ASVAGHOSA: BUDDHACARITA Input by Peter Schreiner Text analysis adapted to BHELA conventions: Sandhi markers: (. =short vowel, - =long vowel) in word-sandhi: 1: . . e.g.: veda+anta = vedÃ1nta 2: - . 3: . - 4: - - in sentence-sandhi: 7: . . e.g.: ca+api = cÃ7pi 8: . - 9: - . 0: - - Pada markers: 1: $ 2: & 3: % 4: // n.n // ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: https://tylergneill.github.io/gretil-mirror/gretil/gretdiac.pdf and https://tylergneill.github.io/gretil-mirror/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ [A/svagho.sa] Johnston, E. H. The Buddhacarita: Or, Acts of the Buddha. Part I -- Sanskrit Text <imprint> <publ.city> Calcutta <publisher> Baptist Mission Press <publ.date> 1935 <citn.detail> 21, 165 pp. <series> Panjab University Oriental Publications No. 31 <\imprint> <\source.description> <source.description> <author> [A/svagho.sa] <editor> Cowell, Edward B. <title> The Buddha--Karita or Live of Buddha by Asvaghosha, Indian poet of the early second century after Christ. Sanskrit text, edited from a Devanagari and two Nepalese manuscripts with variant readings, a preface, notes and in index of names. <imprint> <publ.city> Amsterdam (orig. Oxford) <publisher> Oriental Press NV (orig. Oxford University Press) <publ.date> 1970 (orig. 1893) <citn.detail> 16, 175 pp. <series> Anecdota Oxoniensia, Aryan Series,Part VII <editorial.notes> Annotations, remarks etc. by the editor of the transliteration are enclosed in square brackets. Annotations by the editor(s) of the edition which served as source of the transliteration (e..g. conjectures, markers for lacunae etc.) which are part of the printed edition are enclosed in pointed parentheses. <\editorial.notes> <colophons> Colophons which are part of the printed edition are enclosed by double square brackets. <\colophons> <variae.lectiones> <variants> The beginning of the passage for which a variant exists is marked by opening parenthesis. In deciding about the extension of the text thus marked, the changes generated for the text format had to be taken into consideration. This meant that occasionally words which are identical in the base text and in the variant are included in the parentheses, since in the text format (sa.mhita) the beginning of a variant could not be printed if that word is joined to the preceding word in vowel sandhi. Thus we write "... (mah-a+-atm-a Xmah-a+puru.sa.h) ...", even though the "mah-a+" is identical in both versions. The beginning of the variant is marked by a siglum, viz. by a single capital letter (capital letters are used exclusively for that purpose in the transliteration). Several sigla are separated by a comma (no blank) -- which does not occur in this file of course. There is no blank between the siglum and the variant. If there are several variants for the same passage of the base text, they are listed sequentially. The variant (or the last variant if there is more than one) is closed by the closing parenthesis. The blank before the next word is considered to belong to the variant and is put inside the parentheses. The continuation of the base text follows without intermediate blank. Schematic pattern: (... A... )... (... A,B... )... (... A... B... )... <\variants> <interpolations> Interpolations are treated as "variants without base text", i..e. siglum follows immediately upon the opening parenthesis. The siglum is repeated before the closing parenthesis which marks the end of the interpolation. This allows for the input of variants within interpolations which are attested in more than one source. Long interpolations may be entered as a sequence of separate interpolations (e..g. verse by verse). Interpolated lines are (may be) marked by "X" at the beginning of the line (which is meant to mark "star"--passages as e..g. in the criticial edition of the MBh). <\interpolations> <omissions> Passages from the base text which are omitted in any of the variant texts are marked by double parentheses plus siglum enclosing the omitted passage (which may also be individual words). Schematic patterns: ((S... S)) ... ((S... S))... <\omissions> <\variae.lectiones> <\analysis> <reference.system> The full reference (chapter and verse) is given at the end of the verse to which it refers. (While transliterating the full reference needs to be typed only for the first verse of each chapter.) The reference consists of two figures separated by a (single) dot. The first number refers to the chapter, the second number refers to the verse--number within the chapter. The beginning of references is marked by double exclamation mark (i..e. da.n.da) and the end is marked by a single exclamation mark. Always after a reference a new line begins. <revision.history> <who> Peter Schreiner <\who> <date> October 1989 to February 1990 <\date> <what> transliteration, entry of variants; cursory proof--reading <\what> <\revision.history> <\TEI.header> <text> <\text> <\TEI.1> ***************************************************************** X(C Óriyaæ parÃ1rdhyÃæ vidadhad vidhÃt­-jit $ tamo nirasyann abhibhÆta-bhÃnu-bh­t & Xnudan nidÃghaæ jita-cÃru-candra-mÃ÷ % sa vandyate 'rhann iha yasya no7pamà C) // 1.1 // X(CÃsÅd viÓÃlo1nnata-sÃnu-lak«myà $ payo-da-paÇktye9va parÅta-pÃrÓvaæ & Xud-agra-dhi«ïyÃæ gagane 'vagìhaæ % puraæ mahar2«e÷ kapilasya vastu C) // 1.2 // X(Csito1nnatene7va nayena h­tvà $ kailÃsa-Óailasya yad abhra-ÓobhÃm & XbhramÃd upetÃn vahad-ambu-vÃhÃn % saæbhÃvanÃæ và sa-phalÅ-cakÃra C) // 1.3 // X(Cratna-prabho2dbhÃsini yatra lebhe $ tamo na dÃridryam ivÃ7vakÃÓam & XparÃ1rdhya-paurai÷ saha-vÃsa-to«Ãt % k­ta-smite9vÃ7tirarÃja lak«mÅ÷ C) // 1.4 // tasmin vane ÓrÅmati rÃja-patnÅ $ prasÆti-kÃlaæ samavek«amÃïà & ÓayyÃæ vitÃno1pahitÃæ prapede % nÃrÅ-sahasrair abhinandyamÃnà // 1.8 // tata÷ prasannaÓ ca babhÆva pu«yas $ tasyÃÓ ca devyà vrata-saæsk­tÃyÃ÷ & pÃrÓvÃt suto loka-hitÃya jaj¤e % nir-vedanaæ cai7va nir-Ãmayaæ ca // 1.9 // X[Verse 1.9 corresponds to 1.25 in ed. Cowell.] Æror yathau0rvasya p­thoÓ ca hastÃn $ mÃndhÃtur indra-pratimasya mÆrdhna÷ & kak«ÅvataÓ cai7va bhujÃ1æsa-deÓÃt % tathÃ-vidhaæ tasya babhÆva janma // 1.10 // X(CprÃta÷ payo-dÃd iva tigma-bhÃnu÷ $ samudbhavan so 'pi ca ma-t­-kuk«e÷ & Xsphuran mayÆkhair vihatÃ1ndha-kÃraiÓ % cakÃra lokaæ kanakÃ1vadÃtam C) // 1.26 // X(Ctaæ jÃta-mÃtram atha käcana-yÆpa-gauraæ $ prÅta÷ sahasra-nayaïa÷ Óanakair g­hïÃt & XmandÃra-pu«pa-nikarai÷ saha tasya mÆrdhni % khÃn nir-male ca vinipetatur ambu-dhÃre C) // 1.27 // X(Csura-pradhÃnai÷ paridhÃryamÃïo $ dehÃ1æÓu-jÃlair anura¤jayaæs tÃn & XsaædhyÃ2bhra-jÃlo1pari-saænivi«Âaæ % navo1¬u-rÃjaæ vijigÃya lak«myà C) // 1.28 // krameïa garbhÃd abhini÷s­ta÷ san $ babhau (cyuta÷ Cgata÷ )khÃd iva yony-a-jÃta÷ & kalpe«v an-(eke«u ca Ceke«v iva )bhÃvitÃ3tmà % ya÷ saæprajÃnan su«uve na mƬha÷ // 1.11 // dÅptyà ca dhairyeïa (ca yo CÓriyà )rarÃja $ bÃlo ravir bhÆmim ivÃ7vatÅrïa÷ & tathÃ9ti-dÅpto 'pi nirÅk«yamÃïo % jahÃra cak«Ææ«i yathà ÓaÓÃ1Çka÷ // 1.12 // sa hi sva-gÃtra-prabhayo9jjvalantyà $ dÅpa-prabhÃæ bhÃs-karavan mumo«a & mahÃ2rha-jÃmbÆnada-cÃru-varïo % vidyotayÃm Ãsa diÓaÓ ca sarvÃ÷ // 1.13 // (an-ÃkulÃ1-nyubja-Can-ÃkulÃny ab-ja-)samudgatÃni $ (ni«pe«avad-vyÃyata-Cni«pe«avanty Ãyata-)vikramÃïi & tathai9va dhÅrÃïi padÃni sapta % saptar1«i-tÃrÃ-sa-d­Óo jagÃma // 1.14 // bodhÃya jÃto 'smi jagad-dhitÃ1rtham $ antyà (bhavo1tpattir Ctatho9tpattir )iyaæ mame7ti & catur-diÓaæ siæha-gatir vilokya % vÃïÅæ ca bhavyÃ1rtha-karÅm uvÃca // 1.15 // khÃt prasrute candra-marÅci-Óubhre $ dve vÃri-dhÃre ÓiÓiro1«ïa-vÅrye & (ÓarÅra-saæsparÓa-sukhÃ1ntarÃya CÓarÅra-saukhyÃ1rtham an-uttarasya % nipetatur mÆrdhani tasya saumye // 1.16 // ÓrÅmad-vitÃne kanako1jjvalÃ1Çge $ vai¬Ærya-pÃde Óayane ÓayÃnam & yad-gauravÃt käcana-padma-hastà % yak«Ã1dhipÃ÷ saæparivÃrya tasthu÷ // 1.17 // (<xxxxxÓ> ca CmÃyÃ-tanÆ-jasya )divau1kasa÷ khe $ yasya prabhÃvÃt praïatai÷ Óirobhi÷ & ÃdhÃrayan pÃïdaram Ãtapa-traæ % bodhÃya jepu÷ paramÃ3Ói«aÓ ca // 1.18 // maho2ra-gà dharma-viÓe«a-tar«Ãd $ buddhe«v atÅte«u k­tÃ1dhikÃrÃ÷ & yam avyajan bhakti-viÓi«Âa-netrà % mandÃra-pu«pai÷ samavÃkiraæÓ ca // 1.19 // tathÃ-gato1tpÃda-guïena tu«ÂÃ÷ $ ÓuddhÃ1dhivÃsÃÓ ca viÓuddha-sattvÃ÷ & devà nanandur vigate 'pi rÃge % magnasya du÷khe jagato hitÃya // 1.20 // (yasya prasÆtau Cyasmin prasÆte )giri-rÃja-kÅlà $ vÃtÃ3hatà naur iva bhÆÓ cacÃla & sa-candanà co7tpala-padma-garbhà % papÃta v­«Âir (gaganÃd CgagaïÃd )an-abhrÃt // 1.21 // vÃtà vavu÷ sparÓa-sukhà mano-j¤Ã $ divyÃni vÃsÃæsy avapÃtayanta÷ & sÆrya÷ sa evÃ7bhy-adhikaæ cakÃÓe % jajvÃla saumyÃ1rcir an-Årito 'gni÷ // 1.22 // prÃg-uttare cÃ7vasatha-pradeÓe $ kÆpa÷ svayaæ prÃdur abhÆt sitÃ1mbu÷ & anta÷-purÃïy Ãgata-vismayÃni % yasmin kriyÃs tÅrthae iva pracakru÷ // 1.23 // dharmÃ1rthibhir bhÆta-gaïaiÓ ca divyais $ tad-darÓanÃ1rthaæ (vanam ÃpupÆre Cbalam Ãpa pÆra÷ ) & kautÆhalenai7va ca pÃda-(pebhya÷ CpaiÓ ca ) % (pu«pÃïy a-kÃle 'pi <xxxxx> CprapÆjayÃm Ãsa sa-gandha-pu«.pai÷ ) // 1.24 // <xxxx> & nidarÓanÃny atra ca no nibodha // 1.40 // yad rÃja-ÓÃstraæ bh­gur aÇgirà và $ na cakratur vaæÓa-karÃv ­«Å tau & tayo÷ sutau saumya sasarjatus tat % kÃlena ÓukraÓ ca b­has-patiÓ ca // 1.41 // sÃrasvataÓ cÃ7pi jagÃda na«Âaæ $ vedaæ punar yaæ dad­Óur na pÆrve & vyÃsas tathai9naæ bahudhà cakÃra % na yaæ vasi«Âha÷ k­tavÃn a-Óakti÷ // 1.42 // vÃlmÅkir Ãdau ca sasarja padyaæ $ jagrantha yan na cyavano mahar2«i÷ & cikitsitaæ yac ca cakÃra nÃ7tri÷ % paÓcÃt tad Ãtreya ­«ir jagÃda // 1.43 // yac ca dvi-jatvaæ kuÓiko na lebhe $ tad gÃdhina÷ sÆnur avÃpa rÃjan & velÃæ samudre sagaraÓ ca dadhre % ne7k«vÃkavo yÃæ prathamaæ babandhu÷ // 1.44 // ÃcÃryakaæ yoga-vidhau dvi-jÃnÃm $ a-prÃptam anyair janako jagÃma & khyÃtÃni karmÃïi ca yÃni Óaure÷ % ÓÆrÃ3dayas te«v a-balà babhÆvu÷ // 1.45 // tasmÃt pramÃïaæ na vayo na (vaæÓa÷ CkÃla÷ $ kaÓ-cit kva-cic chrai«Âhyam upaiti loke & rÃj¤Ãm ­«ÅïÃæ ca (hi tÃni ChitÃni )tÃni % k­tÃni putrair a-k­tÃni pÆrvai÷ // 1.46 // evaæ n­-pa÷ pratyayitair dvi-jais tair $ ÃÓvÃsitaÓ cÃ7py abhinanditaÓ ca & ÓaÇkÃm an-i«ÂÃæ vijahau manasta÷ % prahar«am evÃ7dhikam Ãruroha // 1.47 // prÅtaÓ ca tebhyo dvi-ja-sattamebhya÷ $ sat-kÃra-pÆrvaæ pradadau dhanÃni & bhÆyÃd ayaæ bhÆmi-patir yatho2kto % yÃyÃj jarÃm etya vanÃni ce7ti // 1.48 // atho7 nimittaiÓ ca tapo-balÃc ca $ taj janma janmÃ1nta-karasya buddhvà & ÓÃkye3ÓvarasyÃ8layam ÃjagÃma % sad-dharma-tar«Ãd asito mahar2«i÷ // 1.49 // taæ brahma-vid-brahma-(vidaæ CvidÃæ )jvalantaæ $ brÃhmyà Óriyà cai7va tapa÷-Óriyà ca & rÃj¤o gurur gaurava-sat-kriyÃbhyÃæ % praveÓayÃm Ãsa nare1ndra-sadma // 1.50 // sa pÃrthivÃ1nta÷-pura-saænikar«aæ $ kumÃra-janmÃ3gata-har«a-(vega÷ Cvegaæ ) // viveÓa dhÅro (vana-saæj¤aye9va Cbala-saæj¤ayai9va % tapa÷-prakar«Ãc ca jarÃ4ÓrayÃc ca // 1.51 // tato n­-pas taæ munim Ãsana-sthaæ $ pÃdyÃ1rghya-pÆrvaæ pratipÆjya samyak & nimantrayÃm Ãsa yatho2pacÃraæ % purà vasi«Âhaæ sa ivÃ7nti-deva÷ // 1.52 // dhanyo 'smy anugrÃhyam idaæ kulaæ me $ yan mÃæ did­k«ur bhagavÃn upeta÷ & Ãj¤ÃpyatÃæ kiæ karavÃïi saumya % Ói«yo 'smi viÓrambhitum arhasÅ7ti // 1.53 // evaæ n­-peïo7pamantrita÷ san $ sarveïa bhÃvena munir yathÃvat & (sa vismayo1tphulla-Csa-vismayo1tphulla-)viÓÃla-d­«Âir % gambhÅra-dhÅrÃïi vacÃæsy uvÃca // 1.54 // mahÃ4tmani tvayy upapannam etat $ priyÃ1tithau tyÃgini dharma-kÃme & sattvÃ1nvaya-j¤Ãna-vayo-anu-rÆpà % snigdhà yad evaæ mayi te mati÷ syÃt // 1.55 // etac ca tad yena n­-par1«ayas te $ dharmeïa (sÆk«meïa dhanÃny avÃpya CsÆk«mÃïi dhanÃny apÃsya ) // nityaæ tyajanto vidhivad babhÆvus % tapobhir ìhyà vibhavair daridrÃ÷ // 1.56 // prayojanaæ yat tu mamo7payÃne $ tan me Ó­ïu prÅtim upehi ca tvam & divyà (mayÃ0ditya-CmayÃdivya-)pathe Órutà vÃg % bodhÃya jÃtas tanayas tave7ti // 1.57 // Órutvà vacas tac ca manaÓ ca yuktvà $ j¤Ãtvà nimittaiÓ ca tato 'smy upeta÷ & did­k«ayà ÓÃkya-kula-dhvajasya % Óakra-dhvajasye7va samucchritasya // 1.58 // ity etad evaæ vacanaæ niÓamya $ prahar«a-saæbhrÃnta-gatir nare1ndra÷ & ÃdÃya dhÃtry--aÇka-gataæ kumÃraæ % saædarÓayÃm Ãsa tapo-dhanÃya // 1.59 // cakrÃ1Çka-pÃdaæ sa (tato Ctathà )mahar2«ir $ jÃlÃ1vanaddhÃ1Çguli-pÃïi-pÃdam & so3rïa-bhruvaæ vÃraïa-vasti-koÓaæ % sa-vismayaæ rÃja-sutaæ dadarÓa // 1.60 // dhÃtry--aÇka-saævi«Âam avek«ya cai7naæ $ devy--aÇka-saævi«Âam ivÃ7gni-sÆnum & babhÆva (pak«mÃ1nta-vica¤citÃ1Órur Cpak«mÃ1ntar iva a¤citÃ1Órur % niÓvasya cai7va tri-divo1n-mukho 'bhÆt // 1.61 // d­«ÂvÃ9sitaæ tv aÓru-pariplutÃ1k«aæ $ snehÃt (tanÆ-jasya Ctu putrasya )n­-paÓ cakampe & sa-gadgadaæ bëpa-ka«Ãya-kaïÂha÷ % papraccha (sa Cca )prÃ1¤jalir ÃnatÃ1Çga÷ // 1.62 // alpÃ1ntaraæ yasya vapu÷ (surebhyo Cmune÷ syÃd $ bahv-adbhutaæ yasya ca janma dÅptam & yasyo7ttamaæ bhÃvinam Ãttha cÃ7rthaæ % taæ prek«ya kasmÃt tava dhÅra bëpa÷ // 1.63 // api sthirÃ3yur bhagavan kumÃra÷ $ kac-cin na ÓokÃya mama prasÆta÷ & (labdhà Clabdha÷ )kathaæ-cit salilÃ1¤jalir me % na khalv imaæ pÃtum upaiti kÃla÷ // 1.64 // apy a-k«ayaæ me yaÓaso nidhÃnaæ $ kac-cid dhruvo me kula-hasta-sÃra÷ & api prayÃsyÃmi sukhaæ paratra % (supto 'pi Csupte 'pi )putre 'nimi«ai1ka-cak«u÷ // 1.65 // kac-cin na me jÃtam a-phullam eva $ kula-(pravÃlaæ CprabÃlaæ )pariÓo«a-bhÃgi & k«ipraæ vibho brÆhi na me 'sti ÓÃnti÷ % snehaæ sute vetsi hi bÃndhavÃnÃm // 1.66 // ity ÃgatÃ3vegam an-i«Âa-buddhyà $ buddhvà nare1ndraæ sa munir babhëe & mà bhÆn matis te n­-pa kÃ-cid % anyà ni÷-saæÓayaæ tad yad avocam asmi // 1.67 // nÃ7syÃ7nyathÃtvaæ prati vikriyà me $ svÃæ va¤canÃæ tu prati viklavo 'smi & kÃlo hi me yÃtum ayaæ ca jÃto % jÃti-k«ayasyÃ7-su-labhasya boddhà // 1.68 // vihÃya rÃjyaæ vi«aye«v an-Ãsthas $ tÅvrai÷ prayatnair adhigamya tattvam & jagaty ayaæ moha-tamo nihantuæ % jvali«yati j¤Ãnamayo hi sÆrya÷ // 1.69 // du÷khÃ1rïavÃd vyÃdhi-vikÅrïa-phenÃj $ jarÃ-taraÇgÃn maraïo1gra-vegÃt & uttÃrayi«yaty