
tad api tad asahiùõavaþ sapatnyaþ kim api jajalpur amår amåü vinindya |
iyam api tu muràrimelanàya svayam upapattim adàd amåùu suùñhu ||35||
                      [yugmakam]
guõakulam aparaü kim aïga varõyaü harirativàridhibhaïgasaïgharåpam |
ayi ÷çõu hçdaya4 prage ca tasyà÷ caritam idaü mçdu tatpriyasya càtha ||36||
anumitam akarod yadàlpakalpaü rajanivibhàgam5 iyaü tadà tu kàntam |
akuruta bhujapà÷abaddham asrasnapitanibhaü kurute sma varùma càsya ||37||
atha bahuvinayaü dadhan muràrinayanapayàüsy apasàrayan amuùyàþ |
svanayanasalilena sàrdham6 aïgaü nijam akarot idam iyam apy abhãkùõam ||38||
tadanu ca lalitàvi÷àkhike dve samavayasàv anayor upetya pàr÷vam |
ahimakarahimartura÷mitulyàt kharavacanàt pañu lumpataþ sma jàóyam ||39||
hriyam iyam abalà tadà tu yàtà dayitatanor upagåhanaü visçjya |
svapanam iva gatà kùaõaü nirãhà punar iva jàgaraõaü bhayàd dadambha ||40||
ahar uditanibhaü parà÷ ca yàtà haridayità harimàtaraü bhaveyuþ |
iti taduditasambhramàd ayàsãd aharudayànugakarmadharmadhàma ||41||
rajanivilasitaprasaïgivàsaþ kulam ajahàt tad iyaü yad eva hçdyam |
aparam akurutàïgasaïgi yat skhalayitum7 iùñam aho balã tu diùñaþ ||42||
padakaravadanaü muhuþ punànà yad iha jalaü visasarja ÷ubhrapàtre |
bhuvam api tad idaü bhuvaþsvaràdãny api bhuvanàni sadà punad vibhàti ||43||
akuruta na paraü bahiþ snihaü sà haridayità muhur antarasnihaü ca |
harivapurupayuktataila÷eùaü vinidadhatã khalu yà tulàü siùeve ||44||
surabhibhir atha mardanàni kçtvàsnapayad amåm udakena tàdç÷ena |
sahajasurabhità tatas tadaïgàd udayam ità vijità di÷a÷ cakàra ||45||
                      [yugmakam]
tanum anu vavase varàü÷ukaü sà tadapi tanu÷ chavim ujjagàra tasyàþ |
ghanatatipihite 'pi såryabimbe di÷i di÷i ràjati tasya ra÷misaïghaþ ||46||
athavà,
hariratir atigupyate tayà sà tadapi ca tacchavir ãkùyate bahi÷ ca |


----------------------------
1. (b) saïgibhaïgi; 2. jãva has not made sandhi of ç. 3. (b) saiva saiva; 4. (b) hçdaye; 5. (b) vibhàvam; 6. (b) sàrdram; 
vividhamaõivibhåùaõaü varàkùyàþ sukhayati tàþ svasakhãr itãdam ittham |
iha ca hariguõasmçtipradãptaü pulakamukhaü sukhabhåùaõaü kim ãóe ||47||1
vrajançpamithunasya càïghritãrthaü vrajançpates tanayasya ca prapãya |
japavidhivihitadvivarõamantrà harijananãm avalokituü pratasthe ||48||
atha harijananãü prati prayàtàpy abhimukham eti na sà sakhãvçtàpi |
api tu kuñilavartmanànugamya praõamati tatpadayor nidhàya bhàlam ||49||
atha harijananã svayaü karàbhyàü ÷irasi samunnamite sayatnam asyàþ |
parimalam upalabhya sàsram enàü pihitatanuü parirabhyanandati sma ||50||
tadanu tadupade÷ataþ samastàü guruvanitàm avanamya ramyacittà |
pçthag upavi÷atã samastadçùñãr aharata candramukhã cakoratulyàþ ||51||
yadapi muhur iyaü sadànubhåtà tadapi tadà milatã pratisvam àrdram |
rajani virahità2 ca kàravarùàjanir iva gharmakanãyasã samastam ||52||
iti sati carite haripriyàyà haricaritaü ÷çõu citta varõayàmi |
gçhagatavibhave suvarõite syàd gçhapativarõanam à÷u saukhyadàyi ||53||
haridayitatamà yadà÷u talpàd dinamukhakçtyakçte kçteham àsãt3 |
harir api sa tadà tadartham àtmapriyasakhadàsagaõena sevyate sma ||54||
sa rajanivasanaü sasarja tac ca sphuñam iva såcayati sma gåóhavçttam |
iha ca tad idam antaraïgam itthaü pi÷unam itãva tadà smitaü suhçdbhiþ ||55||
mukhakaracaraõaü hareþ sudhautaü kamalavanàni jigàya tac ca pa÷ya |
vrajam anu kamalàlayàpi yasya ÷rayati rajaþ padayor yathàtra vandã ||56||
bahuvidham api tailam iùñagandhaü dhçtam abhitaþ sa vidagdhatànidigdhaþ |
surabhitam iha ràdhayà tu devyà svayam urarãkurute sma kçùõacandraþ ||57||
tad aghajiti sutailam àdadàne samajani påùità na tat tu citram |
prathamam api sa tan mudàbhijighrann agamad amådç÷atàü tad eva citram ||58||
sa ÷ucisurabhiõà jalena siktaü svavapur akàrayad ãdç÷aü vidhàtum |
ahaha ÷çõu manas tad eva tat tad guõamahasà samabhåd atãvasàndram ||59||
haritanum anu màrjanaü vidhitsan mçdur iyam ity adhigatya kampate sma |
jalaguruvasanaü visarjayaüs taddvayam aparaü sa dadhat4 praphullati sma ||60||
kanakanibhapañadvayaü pañãyàn paridadhad ambudarocir uptake÷aþ |
satilakalaghubhåùaõaþ svakàntyà trijagati kàntidayà sakhãn didhinva ||61||
harir atha kanakàsane nivi÷ya vyaracayad àcamanaü yathà nidiùñam |
paridadhad upavãtam anyad àsãj japam anu sandadhad apy adãpi tatra ||62||
yadupuram anu yat pradhànabhàvaü harir akaroj janake 'pi vidyamàne |
taducitam ucitaü tu nàtra yasmàt pitçsutatàgatatàratamyam asti ||63||


----------------------------
1. this line not found in (b); 2. cirahità; 3. (b) kçtehayàsãt; 4. (a) dadatvraja-pati-mithune1 sadàpi bàlyaü harim anucintayad evam àha nityam |
vayam iha2 sukçtàni yàni kurmaþ pratinidhayas tava tatra na svatantràþ ||64||
iti harir iha nàtidharmakarmàõy uùasi karoti pituþ pramodakàrã |
api tu tadanumodanànukålàü  bhavikakçtiü vidadhàti màtur agre ||65||
harir atha calati sma màtçpàr÷vam saha sakhibhir dhvanayan bhåùaõàni |
sa tad avakalayan vadhånikàyaþ sapadi sasàra rahasyapàkadhàma ||66||
atha harijananã hariü nirãkùya vrajamahilàbhir iyàya tasya pàr÷vam |
sutam anugamanaü vyaloki dhenoþ samam anayà nataràü gavàü param àsàm||67||
padam anu patanaü bhaven na tasyàþ savidhajuùà hariõà drutaü milantyàþ
iti harir avanamya dårade÷àc ciram iva tadvad atiùñhad iùñabhaktiþ3 ||68||
drutam atha jananã tam etya putraü drutam udanãnayad4 àgrahaü dadhànà |
tadanu ca suciraü prasajya mårdhni sravadudakàkùiyugaü tam àluloke ||69||
harir avakalayan sarohiõãkà vrajamahilà jananãsamànabhàvàþ |
tadanuguõakabhaktibhàg amåùàü namanakçdasrajalena sicyate sma ||70||
atha balavalitàþ pare sakhàyaþ sahamadhumaïgalakàþ samàgatàs te |
yad ajitam abhajaüs tad ahni citraü vidhum anuùajya subhagrahà virejuþ ||71||
atha punar upave÷am àgatàs te haribalamàtçmukhàþ sukhàd a÷eùàþ |
haribalavalità yathàsvam àsann adhi vividhàsanam udyadasranetràþ ||72||
atha purugurudàralambhità÷ãr bañusahitàþ pratipadya viprabhàryàþ |
valayitasakalaþ saràmakçùõaþ praõamanasaïgatam unnaman didhinva ||73||
dvijakulamahilà bañupradhànà dinadinam à÷iùam adbhutàü dadànàþ |
tadudayam api ÷a÷vad ãkùamàõà vidadhati sàkùatalàjapuùpavçùñim ||74||
harir atha kapilàþ sanavyavatsà rajatakhuraprakaràþ suvarõa÷çïgàþ |
vividhamaõibhåùaõàþ samarcya dvijabañusàdakarod vidhànayuktam ||75||
dhçtamaõinavakaü suvarõapàtraü ghçtaparipåritabhårikàntimadhyam |
paricitamukhabimbabimbam ã÷as tithigaõakàya dide÷a de÷aråpam ||76||
dvijakulajasatãr bañåü÷ ca kçùõaþ praõamana5pårvakam ãpsayàbhinandya |
madhurataragirà visçjya dhàmne nijajananãrucimaïgalaü pupoùa ||77||
janayitçjananãsvasçþ pitçvyàdikavanità÷ ca vadhåsutàvimi÷ràþ |
anunayavinayapraõàmapåjàdibhir upave÷atayà harir didhinva ||78||
iti purukçtamaïgalaþ sa kçùõaþ svakagçhanirmitatatkçtir bala÷ ca |
sakhicitam ucitaprade÷am a¤cann a÷anavidhiü vidhinà vidhitsati sma ||79||
asitakuñilake÷ave÷abhaïgãjanajanalobhana÷obhayà manoj¤am |
nirupamavadanaü6 sanãla÷ubhracchavi savilàsasa÷oõakoõanetram ||81||
----------------------------
1. (b) omithunaü; 2. (b) api; 3. (a) obhakti; 4. (a) udanãnamamat; 5. (a) praõamanaü; 6. (b) ovadanaþ
alakavitatabhàlamaõóitapuõóraü pçthutaranãradamuktaü muktanàsam |
maõigaõamayakuõóalaprabhàbhiþ ÷avalitagaõóarucàtirocituõóam ||82||
galavalayavibhåùaõàtiramyaü maõisaramadhyanibaddharatnavaryam |
valayavilasadårmikàïgadànàü cchavicaladårmibhujadvayàticàru ||83||
nçharivadavalagnalagnakà¤cãstavakacalà¤calaca¤cadaüsujàlam1 |
kanakaghanajidantaràü÷ukàü÷aspç÷amaõinåpurakàntipårapårõam ||84||
abhimukham upaviùñam iùñapàrasparikanirãkùaõàkùiyugmam |
navaghanaghanasàrakàntipradavapurunnatadàsajuùñapçùñam ||85||
vividhavidhavicitramitrapaïktidvayaracitadravatarùimàtçharùi |
nijanijavadhudç÷yadç÷yaråpaü rahasi vinirmitajàlavantravçndàt ||86||
svayam api samiùaü nirãkùamàõaü tadanugavàkùakulaü kriyàkulàkùam |
dinamukham adhikçtya bhavyakçtyaü smara sahajadvayam iùñamiùñabhukti |87||
                      [saptabhiþ]
bahuùu dinamukheùu goùu ÷ãghraü vrajanam iti vrajabhåbhçtà subhojyam |
svayam a÷anakçtà praheyam ity apy a÷anam idaü laghu vaùñi kçùõacandraþ ||88||
atha maricasitàsitàü÷umi÷raü ghçtaparamànnam adann asàv amãbhiþ |
nijarucim iyatà nicàyayaü÷ ca pratikavalaü pra÷a÷aüsa kaüsa÷atruþ ||89||
navavadhånihitaü balasya màtrà svayam upanãya dhçtaü vrajàdhiràj¤yàm |
akuruta pariveùaõaü tathà sà lavam api nàtra yathà sa hàtum aiùña ||90||
saparimalajalaü tathà jananyor mçdu mçdu jalpavikàsimandahàsam |
anubhavad iha ràmakçùõayugmaü kramam anu bhojanatçùõatàm ahàsãt ||91||
punar api jananãdvayã ÷i÷ånàm a÷anarasaü vyatihàsanàt pupoùa |
harir atha ca gavàvanàya khelàvanagamanàya ca taü kramàt tatàra ||92||
parimalajaladhautavaktrabimbà navaharicandanacàrucarcitàïgàþ |
khapuraphanidalãpuñãbhir ete surabhitara¤jitam åhur àsyamadhyam ||93||
vrajançpatibhçtibhuk2kumàravçndàrpitamaharàbharaõà¤cika¤cukàdi |
sutatanum anu sà viràjayantã jananayanàny akarod viràjitàni ||94||
tam asitamaõikàntidehakàntisnapitasuvarõajavarõakàntavastram |
svaviracitavibhåùaõaü nirãkùya stananayanàd amçtàny avoóha màtà ||95||
maõirucimuralãsuvaçnayaùñipravara÷ikhaõóaka÷obhayà tu3 kçùõaþ |
asukhayad avarodhalokadçùñiü sukhayitum ittham iyeùa sabhyadçùñim4 ||96||
harim anukathanãyam atra yad yad balam anu tat tad avehi kintu yogyam |
haribalajananãyugaü ca tulyaü parikalaya priyatà hi tatra tulyà ||97||
dinadinam anu sàvanàya gantuü kçtamanasas tanayasya maïgalàya |
sajalakalasadãpasàram àràtrikamukhamaïgalavastu visçõoti ||98||
----------------------------
1. (b) jaladàü÷ujàlam; 2. (b) obhçtibhçto; 3. (b) ca; 4. (a) osçùñim;
atha calitamanàþ svamàtur àràd aracayad a¤jalim acyutaþ praõamya |
iyam avamç÷atã kareõa càmåü stananayanàmçtasàrdham àha cedam ||99||
"vayam api bhavatà samaü prayàmaþ kçtapacanaü drutam uùõam arpayàmaþ |
pariõatavayasa÷ ciràd abhåma prathayasi lajjitam atra kiü nu vatsa ||100||
yadi vadati bhavàn svadhàmni kà syàd avasaram àvakayos tadà vidadhyàm |
gçham aham ahani kvacàdhivatsyàmy atha balasår api vatsyati kva càpi ||101||
katham iva vadasi tvam etad evaü gçhakçtir uddhatim àpsyatãti vatsa |
tava vanagamane punas tad etat kim api na sidhyati pçcchyatàm idaü ca ||102||
aharahar ayatàü vanàni vatsaþ svasadanavàsasukhaü tyajàva nàvàm |
itimati pitaràv amå na ÷aïkàü na ca hriyam atra labhàvahe tanåja ||"103||
iti sa tu jananãritaü ni÷amya smitavalitaü dhçtabàùpam àlalàpa |
"dvividaripur api praõamramårdhnà1 mçdu tadanåditam antarà cacàra ||104||
janani yadi pità tathà ca màtà pariõamati sma ÷i÷ur babhåva yogyaþ |
÷i÷ur ayam ubhayatra tatra ràjanyati yadi tarhi vibhàti suùñhu yogyaþ ||105||
vanam anu dhavalàvanàya màdçk yad añati tanmiùasiddhim amba viddhi | sukhaviharaõam eva tatra sàrdhaü sakhibhir amãbhir anukùaõaü bibharti ||106||
vipinam anu vihàpitaü bhavatyo janani caturvidham annajàtam admaþ |
amçtajayiphalàni yena vanyàny abhirucim attum ayàma2 tatra bhåri ||107||
vrajaripukulamålam à÷u hantuü punar agamaü3 punar àgamaü vrajaü ca |
ajani ca jagatàm adç÷ya eùa sphuratu kathaü bata màtar atha bhãtiþ ||108||
ahaha bata gavàü kulaü samastaü mama pathi tiùñhati madgatiü pratãkùya |
mayi gatavati ÷aùpam atti caivaü hçdi mama dhãrada÷àm a÷à÷yate sma ||"109||
atha harijananãü purandhri4mànyàtatir avadad dhçtanãravçùñidçùñi |
"bhavikam anu manuùva nityakçtyaü bhavati tad eva gatiþ paràvarà ca |"110||
tanujam anu purandhribhiþ ÷ubhà÷ãrvratatir akàri tataþ svayaü tu màtà |
vidhçtakaratayàïganàya sàsràpy amum avatàrayati sma mandamandam ||111||
spç÷ati di÷ati và¤chati prayàti praõayati mandati nandati bravãti |
iti bahuvidhalàlanàü dadhànà sutam anu sà jananã na tçptim àpa ||112||
atha guruvanitàgaõena màtràpy anusaraõàd avarodha5setum àptaþ |
praõayaviùarabandhatas tu dàmodarapadavãü punar eùa ÷a÷vad àpa ||113||

atha harigamane krameõa siddhe harijananã nijageham eva gatvà |
gçhakçtikalanàn ninàya kàlaü vçùaravijà caritàni tu smaràmi ||114||
yadavadhi harir eti màtçpàr÷vaü tadavadhi sà ca parà÷ ca jàlarandhràt |
harim avakalayanti yatra sarvà muhur api moham ayanti saüharanti ||115||

----------------------------
1. (a) mårdhà; 2. (b) uttamayàma; 3. (a) puragamaü; 4. (a) puredhrio; 5. (b) avarodhio
yad anupadam iyaü tadàryapatnyàü dayitakçte vinidhàya divyam annam |
sukham anubhavati sma tat tu màü ca kùipati sudhàjaladhàv aho kva yàmi ||116||
tada÷anam anu yad vihàsajalpaü harikçtam anvadhita svakarõayugmam |
smitanayanayugaü tathà nijàlãþ prati tad idaü mama cittam àvçõoti ||117||
harir ahaha tadà vanaü prayàtuü nijatanum àstçta divyavastralakùmyà |
iyam asahanamànasà sapatnyàm iva nidadhe sakañàkùam akùi tasyàm ||118||
sa vipinagataye yadàpy udasthàd adhita dhçtiü nahi tarhi kha¤janàkùã |
vapur iva jahatà svacetasà taü prasajati sà sma vanàya nirgamàya ||119||
sarasijadçg athàïgane 'vatãrõaþ smitam amçtaü vicakàra yarhi dikùu |
iyam atularuciþ sakhãùu guptà svanayanam a¤jalim àcacàra tarhi ||120||
murajiti nirite varàvarodhàd guruvanitàsu nivçtya càgatàsu |
iyam atha lalitàdibhiþ svagehaü prati gamitàgamayat klamena kàlam ||121||
prathamam ajitam ãkùate gavàkùàt tad anu ca varõayati priyàbhir eùà |
iha muhur api tarùadharùam asyàþ puru dadhad akùiyugaü na ÷àntim eti ||122||
sçjati harikçte sahàramàlyàdy atulam iyaü nijasaïginãsahàyà |
hariguõagaõagànaü apy apårvaü mçdu vidadhàti tathàpi naiti ÷àntim ||123||
mçgamadatilakà sa1nãlaratna÷rutiyugalàbharaõà ghanàbhavastrà |
harivasanasanàbhikàntir eùà svakaratidãpanatàü svayaü jagàma ||123
jagur iha hariràgi ràdhikàyà÷ caritam anåtanam àlayaþ prasajya |
svayam iyam api tatra tàsu kasyà÷cid api jagàv anuràgipårvaràgam ||1242
murajiti jananãgçhàt prayàte vanam anu varùavaràn susakhyadigdhàn |
avasaram anu veùabhaïgibhàùàdiùu vadhupuüstulitàn dide÷a subhråþ ||125
"pratinidhitanavaþ stha yåyam asmàkam iti nijaprabhunà samaü prayàta |
prabhum api tam upetya madvidhàrhaü paricaraõaü kuruta vyatiprasajya ||
muhur atha ca bhavàdçg eka ekaþ sucaritam asya nirãkùya naþ sametu |"
iti tad anumataþ sa sakramàt taü muhur anubhåya jagàda tàm upetya ||127||
atha harir agamat pituþ sabhàyàü divijagaõastutabhàvabhàvitàyàm |
pa÷upatiparipåjyapà÷upatyavrajajanabhàskàrabhàsitàmbaràyàm ||128||
dvijakalakalapoùavedaghoùaprakarajamaïgalasaïgatiü vrajantyàm |
di÷i di÷i kavisåtamàgadhàdiprakararavastavavistaraü bhajantyàm ||
bharatavivçtagãtavàdyançtyapracayabhidàdividàü mudàü3 dharaõyàm |
nijapitçkulamàtçvaü÷atattadvivahanapuõyayujàü pramodakhanyàm ||130||
bala4sakhisahitaþ sa sarvacakùustatiùu vavarùa sudhàm ivàïgakàntim |
jayajayajayakàravàrasàraþ samajani yena tadàna÷e jagac ca ||131||
                      [caturbhiþ]
----------------------------
1. (b) suo; 2. this verse missing from (b); 3. (b) mudà; 4. (a) margin: svakao
api varaguravas tam à÷u dçùñvà nijanijapãñhavarà upetavantaþ |
jalanidhim iva ràgitànadã tàn prasabham amuü vahatãti tac ca yuktam ||132||
kramamanu sa gurån varàn anaüsãd yugapad atha praõanàma kàü÷cid anyàn
samagamad aparàn natàn bhujàbhyàü karakamalena tathà dç÷à paràüs tu ||
vrajam anu paramà varàdibhedà davaratayà yad api sphuranti lokàþ |
tadapi vidhir ajalpad atra mitraü padam iti hàrdam amuùya vakti suùñhu1 ||
harir asitamaõipravekamårtir lasati balaþ pçthupårtihãramårtiþ |
nijanidhir iti puõyajàtalabdhaþ svayam iti sakramam àkali vrajena ||135
vrajançpatir atha svabàùpanãrasthagitagalaþ kùamate sma nàpi vaktum |
tadapi harir avetya tasya hçdyaü smitanayanàmbuvçtàm uvàca vàcam ||136
"ayi pitçcaraõà na càsti ki¤cid vrajavipine bhayadaü puràvad atra |
svayam api dhavalà vanàd upeyus tadapi vayaü khalu khelituü vrajàmaþ ||"
tam avadad upanandamukhyavçndaü 
       "vrajasadasàm asavaþ pità tavàyam |
tvam asi tad asavas tad atra vàcyaü 
       kim iva bhaven nikhilaü tvam eva vetsi ||138
vrajapatir atha yàcakàn samãkùya svasutasukhàya punar dade bahåni |
vrajapatisutam aõv amã yad à÷ãstatim adadur na sa tatra sàmyam àpa ||139
atha vanagataye '¤jaliü dadhàne murajiti tadgatitarùam åhamànàþ |
÷rutibhaõita÷ubhàn dvijàn anupràggati tam amã dhavalàntikàya ninyuþ ||140
svayam asavidhataþ samãkùya dhenår2 
       na yayur amã prayayus tu kçùõamukhyàþ |
rabhasava÷am amår amåüs tu vãkùyà-
       tmajasadç÷ànu samaü samaü praõeduþ ||141
atha jihi jihi kàrataþ samastà vidadhur amã dhavalà vanàya nunnàþ |
harisurabhim amås tu vindamànà harim anugamya muhur nivçttim àpuþ ||
tadapi gurugaõe sthite haris tu vigatamanaþsthitisåcanàü cakàra |
harimatim avabudhya bàùpakaõñhaþ sa ca katham apy apasaryaõaü babhàja |
vacanavadanamàrjanànu÷ikùàdyanugatim ujjahad apy amuùyatàtaþ |
amum anunayanànuvçtticaryàü na tu ÷ithilàm iva kartum ã÷itàsãt ||144
katham api vinivçtya sadma yàti vrajadharaõã÷itari vraje ca kçtsne |
harim anu vinivçtya dçùñir asmàn na vighañituü ghañate sma tasya tasya ||
murajid atha vi÷an vanàntaràlaü gurukulasannatikçd vidårato 'pi |
gurubhir atitaràü tadà÷ãstatibhir apuùyata tuùyad akùilakùmi ||146
atha harir añavãm añan suhçdbhiþ sahajavareõa ca gàþ sthirãvibhàvya |
abhirucitapathaþ prayàõayuktà samavalayan mçdugànarãtihåti ||147


----------------------------
1. (a) sa sma [?]; 2. (b) gàvaþ; 


atha vanam agamad balàdisaïgaü paramasukhapradam eùa manyamànaþ |
vividhatarulatàsu1 kokilàdidvijamçgasaïgãtam àvi÷at parantu ||148
madhupapika÷ikhipradhànapakùiplavagarurupriyakàdijantubhedàn |
dhvanitanañakalàbhir anvakurvann ajitabalàdi2mudàm udàrabàlyàþ2 ||149
iti bahuvidhakhelayà mukundaü sukhayati bàndhavavçndam etam eva |
nijanijavividhasvabhàvata÷ ca pramadayati pratidiùñam iùñamiùñam ||149
sthirataravarabuddhayaþ sakhàyaþ sacivacaritratayà hariü bhajanti |
capalamatimiladvidåùakàrhaprahasana3kàvyagiraþ prahàsayanti ||150
çjutamacaritaprayuktayuktasthitigatirãtisamàþ sabhàjayanti |
pratimuhur api vàmatàyamànasvacaracitajalpakalàvikalpayanti ||1514
atulakulaja÷ãlamãladugraprakçtikagãrmçdulàþ sadàrdrayanti |
girigiri ca vitaõóayàticaõóaprabharacanaprabhavo vicitrayanti ||152
iti nikhilagaõà vicitratattadguõaguõitapraõayaprakarùacittàþ |
bahuvidhavidhayaþ pare pare te sukhadam amuü satataü sukhàyayanti ||153
kvacid api divase samitya govardhanam iha mànasasa¤j¤itàü ca gaïgàm |
raviduhitaram atra càhni lãlàþ sthalagalagà vidadhe tvadãyakàntaþ ||154
kvacana ca sakhãbhiþ sameti bhàõóãrakam adhiyojanam asti yaþ prasajya |
sthalavanayamunàdi kelim asmin vividhavidhaü vidadhàti kçùõacandraþ ||155
ayi tava dayitaþ kalena veõo÷ calayati devagaõàüs tathà pataïgàn |
idam api ghañatàü parantu citraü sa hi dhunute nirasån acetanàü÷ ca |156
hvayati ca dhavalàjanàya yarhi tvadadhipatir madhureõa ÷abditena |
jalam api karakàyamàõam àsàü mçdu mçdu carvaõayà5 rasaü bibharti ||157
nirudakagirisànugàþ kadàcid bahudhavalàþ ÷avalàs tçùà nirãkùya |
dhvanayati muralãü patis tavàsmàddharaõidharadravatà hi tàþ piparti6 ||158
kalayati yamunàdisa¤j¤ayà tàþ ÷uùirakalà÷ritayà sa eùa dhenåþ |
iha nijanijanàmabuddhinadyaþ kim ayur amuü kim u và kalàntakçùñi ||159
kvacana ca divase nidàghamàdhyàhnikasamaye vigatà vçùñi7prade÷e |
dadhad atha muralãkalaü payodàü÷ cyutasalilàn vidadhàti goùu goùu ||160
kvacana ca divase samàrdracittaþ kalayati veõukalaü tathà yathànu |
dravati girigaõe padàïkamudrà jahati ÷ilà na kadàpi tatra teùàm ||161
racayati muralãü kadàpi nàvaü sariti pa÷ån pa÷upàü÷ ca tàrayan saþ |
madhurakalatayà yadà tu tasyà ghañayati tàü kañhinàü kutåhalena ||162
kvacid api kavayaþ ÷ilàdravàdyaü bata kavayanti kavipracàravçttyà |
----------------------------
1. (a) olatàlio; 2. (a) margin: mude mudà vayasyàþ; 3. (b) prahasanaü; 4. this verse absent from (b); 5. (a) ca varõayà; 6. (a) piparttiþ; 7. (b) vigatàvçtio