ayam uhyamÃnam % (Ãrtaæ CÃrttaæ )jagaj j¤Ãna-mahÃ-plavena // 1.70 // praj¤Ã2mbu-vegÃæ sthira-ÓÅla-vaprÃæ $ samÃdhi-ÓÅtÃæ vrata-cakra-vÃkÃm & asyo7ttamÃæ dharma-nadÅæ prav­ttÃæ % t­«ïÃ4rdita÷ pÃsyati jÅva-loka÷ // 1.71 // du÷khÃ3rditebhyo vi«ayÃ3v­tebhya÷ $ saæsÃra-kÃntÃra-patha-sthitebhya÷ & ÃkhyÃsyati hy e«a vimok«a-mÃrgaæ % mÃrga-prana«Âebhya ivÃ7dhva-gebhya÷ // 1.72 // vidahyamÃnÃya janÃya loke $ rÃgÃ1gninÃ9yaæ vi«aye1ndhanena & prahlÃdam ÃdhÃsyati dharma-v­«Âyà % v­«Âyà mahÃ-megha ivÃ8tapÃ1nte // 1.73 // t­«ïÃ2rgalaæ moha-tama÷-kapÃÂaæ $ dvÃraæ- prajÃnÃm apayÃna-heto÷ & vipÃÂayi«yaty ayam uttamena % sad-dharma-tìena dur-Ãsadena // 1.74 // svair moha-pÃÓai÷ parive«Âitasya $ du÷khÃ1bhibhÆtasya nir-ÃÓrayasya & lokasya saæbudhya ca dharma-rÃja÷ % kari«yate bandhana-mok«am e«a÷ // 1.75 // tan mà k­thÃ÷ Óokam imaæ prati tvam $ (asmin sa Óocyo 'sti Ctat saumya Óocye hi )manu«ya-loke & mohena và kÃma-sukhair madÃd và % yo nai«Âhikaæ Óro«yati nÃ7sya dharmam // 1.76 // bhra«Âasya tasmÃc ca guïÃd ato me $ dhyÃnÃni labdhvÃ9py a-k­tÃ1rthatai9va & dharmasya tasyÃ8 ÓravaïÃd ahaæ hi % manye vipattiæ tri-dive 'pi vÃsam // 1.77 // iti ÓrutÃ1rtha÷ sa-su-h­t sa-dÃras $ tyaktvà vi«Ãdaæ mumude nare1ndra÷ & evaæ-vidho 'yaæ tanayo mame7ti % mene sa hi svÃm api (sÃravattÃm CsÃramattÃm ) // 1.78 // (Ãr«eïa CÃryeïa )mÃrgeïa tu yÃsyatÅ7ti $ cintÃ-vidheyaæ h­dayaæ cakÃra & na khalv asau na priya-dharma-pak«a÷ % saætÃna-nÃÓÃt tu bhayaæ dadarÓa // 1.79 // atha munir asito nivedya tattvaæ $ suta-niyataæ suta-viklavÃya rÃj¤e & sa-bahu-matam udÅk«yamÃïa-rÆpa÷ % pavana-pathena yathÃ4gataæ jagÃma // 1.80 // k­ta-(mitir Cmatir )anujÃ-sutaæ ca d­«Âvà $ muni-vacana-Óravaïe ca tan-matau ca & bahu-vidham anukampayà sa sÃdhu÷ % priya-sutavad viniyojayÃæ cakÃra // 1.81 // nara-patir api putra-janma-tu«Âo $ vi«aya-(gatÃni CmatÃni )vimucya bandhanÃni & kula-sa-d­Óam acÅkarad yathÃvat % priya-(tanayas Ctanayaæ )tanayasya jÃta-karma // 1.82 // daÓasu pariïate«v aha÷su (cai7va Ccai7vaæ $ prayata-manÃ÷ parayà mudà parÅta÷ & akuruta japa-homa-maÇgalÃ3dyÃ÷ % (parama-bhavÃya CparamatamÃ÷ sa )sutasya devate2jyÃ÷ // 1.83 // api ca Óata-sahasra-pÆ­na-saækhyÃ÷ $ sthira-balavat-tanayÃ÷ sa-hema-Ó­ÇgÅ÷ & an-upagata-jarÃ÷ payasvinÅr gÃ÷ % svayam adadÃt suta-v­ddhaye dvi-jebhya÷ // 1.84 // bahu-vidha-vi«ayÃs tato yatÃ3tmà $ sva-h­daya-to«a-karÅ÷ kriyà vidhÃya & guïavati (niyate Cdivase )Óive muhÆrte % matim akaron mudita÷ pura-praveÓe // 1.85 // dvi-rada-radamayÅm atho7 mahÃ2rhÃæ $ sita-sita-pu«pa-bh­tÃæ maïi-pradÅpÃm & abhajata ÓivikÃæ ÓivÃya devÅ % tanayavatÅ praïipatya devatÃbhya÷ // 1.86 // puram atha purata÷ praveÓya patnÅæ $ sthavira-janÃ1nugatÃm apatya-nÃthÃm & n­-patir api jagÃma paura-saæghair % divam a-marair maghavÃn ivÃ7rcyamÃna÷ // 1.87 // bhavanam atha vigÃhya ÓÃkya-rÃjo $ bhava iva «aï-mukha-janmanà pratÅta÷ & idam idam iti har«a-pÆrïa-vaktro % bahu-vidha-pu«Âi-yaÓas-karaæ vyadhatta // 1.88 // iti nara-pati-putra-janma-v­ddhyà $ sa-jana-padaæ kapilÃ3hvayaæ puraæ tat & dhana-da-puram ivÃ7psaraso 'vakÅrïaæ % muditam abhÆn nala-(kÆbara-CkÆvara-)prasÆtau // 1.89 // [[iti (CÓrÅ-C)buddha-carite mahÃ-kÃvye bhagavat-prasÆtir nÃma prathama÷ sarga÷ -- 1 --]] à janmano janma-(jarÃ2nta-gasya CjarÃ2ntakasya $ tasyÃ7tma-jasyÃ8tma-jita÷ sa rÃjà & ahany ahany artha-gajÃ1Óva-mitrair % v­ddhiæ yayau sindhur ivÃ7mbu-vegai÷ // 2.1 // dhanasya ratnasya ca tasya tasya $ k­tÃ1-k­tasyai7va ca käcanasya & tadà hi (nai7kÃn sa nidhÅn avÃpa Cnai7kÃ3tma-nidhÅn avÃpi % mano-rathasyÃ7py ati-bhÃra-bhÆtÃn // 2.2 // ye padma-kalpair api ca dvi-pe1ndrair $ na maï¬alaæ Óakyam ihÃ7bhinetum & mado1tkaÂà haimavatà gajÃs te % vinÃ9pi yatnÃd upatasthur enam // 2.3 // nÃnÃ2Çka-cihnair nava-hema-bhÃï¬air $ (vibhÆ«itair Ca-bhÆ«itair )lamba-saÂais tathÃ9nyai÷ & saæcuk«ubhe cÃ7sya puraæ turaæ-gair % balena maitryà ca dhanena cÃ8ptai÷ // 2.4 // pu«ÂÃÓ ca tu«ÂÃÓ ca (tathÃ9sya CtadÃ9sya )rÃjye $ sÃdhvyo 'rajaskà guïavat-payaskÃ÷ & ud-agra-vatsai÷ sahità babhÆvur % bahvyo bahu-k«Åra-duhaÓ ca gÃva÷ // 2.5 // madhya-sthatÃæ tasya ripur jagÃma $ madhya-(stha-Csva-)bhÃva÷ prayayau su-h­ttvam & viÓe«ato dÃr¬hyam iyÃya mitraæ % dvÃv asya pak«Ãv a-paras tu (nÃ8sa CnÃÓam ) // 2.6 // tathÃ9sya mandÃ1nila-megha-Óabda÷ $ saudÃminÅ-kuï¬ala-(maï¬itÃ1bhra÷ Cmaï¬itÃ1Çga÷ ) // vinÃ9Óma-var«Ã1Óani-pÃta-do«ai÷ % kÃle ca deÓe pravavar«a deva÷ // 2.7 // ruroha (sasyaæ Csaæyak )phalavad yathar2tu $ tadÃ9-k­tenÃ7pi k­«i-Órameïa & tà eva (cÃ7syau7«adhayo Ccai7vau7«adhayo )rasena % sÃreïa cai7vÃ7bhy-adhikà babhÆvu÷ // 2.8 // ÓarÅra-saædeha-kare 'pi kÃle $ saægrÃma-saæmardae iva prav­tte & sva-sthÃ÷ sukhaæ cai7va nir-Ãmayaæ ca % prajaj¤ire (kÃla-vaÓena Cgarbha-dharÃÓ ca )nÃrya÷ // 2.9 // (p­thag vratibhyo Cyac ca pratibhvo )vibhave 'pi (garhye CÓakye $ na prÃrthayanti sma narÃ÷ parebhya÷ & abhyarthita÷ sÆk«ma-dhano 'pi (cÃ8ryas CcÃ7yaæ % tadà na kaÓ-cid vi-mukho babhÆva // 2.10 // (nÃ7-gauravo CnÃÓa vadho )bandhu«u nÃ7py a-dÃtà $ nai7vÃ7-vrato nÃ7n-­tiko na hiæsra÷ & ÃsÅt tadà kaÓ-cana tasya rÃjye % rÃj¤o yayÃter iva nÃhus.asya // 2.11 // udyÃna-devÃ3yatanÃ3ÓramÃïÃæ $ kÆpa-prapÃ-pu«kariïÅ-vanÃnÃm & cakru÷ kriyÃs tatra ca dharma-kÃmÃ÷ % praty-ak«ata÷ svargam ivo7palabhya // 2.12 // muktaÓ ca dur-bhik«a-bhayÃ3mayebhyo $ h­«Âo jana÷ (svargae Csvargam )ivÃ7bhireme & patnÅæ patir và mahi«Å patiæ và % paras-paraæ na vyabhiceratuÓ ca // 2.13 // kaÓ-cit si«eve rataye na kÃmaæ $ kÃmÃ1rtham arthaæ na jugopa kaÓ-cit & kaÓ-cid dhanÃ1rthaæ na cacÃra dharmaæ % dharmÃya kaÓ-cin na cakÃra hiæsÃm // 2.14 // steyÃ3dibhiÓ cÃ7py (aribhiÓ CabhitaÓ )ca na«Âaæ $ sva-sthaæ sva-cakraæ para-cakra-muktam & k«emaæ su-bhik«aæ ca babhÆva tasya % (purÃ9n-araïyasya CpurÃïy araïyÃni )yathai9va rëÂre // 2.15 // tadà hi taj-janmani tasya rÃj¤o $ manor ivÃ8ditya-sutasya rÃjye & cacÃra har«a÷ praïanÃÓa pÃpmà % jajvÃla dharma÷ kalu«a÷ ÓaÓÃma // 2.16 // evaæ-vidhà rÃja-(kulasya saæpat Csutasya tasya $ sarvÃ1rtha-siddhiÓ ca yato babhÆva & tato n­-pas tasya sutasya nÃma % sarvÃ1rtha-siddho 'yam iti pracakre // 2.17 // devÅ tu mÃyà vibudhar1«i-kalpaæ $ d­«Âvà viÓÃlaæ tanaya-prabhÃvam & jÃtaæ prahar«aæ na ÓaÓÃka so¬huæ % tato (nivÃsÃya Ca-vinÃÓÃya )divaæ jagÃma // 2.18 // tata÷ kumÃraæ sura-garbha-kalpaæ $ snehena bhÃvena ca nir-viÓe«am & mÃt­-«vasà mÃt­-sama-prabhÃvà % saævardhayÃm Ãtma-javad babhÆva // 2.19 // tata÷ sa bÃlÃ1rka ivo7daya-stha÷ $ samÅrito vahnir ivÃ7nilena & krameïa samyag vav­dhe kumÃras % tÃrÃ1dhipa÷ pak«ae ivÃ7-tamaske // 2.20 // tato mahÃ2rhÃïi ca candanÃni $ ratnÃ3valÅÓ cau7«adhibhi÷ sa-garbhÃ÷ & m­ga-prayuktÃn rathakÃæÓ ca haimÃn % Ãcakrire 'smai su-h­d-Ãlayebhya÷ // 2.21 // vayo-anu-rÆpÃïi ca bhÆ«aïÃni $ (hiraïmayÃn Chiraïmayà )hasti-(m­gÃ1ÓvakÃæÓ Cm­gÃ1ÓvakÃÓ )ca & (rathÃæÓ CrathÃÓ )ca (go-putraka-saæprayuktÃn CgÃvo vasana-prayuktà % (putrÅÓ CgantrÅÓ )ca cÃmÅkara-rÆpya-citrÃ÷ // 2.22 // evaæ sa tais tair