dadhati sarasatàü ca tatra vij¤à harim anu tat tu nijaü kim atra varõyam ||163||
sakhivçùamahiùàn mudà yudhà tàn valayati saüvalate ca tatra tatra |
kva ca vijayaparàjayàv abhãkùya prahasitam a¤cati yuùmadãyakàntaþ ||164||
kvacana ca racanà¤civastrayugmaü kvaca satirãñam1 aku¤cakàntarãyam |
kvaca nañarucibhçtpañaü kvacàpi pravalitamallatulaü sa vaùñi veùam ||165||
kvacid api vidadhàti mallalãlàü kvacid api nçtyakalàü suhçdbhir eùaþ |
dvayam api bhidayà mç÷àmi nedaü gatir aticitratamà samà dvaye 'pi ||166||
hariõaviharaõaü satuõóayuddhaü nayananimãlan÷àlinarmagàliþ |
iti bahuvidhakhelanàptavelaü svam a÷anam apy ani÷aü visasmarus te ||167||
atha bahuvihçtiü vicitracaryàü sa racitavàn sakhibhiþ sukhaü niùaõõaþ |
÷ayanam anugata÷ ca vãjanàdyaiþ paricaritaþ sukham eti tad dadàti ||168||
iti haricarite tu tena tena ÷ravasi cite muralãninàdaramye |
sapadi tadavadhànam àdadhànà muhur abhajanta da÷àm amåm amå÷ ca ||169||
adhi harimuralisvapårvaràgasphuraõada÷àva÷àpuràvadãhaþ2 |
vçùaravitanayàmukhàþ suduþkhàs tadamilanàn mumuhur muhurmuhu÷ ca ||170||
iti sati sacivàyamànaràmà jagadur "aho katham atra vihvalàþ stha? |
vrajançpagçhiõãnide÷avaryaü katham atha vismçtam àrtibhiþ kurudhve ||171
adi÷ata sadayà hareþ prasår yad dvividaripor api sà vidhàya yuktim |
tad anusarata kàntaràga÷àntasmçtitatayas tad upàyam àtanudhvam ||172
prathamam a÷anam ã÷ituþ prabhàte sphuñam aparaü pratibhàti sàrdhayàme |
avaram api turãyayàmàlambhe param atha ràtrimukhe vyatãtamàtre ||173
prathamam a÷anam arpyate jananyà tadaparam àvriyate suhçdgaõena |
pitçmukhagurubhir vriyeta turyaü bhavadupayuktam atas tçtãyam eva ||174
vrajatañam añataþ muràri÷atror abhigamanaü bhavatãbhir atra yuktam |
sa hi miùam upadhàya yuùmadãyaü parisaram eùyati dhàsyate ca ÷arma ||175
tvaritam iha tu kàntabhojyavaryaü kuruta kim apy adhunà tu tàþ prayànti
vrajanarapatinà sama÷natà yà vyadhi÷ata dàpayituü sutàya bhojyam" ||176
iti harivanitàsu susthitàsu vrajapatigãrva÷ataþ purandhrimukhyàþ |
bahuvidham a÷anaü vidhàya ÷ãrùõi pramadabharaü manasi vrajàntam ãyuþ ||
atha nijanijakulyabàlasaïghà kutukaparãtatayà dravann amåbhiþ |
kvacid api purataþ kvacic ca pa÷càt kvacid api dakùiõavàmataþ prasajya |8
vanalasada÷anapradhànakhelàkutukakulaü bata citta tasya pa÷ya |
tvam asi kila kiyan munãndravaryàn api yad idaü nijavandinaþ karoti ||179||
ka iha bata bhavanti te munãndràþ svayam api yacchravaõe 'pi ràdhikà sà |
----------------------------
1.(b) sakirãñam; 2. (b) oãhàþ
ajitam api guõena mohayantã muhur api moham upaiti tatra kas tvam? |180||
hariharisuhçdaþ sphuradvihàrà dadç÷ur amår amukàn amå÷ ca tatra |
tadapi tad ubhayaü kulaü na bhogaü prati viviveca vihàramagnabuddhi |181||
katham api madhumaïgalas tu pa÷yann atha viviveca javàd uvàca tatra |
"dhçtavihçtimadà na cet puras tàtkçtam api pa÷yatha kà kùudhà varàkã?" ||
jagadur atha dhçtasmitaü sakhàyaþ "kvacid api cen na bhavet prayojanàya |
prakañataram ajàgalastanasya pratimada÷àü dvija eùa saüvaleta ||183
iti bahuhasitaü vidhàya tasmin sthalavalaye vinivi÷ya kçùõamukhyàþ |
caraõakaramukhaü vi÷adya vàrbhiþ sama÷ana÷armakçte dhçteham àsan ||184||
bahuruciruciràü÷ukaü dukålàdikam adhikçtya ÷ubhaþ ÷ubhaüyuve÷aþ |
sahasakhinikaraþ sa eùa kçùõaþ sarabhasabhojanatçùõatàü babhàja ||185||
vidhum anu kamalaü baliü pradatte hasati cakorayugaü tad eva vãkùya |
iti harim avalokya tatra tasthur vrajamahilà bata citratàü bhajantyaþ ||186||
pçthakad upavi÷an1 vilokayantyaþ sa ca madhumaïgalakaþ sanarmajalpaþ |
pçthag iva pariveùayan prahàsaü rasam itavàn surasàn ùaó apy amuùõàt ||
samam a÷anasamarpiõãbhir àptàn vrajapçthukàn savidhe vidhàya sàsraþ |
murajid adanabhàjanàd amãbhyaþ pratikavalaü kavalaü dadan nananda ||188||
surabhighçtapariùkçtàn samastàn2 ùaóapi rasàn praticarvaõaü rucipràn |
pratilavarucibhoktçùu pradàya pratilavam àpa ruciü purandhrivargaþ ||189||
iha bahuvidhasandhitàni nimbåprabhçtiphalàni rucàrpitàni rejuþ |
nikañavinihitàni yàni càsan pratimuhur eva ca sarvarocanàni ||190||
abhinavaparipakvanàrikeladravavalitaü maricàdicàrugandham |
lavalavaõarasapriyaü kaduùõaü samucitapàtrabhçtaü ca mudgayåùam ||191||
surabhisurabhijàtajàtasarpiþplutam atha pãtanapãtamiùñagandham |
api parimala÷àlidivya÷àliprabhavasukomala÷ubhra÷ocir annam ||192||
÷çtaghçtamuhuruddhçtapramçùña-dvidalavañãvividhaprakàravàram |
harir abhijalasiktaniktatikta-svarasaviviktavicitrapàkabhedam ||193||
navacaõakakalàyamàùamudga-pravarajayuktakañuprasaktasåpam |
phaladalakusumatvagaùñikanda-prasavakçtaprathayuktipaïktibhedam ||194||
÷çtaghçtadhçtajãrakà¤cidhàtrã-phalarasapàkakaùàyaramyacukram3 |
bahuvidharacanàcaõàmlasaïghaü ghanadadhimaõóakaroñikàjyapakvam ||195||
÷rapitapayasi bàùpapaïkapiùñapravalita÷arkaramugdhadugdhasàram |
amçtajayirasaprasàra÷àlà-nibhavibhavaprasaràgraõãrasànàm ||196||
saparimalaü jalaü tathàmbadhàtrã4 praõayajakopavilàsavalguvàcam |
----------------------------
1. (b) pçthak samupavi÷an; 2. (b) samàptàn; 3. (a) ocukruþ; 4. (b) osvadhàtrãþkulavarapariveùikàtatãnàü sakhivalayena vivàda÷armajàtam ||197||
anubhavad iha ràmakçùõayugmaü muhur api bhojanatçùõatàm avàpa |
tadapi ca nijasevakeùu phalàvitaraõakàmatayà tato vyaraüsãt ||198||
                      [aùñabhiþ]1
arasayad iha temanàni ùaùñiü sahasakhisaïghatayà svayaü muràriþ |
muhur atisarasàni yàni tatra spçhijanabhàvabhidàü vidhunvate sma ||199||
saparimalajalena vaktra÷uddhiü vidadhur amã bata tàdç÷ena yat tu |
a÷anajasukhapåri suùñhu cakre hçdayagataü kim api prasàda÷àtam ||200||
himajalahimabàlukàsitàbhir viracitapànakapàyakàþ sakhàyaþ |
himakaravaragandhavãñikàbhiþ kçtamukhavàsatayà sukhaü virejuþ ||201||
iti harim upalabhya tçptim età 
       harijananãm upalambhayàmbabhhåvuþ |
tada÷anam amçtaü vibhàti tasmin 
       katham atha tatkathanaü tathà na tasyàm ||202||
tadanu tadanugà tu kàpi kàpi vrajakamalàþ sajatã tadeka÷armà |
haricaritakathàsu lambhità÷à harim api lambhayituü drutaü vavà¤cha2 ||203||
atha pa÷upakulakùitã÷apatnyàþ svam a÷anakàlam adhãtya tatra yàtàþ |
tada÷anam anu tàü niùevya tadgãrva÷am a÷anaü rahasà carantv amå÷ ca ||204||
atha muhur upalabdhagoparàj¤ãvacanabalàþ svayam icchamànasà÷ ca |
nijanijakarasàdhitaü vitartuü nijaramaõàya ramà babhåvur utkàþ ||205||
dayitam abhisarantu taü tu dhanyàþ ÷ata÷atayåtham itàþ sa eva càsu |
viracayatu gatiü kayàpi ÷aktyà smara mama citta mudà sadàpi ràdhàm ||206||
÷çõu hçdaya  di÷àmi ràdhikàyàü harim abhisàraya tatra tàü kadàpi |
dvayam idam anu påjanaü tad eva dvayam anu yat purutoùapoùakàri ||207||
atha saha dhavalàbhir àvrajantaü vrajatañam ahni turãyayàmabhàge |
puruyugavirahàd ivàtikhinnà vyatikçtasatvaratàvidhàyijalpàþ ||208||
ghçtaracitapacaü sumiùñam iùñaü tad anu ca ùàóavasaïginãü rasàlàm |
drutataragamanà vçùàrkajàtà vrajad abhigçhya sakhãbhir àtmakàntam ||209||
                      [yugmakam]
nijavanagamanàrhasåkùmarandhraü drutam atigamya vanaü pravi÷ya sarvàþ |
praõayi savidhadåratas tu tasthur jaóahçdayàþ spçhayà ca lajjayà ca ||210||
harir idam avagamya ramyacetà÷ chalam akaron nikhileùu vacmi tac ca |
dinadinam anu kàpi devatà màü kalayitum eti rahas tataþ prayàmi ||211||
tvaritam iha tu yåyam àvrajantaü kalayata màm iti dåratàm upetya |
atha kim ucitam ittham åhamànas tricaturavàlakasaïgi tiùñhati sma ||212||
----------------------------
1. (b) adds kulakam; 2. (a) margin: gataü rasà¤ci;
atha kathitacaràþ sakhãsadçkùà navanavavarùavarà hariü parãtya |
svagatam uta tadãyam iùñam arthaü samaghañayan saha sà babhàùire ca ||213
"vrajançpasuta tàþ sadà bhajante navanavatàü tad amåþ sadà kumàryaþ |
api dhçtasubçhadvratàs tadàsàü tava muralã kùipati vrataü muhu÷ ca ||"214||
harir idam avabudhya sudhyadhã÷aþ sahasitam àha "kathaü kva vàtra doùaþ |
aham api sa kumàra eva tasmàd abhigamanaü mayi yuktam eva tàsàm ||215||
tadapi ca bata tà vratena khinnàþ punar iyad àgamanaü na tàsu yuktam |
iti yad abhigataü tad eva tàsàü vayam anuyàma tathà sadà÷rayàma ||"216||
iti sa parihasann amån amåùàü hçdi muralãjanimohanaü tu jànan |
sakaruõadçg amåü samãpam a¤can pracurasakhãmilitàü dadar÷a ràdhàm ||217||
harimilanavidårabhàvanàtaþ kvacana ca dçùñivisçùñiyuktaü netràþ |
haritanum avalokcya tàs tu sàkùàt kucitavapur laghu lilyire latàsu ||218||
atha harir anunãya tàþ purastàt parivalayann upahàram àdadànaþ |
svahçdi sukhasukhaü prasajya tàbhiþ pratataparaspara÷armatàü dadhàra ||219||
yadapi samayabhedataþ samagrà dadhati tadàspadatàü bhuvaþ kramasthàþ |
tadapi digavalokanàya yogyaü ni÷amaya citta tad etad adya dhàma ||220||
purumaõicayacàru÷obhagovardhana÷ivadiggatasàõuni pra÷aste |
suratarujayibhåruhàli÷àliprasavasamuccayamaõóikuõóayugmam ||221||
anupamititadantaràlavàle mçdumçdumàrutabhàji kelidhàmni |
parimalavanakçùñadhçùñahçùñabhramararavakramajàtajàtasàmni ||222||
murajidupavi÷an smitàrpità÷ãr asitamaõipraõidhànahàribhàsã |
kanakagaõamanaþprakàmamànapravasa÷anakçdvasana÷riyàü nivàsã ||223||
nijavararamaõãsuvarõavarõavratatitatismitapàrijàtajàtim |
anubhavapadavãü nayann ayaü pramadamadasthaganàya nàpa sàtim ||224||
                      [caturbhiþ]
kva ca yadi gaõanàtigàþ sahàyàþ sthalam apurupratham ekaka÷ ca kçùõaþ |
tadapi bhavati sàvakà÷arãtitrayam api citta vicitram atra pa÷ya ||225||
yadapi subahavas tadãyakàntà nijanijagarvadharàdharàd abandhyàþ |
tadapi kalaya citta sà tu ràdhà nikhilapuraþsaratàü gatà vibhàti ||226||
harim anu rasanãyam etayà yat paripariveùitam atra tat tu bhàvyam |
rasatatir iha paryaveùi yànyà katham atha sà pariceyatàü prayàtu ||227||
nayanavalayayànvasåci ki¤cin niñilakacàlanayà tathànyad atra |
mçdutaravacasà tathà paraü ca priyatamapçùñatamaü tayà ramaõyà ||228||
harir atha vividhaü vibhajya bhojyaü 
       pçthu-pçthukàn api tàn mudopayojya |
mukham anu sarasaü jagàma yaü yaü1 
       nahi mukhataþ prathanàya tasya ÷eke ||229||
a÷anarasanayà jagàm tçptiü na tu dç÷i rocanayà muràrir asyàþ |
tadapi muraripur2 gàvàü vrajàya vrajanam anuvrajituü tato vyaraüsãt ||230||
atha mukha3kara÷odhanàya tasmin surabhijalàdikam arpitaü sakhãbhiþ |
yadanu surabhità na càsya màtraü surabhitam àcarad apy amuùya cittam ||231||
a÷anapadam idaü visçjya kçùõaþ subhagam anu4 purataþ sthalaü samitya |
sukhamanumukhavàsanaü priyàbhiþ saha rasayan mukhavàsanaü jagàma ||232||
tadanu ca paritaþ sakhãsakhãbhir nijanija÷ilpavilàsahàramàlyam |
upahçtipadatàm anàyi tac ca pratirucibhi÷ citam ullàlasa tasya ||233||
asitamaõisuvarõavarõam àgàd abhimukhatàü mithunaü mithas tadagre |
pratiphalitatayà vilokya yat tu vyatiùajyamànam iva smitaü sakhãbhiþ ||234||
atha vidadhad amåùu narmavàcaü svayam anusandadhad apy amåm amåùàm |
amçtasariti sekakelim àbhiþ samam amata sphuñam acyuta÷ ciràya ||235||
atha harir avadad gavàvanàya tvarigahanàntar ahaü rahaþ prayàmi |
puru mama jananã nide÷atuùñiprathanakçte tvam api vrajaü prayàhi ||236||
atha varasudç÷àü ÷rutis tad etat pravaõatayà niradhàrayad yathàrtham |
nijagçhagamahàkùamà tu dçùñiþ ÷rutipatharodhanakçd vighårõati sma ||237||
nayanayugalam a÷nute sadàmbhaþ kva nu nivased bata durlabhaþ sa eùaþ |
iti harivanità hariü nirãkùya dhruvam ajahur nayanàmbhasàü kulàni5 ||238||
murajid ucitacàrucàturãbhir muhur api netravinodanakriyàbhiþ |
svasadanavadanaü vidhàtum àsàü nikaram a÷akyata na svamagnam antaþ ||239||
yadapi muraripuþ priyàvad eva pravasanakàtaratàm avàpa tatra |
tadapi tam anu pauruùaü babhåva sphuñam abalàvalayàvalambanàya ||240||
divijaphalajayãni tarhi vçndàvanajaphalàni balãn priyàvalã÷àm |
sukhayitum ayam àlisàdakarùãt parimalasàtkçtavanti tàni tà÷ ca ||241||
atha kiyad api dåravartma yàtà vanavalayaü jalatãragaü nirãkùya |
÷ramaviratikçte muràriràmà nivivi÷ire vçùabhànujàpradhànàþ ||242||
atha vçùaravidehajà sakhãbhir vyatihasitaprathayà mudà¤citàbhiþ |
muravijida÷anàvi÷eùam àdat tada÷ana÷armakalàm abhàvayac ca ||243||
samaguõaparicàrikàbhir etàþ surabhijalavyajanàdidhàriõãbhiþ |
sarabhasam upasevitàþ samantàj jitakamalàdiguõàd virejuþ ||244||
atha sakhi-gaõa-veùam à÷rayantyaþ pañu-gati-varùa-varà muràri-pàr÷vam |
prati sapadi gatàs tadà ca goùñhaü hari-dayità nija-sadma-padmam àpa ||245||


----------------------------
1. (b) yat tan; 2. (b) madhuripur; 3. (a) margin: sukhao; 4. (a) ataþ; 5. (b) kulàli; 

vrajapadam anugamya goparàj¤ãm1 api tadanuj¤apità svadhàma gatvà |
svadayitam upasevituü rajanyàü bahuvidha÷ilpavikalpam àcacàra ||246||
iha mçdu mçdu kçùõagànakartrã vçùaravijà lalitàdibhiþ sakhãbhiþ |
muhur api samasàntvikçùõavçttàn mudam anu varùavareõa tena tena ||247||
÷çõu sakhi murajid yadà tu yuùmad vyavahitim àpa tadà jagàma dhenuþ |
madhumadhurakalàn na dhenumàtraü param aparaü ca cakarùa jãvamàtram ||248||
murajid atha samastajãvajàtivyatikaravãkùaõataþ kùamàm avindan |
akuruta muralãkalãvi÷eùaü yad ajani sarvakam eva tatra bhinnam ||249||
vayam akhilasakhiprasaktanànà haricaritàkalanàya yarhi yàtàþ |
aparahariramàbhir anyad àràd2 bahuvidhabhojyam adàyi tarhi guptam ||250||
danujaripur a÷eùam eva sarvàn prati vibabhàja ca bhàjanàvalãùu |
atigaõitatayà nayàd viviktaü samupahçtaü tad idaü kayà kayeti ||251||
harir atha jalapàyanàya dhenår hvayati yadà sma tadà sravatpadàïkàþ3 |
api nikhilam amås tçùà vihãnaü vidadhur amåùu tathà kathàstu4 dåre ||252||
tadapi ca salilàni pàyayitvà nijakarasaïkaratàsudhàyitàni |
bahåni kañamukhã÷ cakàra dhenår nijamukhatàm api bibhratãþ prayatya5 ||253||
na bhavati vinivartanàdyupàyaþ pratigatiyaùñivicàlanàdiråpaþ |
api tu harigavãùu dçùñiveõå sapadi hareþ sphurataþ sma tatra tatra ||254||
abhigçham ajitasya yà nivçtya pratigatir atra ca kautukaü vibhàti |
upasurasurajàtayaþ samantàn nañanakalàghañanaprathàm añanti ||255||
atha ca yadi tadà samastahçdbhir bharatakalàm anuvindate mukundaþ |
divi phalakarave tadà divã÷à di÷i di÷i citranibhàni bhàlayati ||"256||
iti bhaõati tadà tadãyavarge kalakalabhàg ajani prarmodigoùñham |
iha sati vçùabhànujàdivargas tvarigati candranive÷am àruroha ||257||
uparigçhagataþ sa tatra tatra 
       dravad iva gopakuladravàd dadar÷a |
dç÷am atha bhç÷am agrataþ prayacchan 
       nabhasi gatàü rajasàü nadãm apa÷yat ||258||
sphurad atha khurarambhaõàdi÷abdaprasaraõam àvçtasarvam eùa6 ÷çõvan |
avadad api parasparaü tad itthaü svahçdayaraïgataraïgançtyatulyam ||259||
kalaya sakhi puraþ surabhyanãkaü tadanu ca yuktaniyuktalokasaïghaþ |
tam anu sakhisuhçtkumàravçndaü vilasati tatra ca ÷ubhrakçùõayugmam ||260||
kvacid api pa÷unàma bhàùamàõaþ kvacid api rakùakanàma veõupàõiþ |
kvacid api sakhinàma miùñavaü÷ãsvarakalayàkhilamoham àtanoti ||261||


----------------------------
1. (a) oràjãm;; 2. (b) anyadàvad; 3. (a) padyoskàþ (?); 4. (b) tathàstu; 5. (b) prayattaþ; 6. (b) eva;

upariracitapuùpavçùñisçùñiþ stavakçtasaüstava eva divyalokaþ |
sukhayati sakhi gokulasya lokàn priyam anu sapriyatàü hi suùñhu dhatte ||262||
harim atha dhavalànivàsam àptaü svam anu ca sannatam agrajena sàrdham |
vrajapatir upalabhya tacchramàpaü muhur apamçjya ciraü dadar÷a sàsram ||263||
svayam atha janakaþ samastayuktaþ pa÷ukulam àkulam àlayàya nãtvà |
sakalam aghaharaü ÷ramàpanuttiü pratinidide÷a yataþ sa eùa eti ||264||
iti vadati sakhãjane samantàd vçùaravijàü vadati sma kàcid etya |
"vrajançpadayità samaü vadhåbhi÷ calati sutaü prati maïgalànusaïgi ||265||
idam avakalayan sakhãsamåhas tvarinikhilàdhikaràdhikaü pratasthe |
vrajançpavanitànuùaïgaþ kàmaþ karam anu càsajati sma maïgalàni ||266||
agharipujananã tu sarvayuktà svapatham abhãkùõam asàv abhãkùamàõà |
vçùaravitanujàdibhiþ snuùàbhiþ samanugatà svasukhà cakàra1 ||267||
atha jayajaya÷abdabhavyagãtastavaghçtadãpakapårõakumbhalàjàn |
vacasi ÷irasi hastayoþ ÷rayantã harijananãprabhçtis tatiþ pratasthe ||268||
samagamad avarodhaniùkramadvàravadhim iyaü sa tadà tu kçùõacandraþ |
sahabalam abhiyan puraþ prade÷aü ÷ramajarucàpy abhitaþ sukhaü vavarùa ||269||
atha sakusumalàjavçùñinãràjanasukham anv anu màtur aïghrilagnaþ |
aparagurujaneùu2 cànvatiùñhat tad atha yathà yugapad bala÷ ca tadvat ||270||
tadanu ca jananã hçdàsadà÷ãstatim adadàd vacasà tu neti sarvà |
sanayanajalagadgadaü gadantã kalakalavalgugirà÷iùaþ ÷a÷aüsa ||271||
atha balajananãyutà ya÷odà sutayugalaü dadhatã kareõa doùõi |
svasadanam upanãya khedariktaü karaõalaghuvyajanaü vidhånute sma ||272||
kùaõakatipayamàtçlàlanàyàü jaóavad upeyatur asmçtiü sahotthau |
tadanu ca tanusevakàþ samåcuþ snapanajalapramukhaü samastam asti ||273||
harir atha haricandanena raktaü mçgajamadena balas tu vastrayugmam |
dadhad anudadhad aïgaràgam evaü bhåùaõam àpa màtçpàr÷vam ||274||
sakalam avayavaü nijaü save÷aü surabhitam apy atulaü karoti kçùõaþ |
niñilam atitamàü3 yad asya pa÷yaty api purujighçtitàtamàtçyugmam ||275||
sutayugam atha màtçyugmam àptaü taducitacitrakacitram à÷u kçtvà |
amçtarucidhareõa pànakena kramukapuñena ca nandayà¤cakàra ||276||
sphurad iha jananãyugaü prasåtyor yugam api citratayà vibhàti nityam |
yugayugam anutarkyate na ÷ãlàt kva nu jananã jananãyatàvibhàgaþ ||277||
÷irasi dadhad apårvapaññapà÷aü karam anu ratnajacitramitrayaùñim |
balasahitatayàcalaj jananyo÷ caraõanatiü vidadhat payàüsi dogdhum ||278||


----------------------------
1. (b) sukhãcakàra; 2. (a) ojanãsucànvatiùñhat; 3. (b) atitamaü
atha kanakaja-dohanàdi-pàtràõy anuga-janàþ samam eva te gçhãtvà |
vyatijaya-manasà dravaü dadhànà drava-gamanàþ samayus tadãya-padyàm ||279||
punar atha vçùabhànujàdi-vargaþ sadana-÷iro-gçha-jàla-randhra-lagnaþ |
upadi÷ati parasparaü sma vãkùya priya-caritaü gavi-dohanàya jàtam ||280||
kalaya sakhi hariþ pitç-nide÷aü svayam anu yàcanayà prapadyamànaþ |
pa÷upa-janani-yojanànupårvyà saha-balam àcarati sma goùu doham ||281||
yadapi ca harihåtimàdhurãbhiþ sa nadati sarvaka eva dhenusaïghaiþ |
tadapi ca bata kàpi tasya ÷ikùàva÷àgatayà tam iyarti tena håtà ||282||
atha parihitam uttarãyabaddhaü draóhayati gàóhatayà gavàm adhãndraþ |
tad anu ca mçdupà÷anaddhavatsaü navadhavalàcaraõena saüyunakti ||283||
kùitim anu caraõàgradattabhàraþ 
       praõamitajànuyugàntarasthapàtraþ |
muhur api kalayan sagostanàgraü 
       smitam api dugdham api sma dogdhi kçùõaþ ||284||
kalaya harir amåm adugdha dhenuü katham aparà duhate svayaü vilokya |
ahaha tadavalokya pa÷ya dåràd anukurute jaradaïganàgaõa÷ ca ||285||
drutam atha payasàü nipàn prahçtya prayayur amã vrajarànmukhà gçhàya |
harir atha sakalaþ suhçdvçti÷rãþ kavikavitaþ sa sasàra ràjasadma ||286||
balam anu sakhibhiþ sahàsajalpaþ karakaratàóanayà mithaþ pramodã |
samadagajagatir vicitravetraþ parisaram eti saran sarojanetraþ ||287||
saraõim anusarann amuü prade÷aü punar amum apy amum apy amuü vive÷a
murajid adhiruroha karõikàgraü nijanijasevanasiddhaye prayàmaþ ||288||
iti vividhatayànuvarõyamànaþ savidhasametatayàvakarõyamànaþ |
upajananaisa etya tannide÷àt klamam apanetum iyàya vàsasadma ||289||
drutam atha vçùabhànujàdivargaþ priyam upasevitum àvçtãyamànaþ |
akuruta jalatàlavçntacarcàdyupakaraõaü kalayaüs tadãya÷arma ||290||
ruciramçdulatålikà¤cikhaññàm upari nive÷am amuü niùevyamàõàþ |
yad iha sukham amuùya tan nijàtmapratiphalitaü nijam eva tà viduþ sma ||291||
yadapi tam anusevate samastà tatir iyam uttamakalpam alpakaü na |
tadapi ca vçùabhànujà yadà yat kalayati tan navatàü sadà prayàti ||292||
navam iva mithunaü mithaþ sthitaü yan 
       navam iva ràgajanu÷ ca yasya nityam |
katham iva navatàü na tasya vinded
        vyatibhajanaü hariràdhikàbhidhasya ||293||
iti rajanimukhe gate sukhena prahitacaraþ ÷i÷ur àgataþ sma vakti |
vrajapatir adhunà svabhogadhàma pravi÷ati tena samaü balàdaya÷ ca ||294||
atha muravijayã cacàla tasmàt pitçsavidhaü pidadhan nijasmitàdi |
sudçg iyam api tarhi goparàj¤ãnikañam atiprakañaü vihàya vartma ||295||
murajiti savidhaü gate vrajejyà nçpasahità mudità balàdaya÷ ca |
sajalajalamucãva càtakàdyàþ kalakalavalgu yayus tadàbhimukhyam ||296||
yadapi ravisamaþ ÷a÷ã vibhàti vrajabhuvi tarhy api kàntibhedarãtyà |
rajanidinavibhàgam ãkùamàõà vyavahçtibhedam amã sadà bhajanti ||297||
atha nivivi÷ire vraje÷varàdyà danujaripupramukhà÷ ca bhinnapaïkti |
iti1 hi hasarasaþ samastabhojyaü svadanavidhiü nayate tad anyathà na ||298||
dinamukham anu tatra pàkavçnde dinajañharaprasaraü dinàïghripårtim |
çtuvalayanide÷ade÷abhedaü vividhavidhànagatãþ svayaü tu viddhi ||299||
prathamam iha phulaü vanàd upàttaü bakaripunà svadanàya suùñhu jàtam |
punar iha havir2àdigorasàntaü ÷atavidhatemanajemanaü babhåva ||300||
atha surabhijalena suùñhu tàmbålajapuñakena ca ÷odhitàsyapadmàþ |
vrajançpatitadãyanandanàdyà bahir upave÷asabhàm abhàsayanta ||301||
atha punar adhiruhya candra÷àlà3-
       mukham amçtàü÷u4mukhãgaõàþ svakàntam |
abhimukhasadasi sphårannive÷aü 
       dadç÷ur amuü nibhçtaü mitho 'py anåcuþ ||302||
iha viviùakalàkalàpavij¤àþ samuditatàü samavàpur utkacittàþ |
amum uditàm itàþ kalànidhànaü svakulakalàü vinivedya bhartum aicchan ||303||
yadapi harir asau kalànivij¤as tadapi tadalpakalàsu toùam eti |
yadapi kçtamukhàþ kalàsu sabhyàs tadapi harer mukhavãkùayà ramante ||304||
na bhajati sakalaü sadà sabhàyàþ samavasaraü bata kàvyanàñakàdi |
iti ni÷i ni÷i bhinnatànumatyà vrajapatir iùñatamaü tadàtaniùña ||305||
kvaca ni÷i nçpatiþ sa vaùñi kàvyaü kvacid api nàñyakalàü kvacàpi citram |
pçthag api na pçthag vibhàti sarvaü hariracitàni paraü puraþ karoti ||306||
iti purukutuke gate tu yàme haribalasaüvalitàþ samastalokàþ |
vrajanarapatim utthitaü vilokya prati tadavasthiti tasthur àdareõa ||307||
murajiti gadituü kim apy anã÷e pitari ca bàùpaniruddhakaõñhade÷e |
sthaviragurujanà dvayaü nivedya pratividhaye samanaskam àcaran sma ||308||
avanatapitçkaþ paràn yathàrhaü nativinayàdibhçtàn vidhàya kçùõaþ |
sahabalam anugatya màtçyugmaü taducitalàlitatàü ciraü jagàma ||309||
anumatim atha màtçyugmadattàm avakalayan praõaman sanamradçùñiþ |
haladharam anugamya taü praõamya ÷ritanavavarùavaraþ svavàsam àpa ||310||
----------------------------
1. (b) iha; 2. (a) harir àdio; 3. (b) candra÷àlão ; 4. (a) amçtà÷uo
iti muraharavarõanàü sa kurvan muraharam apy avalokya sadmasãmni |
drutataram avaruhya ràdhikàdir nijatadapahõavam àcacàra vargaþ ||311||
iha matam apareõa sarvakàntàsv anuni÷am a¤cati so 'yam ittham astu |
hçdaya kalaya kintu càru ràdhàharicaritaü paritaþ smara tvam atra ||312||
vçùaravitanayàdibhis tadà dràk samagami hàri hariþ suve÷a eùaþ |
navaghana iva vidyutàvalãbhir yad amçtavçùñimayã babhåva dçùñiþ ||313||
vratatimaõivivekakhaõói÷obhà 
       parimalabhàg iha sadma kintu ku¤jam |
iha kim u kusumaü kim aü÷ukaü và 
       ÷ayanaü idaü mithunam yad adhya÷ete ||314||

iti nityalãlà
 ||2 ||

÷rãgopàlàya namaþ,1

sà ca janmàdikà sà ca nityalãlà ÷rutirità |
mithaþ pårvà parà ca syàd bãjavçkùapravàhavat ||o ||