vi«ayo1pacÃrair $ vayo-anu-rÆpair upacaryamÃïa÷ & bÃlo 'py a-bÃla-pratimo babhÆva % dh­tyà ca Óaucena dhiyà Óriyà ca // 2.23 // vayaÓ ca kaumÃram atÅtya (samyak Cmadhyaæ $ saæprÃpya (kÃle pratipatti-karma CbÃla÷ sa hi rÃja-sÆnu÷ ) // alpair ahobhir bahu-var«a-gamyà % jagrÃha vidyÃ÷ sva-kulÃ1nu-rÆpÃ÷ // 2.24 // nai÷Óreyasaæ tasya tu bhavyam arthaæ $ Órutvà purastÃd asitÃn mahar2«e÷ & kÃme«u saÇgaæ janayÃæ babhÆva % (vanÃni yÃyÃd iti ÓÃkya-rÃja÷ Cv­ddhir bhavac-chÃkya-kulasya rÃj¤a÷ ) // 2.25 // kulÃt tato 'smai sthira-ÓÅla-(yuktÃt CsaæyutÃt $ sÃdhvÅæ vapur-hrÅ-vinayo1papannÃm & yaÓo-dharÃæ nÃma yaÓo-viÓÃlÃæ % (vÃmÃ1bhidhÃnaæ CtulyÃ1bhidhÃnaæ )Óriyam ÃjuhÃva // 2.26 // (vidyotamÃno vapu«Ã pareïa CathÃ7-paraæ bhÆmi-pate÷ priyo 'yaæ $ sanat-kumÃra-pratima÷ kumÃra÷ & sÃ1rdhaæ tayà ÓÃkya-nare1ndra-vadhvà % Óacyà sahasrÃ1k«a ivÃ7bhireme // 2.27 // kiæ-cin mana÷-k«obha-karaæ pratÅpaæ $ (kathaæ na Ckathaæ-ca )paÓyed iti so 'nucintya & vÃsaæ n­-po (vyÃdiÓati Chy ÃdiÓati )sma tasmai % harmyo1dare«v eva na bhÆ-pracÃram // 2.28 // tata÷ Óarat-toya-da-pÃï¬are«u $ bhÆmau vimÃne«v iva räjite«u & harmye«u sarvar1tu-sukhÃ3Óraye«u % strÅïÃm udÃrair vijahÃra tÆryai÷ // 2.29 // kalair hi cÃmÅkara-baddha-kak«air $ nÃrÅ-karÃ1grÃ1bhihatair m­d-aÇgai÷ & varÃ1psaro-n­tya-samaiÓ ca n­tyai÷ % kailÃsavat tad bhavanaæ rarÃja // 2.30 // vÃgbhi÷ kalÃbhir lalitaiÓ ca (hÃvair ChÃrair $ madai÷ sa-khelair madhuraiÓ ca hÃsai÷ & taæ tatra nÃryo ramayÃæ babhÆvur % bhrÆ-va¤citair ardha-nirÅk«itaiÓ ca // 2.31 // (tata÷ sa CtataÓ ca )kÃmÃ3Óraya-paï¬itÃbhi÷ $ strÅbhir g­hÅto rati-karkaÓÃbhi÷ & vimÃna-p­«ÂhÃn na mahÅæ jagÃma % vimÃna-p­«thÃd iva puïya-karmà // 2.32 // n­-pas tu tasyai7va viv­ddhi-hetos $ tad-bhÃvinÃ9rthena ca codyamÃna÷ & Óame 'bhireme virarÃma pÃpÃd % bheje damaæ saævibabhÃja sÃdhÆn // 2.33 // nÃ7-dhÅravat kÃma-sukhe sasa¤je $ na saærara¤je vi-«amaæ jananyÃm & dh­tye9ndriyÃ1ÓvÃæÓ capalÃn vijigye % bandhÆæÓ ca paurÃæÓ ca guïair jigÃya // 2.34 // nÃ7dhyai«Âa du÷khÃya parasya vidyÃæ $ j¤Ãnaæ Óivaæ yat tu tad adhyagÅ«Âa & svÃbhya÷ prajÃbhyo hi yathà tathai9va % sarva-prajÃbhya÷ Óivam ÃÓaÓaæse // 2.35 // (bhaæ Ctaæ )bhÃsuraæ cÃ7ÇgirasÃ1dhi-devaæ $ yathÃvad Ãnarca tad-Ãyu«e sa÷ & juhÃva havyÃny a-k­Óe k­ÓÃnau % dadau dvi-jebhya÷ k­Óanaæ ca gÃÓ ca // 2.36 // sasnau ÓarÅraæ pavituæ manaÓ ca $ tÅrthÃ1mbubhiÓ cai7va guïÃ1mbubhiÓ ca & vedo1padi«Âaæ samam Ãtma-jaæ ca % somaæ papau ÓÃnti-sukhaæ ca hÃrdam // 2.37 // sÃntvaæ babhëe na ca nÃ7rthavad yaj $ jajalpa tattvaæ na ca vi-priyaæ yat & sÃntvaæ hy a-tattvaæ paru«aæ ca tattvaæ % hriyÃ9Óakan nÃ8tmana eva vaktum // 2.38 // i«Âe«v an-i«Âe«u ca kÃryavatsu $ na rÃga-do«Ã3ÓrayatÃæ prapede & Óivaæ si«eve (vyavahÃra-Óuddhaæ Ca-vyavahÃra-labdhaæ % yaj¤aæ hi mene na tathà (yathà tat CyathÃvat ) // 2.39 // ÃÓÃvate cÃ7bhigatÃya sadyo $ deyÃ1mbubhis tar«am (acechidi«Âa Cacecchidi«Âa ) // yuddhÃd ­te v­tta-paraÓvadhena % dvi¬-darpam udv­ttam abebhidi«Âa // 2.40 // ekaæ vininye sa jugopa sapta $ saptai7va tatyÃja rarak«a pa¤ca & prÃpa tri-vargaæ bubudhe tri-vargaæ % jaj¤e dvi-vargaæ prajahau dvi-vargam // 2.41 // k­tÃ1gaso 'pi pratipÃdya vadhyÃn $ nÃ7jÅghanan nÃ7pi ru«Ã dadarÓa & babandha sÃntvena phalena cai7tÃæs % tyÃgo 'pi te«Ãæ hy (a-nayÃya d­«Âa÷ Can-apÃya-d­«Âa÷ ) // 2.42 // Ãr«Ãïy acÃrÅt parama-vratÃni $ vairÃïy ahÃsÅc cira-saæbh­tÃni & yaÓÃæsi cÃ8pad-guïa-gandhavanti % rajÃæsy (ahÃr«Ån CahÃsÅn )malinÅ-karÃïi // 2.43 // na cÃ7jihÅr«Åd balim a-prav­ttaæ $ na cÃ7cikÅr«Åt para-vastv-abhidhyÃm & na cÃ7vivak«Åd dvi«atÃm a-dharmaæ % na (cÃ7vivak«Åd CcÃ7didhak«Åd )dh­dayena manyum // 2.44 // tasmiæs tathà bhÆmi-patau prav­tte $ bh­tyÃÓ ca paurÃÓ ca tathai9va ceru÷ & ÓamÃ3tmake cetasi viprasanne % prayukta-yogasya yathe2ndriyÃïi // 2.45 // kÃle tataÓ cÃru-payo-dharÃyÃæ $ yaÓo-dharÃyÃæ (sva-Csu-)yaÓo-dharÃyÃm & Óauddhodane rÃhu-sapatna-vaktro % jaj¤e suto rÃhula eva nÃmnà // 2.46 // athe7«Âa-putra÷ parama-pratÅta÷ $ kulasya v­ddhiæ prati bhÆmi-pÃla÷ & yathai9va putra-prasave nananda % tathai9va pautra-prasave nananda // 2.47 // (putrasya Cpautrasya )me putra-gato (mame7va Cmamai7va $ sneha÷ kathaæ syÃd iti jÃta-har«a÷ & kÃle sa taæ taæ vidhim Ãlalambe % putra-priya÷ svargam ivÃ8ruruk«an // 2.48 // sthitvà pathi prÃthamakalpikÃnÃæ $ rÃjar1«abhÃïÃæ yaÓasÃ9nvitÃnÃm & ÓuklÃny a-muktvÃ9pi tapÃæsy atapta % (yaj¤aiÓ Cyaj¤e )ca hiæsÃ-rahitair aya«Âa // 2.49 // ajÃjvali«ÂÃ7tha sa puïya-karmà $ n­-pa-Óriyà cai7va tapa÷-Óriyà ca & kulena v­ttena dhiyà ca dÅptas % teja÷ sahasrÃ1æÓur ivo7tsis­k«u÷ // 2.50 // svÃyaæbhuvaæ cÃ8rcikam arcayitvà $ jajÃpa putra-sthitaye sthita-ÓrÅ÷ & cakÃra karmÃïi ca du«-karÃïi % prajÃ÷ sis­k«u÷ ka ivÃ8di-kÃle // 2.51 // tatjyÃja Óastraæ vimamarÓa ÓÃstraæ $ Óamaæ si«eve niyamaæ vi«ehe & vaÓÅ9va kaæ-cid vi«ayaæ na bheje % pite9va sarvÃn vi«ayÃn dadarÓa // 2.52 // babhÃra rÃjyaæ sa hi putra-heto÷ $ putraæ kulÃ1rthaæ yaÓase kulaæ tu & svargÃya Óabdaæ divam Ãtma-hetor % dharmÃ1rtham Ãtma-sthitim ÃcakÃÇk«a // 2.53 // evaæ sa dharmaæ vi-vidhaæ cakÃra $ sadbhir nipÃtaæ ÓrutitaÓ ca siddham & d­«Âvà kathaæ putra-mukhaæ suto me % vanaæ na yÃyÃd iti nÃthamÃna÷ // 2.54 // rirak«i«anta÷ Óriyam Ãtma-(saæsthÃæ Csaæsthà $ rak«anti putrÃn bhuvi bhÆmi-pÃlÃ÷ & putraæ nare1ndra÷ sa tu dharma-kÃmo % rarak«a dharmÃd (vi«aye«u mu¤can Cvi«aye«v amu¤cat ) // 2.55 // vanam an-upama-sattvà bodhi-sattvÃs tu sarve $ vi«aya-sukha-rasa-j¤Ã jagmur utpanna-putrÃ÷ & ata upacita-karmà rƬha-mÆle 'pi hetau % sa ratim upasi«eve bodhim (Ãpan na yÃvat CÃpanna-yÃvat ) // 2.56 // [[iti (CÓrÅ-C)buddha-carite mahÃ-kÃvye 'nta÷-pura-vihÃro nÃma dvitÅya÷ sarga÷ -- 2 --]] tata÷ kadÃ-cin m­du-ÓÃdvalÃni $ puæs-kokilo1nnÃdita-pÃda-pÃni & ÓuÓrÃva padmÃ3kara-maï¬itÃni % (gÅtair CÓÅte )nibaddhÃni sa kÃnanÃni // 3.1 // Órutvà tata÷ strÅ-jana-vallabhÃnÃæ $ mano-j¤a-bhÃvaæ pura-kÃnanÃnÃm & bahi÷-prayÃïÃya cakÃra buddhim % antar-g­he nÃga ivÃ7varuddha÷ // 3.2 // tato n­-pas tasya niÓamya bhÃvaæ $ putrÃ1bhidhÃnasya mano-rathasya & snehasya lak«myà vayasaÓ ca yogyÃm % Ãj¤ÃpayÃm Ãsa vihÃra-yÃtrÃm // 3.3 // nivartayÃm Ãsa ca rÃja-mÃrge $ saæpÃtam Ãrtasya p­thag-janasya & mà bhÆt kumÃra÷ su-kumÃra-citta÷ % saævigna-cetà (iti Civa )manyamÃna÷ // 3.4 // praty-aÇga-hÅnÃn vikale1ndriyÃæÓ ca $ jÅrïÃ3turÃ3dÅn k­païÃæÓ ca (dik«u Cbhik«Æn ) // tata÷ samutsÃrya pareïa sÃmnà % ÓobhÃæ (parÃæ Cparà )rÃja-pathasya cakru÷ // 3.5 // tata÷ k­te ÓrÅmati rÃja-mÃrge $ ÓrÅmÃn vinÅtÃ1nucara÷ kumÃra÷ & prÃsÃda-p­«ÂhÃd avatÅrya kÃle % k­tÃ1bhyanuj¤o n­-pam abhyagacchat // 3.6 // atho7 nare1ndra÷ sutam ÃgatÃ1Óru÷ $ Óirasy upÃghrÃya ciraæ nirÅk«ya & gacche7ti cÃ8j¤Ãpayati sma vÃcà % snehÃn na cai7naæ manasà mumoca // 3.7 // tata÷ sa jÃmbÆnada-bhÃï¬a-bh­dbhir $ yuktaæ caturbhir nibh­tais turaæ-gai÷ & a-klÅba-(vidvac-Cvidyuc-)chuci-raÓmi-dhÃraæ % hiraïmayaæ syandanam Ãruroha // 3.8 // tata÷ prakÅrïo1jjvala-pu«pa-jÃlaæ $ vi«akta-mÃlyaæ pracalat-patÃkam & mÃrgaæ prapede sa-d­ÓÃ1nuyÃtraÓ % candra÷ sa-nak«atra ivÃ7ntarÅk«am // 3.9 // kautÆhalÃt sphÅtataraiÓ ca netrair $ (nÅlo1tpalÃ1rdhair CnÅlo1tpalÃ3bhair )iva (kÅryamÃïam CkÅryamÃïa÷ ) // Óanai÷ Óanai rÃja-pathaæ jagÃhe % paurai÷ sam-antÃd abhivÅk«yamÃïa÷ // 3.10 // taæ tu«Âuvu÷ saumya-guïena ke-cid $ vavandire dÅptatayà tathÃ9nye & saumukhyatas tu Óriyam asya ke-cid % vaipulyam ÃÓaæsi«ur Ãyu«aÓ ca // 3.11 // ni÷s­tya kubjÃÓ ca mahÃ-kulebhyo $ vyÆhÃÓ ca kairÃtaka-vÃmanÃnÃm & nÃrya÷ k­ÓebhyaÓ ca niveÓanebhyo % devÃ1nuyÃna-dhvajavat praïemu÷ // 3.12 // tata÷ kumÃra÷ khalu gacchatÅ7ti $ Órutvà striya÷ pre«ya-janÃt prav­ttim & did­k«ayà harmya-talÃni jagmur % janena mÃnyena k­tÃ1bhyanuj¤Ã÷ // 3.13 // tÃ÷ srasta-käcÅ-guïa-vighnitÃÓ ca $ supta-prabuddhÃ3kula-locanÃÓ ca & v­ttÃ1nta-vinyasta-vibhÆ«aïÃÓ ca % (kautÆhalenÃ7-nibh­tÃ÷ CkautÆhalenÃ7pi bh­tÃ÷ )parÅyu÷ // 3.14 // prÃsÃda-sopÃna-tala-praïÃdai÷ $ käcÅ-ravair nÆpura-nisvanaiÓ ca & (vitrÃsayantyo CvibhrÃmayantyo )g­ha-pak«i-saæghÃn % anyo-anya-vegÃæÓ ca samÃk«ipantya÷ // 3.15 // kÃsÃæ-cid ÃsÃæ tu varÃ1ÇganÃnÃæ $ jÃta-tvarÃïÃm api so1tsukÃnÃm & gatiæ gurutvÃj jag­hur viÓÃlÃ÷ % ÓroïÅ-rathÃ÷ pÅna-payo-dharÃÓ ca // 3.16 // ÓÅghraæ sam-arthÃ9pi tu gantum anyà $ gatiæ nijagrÃha yayau na tÆrïam & (hriyÃ9-pragalbhà vinigÆhamÃnà Chriyà pragalbhÃni nigÆhamÃnà % (raha÷-prayuktÃni Craha÷ prayuktÃni )vibhÆ«aïÃni // 3.17 // paras-paro1tpŬana-piï¬itÃnÃæ $ saæmarda-(saæk«obhita-CsaæÓobhita-)kuï¬alÃnÃm & tÃsÃæ tadà sa-svana-bhÆ«aïÃnÃæ % vÃtÃ1yane«v a-praÓamo babhÆva // 3.18 // vÃtÃ1yanebhyas tu vini÷s­tÃni $ paras-(parÃ3yÃsita-Cparo1pÃsita-)kuï¬alÃni & strÅïÃæ virejur mukha-paÇka-jÃni % saktÃni harmye«v iva paÇka-jÃni // 3.19 // tato vimÃnair yuvatÅ-(karÃlai÷ CkalÃpai÷ $ kautÆhalo1dghÃÂita-vÃta-yÃnai÷ & ÓrÅmat sam-antÃn nagaraæ babhÃse % viyad-vimÃnair iva sÃ1psarobhi÷ // 3.20 // vÃtÃ1yanÃnÃm a-viÓÃla-bhÃvÃd $ anyo-anya-gaï¬Ã1rpita-kuï¬alÃnÃm & mukhÃni reju÷ pramado1ttamÃnÃæ % baddhÃ÷ kalÃpà iva paÇka-jÃnÃm // 3.21 // (taæ tÃ÷ Ctasmin )kumÃraæ pathi vÅk«amÃïÃ÷ $ striyo babhur gÃm iva gantu-kÃmÃ÷ & Ærdhvo1n-mukhÃÓ cai7nam udÅk«amÃïà % narà babhur dyÃm iva gantu-kÃmÃ÷ // 3.22 // d­«Âvà ca taæ rÃja-sutaæ striyas tà $ jÃjvalyamÃnaæ vapu«Ã Óriyà ca & dhanyÃ9sya bhÃrye9ti Óanair avoca¤ % Óuddhair manobhi÷ khalu nÃ7nya-bhÃvÃt // 3.23 // ayaæ kila vyÃyata-pÅna-bÃhÆ $ rÆpeïa sÃ1k«Ãd iva pu«pa-ketu÷ & tyaktvà Óriyaæ dharmam upai«yatÅ7ti % tasmin (hi tà Chità )gauravam eva cakru÷ // 3.24 // kÅrïaæ tathà rÃja-pathaæ kumÃra÷ $ paurair vinÅtai÷ Óuci-dhÅra-ve«ai÷ & tat pÆrvam Ãlokya jahar«a kiæ-cin % mene punar-bhÃvam ivÃ8tmanaÓ ca // 3.25 // puraæ tu tat svargam iva prah­«Âaæ $ ÓuddhÃ1dhivÃsÃ÷ samavek«ya devÃ÷ & jÅrïaæ naraæ nirmamire prayÃtuæ % saæcodanÃ1rthaæ k«iti-pÃ3tma-jasya // 3.26 // tata÷ kumÃro jarayÃ9bhibhÆtaæ $ d­«Âvà narebhya÷ p­thag-Ãk­tiæ tam & uvÃca saægrÃhakam ÃgatÃ3sthas % tatrai7va ni«kampa-nivi«Âa-d­«Âi÷ // 3.27 // ka e«a bho÷ sÆta naro 'bhyupeta÷ $ keÓai÷ sitair ya«Âi-vi«akta-hasta÷ & bhrÆ-saæv­tÃ1k«a÷ ÓithilÃ3natÃ1Çga÷ % kiæ vikriyai9«Ã prak­tir yad-­cchà // 3.28 // ity evam ukta÷ sa ratha-praïetà $ nivedayÃm Ãsa n­-pÃ3tma-jÃya & saærak«yam apy artham a-do«a-darÓÅ % tair eva devai÷ k­ta-buddhi-moha÷ // 3.29 // rÆpasya (hantrÅ ChartrÅ )vyasanaæ balasya $ Óokasya yonir nidhanaæ ratÅnÃm & nÃÓa÷ sm­tÅnÃæ ripur indriyÃïÃm % e«Ã jarà nÃma yayai9«a bhagna÷ // 3.30 // pÅtaæ hy anenÃ7pi paya÷ ÓiÓutve $ kÃlena bhÆya÷ (paris­ptam Cparim­«Âam )urvyÃm & krameïa bhÆtvà ca yuvà vapu«mÃn % krameïa tenai7va jarÃm upeta÷ // 3.31 // ity evam ukte calita÷ sa kiæ-cid $ rÃjÃ3tma-ja÷ sÆtam idaæ babhëe & kim e«a do«o bhavità mamÃ7pÅ7ty % asmai tata÷ sÃrathir abhyuvÃca // 3.32 // Ãyu«mato 'py e«a vaya÷-(prakar«o Cprakar«Ãn $ ni÷-saæÓayaæ kÃla-vaÓena bhÃvÅ & evaæ jarÃæ rÆpa-vinÃÓayitrÅæ % jÃnÃti cai7ve7cchati (cai7va Ccai7«a )loka÷ // 3.33 // tata÷ sa pÆrvÃ3Óaya-Óuddha-buddhir $ vistÅrïa-kalpÃ3cita-puïya-karmà & Órutvà jarÃæ saævivije mahÃ4tmà % mahÃ2Óaner gho«am ivÃ7ntike gau÷ // 3.34 // ni÷Óvasya dÅrghaæ (sva-Óira÷ Csa Óira÷ )prakampya $ tamiæÓ ca jÅrïe viniveÓya cak«u÷ & tÃæ cai7va d­«Âvà janatÃæ sa-har«Ãæ % vÃkyaæ sa (saævigna Csaævignam )idaæ jagÃda // 3.35 // evaæ jarà hanti ca nir-viÓe«aæ $ sm­tiæ ca rÆpaæ ca parÃkramaæ ca & na cai7va saævegam upaiti loka÷ % praty-ak«ato 'pÅ8-d­Óam Åk«amÃïa÷ // 3.36 // evaæ gate sÆta nivartayÃ7ÓvÃn $ ÓÅghraæ g­hÃïy eva bhavÃn prayÃtu & udyÃna-bhÆmau hi kuto ratir me % jarÃ-(bhaye Cbhave )cetasi vartamÃne // 3.37 // athÃ8j¤ayà bhart­-sutasya tasya $ nivartayÃm Ãsa rathaæ niyantà & tata÷ kumÃro bhavanaæ tad eva % cintÃ-vaÓa÷ ÓÆnyam iva prapede // 3.38 // yadà tu tatrai7va na Óarma lebhe $ jarà jare9ti praparÅk«amÃïa÷ & tato nare1ndrÃ1numata÷ sa bhÆya÷ % krameïa tenai7va bahir jagÃma // 3.39 // athÃ7-paraæ vyÃdhi-parÅta-dehaæ $ tae eva devÃ÷ sas­jur manu«yam & d­«Âvà ca taæ sÃrathim Ãbabhëe % Óauddhodanis tad-gata-d­«Âir eva // 3.40 // sthÆlo1dara÷ ÓvÃsa-calac-charÅra÷ $ srastÃ1æsa-bÃhu÷ k­Óa-pÃïdu-gÃtra÷ & ambe9ti vÃcaæ karuïaæ bruvÃïa÷ % paraæ (samÃÓritya CsamÃÓli«ya )nara÷ ka e«a÷ // 3.41 // tato 'bravÅt sÃrathir asya saumya $ dhÃtu-prakopa-prabhava÷ prav­ddha÷ & rogÃ1bhidhÃna÷ su-mahÃn an-artha÷ % (Óakto CÓakro )api yenai7«a k­to 'sva-tantra÷ // 3.42 // ity ÆcivÃn rÃja-suta÷ sa bhÆyas $ taæ sÃ1nukampo naram Åk«amÃïa÷ & asyai7va (jÃto CjÃta÷ [sic; wrong sandhi in EHJ])p­thag e«a do«a÷ % sÃmÃnyato roga-bhayaæ prajÃnÃm // 3.43 // tato babhëe sa ratha-praïetà $ kumÃra sÃdhÃraïa e«a do«a÷ & evaæ hi rogaih paripŬyamÃno % rujÃ4turo har«am upaiti loka÷ // 3.44 // iti ÓrutÃ1rtha÷ sa vi«aïïa-cetÃ÷ $ prÃvepatÃ1mbÆ3rmi-gata÷ ÓaÓÅ9va & idaæ ca vÃkyaæ karuïÃyamÃna÷ % provÃca kiæ-cin-m­dunà svareïa // 3.45 // idaæ ca roga-vyasanaæ prajÃnÃæ $ paÓyaæÓ ca viÓrambham upaiti loka÷ & (vistÅrïam a-j¤Ãnam CvistÅrïa-vij¤Ãnam )aho narÃïÃæ % hasanti ye roga-bhayair a-muktÃ÷ // 3.46 // nivartyatÃæ sÆta (bahi÷-Cvahi÷-)prayÃïÃn $ nare1ndra-sadmai7va ratha÷ prayÃtu & Órutvà ca me roga-bhayaæ ratibhya÷ % pratyÃhataæ saækucatÅ7va ceta÷ // 3.47 // tato niv­tta÷ sa niv­tta-har«a÷ $ pradhyÃna-yukta÷ praviveÓa (veÓma Csadma ) // taæ dvis tathà prek«ya ca saæniv­ttaæ % (parye«aïaæ Cpury Ãgamaæ )bhÆmi-patiÓ cakÃra // 3.48 // Órutvà nimittaæ tu nivartanasya $ saætyaktam ÃtmÃnam anena mene & mÃrgasya ÓaucÃ1dhik­tÃya cai7va % cukroÓa ru«Âo 'pi ca no7gra-daï¬a÷ // 3.49 // bhÆyaÓ ca tasmai vidadhe sutÃya $ viÓe«a-yuktaæ vi«aya-(pracÃram CprakÃram ) // cale1ndriyatvÃd api (nÃma sakto CnÃ7pi Óakto % nÃ7smÃn vijahyÃd iti nÃthamÃna÷ // 3.50 // yadà ca ÓabdÃ3dibhir indriyÃ1rthair $ anta÷-pure nai7va suto 'sya reme & tato (bahir Cvahir )vyÃdiÓati sma yÃtrÃæ % rasÃ1ntaraæ syÃd iti manyamÃna÷ // 3.51 // snehÃc ca bhÃvaæ tanayasya buddhvà $ (sa rÃga-Csaævega-)do«Ãn a-vicintya kÃæÓ-cit & yogyÃ÷ samÃj¤Ãpayati sma tatra % kalÃsv abhij¤Ã iti vÃra-mukhyÃ÷ // 3.52 // tato viÓe«eïa nare1ndra-mÃrge $ sv-alaæk­te cai7va parÅk«ite ca & (vyatyasya CvyatyÃsya )sÆtaæ ca rathaæ ca rÃjà % prasthÃpayÃm Ãsa bahi÷ kumÃram // 3.53 // tatas tathà gacchati rÃja-putre $ tair eva devair vihito gatÃ1su÷ & taæ cai7va mÃrge m­tam uhyamÃnaæ % sÆta÷ kumÃraÓ ca dadarÓa nÃ7nya÷ // 3.54 // athÃ7bravÅd rÃja-suta÷ sa sÆtaæ $ naraiÓ caturbhir hriyate ka e«a÷ & dÅnair manu«yair anugamyamÃno % (<x> bhÆ«itaÓ cÃ7py Cyo bhÆ«ito 'ÓvÃsy- )avarudyate ca // 3.55 // tata÷ sa ÓuddhÃ3tmabhir eva devai÷ $ ÓuddhÃ1dhivÃsair abhibhÆta-cetÃ÷ & a-vÃcyam apy artham imaæ niyantà % (pravyÃjahÃrÃ7rthavad-ÅÓvarÃya CpravyÃjahÃrÃ7rtha-vid ÅÓvarÃya ) // 3.56 // buddhÅ1ndriya-prÃïa-guïair viyukta÷ $ supto vi-saæj¤as t­ïa-këÂha-bhÆta÷ & (saævardhya Csaæbadhya )saærak«ya ca yatnavadbhi÷ % (priya-priyais CpriyÃ1-priyais )tyajyatae e«a ko 'pi // 3.57 // iti praïetu÷ sa niÓamya vÃkyaæ $ saæcuk«ubhe kiæ-cid uvÃca cai7nam & kiæ (kevalo 'syai7va Ckevalasyai7va )janasya dharma÷ % sarva-prajÃnÃm ayam Å-d­Óo 'nta÷ // 3.58 // tata÷ praïetà vadati sma tasmai $ sarva-prajÃnÃm (idam Cayam )anta-(karma Ckarmà ) // hÅnasya madhyasya mahÃ4tmano và % sarvasya loke niyato vinÃÓa÷ // 3.59 // tata÷ sa dhÅro 'pi nare1ndra-sÆnu÷ $ Órutvai9va m­tyuæ vi«asÃda sadya÷ & aæsena saæÓli«ya ca kÆbarÃ1graæ % provÃca nihrÃdavatà svareïa // 3.60 // iyaæ ca ni«Âhà (niyatà Cniyataæ )prajÃnÃæ $ pramÃdyati tyakta-bhayaÓ ca loka÷ & manÃæsi ÓaÇke kaÂhinÃni nÌïÃæ % sva-sthÃs tathà hy adhvani vartamÃnÃ÷ // 3.61 // tasmÃd (ratha÷ Crathaæ )sÆta nivartyatÃæ no $ vihÃra-(bhÆmer CbhÆmau )na hi deÓa-kÃla÷ & jÃnan vinÃÓaæ katham (Ãrti-CÃrtti-)kÃle % sa-cetana÷ syÃd iha hi pramatta÷ // 3.62 // iti bruvÃïe 'pi narÃ1dhipÃ3tma-je $ nivartayÃm Ãsa sa nai7va taæ ratham & viÓe«a-yuktaæ tu nare1ndra-ÓÃsanÃt % sa padma-«aï¬aæ vanam eva niryayau // 3.63 // tata÷ Óivaæ kusumita-bÃla-pÃda-paæ $ paribhramat-pramudita-matta-kokilam & vimÃnavat (sa kamala-Csa-kamala-)cÃru-dÅrghikaæ % dadarÓa tad vanam iva nandanaæ vanam // 3.64 // varÃ1ÇganÃ-gaïa-kalilaæ n­-pÃ3tma-jas $ tato balÃd vanam (atinÅyate CabhinÅyate )sma tat & varÃ1psaro-(v­tam Cn­tyam )alakÃ2dhipÃ3layaæ % nava-vrato munir iva vighna-kÃtara÷ // 3.65 // [[iti (CÓrÅ-C)buddha-carite mahÃ-kÃvye saævego1tpattir nÃma t­tÅya÷ sarga÷ -- 3 --]] tatas tasmÃt puro1dyÃnÃt $ kautÆhala-cale3k«aïÃ÷ $ pratyujjagmur n­-pa-sutaæ % prÃptaæ varam iva striya÷ // 4.1 // abhigamya ca tÃs tasmai $ vismayo1tphulla-locanÃ÷ & cakrire samudÃcÃraæ % padma-koÓa-nibhai÷ karai÷ // 4.2 // tasthuÓ ca parivÃryai7naæ $ manmathÃ3k«ipta-cetasa÷ & niÓ-calai÷ priti-vikacai÷ % pibantya iva locanai÷ // 4.3 // taæ hi tà menire nÃrya÷ $ kÃmo vigrahavÃn iti & Óobhitaæ lak«aïair dÅptai÷ % saha-jair bhÆ«aïair iva // 4.4 // saumyatvÃc cai7va dhairyÃc ca $ kÃÓ-cid enaæ prajaj¤ire & avatÅrïo mahÅæ sÃ1k«Ãd % (gƬhÃ1æÓuÓ CsudhÃ2æÓuÓ )candra-mà (iti Civa ) // 4.5 // tasya tà vapu«Ã0k«iptà $ (nig­hÅtaæ CnirgrahÅtuæ )jaj­mbhire & anyo-anyaæ d­«Âibhir (hatvà Cgatvà % ÓanaiÓ ca viniÓaÓvasu÷ // 4.6 // evaæ tà d­«Âi-mÃtreïa $ nÃryo dad­Óur eva tam & na vyÃjahrur na jahasu÷ % prabhÃveïÃ7sya yantritÃ÷ // 4.7 // tÃs tathà tu nir-Ãrambhà $ d­«Âvà praïaya-viklavÃ÷ & puro-hita-suto dhÅmÃn % udÃyÅ vÃkyam abravÅt // 4.8 // sarvÃ÷ sarva-kalÃ-j¤Ã÷ stha $ bhÃva-grahaïa-paï¬itÃ÷ & rÆpa-cÃturya-saæpannÃ÷ % sva-guïair mukhyatÃæ gatÃ÷ // 4.9 // (Óobhayeta CÓobhayeta )guïair ebhir $ api tÃn uttarÃn kurÆn & kuverasyÃ7pi (cÃ8krŬaæ Cca krŬaæ % prÃg eva vasu-dhÃm imÃm // 4.10 // ÓaktÃÓ cÃlayituæ yÆyaæ $ vÅta-rÃgÃn ­«Ån api & apsarobhiÓ ca kalitÃn % grahÅtuæ vibudhÃn api // 4.11 // bhÃva-j¤Ãnena hÃvena $ (rÆpa-cÃturya-CcÃturyà rÆpa-)saæpadà & strÅïÃm eva ca ÓaktÃ÷ stha % saærÃge kiæ punar n­ïÃm // 4.12 // tÃsÃm evaæ-vidhÃnÃæ vo $ (viyuktÃnÃæ CniyuktÃnÃæ )sva-go-care & iyam evaæ-vidhà ce«Âà % na tu«Âo 'smy Ãrjavena va÷ // 4.13 // idaæ nava-vadhÆnÃæ vo $ hrÅ-niku¤cita-cak«u«Ãm & sa-d­Óaæ ce«Âitaæ hi syÃd % api và go-pa-yo«itÃm // 4.14 // (yad Cyady )api syÃd ayaæ (dhÅra÷ CvÅra÷ $ ÓrÅ-prabhÃvÃn mahÃn iti & strÅïÃm api mahat teja % ita÷ kÃryo 'tra niÓcaya÷ // 4.15 // purà hi kÃÓi-sundaryà $ veÓa-vadhvà mahÃn ­«i÷ & tìito 'bhÆt (padà vyÃso Cpada-nyÃsÃd % dur-dhar«o (devatair Cdaivatair )api // 4.16 // manthÃla-gautamo bhik«ur $ jaÇghayà (vÃra-CbÃla-)mukhyayà & piprÅ«uÓ ca tad-arthÃ1rthaæ % vy-asÆn niraharat purà // 4.17 // gautamaæ dÅrgha-tapasaæ $ mahar2«iæ dÅrgha-jÅvinam & yo«it saæto«ayÃm Ãsa % varïa-sthÃnÃ1varà satÅ // 4.18 // ­«yaÓ­Çgaæ muni-sutaæ $ tathai9va strÅ«v a-paï¬itam & upÃyair vi-vidhai÷ ÓÃntà % jagrÃha ca jahÃra ca // 4.19 // viÓvÃ-mitro mahar2«iÓ ca $ vigìho 'pi (mahat tapa÷ Cmahat-tapÃ÷ ) // (daÓa var«Ãïy ahar mene CdaÓa-var«Ãïy araïya-stho % gh­tÃcyÃ9psarasà h­ta÷ // 4.20 // evam-ÃdÅn ­«Åæs tÃæs tÃn $ anayan vikriyÃæ striya÷ & lalitaæ pÆrva-vayasaæ % kiæ punar n­-pate÷ sutam // 4.21 // tad evaæ sati viÓrabdhaæ $ prayatadhvaæ tathà yathà & iyaæ n­-pasya vaæÓa-ÓrÅr % ito na syÃt parÃÇ-mukhÅ // 4.22 // yà hi kÃÓ-cid yuvatayo $ haranti sa-d­Óaæ janam & nik­«Âo1tk­«Âayor bhÃvaæ % yà g­hïanti (tà tu [Wrong sandhi in EHJ??] Ctu tÃ÷ )striya÷ // 4.23 // ity udÃyi-vaca÷ Órutvà $ tà viddhà iva yo«ita÷ & samÃruruhur ÃtmÃnaæ % kumÃra-grahaïaæ prati // 4.24 // tà bhrÆbhi÷ prek«itair (hÃvair CbhÃvair $ hasitair (la¬itair Clalitair )gatai÷ & cakrur Ãk«epikÃÓ ce«Âà % bhÅta-bhÅtà ivÃ7ÇganÃ÷ // 4.25 // rÃj¤as tu viniyogena $ kumÃrasya ca mÃrdavÃt & (jahu÷ Cjahru÷ )k«ipram a-viÓrambhaæ % madena madanena ca // 4.26 // atha nÃrÅ-jana-v­ta÷ $ kumÃro vyacarad vanam & vÃsitÃ-yÆtha-sahitah % karÅ9va himavad vanam // 4.27 // sa tasmin kÃnane ramye $ jajvÃla strÅ-pura÷-sara÷ & ÃkrŬae iva (vibhrÃje CbabhrÃje % vivasvÃn apsaro-v­ta÷ // 4.28 // madenÃ7-varjità nÃma $ taæ kÃÓ-cit tatra yo«ita÷ & kaÂhinai÷ pasp­Óu÷ pÅnai÷ % (saæhatair CsaæghaÂÂair )valgubhi÷ stanai÷ // 4.29 // srastÃ1æsa-komalÃ3lamba- $ m­du-bÃhu-latÃ9-balà & an-­taæ skhalitaæ kÃ-cit % k­tvai9naæ sasvaje balÃt // 4.30 // kÃ-cit tÃmrÃ1dharau1«Âhena $ mukhenÃ8sava-gandhinà & viniÓaÓvÃsa karïe 'sya % rahasyaæ ÓrÆyatÃm iti // 4.31 // kÃ-cid Ãj¤ÃpayantÅ9va $ provÃcÃ8rdrÃ1nulepanà & iha bhaktiæ kuru«ve7ti % (hasta-saæÓle«a-lipsayà Chastaæ saæÓli«ya lipsayà ) // 4.32 // muhur muhur mada-vyÃja- $ srasta-nÅlÃ1æÓukÃ9-parà & Ãlak«ya-raÓanà reje % sphurad-vidyud iva k«apà // 4.33 // kÃÓ-cit kanaka-käcÅbhir $ mukharÃbhir itas tata÷ & babhramur darÓayantyo 'sya % ÓroïÅs tanv-aæÓukÃ3v­tÃ÷ // 4.34 // cÆta-ÓÃkhÃæ kusumitÃæ $ prag­hyÃ7nyà lalambire & su-varïa-kalaÓa-prakhyÃn % darÓayantya÷ payo-dharÃn // 4.35 // kÃ-cit padma-vanÃd etya $ sa-padmà padma-locanà & padma-vaktrasya pÃrÓve 'sya % padma-ÓrÅr iva tasthu«Å // 4.36 // madhuraæ gÅtam anv-arthaæ $ kÃ-cit sÃ1bhinayaæ jagau & taæ sva-sthaæ codayantÅ9va % va¤cito 'sÅ7ty avek«itai÷ // 4.37 // Óubhena vadanenÃ7nyà $ bhrÆ-kÃrmuka-vikar«iïà & prÃv­tyÃ7nucakÃrÃ7sya % ce«Âitaæ (dhÅra-CvÅra-)lÅlayà // 4.38 // pÅna-valgu-stanÅ kÃ-cid $ (dhÃsÃ3ghÆrïita-CvÃtÃ3ghÆrïita-)kuï¬alà & uccair avajahÃsai7naæ % samÃpnotu bhavÃn iti // 4.39 // apayÃntaæ tathai9vÃ7nyà $ babandhur mÃlya-dÃmabhi÷ & kÃÓ-cit sÃ3k«epa-madhurair % jag­hur vacanÃ1ÇkuÓai÷ // 4.40 // pratiyogÃ1rthinÅ kÃ-cid $ g­hÅtvà cÆta-vallarÅm & idaæ pu«paæ tu kasye7ti % papraccha mada-viklavà // 4.41 // kÃ-cit puru«avat k­tvà $ gatiæ saæsthÃnam eva ca & uvÃcai7naæ jita÷ strÅbhir % jaya bho p­thivÅm imÃm // 4.42 // atha lole3ksaïà kÃ-cij $ jighrantÅ nÅlam utpalam & kiæ-cin-mada-kalair vÃkyair % n­-pÃ3tma-jam abhëata // 4.43 // paÓya bhartaÓ citaæ cÆtaæ $ kusumair madhu-gandhibhi÷ & hema-pa¤jara-ruddho và % kokilo yatra kÆjati // 4.44 // a-Óoko d­ÓyatÃm e«a $ kÃmi-Óoka-vivardhana÷ & ruvanti bhramarà yatra % dahyamÃnà ivÃ7gninà // 4.45 // cÆta-ya«Âyà samÃÓli«Âo $ d­ÓyatÃæ tilaka-druma÷ & Óukla-vÃsà iva nara÷ % striyà pÅtÃ1Çga-rÃgayà // 4.46 // phullaæ (kurubakaæ Ckuruvakaæ )paÓya $ (nirbhuktÃ1laktaka-CnirmuktÃ1laktaka-)prabham & yo nakha-prabhayà strÅïÃæ % nirbhartsita ivÃ8nata÷ // 4.47 // bÃlÃ1-ÓokaÓ ca nicito $ d­ÓyatÃm e«a pallavai÷ & yo 'smÃkaæ hasta-ÓobhÃbhir % lajjamÃna iva sthita÷ // 4.48 // dÅrghikÃæ prÃv­tÃæ paÓya $ tÅra-jai÷ sindu-vÃrakai÷ & pÃï¬urÃ1æÓuka-saævÅtÃæ % ÓayÃnÃæ pramadÃm iva // 4.49 // d­ÓyatÃæ strÅ«u mÃhÃtmyaæ $ cakravÃko hy asau jale & p­«Âhata÷ pre«yavad bhÃryÃm % anuvarty- anugacchati // 4.50 // mattasya para-pu«Âasya $ ruvata÷ ÓrÆyatÃæ dhvani÷ & a-para÷ kokilo (anv-ak«aæ % pratiÓrutke9va Can-utka÷ pratiÓrutye7va )kÆjati // 4.51 // api nÃma vihaæ-gÃnÃæ $ (vasantenÃ8h­to CvasantenÃ8hito )mada÷ & na tu (cintayato 'cintyaæ CcintayataÓ cittaæ % janasya prÃj¤a-mÃnina÷ // 4.52 // ity evaæ tà yuvatayo $ manmatho1ddÃma-cetasa÷ & kumÃraæ vi-vidhais tais tair % upacakramire nayai÷ // 4.53 // evam Ãk«ipyamÃïo 'pi $ sa tu dhairyÃ3v­te1ndriya÷ & martavyam iti so1dvego % na jahar«a na (vivyathe Csismiye ) // 4.54 // tÃsÃæ (tattve 'n-avasthÃnaæ Ctattvena vasthÃnaæ $ d­«Âvà sa puru«o1ttama÷ & (samaæ vignena Csa-saævignena )dhÅreïa % cintayÃm Ãsa cetasà // 4.55 // kiæ (v imà Cvinà )nÃ7vagacchanti % capalaæ yauvanaæ striya÷ & yato rÆpeïa (saæmattaæ $ jarà yan Csaæpannaæ % jare9yaæ )nÃÓayi«yati // 4.56 // nÆnam età na paÓyanti $ kasya-cid roga-saæplavam & tathà h­«Âà bhayaæ tyaktvà % jagati vyÃdhi-dharmiïi // 4.57 // an-abhij¤ÃÓ ca su-vyaktaæ $ m­tyo÷ sarvÃ1pahÃriïa÷ & (tata÷ Ctathà )sva-sthà nir-(udvignÃ÷ CudvegÃ÷ % krŬanti ca hasanti ca // 4.58 // jarÃæ (vyÃdhiæ ca m­tyuæ Cm­tyuæ ca vyÃdhiæ )ca $ ko hi jÃnan sa-cetana÷ & sva-sthas ti«Âhen ni«Åded và % (Óayed Csuped )và kiæ punar haset // 4.59 // yas tu d­«Âvà paraæ jÅrïaæ $ vyÃdhitaæ m­tam eva ca & sva-stho bhavati no7dvigno % yathÃ9-cetÃs tathai9va sa÷ // 4.60 // viyujyamÃne (hi Capi )tarau $ pu«pair api phalair api & patati cchidyamÃne và % tarur anyo na Óocate // 4.61 // iti dhyÃna-paraæ d­«Âvà $ vi«ayebhyo gata-sp­ham & udÃyÅ nÅti-ÓÃstra-j¤as % tam uvÃca su-h­ttayà // 4.62 // ahaæ n­-patinà datta÷ $ sakhà tubhyaæ k«ama÷ kila & yasmÃt tvayi vivak«Ã me % tayà praïayavattayà // 4.63 // a-hitÃt prati«edhaÓ ca $ hite cÃ7nupravartanam & vyasane cÃ7-parityÃgas % tri-vidhaæ mitra-lak«aïam // 4.64 // so 'haæ maitrÅæ pratij¤Ãya $ puru«Ã1rthÃt parÃÇ-(mukha÷ Cmukham ) // yadi (tvà samupek«eya CtvÃæ samupek«eyaæ % na bhaven mitratà mayi // 4.65 // tad bravÅmi su-h­d bhÆtvà $ taruïasya vapu«mata÷ & idaæ na prati-rÆpaæ te % strÅ«v a-dÃk«iïyam Å-d­Óam // 4.66 // an-­tenÃ7pi nÃrÅïÃæ $ yuktaæ samanuvartanam & tad-vrŬÃ-parihÃrÃ1rtham % Ãtma-raty-artham eva ca // 4.67 // saænatis cÃ7nuv­ttiÓ ca $ strÅïÃæ h­daya-bandhanam & snehasya hi guïà yonir % mÃna-kÃmÃÓ ca yo«ita÷ // 4.68 // tad arhasi viÓÃlÃ1k«a $ h­daye 'pi parÃÇ-mukhe & rÆpasyÃ7syÃ7nu-rÆpeïa % dÃk«iïyenÃ7nuvartitum // 4.69 // dÃk«iïyam au«adhaæ strÅïÃæ $ dÃk«iïyaæ bhÆ«aïaæ param & dÃk«iïya-rahitaæ rÆpaæ % ni«-pu«pam iva kÃnanam // 4.70 // kiæ và dÃk«iïya-mÃtreïa $ bhÃvenÃ7stu parigraha÷ & vi«ayÃn dur-labhÃæl labdhvà % na hy avaj¤Ãtum arhasi // 4.71 // kÃmaæ param iti j¤Ãtvà $ devo 'pi hi puraæ-dara÷ & gautamasya mune÷ patnÅm % ahalyÃæ cakame purà // 4.72 // agastya÷ prÃrthayÃm Ãsa $ soma-bhÃryÃæ ca rohiïÅm & tasmÃt tat-sa-(d­ÓÅæ Cd­Óaæ )lebhe % lopÃ-mudrÃm iti Óruti÷ // 4.73 // (utathyasya Cautathyasya )ca bhÃryÃyÃæ $ mamatÃyÃæ mahÃ-(tapa÷ CtapÃ÷ ) // mÃrutyÃæ janayÃm Ãsa % bharad-vÃjaæ (b­has-Cv­has-)pati÷ // 4.74 // (b­has-Cv­has-)pater mahi«yÃæ ca $ juhvatyÃæ juhvatÃæ vara÷ & budhaæ vibudha-(karmÃïaæ CdharmÃïaæ % janayÃm Ãsa candra-mÃ÷ // 4.75 // kÃlÅm cai7va purà kanyÃæ $ jala-prabhava-saæbhavÃm & jagÃma yamunÃ-tÅre % jÃta-rÃga÷ parÃÓara÷ // 4.76 // mÃtaÇgyÃm ak«a-mÃlÃyÃæ $ garhitÃyÃæ riraæsayà & kapi¤jalÃ1daæ tanay.am % vasi«Âho 'janayan muni÷ // 4.77 // yayÃtiÓ cai7va rÃjar1«ir $ vayasy api vinirgate & viÓvÃcyÃ9psarasà sÃ1rdhaæ % reme caitrarathe vane // 4.78 // strÅ-saæsargaæ vinÃÓÃ1ntaæ $ pÃï¬ur j¤ÃtvÃ9pi kaurava÷ & mÃdrÅ-rÆpa-guïÃ3k«ipta÷ % si«eve kÃma-jam sukham // 4.79 // karÃla-janakaÓ cai7va $ h­tvà brÃhmaïa-kanyakÃm & avÃpa bhraæÓam apy (evaæ Ceva % na tu (seje na Ctyajec ca )manmatham // 4.80 // evam-Ãdyà mahÃ4tmÃno $ vi«ayÃn garhitÃn api & rati-hetor bubhujire % prÃg eva guïa-saæhitÃn // 4.81 // tvaæ punar nyÃyata÷ prÃptÃn $ balavÃn rÆpavÃn yuvà & vi«ayÃn avajÃnÃsi % yatra saktam idaæ jagat // 4.82 // iti Órutvà vacas tasya $ Ólak«ïam Ãgama-saæhitam & megha-stanita-nirgho«a÷ % kumÃra÷ pratyabhëata // 4.83 // upapannam idaæ vÃkyaæ $ sauhÃrda-vya¤jakaæ tvayi & atra ca tvÃ9nune«yÃmi % yatra mà du«Âhu manyase // 4.84 // nÃ7vajÃnÃmi (vi«ayÃn Cvi«ayä $ jÃne lokaæ tad-Ãtmakam & a-nityaæ tu jagan matvà % nÃ7tra me ramate mana÷ // 4.85 // jarà vyÃdhiÓ ca m­tyuÓ ca $ yadi na syÃd idaæ trayam & mamÃ7pi hi mano-j¤e«u % vi«aye«u ratir bhavet // 4.86 // nityaæ yady api hi strÅïÃm $ etad eva vapur bhavet & (do«avatsv api Csa-saævitkasya )kÃme«u % (kÃmaæ rajyeta me mana÷ CtathÃ9pi na rati÷ k«amà ) // 4.87 // yadà tu (jarayÃ0pÅtaæ Cjarayà pÅtaæ $ rÆpam ÃsÃæ bhavi«yati & Ãtmano 'py an-abhipretaæ % mohÃt tatra ratir bhavet // 4.88 // m­tyu-vyÃdhi-jarÃ-(dharmà Cdharmo $ m­tyu-vyÃdhi-jarÃ4tmabhi÷ & ramamÃïo (hy Capy )a-saævigna÷ % samÃno m­ga-pak«ibhi÷ // 4.89 // yad apy Ãttha mahÃ4tmÃnas $ te 'pi kÃmÃ3tmakà iti & saævego (atrai7va Catra na )kartavyo % yadà te«Ãm api k«aya÷ // 4.90 // mÃhÃtmyaæ na ca tan manye $ yatra sÃmÃnyata÷ k«aya÷ & vi«aye«u prasaktir và % yuktir và nÃ8tmavattayà // 4.91 // yad apy ÃtthÃ7n-­tenÃ7pi $ strÅ-jane vartyatÃm iti & an-­taæ nÃ7vagacchÃmi % dÃk«iïyenÃ7pi kiæ-cana // 4.92 // na cÃ7nuvartanaæ tan me $ rucitaæ yatra nÃ8rjavam & sarva-bhÃvena saæparko % yadi nÃ7sti dhig astu tat // 4.93 // (a-dhrÂe÷ Can-­te )ÓraddadhÃnasya $ saktasyÃ7-do«a-darÓina÷ & kiæ hi va¤cayitavyaæ syÃj % jÃta-rÃgasya cetasa÷ // 4.94 // va¤cayanti ca yady (evaæ Ceva $ jÃta-rÃgÃ÷ paras-param & nanu nai7va k«amaæ dra«Âuæ % narÃ÷ strÅïÃæ n­ïÃm striya÷ // 4.95 // tad