[3]

atha nityàntarvartisarvartulãlà

atha hçdi kuru vallavãsutasya stavam anu-gautama-tantra-labdham asya |
bahu-vidha-samayàgamàd vicitraü ÷ubha-caritam racita-sva-bhakta-bhakti ||1||
januùi madhu-çtoþ kumàra-bhàve taruõimani pravayastayà ca yoge |
dayita-dayitayor vasanta-ràga-prabhçti-kalà lasati sma ÷àmyati sma ||2||
tad idam çtuùu ùañsu rucyabhedàt pçthag anuvarõanam iùyate tathà hi |
harir iha vihçtipracàracaryàü vidadhad avarõayad eùa tarhi tarhi ||3||
prathamam iha ÷çõuùva citta vàkyaü 
       kvaca ni÷i yat prabhum àha hàri ràdhà |
atha kalaya harer vaca÷ ca tasyàm 
       amçtavad antara÷antamasya dàtç ||4||
"ahaha vanavanaü nidàghadagdhasthalam añasi svavapuþ prapãdya rukùaþ2 |
murahara tava cintanena jãrõàn katham avitàsi janàn idaü na jàne ||"5||
idam abhihitam àkalayya kçùõaþ smitavadanaþ svayam àha yat tu ràdhàm |
tad avakalaya citta vittam etat tava bahuvçttipadaü bhavisyad asti ||6||
"ahaha sumukhi nedam anyad åhyaü tapaçtum anv api tatra citratàsti |
kvaca sa hi madhuvat kvacàpi varùàvad anubhavaü dadate svayaü kvacàpi ||7||
vanam iha yad anåpam asti tasmin madhur iva bhàti nidàghakàla eùaþ |
nirudakataruõi svayaü nidàghaþ kùitidharanirjharabhàjivàrùika÷rãþ ||8||
mama samam amarãbhir atra vçndà nikhilavanaü paritaþ pariùkaroti |
yad aharahar ahaü bhavatyà saha sahacàribhir apy alaü bhajàmi ||9||
sumadhuranavanàrikelanãraü tadupamatàlaphalàmbu càsya3 majja |
upahçtam iha vçndayà satçùõe sakhisahite mayi tçptim àdadhãta ||10||
sa panasasahakàragostanãnàü 
       rasavasanaü racayàmy ahaü samitraþ |
tvadadharamadhu màü tu tatra citraü 
       smarayati sàndratayà svam eva subhru ||11||
atha vayam api tàü vihàrabhåmiü tava kalayàma yadi tvadãyam iùñam |"
----------------------------
1. (b) not found; the following verse is placed after atha etc.; 2. (a) rukùaþ; 3.. (a) margin: càlpa;iti vçùaravijàdibhiþ pradiùñas tvaritam amåbhir amåü hariþ pratasthe ||12||
prathamam abhiyayau vasantavantaü vipinavi÷eùam atha prade÷am anyam |
anubhavatulayànubhàvayaü÷ ca pravadati sa sma sanarmasuùñhu vàcam ||13||
ahani vayam amåü nirãkùya subhru varasaritaü purataþ samaü sajantaþ |
nijanijadhavalàs tu pàyayitvà viharaõam atra suhçdbhir àcaràma ||14||
÷a÷imukhi ÷ucimàsi madhyamadhyaü dinam anu mandiratulya÷ailagarbhe |
jharanikaraparãtapàr÷vade÷e saha bhavatãkam ahaü mudà ÷ayiùye ||15||
savitçduhitçtuïgatãragarbhe ÷a÷imaõidhàmani ku¤japu¤jaràji |
anurahasam ahar vrajàntarantaþ saha bhavatãkam ahaü mudà÷rayiùye ||16||
vayam iha sariti draveõa gatvà viharaõaü narmasa÷armatàü nayàma |
iti vçùaravijàü vidhçtya bàhàv aparasakhãsahitàü ca calann uvàca ||17||
nikañanikañatàü calaüs tañinyà 
       nirudakamàtrapadaü kramàt tyajaü÷ ca |
"tapamadhunçparàùñrayugmamadhyaü 
       gatam iva candramukhi svam atra pa÷ya ||18||
iha kamalavanàni tàpa÷ãrõàny api kamalàni kiyanti dhàrayanti |
tata iha sariti pravi÷ya yåyaü vayam api tàni vicitya càru cinmaþ ||19||
muhur iha paritaþ samàvrajantaþ sariti rasaprasaraü gaveùayantaþ |
navanavatanayàya padminãnàü stanam iva vàriruhaü duhanti bhçïgàþ ||"20||
iti vanavalitaü chalaü vidhàya vrajasumukhãþ saritaü prave÷yamànà. |
kamalacayanalakùyataþ svavà¤chàlasitava÷àþ1 sa cakàra tatra tatra ||21||
"kamalam idam aho mayà tu labdhaü kanakaruciprathitaü tvayà tu nãlam |"
iti vividhamiùaü parasparaü tàþ samam ajitena vihàrasàram ãyuþ ||22||
hçdi kim u kamalaü lalàga kiü và harikara ity amukà vi÷aïkamànàþ |
vrajajanisudç÷as tadà navãnàþ sapulaka÷ãtkçtikàritàm avàpuþ ||23||
atha vihasati tatra jihmanetrà murajiti cikùipur àyudhàbham ambhaþ |
sa ca tad akçta tàsu kintu tàsàü tadapagamaþ kriyate sma tasya tena ||24||
harir asurasahasralakùajetà svayam abalàbhir ayaü vijetum iùñaþ |
yad iha jayam avàpa tan na citraü yad atha jitas tad atãva citram atra ||25||
yadapi ca jalasecanena kãrõas tadapi paràbhavam api nàgha÷atruþ |
iti bhrukuñim adhàt tu vàrùabhànavy atha sa tu tatra babhåva citrakalpaþ ||26||
harim atha sakalàbalàvilàsàl laghu jagçhur jitakà÷itàü dadhànàþ |
punar api hasitànunàpabhaïgyà bahir avadhànam adhàpayan mçgàkùyaþ ||27||
avahitavati jãvanàdhinàthe vçùaravijà drutam asya karùaõàya |
tañam añitavatãha2 kçùõanàmàpy anugatatàü samavàpa ràgabaddhaþ ||28||
----------------------------
1. (a) ovaùàþ; 2. (a) añitavatãti
drutam atha paricàrikà muràriü vçùaravijàü savayastatãr amå÷ ca |
mçdu mçdu vasanena màrjitàïgàn akçùata vastravaràn adhàrayaü÷ ca ||29||
svayam atha vçùabhànujà svakàntaü mçgamadakuïkumacårõamarjitàïgam |
sulaghu vidadhatã jahàra jàóyaü bahir abahiþ punar àjahàra jàóyam ||30||
atha ghusçõavi÷eùakàü÷uyuktaü laghutarave÷avi÷eùa÷obhimuktam |
akuruta vçùabhànujà svakàntaü sa ca rucitàm akarod amåü nitàntam ||31||
kramukasitakarà¤ciparõavãñãr adita sakhã hariràdhayor mukhàntaþ |
yugalam api tayoþ sakhãjanànàm adhita sukhaprathanàya vaktramadhye ||32||
atha kamalakaràþ sakàntakàntàþ savilasitaü sadanàya gantukàmàþ |
vijitakamalapatracàrunetrà virurucire nikhilena khelitena ||33||
kvacid api hariõà samaü vyadhus tàþ puru kamalàkamali prahàsayuktam | 
idam iha na vidus tu tena ÷a÷vaj jitam akhilaü bhuvaneùu kevalena ||34||
iti bahuvidhakhelamàlayàntaü jagçhur amår amunà samaü samastàþ |
tadanu ca varaniùkuñasthadhiùõyaü pravivi÷ur àvivi÷u÷ ca tasya bhàsi ||35||
maõisadanam idaü vçtãr1 atãtaü varasarasãsarasãruhàlimadhyam |
sukusumasukumàragarbhatålãmiladupadhàna÷ubhaüyuma¤ju÷ayyam2 ||36||
sarucinihitatàlavçntabhçïgàrakamukha÷armadavastusaüstutàïgam |
drutataram avi÷ad vi÷aü÷ ca ÷ayyàm adhivasati sma hariþ smitàü÷u÷obhi ||37||
                             [yugmakam]
tam atha kusumacàmaraü dadhànà vçùaravijà svayam eva sevate sma |
ançjudç÷am amuü balaü chalaü ca praõayi sa tu praõayan ninàya ÷ayyàm ||38||
iyam api tata eva khedadambhàd alasanibhasthititàü babhàja tasyàm |
tadanu savayasaþ sacandratàmbålakam anu ÷arma dadhus tayor dvayo÷ ca ||39||
tadanu tad anumàya tena tasyà rahasi mithaþ sthitivà¤chitaü vayasyàþ |
samiùam apagatàþ kùaõaü tu kàcin mçdumardanam etayor vyadhatta ||40||
iyam api vigatà dvayasya nidràü chalaracitàü chalam àracayya yat tu |
nayanayugalamãlanaü vihàya praõayamayãm udamãmilan nijehàm ||41||
iti bahuvidhàkelibhir nidàghe vigatavati pravive÷a vàrùika÷rãþ |
jaladavalayavidyutàlilakùmyà hariharidàratanår vilàsam àpa ||42||
rucim iha kalayan vraje÷asånur ni÷i ni÷i varõayituü ruciü jagàma |
idam avadadhatã ca vàrùabhànavy api savayastatir udyad ullalàsa ||43||
iti ghanasamayasphuñaprabhàte nijajananãhitaü payaþ kçtànnam |
maricavalitam uùõam ãùad a÷nann aham anuràmamukhaü sukhaü bhajàmi ||44||
mama janitithir eùyatãha bhàdre vrajajana÷arma ca tena sàrdham aïga |
dvayam api yad idaü jaganti dhinvan purataraparva taniùyati prahçùya ||45||


----------------------------
1. (b) ovçter; 2. (b) o÷ayyàm
gçha÷ikhara÷ikhàm athàdhiråóhàþ kalayata ni÷y api goùñhavanyadhàma |
pratilavataóidàlidãptibhåmnà dina iva sarvam idaü muhur vibhàti ||46||
nabhasi jaladavidyudàlilakùmãr bhuvi haritaþ sphurad indragopakàntiþ |
madanugabhavatãva kànana÷rãtatim anupaùakatàü sakhi prayàti ||47||
sthalakulam iha kårmapçùñhatulyaü nayanagatipradaratnave÷amadhyam |
vitatam abhinavapraråóhatàrõaü pari dhavalàgaõapàlanaü karomi ||48||
girivara÷irasi vyudastapàr÷vàvçtimaõisadmani labdhadhenudçùñiþ |
bahuvidha÷atara¤jamukhyakhelà vidadhad ahaü sakhibhiþ sukhaü prayàmi ||49||
sravati salilam ambude taråõàü kuharagçhe rasayan phalaü sakandam |
upasalila÷ilàsanaþ sadannaü dadhisahitaü sakhibhir vibhaktam a÷nan ||50||
kvacid api girimårdhni dhenuhåtiü vidadhad amå÷ ca mudà nivi÷ya pa÷yan |
adhi vaóabhigatàbhir ãkùaõãyaþ satatam ahaü bhavatãbhir atra tatra ||51||
                      [yugmakam]
iha vahati kadambanãpayåthã÷avalitaketakagandhasandhavàtaþ |
anubhavasaviviktataü ca yadvat tava mama cànubhavanti gandham alpam1 ||52||
yadi pulakakulàkulàsi kçùõaü kanakapañaü pañu màü nirãkùya bhadre |
ghanataóidudayàd vivardhamànàïkuradharanãtulanàü tadà prayàsi ||53||
ghanasamayam anudhvaniü plavàdyà vidadhati te ca ghanà muhus tam atra |
ni÷amayitum amuü parasparaü ye sphuñam ani÷aü racayanti suùñhu puùñam ||54||
jaladam anu kaniùñhamadhyamukhyàþ plava÷ikhicàtakanàmakàþ prapannàþ |
taratamavidhinà tadekanandi dvayam aparas tu tadekajãvijãvaþ ||55||
aham api tad idaü vilokamànaþ kila vimç÷àmi nijàn ananyabhaktàn |
yadanu ca bhavadãyavçndam etat paramatayà mama cittam àvive÷a ||"56||
iti vadati harau papàta vçùñir visçmara÷ãkarabhàk tata÷ ca mukhyaþ |
pañakuñam adadhur dvayasya khaññàm anu paritaþ sadanaü pañàvçtaü ca ||57||
bahir anu ghanagarjitaü savarùaü gçham anu talpavareõyam alpa÷ãtam |
tadanu vasita÷astavastram etanmithunam anusmara citta gaurakçùõam ||58||
iti bahuvidhasukhakhelayà prayàte ghanasamaye ÷aradà jagàma tàü ca |
sphuñam avakalayan puràvad àkhyad vçùaravijàü murajin ni÷i krameõa ||59||
aharahar udaye ÷arat ÷aratprave÷e nijajananãnihitaü payaþ kçtànnam |
sahasuhçd upabhujya2 dhenusaïgàd vanakalitaü bhavatãü vivicya vacmi ||60||
vahad anunavam abhram acchabhàvaü praõidadhatã kùitir àtmanànucakre |
taducitam upajãvanãyabhàve mayi bhavatã bhavatãdçg eva subhrå ||61||
taóidanuvalane gate payodàd bata iti mànam ite tathà payode |
tvadapagamada÷àü nijàü puràõãü muhur aham asya tulàm anusmaràmi ||62||
----------------------------
1. (a) alpaþ; 2. (a) upayujyaatha yadi kalayàmi tãranãravrajam anu kha¤janahaüsaka¤jakàntim |
varatanu bhavadàgatiü vitarkya bhramada÷ayà bata vibhramaü prayàmi ||63||
abhilaùati madãyakeli÷ikùàgurum iyam acyutavallabhàkùilakùmãm |
iti kila kamalàvalãü vidhåtàm uru ÷apharãnikara÷ carãkarãti ||64||
jalam anuparamàcchatàü nirãkùya kùaõam anusandadhad antaraü yadàsmi1 |
pratiphalitam iha svam ãkùamàõas tava manasà tulanàm anusmaràmi ||65||
navanavapulinaü nirãkùya tat tat padadalanàü viniùidhya tatra càham |
manasi vinidadhe sma hetum anyaü vacasi tad anyam idaü tvam eva vetsi ||66||
pathi pathi kusumaü vicitya ÷a÷vat kusumamayaü dhanuràdikaü vidhàya |
pulinakulam adaþ prapadya tasmin kusuma÷aràya vayaü baliü dadàma ||67||
kumudamukulam alpam alpanàlaü ÷aratulitaü viracayya ÷ilpa÷àli |
dhanur api navaketakasya parõàn tricaturayogadçóhàn dçóhaü sçjàmaþ ||68||
iti harir acalat priyàsahàyaþ kusumacitiü vidadhad vicitrakeli |
pçthutanuviùamacchadàüs tanãyas tanulatikàbhir itasmitàn jahàsa ||69||
atha pulinam asàv apa÷yad indoþ pratitanuvat pulinasya tadvadindum |
kutukarasava÷àd vi÷aü÷ ca tasmin svam amçtasiktanibhaü vidan nananda ||70||
avadad atha sakhãtatir mukundaü "kusuma÷araþ kva nu yaü prapåjayàmaþ" |
harir avadad "ahaü sa eva sàkùàd iti mama påjanam eva tasya viddhi ||71||
yadi kusuma÷arasya ÷aktim asmin mayi manuùe nataràü tadàlivargaþ |
mama kusuma÷aràn sahasva sàkùàd" iti kalayan sa tu kampate sma vargaþ ||72||
atha vçùaravijàvadan "muràre ÷atrum iha bhaumayudhi tvam eka eva |
parabalabahukoñi÷astram asyan jayam abhajatas tad idaü nicàyayasva2 ||73||
upaparisaram asya tarhi sarvàþ kusuma÷aràn kirann amår asaïkhyàn |
abhinad ayam amån ÷aràn amåùàü kusuma÷arair uta ka¤cukàny avidhyat ||74||
harim atha jitakà÷inaü babhàùe hariramaõãvitatiþ smitaü dadhànà |
"vayam iha yuvatãjanàs tad asmatparicitam eva vihàram àdi÷asva ||"75||
harir atha vihasan jagàda "yåyaü bharatamataü prati ràjathàtivij¤àþ |
tad anusarata gãtavàdyançtyaü mama bhavatãbhir udetu tàratamyam ||"76||
drava iva harigànataþ ÷ilàdyaü hariramaõãjanasãmakaü babhåva |
harir ajani katha¤canàpi dhãraþ sa ca na tathàjani gànatas tu tàsàm ||77||
atha militatayà cakàra làsyaü 
       nijavanitàbhir ayaü na càpa sàmyam |
tam abhidadhur amår vayaü na sandãpanim 
       abhajàma guruü kathaü nu vidmaþ ||78||


----------------------------
1. (a) margin: yadàsti; 2. (a) nicàyayàü sma
harir akuruta taõóunà praõãtaü nañanam anena jahàra cittam àsàm |
iha jagadur amår vayaü na padmàtulitatamà yad ihàpi ÷ikùitàþ smaþ ||79||
vyatimilitatayàtha ràsançtyaü vyadhiùata tà dayitena tena sàrdham |
vilasitavaramàdhurãbhir eùàü suravanità mumuhur muhur muhu÷ ca ||80||
atha harir akarod ihàpi citraü javamahasà sa tathàna÷e samastam |
yad akhilamahilàþ svapàr÷valagnaü tam anulavaü bata menire nirãkùya ||81||
vilasitam idam ittham àcarantaþ ÷ramam upalabhya ciràd amã niviùñàþ |
vyajanasalilapànakàïgaràgakramukapuñàdibhir à÷ritàbhir iùñàþ ||82||
atha bhç÷am upalabhya ÷àntim età harihariõãnayanà ni÷àvasàne |
vanam anuvihçtiü mudà dadhànàþ svam upavanãmaõimandiraü sasarjuþ ||83||
atha muraripuràdhikàkhyayugmaü mçdu÷ayanaü pratilabhya valgu÷arma |
atanuta ÷ayanaü tathà yathà tat tanum api bhedam adhàt tanudvayaü na ||84||
atha girivaraparvaõi svasçõàü 
       gçhagataü parvaõi kàrtike màsi |
bahuvidhamahasà1 sa÷armapårõe 
       tadanu mukhaü mukharaü sukhaü karoti ||85||
atha ÷aradanujà yadà çtu÷rãr2 mçdumçdu÷ãtamayã samàjagàma |
a÷anavasanakànanàdrikhelà÷ayanasukhàdi hariþ priyàm uvàca ||86||
"surabhinavaka÷àlitaõóulãbhiþ purusitavaùkayanãpayaskçtànnam |
suparimalahariþ plutaü samantàd vikalitavalkalabãjanàgaraïgam |87||
bahughçtaparipakvapiùñabhedaü pravitatamaõóakaroñikàbhir iùñam |
parikçtadalitàrdrakaü svamàtràrpitam uùasi svadate varoru mahyam ||88||
                      [yugmakam]
tadanu ca jananã dadàti veùaü mçgamadakuïkumacårõapårõavastram |
tam aham aharahaþ sajan saràmaþ sahasakhivãthir atãva ÷arma yàmi ||89||
yadapi vividhatemanàdimadhyaü dinam upalabdham ihàsti païkajàkùi |
tadapi bhavati sàrdrakaü ghçtàntaþkçtapaca÷arùapa÷àkam àdaràya ||90||
aharahar anudhenuka¤cukàdicchavisavitçcchavimitratàcchabhàsaþ |
sakhibhir akhilakeli÷àlihàrãtakarutakarmaõi narma÷arma yàmaþ ||91||
pariõatatarajambhanàgaraïgakramukamukhadyuti÷oõakànanàntam |
smitalasitakañi¤jaràdipuùpapramuditasarvam ahardivaü bhramàmaþ ||92||
calasakhi tad idaü vanaü nirãkùemahi himale÷ini3 màrga÷ãrùamàsi |
paraparadivase tu ÷ãta÷ãte nahi vihçtir4 bahir aucitãü bhajeta ||93||
iti harivacanàd anena sàrdhaü vanam anugamya viramya ramya-råpam |
samucitaphalapuùpasaïgraheõa pramadabhçtaþ pramadàgçhaü samãyuþ ||94||


----------------------------
1. (a) opa(rva)tayà; 2. (a) çtu÷rãü; 3. (b) himane ni÷i; 4. (a) vikçtir
iti mçdutaratulikànukålãkçta÷ayanaü nayanàbhiràmayugmam |
madhuripuvçùabhànujàsamàkhyaü na vapuùibhedam avàpa nàpi citte ||95||
atha dhanur aparàü÷amãnaràjàvadhi ravibhogagatàhasaïghabhàge |
muraripur avadat puràvad etàü vçùaravijàü sa nijàü vilàsalakùmãm ||96||
ghçtadadhikçsaràrdrakàdijuùñàþ kañuvañakà vividhàni sandhitàni |
aharahar udaye madãyamàtrà mayi nihitàni bhç÷aü sukhaü vahanti ||97||
bahuvidham atha dugdhabàùpapakvaü mçdu mçdu piùñakam iùñapårõam |
adhi dinadinamadhyamàtmamàtrà prahitam ahaü ramayan mudaü bhajàmi |98||
ghusçõarucir atålasåkùmavastradvidalajaka¤cukayukpidhànavakùaþ1 |
pavanarahitagharma÷armadàtçsthalam anu dhenvavanena ÷arma yàmi ||99||
÷i÷iram anu samastasattvajàte rutirahite kikhiùu pragalbhavàkùu |
samavadad iha ko 'pi neti nånaü sakhi hasitaü dayayà sahàyati sma ||100||
÷i÷irajanuùi durdine 'pi jàte mitirahità dhavalàþ sukhaü caranti |
÷çõu sakhi tadupàyam antyam ekaü mama muralãjani yat tu vàyusåktam ||101||
÷i÷iram akusumàntaraü nirãkùya srajam iha kundakçtàü bibharmi citràm |
vipadi yad upajãvanaü tad eva pratipadam àdarabhàjanaü vibhàti ||102||
iha drutam itam ahaþsamåham åhà-
       viùayatayà dadhataþ pare nininduþ |
bhavadupasçtivardhiràtrivçddher 
       alam  aham asya tu va÷mi2 dãrgham àyuþ ||103||
atha madhu çtur eùyati praphullaü vananikaraü vidadhad yad àtataþ pràk |
hariharivanitàkulaü praphullaü svayam abhavad bata pa÷ya tasya vãryam ||104||
prathamasamam athàtra bhojanàdyaü samucitam àpravidhàya kçùõacandraþ |
ni÷i ni÷amayati sma vanyavçttaü dinadinam apy atulaü vçùàrkaputrãm ||105||
ni÷amaya kutukaü vane 'dya dçùñaü vitaritari prasabhaü bibharti bhikùuþ |
amadhujanuùi puõórake dvirephà muhur api jhaïkçtitarjanàü vahanti ||106||
kim iyam ahaha màdhavãti nàmnà 
       janaviditeti madàt praphullati sma |
÷iva ÷iva na vayaü madhoþ kim itthaü 
       kusumam adhuþ kila saptalàdaya÷ ca ||107||
sa bakulasahakàraketakãnàü sakaruõakiü÷ukanàgake÷aràõàm |
tatir ati÷u÷ubhe vilokya yàntu bhramarapikapravarà mahaþ sajanti ||108||
malayajamarud eùa ity abhikhyaþ pavanagaõaþ pratipadya matkavanyàm |
manayujajayisurabhàti÷astàü prasatikrãõa ivàtra mandamandam ||109||
iti madhuçtuvarõanaü vitanvan madhuripur anyanijapriyàjanànàm |
caritavivçtim anyanàyikànàü3 caritamiùàt kalayann amåü stute sma ||110||


----------------------------
1. (a) ovçkùaþ; 2. (a) ra÷mi; 3. (a) margin: nàyikàtàm
kusumakulam idaü dadhàti tàvad bhramarapikàdigaõas tathà svaråpam |
priyasahacaratà yadà priyàõàü parasamaye ÷aratàü ca vajratàü ca ||111||
ayi vidhumukhi saïgatapriyàïgi priyavirahàd aparà dhçtàvasàdàþ |
uta kusumapikàditudyamànà dhruvam adhunà priyatàva÷à bhramanti ||112||
sphuradasahanatà mithaþ sapatnyaþ pathi rahasi priyam àtmanàbhisçtya |
di÷i ca vidi÷i ca sphurantam àràn nahi niranaiùur amåþ kva và labheran ||113||
niyamitacaraõàn niku¤jadhàmni 
       kvacana ca vàsakasajjikàyamànàþ |
priyatamam anavàpya mànam à¤can 
       mukham iva mànadhanà hi dhanyanàryaþ ||114||
api ca tadaparàs tu vàsasajjà 
       muhur api cintanalabdhakalpatantràþ |
priyatamam upalabhya càtra jàgrad 
       valitavad àpa sukhaü na càtra bhedam ||115||
api dayitatamena khaõóità÷à nahi kalahàntarità babhåva kàpi |
ucitam api tad etad eva yasmàd dayitatamaþ katham anyathà ghañate ||116||
vyavahitapadavãü mamàsti netuü nahi bhavatãm api ki¤canàpi vastu |
na puruùam iha jàgaràdyavasthàtrayam api cetanayà viyoktum ãùñe ||117||
ni÷i sumukhi tad adya ku¤japu¤jaü sahasavayastati sadravaü vrajàvaþ |
iha hi kumudamudgaràdipuùpaü sitarucirociùi rocamànam asti ||118||
vidhur atha dayitànvitaþ sakhãbhiþ saha sahakhelam iyàya puùpade÷am |
sphuñam iha tu vidhuþ paraþ savçndas tadupari vandanamàlikàyate sma ||119||
adhi kusumavanaü virajamànaü harim atha kàntimatã vçùàrkaputrã |
sukhakaralalitàvi÷àkhikàdipriyasavayastatibhiþ samaü samayya ||120||
sukusumanikarànupadadànaü svam api tad apy anu tanvi yojayantã1 |
dvayam api tadanuvratakriyàbhir dravatatibhi÷ ca mudà¤ci kurvatãbhiþ ||121||
alam uparigapuùpavçndam icchuü2 svayam api tattadupagrahaü di÷antã |
drutam iva na kim asmadãya ràj¤yà vahasi nide÷am iti smità¤cigãrbhiþ ||122||
prasabham iva ramàm amåü bhujàbhyàü 
       hçdi dadhataü3 muhur årdhvapuùpahetoþ |
sarud iva tadabhãùñam àpayantã
       sakalakalaü hasitaü vitanvatãbhiþ ||123||
sukusumacayakåñam ãkùayantaü svayam api taü tulitaü nicàyayantã |
vividhamatatayà prahàsabhedàc chalam api satyam api prajalpinãbhiþ4 ||124||
kusuma-viracanà-mayaü kalàpaü vidadhatam à÷u ca taü pçthak sçjantã |
nutim anutim api dvaye pi tasmin samiùa-vacaþ pracayena tanvatãbhiþ ||126||



----------------------------
1. (b) tan niyojayantã; 2. (a) icchaü; 3. (a) dadhàtaü; 4. (a) prajalpitãbhiþ
sva-racita-tad-alaïkriyàü stuvànaü sva-racita-tat-tad-dalaïkçtiü stuvànà |
nija-kçti-janità-mahattva-buddhiþ prakçtir iheti vihasya vàdinãbhiþ ||127||
va÷am akçta guõa-kriyàïga-bhàva-prabhçtibhir atra ca pa÷ya citta citram |
vahati patir adhãna-bhartçkàj¤àü racayati karma vinàpi tàü sa tasyàþ ||127||
                      [aùñabhiþ kålakam]
harir iha janayan vasanta-ràgaü hari-vanità-nikara÷ ca suùñhu puùñam |
abhinaya-maya-nçtya-tàla-juùñaü vyativa÷itaþ sva-va÷ãcakàra vi÷vam ||128||
iti bahu-vidha-khelayà rajanyàþ pra÷amam iva pratipadya nàgarendraþ |
surabhi-kusuma-vçkùa-vàñi-kàntaþ kùaõa-÷ayana-kùaõam àpa kàntayà saþ ||129||
maõimayavaracatvarasya ÷ayyàm anu kusumànilalãlayà susevaþ |
paramatamasakhãbhir asyamànabhramaratatiþ sasukhaþ sukha¤cakàra ||130||

iti sarvartu-lãlà
||3||
[4]

atha phalaniùpattiþ

ghoùe sva-prema-koùe pitç-mukha-sukhada-svãya-vçndena dãvyan
kaüsena preùitebhyas tam atibhayamayaü vãkùya nighnan muhus tàn |
hanti1 teùàm apa÷yann adhi madhu-puri taü hantum a¤can sa-vçndam
hatvà tam ghoùam àgàt tad-atula-sukha-kçd yaþ sadà tam bhajàmi ||1||

ràdhàdyàþ kçùõa-kàntàþ svayam avataraõaü kçùõavat pràpya lãlà-
÷aktyà vismçtya nityàü sthitim aparatayà j¤àta-kçùõàs tathàpi |
ràgàd aspaùña-kçùõa-÷rayaõa-sukha-ratà pràntataþ kçùõam eva 
spaùñaü jagmuþ sva-kàntaü tam ati-sukha-sudhà-sindhu-magnàntaràþ smaþ ||2||

haüho saukhyaü mura-dviñ kañu-kañaka-ghañà2-preùñha-kaüsàdi-duùñàn
hatvà tat-kliùña-cittàü pitç-mukha-janatàü nirvçtàü suùñhu cakre |
kiü cànyaþ sva-priyàõàü patir iti bahir akhyàti3-duþkhàni hçtvà
tat-tad-vi÷leùa-pãóàcchid ayam atijagada-dçùñi-goùñhe vibhàti ||3||

pràtar màtuþ sa-hastàd a÷ana-sukha-kçtã labdha-tàtàdy-anuj¤aþ
÷rã-ràmàdi-prasaktaþ surabhi-gaõa-÷ataü pàlayan moda-yuktaþ |
sandhyàyàü gopa-gopã-sukhada-gçha-gatiþ sànuràgaü kùapàyàm
tat-tad-dãvyad-vihàraþ sphuratu tava manaþ sarvadà kçùõa-candraþ ||4||

janmàdyaü svãya-vçttaü kavi-bharata-kalà-citra-yogena dç÷ya-
pràyaü tanvan sabhàyàü rahasi tu dayità pårva-ràgàdy-udantam |
vargaü tat-tan-nisargaü nijam anu vijayã sarva-sàt-parva kurvan
dãvya-dãvya-÷riyàbhir viharaõa-kutukã nandatàn nanda-sånuþ ||5||

yaþ ÷rã-paryanta-yàcyànvitir iha pa÷upa-÷reõi-bandhur ya÷odànanda-
svãyàïga-jàtaþ subala-mukha-sakhaþ kiü ca ràdhàdi-kàntaþ |
sa ÷rã-gopàla-nàmà surabhi-kula-mahaþ pàlayan divya-kelir
naktaü ràsàdi-lãlà-lalitatama-gatiþ sarvadà syàd gatir naþ ||6||

÷rãmad-vçndàvanendo madhupa-khaga-mçgàþ ÷reõi-lokà dvijàtà 
dàsà làlyàþ surabhyaþ sahacara-halabhçt-tàta-màtr-àdi-vargàþ |
preyasyas tàsu ràdhà-pramukha-vara-dç÷à÷ ceti vçndaü yathordhvaü 
tad-råpàloka-tçùõak pramadam anudinaü hanta pa÷yàma karhi ||7||


----------------------------
1. (a) margin: vantiü, hànãm; (b) hantum; 2. (b) oghañao; 3. (a) àkhyàti
÷a÷vad dhyàyati dåraga-sthiti mithaþ såkùma-prathaü càyati
pràjyàntargatam àtta-narmas tu sakhã-madhya-sthitaü pa÷yati |
ràdhà-màdhava-nàma-dheya-mithunaü vighnàn atãtyàmitàn 
dàmpatye sthitam atra và yadi rahaþ pràptaü tadà kiü punaþ? ||8||

ràdhà-kçùõa-yugaü muhur vighañanàm uttãrya dàmpatya-bhàk
pratyekàntam udasram ekataraga-svàpàntar antar mithaþ |
vaktraü pa÷yati màrùñi locana-puñaü nàsàgram uddaõóayan
niüste gaõóa-yugaü hçdà hçdi milal lelãyate ÷armaõi1 ||9||

gaura-÷yàma-rucojjvalàbhir2 amalair akùõor vilàsotsavair
nçtyantãbhir a÷eùa-màdanakalà vaidagdhya-digdhàtmabhiþ |
anyonya-priyatà sudhà-parimala-stomonmadàbhiþ sadà
ràdhà-màdhava-màdhurãbhir amita÷3 cittaü samàkràmyatàm ||10||

iti phala-niùpattiþ
 ||4||

----------------------------
1. (a) ÷armàõi; 2. oruco jvalàbhir; 3. (b) abhita÷


[5]

pårõàþ pulindya iti1 yà stutà vraja-ramàdibhiþ2 | 
na vayaü sàdhvi sàmreti3 ÷reõibhir dvàrikà-÷riyàm ||1 ||
anayàràràdhito nånam4 itthaü pårvàbhir eva ca | 
puràõe kvàpi vai÷iùñya-sàmànyaü neyam åhyate ||2||
rukmiõã dvàravatyàü tu ràdhà vçndàvane vane |5 iti.
tasyàþ kàntaþ sadà kàntaþ sa syàd ekànta-bhàg va÷aþ ||3||
yàv amå mama cittàntarbhåruha-sneham åhatu6 |
sad-bhakteùv atulaü pitçvya-7yugalaü kçtvà madãyàü gatim ||4||

svaü dàsyaü di÷ad asti yat prabhu-yugaü tan me sadàstàü gatiþ ||

gaïgàyàü kakucaïgamuk ÷ruti-madàj jàgrad-gataü màü prati
÷rã-vçndà-vipine trayãm api paràü svapnàd avasthaü punaþ |
yaþ ÷rãmàn madhumardanaþ subhagatà sad-råpatà vi÷rutaþ 
saüj¤àvàn laghu-vaü÷a-÷aüsakatayà vande ca vande ca tam ||6||

÷rã-kçùõa kçùõa-caitanya sa-sanàtana-råpaka |
gopàla raghunàthàpta-vraja-vallabha pàhi màm ||7||

iti ÷rã-saïkalpa-druma-nàma kàvyamàmaka-spçhà
       dhàma ÷rã-ràdhà-kçùõa-råpa-påram api pårayantam |
÷rã-ràdhà-kçùõa-caraõàrpitam eva mama sarvam 
       iti tad idam api tathà bhaved evam ||8||

iti ÷rãsaïkalapakalpadrumanàmakàvyaü samàptam ||
÷rã haraye namaþ ||

----------------------------
1. BhP x.21.17; 2. (a) oramàlibhiþ; 3. BhP x.84.41; 4. BhP x.30.28; 5. SkandaP v.3.197.75 etc.; 6. (a) åhatuþ; 7. (b) pitço.


Saïkalpa-kalpa-druma