evaæ sati du÷khÃ3rtaæ $ jarÃ-maraïa-(bhÃginam Cbhoginam ) // na mÃæ kÃme«v an-Ãrye«u % pratÃrayitum arhasi // 4.96 // aho 'ti-dhÅraæ balavac ca te manaÓ $ cale«u kÃme«u ca sÃra-darÓina÷ & bhaye (ati-tÅvre Capi tÅvre )vi«aye«u sajjase % nirÅk«amÃïo maraïÃ1dhvani prajÃ÷ // 4.97 // ahaæ punar bhÅrur atÅ1va-viklavo $ jarÃ-vipad-vyÃdhi-bhayaæ vicintayan & labhe na ÓÃntiæ na dh­tiæ kuto ratiæ % niÓÃmayan dÅptam ivÃ7gninà jagat // 4.98 // a-saæÓayaæ m­tyur iti prajÃnato $ narasya rÃgo h­di yasya jÃyate & ayomayÅæ tasya paraimi cetanÃæ % mahÃ-bhaye (rajyati Crak«ati )yo na roditi // 4.99 // atho7 kumÃraÓ ca viniÓcayÃ3tmikÃæ $ cakÃra kÃmÃ3Óraya-ghÃtinÅæ kathÃm & janasya cak«ur-gamanÅya-maï¬alo % mahÅ-dharaæ cÃ7stam iyÃya bhÃs-kara÷ // 4.100 // tato v­thÃ-dhÃrita-bhÆ«aïa-sraja÷ $ kalÃ-guïaiÓ ca praïayaiÓ ca ni«-phalai÷ & svae eva bhÃve vinig­hya manmathaæ % puraæ yayur bhagna-mano-rathÃ÷ striya÷ // 4.101 // tata÷ puro1dyÃna-gatÃæ jana-Óriyaæ $ nirÅk«ya sÃyaæ pratisaæh­tÃæ puna÷ & a-nityatÃæ sarva-gatÃæ vicintayan % viveÓa dhi«ïyaæ k«iti-pÃlakÃ3tma-ja÷ // 4.102 // tata÷ Órutvà rÃjà vi«aya-vi-mukhaæ tasya tu mano $ na ÓiÓye tÃæ rÃtriæ h­daya-gata-Óalyo gaja iva & atha ÓrÃnto mantre bahu-vi-vidha-mÃrge sa-sacivo % na so 'nyat kÃmebhyo niyamanam apaÓyat suta-mate÷ // 4.103 // [[iti (CÓrÅ-C)buddha-carite mahÃ-kÃvye strÅ-vighÃtano nÃma caturtha÷ sarga÷ -- 4 --]] sa tathà vi«ayair vilobhyamÃna÷ $ (paramÃ1rhair Cpara-mohair )api ÓÃkya-rÃja-sÆnu÷ & na jagÃma (dh­tiæ Cratiæ )na Óarma lebhe % h­daye siæha ivÃ7ti-digdha-viddha÷ // 5.1 // atha mantri-sutai÷ k«amai÷ kadÃ-cit $ sakhibhiÓ citra-kathai÷ k­tÃ1nuyÃtra÷ & vana-bhÆmi-did­k«ayà Óame3psur % nara-devÃ1numato (bahi÷ Cvahi÷ )pratasthe // 5.2 // nava-rukma-khalÅna-kiÇkiïÅkaæ $ pracalac-cÃmara-cÃru-hema-bhÃï¬am & abhiruhya sa (kanthakaæ CkaïÂhakaæ )sad-aÓvaæ % prayayau ketum iva drumÃ1b-ja-ketu÷ // 5.3 // sa (vik­«ÂatarÃæ Cnik­«ÂatarÃæ )vanÃ1nta-bhÆmiæ $ vana-lobhÃc ca yayau mahÅ-(guïÃc ca Cguïe1cchu÷ ) // salilo-urmi-vikÃra-sÅra-mÃrgÃæ % vasu-dhÃæ cai7va dadarÓa k­«yamÃïÃm // 5.4 // hala-bhinna-vikÅrïa-Óa«pa-darbhÃæ $ hata-sÆk«ma-krimi-(kÅÂa-CkÃï¬a-)jantu-kÅrïÃm & samavek«ya rasÃæ tathÃ-vidhÃæ tÃæ % sva-janasye7va (vadhe Cbadhe )bh­Óaæ ÓuÓoca // 5.5 // k­«ata÷ puru«ÃæÓ ca vÅk«amÃïa÷ $ pavanÃ1rkÃ1æÓu-rajo-vibhinna-varïÃn & vahana-klama-viklavÃæÓ ca dhuryÃn % paramÃ3rya÷ paramÃæ k­pÃæ cakÃra // 5.6 // avatÅrya tatas turaæ-ga-p­«ÂhÃc $ chanakair gÃæ (vyacarac chucà Cvyacarat Óucà )parÅta÷ & jagato janana-vyayaæ vicinvan % k­païaæ khalv idam ity uvÃca (cÃ8rta÷ CcÃ8rtta÷ ) // 5.7 // manasà ca viviktatÃm abhÅpsu÷ $ su-h­das tÃn anuyÃyino nivÃrya & (abhitaÓ cala-CabhitÃrala-)cÃru-parïavatyà % vi-jane mÆlam upeyivÃn sa jambvÃ÷ // 5.8 // ni«asÃda (sa yatra ÓaucavatyÃæ Cca patra-khoravatyÃæ $ bhuvi (vai¬Ærya-CvaidÆrya-)nikÃÓa-ÓÃdvalÃyÃm & jagata÷ prabhava-vyayau (vicinvan Cvicintya % manasaÓ ca sthiti-mÃrgam Ãlalambe // 5.9 // samavÃpta-mana÷-sthitiÓ ca sadyo $ vi«aye1cchÃ4dibhir ÃdhibhiÓ ca mukta÷ & sa-vitarka-vicÃram Ãpa ÓÃntaæ % prathamaæ dhyÃnam an-(Ãsrava-CÃÓrava-)prakÃram // 5.10 // adhigamya tato viveka-jaæ tu $ parama-prÅti-sukhaæ ((Cmana÷-C))samÃdhim & idam eva tata÷ paraæ pradadhyau % manasà loka-gatiæ (niÓÃmya CniÓamya )samyak // 5.11 // k­païaæ (bata Cvata )yaj jana÷ svayaæ sann $ a-(vaÓo Craso )vyÃdhi-jarÃ-vinÃÓa-(dharmà Cdharma÷ ) // jarayÃ0rditam Ãturaæ m­taæ và % param a-j¤o vijugupsate madÃ1ndha÷ // 5.12 // iha ced aham Å-d­Óa÷ svayaæ san $ vijugupseya paraæ tathÃ-sva-bhÃvam & na bhavet sa-d­Óaæ hi tat k«amaæ và % paramaæ dharmam imaæ vijÃnato me // 5.13 // iti tasya vipaÓyato yathÃvaj $ jagato vyÃdhi-jarÃ-vipatti-do«Ãn & bala-yauvana-jÅvita-(prav­tto Cprav­ttau % vijagÃmÃ8tma-gato mada÷ k«aïena // 5.14 // na jahar«a na cÃ7pi cÃ7nutepe $ vicikitsÃæ na yayau na tandri-nidre & na ca kÃma-guïe«u saærara¤je % na (vididve«a Cca didve«a )paraæ na cÃ7vamene // 5.15 // iti buddhir iyaæ ca nÅrajaskà $ vav­dhe tasya mahÃ4tmano viÓuddhà & puru«air a-parair a-d­ÓyamÃna÷ % puru«aÓ co7pasasarpa bhik«u-(ve«a÷ CveÓa÷ ) // 5.16 // nara-deva-sutas tam abhyap­cchad $ vada ko 'sÅ7ti ÓaÓaæsa so 'tha tasmai & (nara-puæ-Csa ca puæ-)gava janma-m­tyu-bhÅta÷ % Óramaïa÷ pravrajito 'smi mok«a-heto÷ // 5.17 // jagati k«aya-dharmake mumuk«ur $ m­gaye 'haæ Óivam a-k«ayaæ padaæ tat & sva-(jane 'nya-jane ca tulya-Cjano 'nya-janair a-tulya-)buddhir % vi«ayebhyo vini.vrtta-rÃga-do«a÷ // 5.18 // nivasan kva-cid eva v­k«a-mÆle $ vi-jane vÃ0yatane girau vane và & vicarÃmy a-parigraho nir-ÃÓa÷ % paramÃ1rthÃya yatho2papanna-(bhaik«a÷ Cbhik«u÷ ) // 5.19 // iti paÓyata eva rÃja-sÆnor $ idam uktvà sa nabha÷ samutpapÃta & sa hi tad-vapur anya-(buddha-Cbuddhi-)darÓÅ % sm­taye tasya sameyivÃn divau1kÃ÷ // 5.20 // gaganaæ kha-gavad gate ca tasmin $ n­-vara÷ saæjah­«e visismiye ca & upalabhya tataÓ ca dharma-saæj¤Ãm % abhiniryÃïa-vidhau matiæ cakÃra // 5.21 // tata indra-samo (jite1ndriyÃ1Óva÷ Cjite1ndriyaÓ ca $ pravivik«u÷ (puram aÓvam CparamÃ1Óvam )Ãruroha & (parivÃra-janaæ Cparivartya janaæ )tv avek«amÃïas % tata evÃ7bhimataæ vanaæ na bheje // 5.22 // sa jarÃ-maraïa-k«ayaæ cikÅr«ur $ vana-vÃsÃya matiæ sm­tau nidhÃya & praviveÓa puna÷ puraæ na kÃmÃd % vana-bhÆmer iva maï¬alaæ dvi-pe1ndra÷ // 5.23 // sukhità (bata Cvata )nirv­tà ca sà strÅ $ patir Å-(d­k«a ihÃ8yatÃ1k«a Cd­k tvam ivÃ8yatÃ1k«a )yasyÃ÷ & iti taæ samudÅk«ya rÃja-kanyà % praviÓantaæ pathi sÃ1¤jalir jagÃda // 5.24 // atha gho«am imaæ mahÃ2bhra-gho«a÷ $ pariÓuÓrÃva Óamaæ paraæ ca lebhe & (ÓrutavÃn sa CÓrutavÃæÓ ca )hi nirv­te9ti Óabdaæ % parinirvÃïa-vidhau matiæ cakÃra // 5.25 // atha käcana-Óaila-Ó­Çga-var«mà $ gaja-meghar1«abha-bÃhu-nisvanÃ1k«a÷ & k«ayam a-k«aya-dharma-jÃta-rÃga÷ % ÓaÓi-siæhÃ3nana-vikrama÷ prapede // 5.26 // m­ga-rÃja-gatis tato 'bhyagacchan $ n­-patiæ mantri-gaïair upÃsyamÃnam & samitau marutÃm iva jvalantaæ % maghavantaæ tri-dive sanat-kumÃra÷ // 5.27 // praïipatya ca sÃ1¤jalir babhëe $ diÓa mahyaæ nara-deva sÃdhv anuj¤Ãm & parivivraji«Ãmi mok«a-hetor % niyato hy asya janasya viprayoga÷ // 5.28 // iti tasya vaco niÓamya rÃjà $ kariïe9vÃ7bhihato drumaÓ cacÃla & kamala-pratime '¤jalau g­hÅtvà % vacanaæ ce7dam uvÃca (bëpa-Cvëpa-)kaïÂha÷ // 5.29 // pratisaæhara tÃta buddhim etÃæ $ na hi kÃlas tava dharma-saæÓrayasya & vayasi prathame matau calÃyÃæ % bahu-do«Ãæ hi vadanti dharma-caryÃm // 5.30 // vi«aye«u kutÆhale1ndriyasya $ vrata-khede«v a-sam-artha-niÓcayasya & taruïasya manaÓ calaty araïyÃd % an-abhij¤asya viÓe«ato (viveke Ca-vivekam ) // 5.31 // mama tu priya-dharma dharma-kÃlas $ tvayi lak«mÅm avas­jya (lak«ma-Clak«ya-)bhÆte & sthira-vikrama vikrameïa dharmas % tava hitvà tu guruæ bhaved a-dharma÷ // 5.32 // tad imaæ vyavasÃyam uts­ja $ tvaæ bhava tÃvan nirato g­ha-stha-dharme & puru«asya vaya÷-sukhÃni bhuktvà % ramaïÅyo hi tapo-vana-praveÓa÷ // 5.33 // iti vÃkyam idaæ niÓamya rÃj¤a÷ $ kalaviÇka-svara uttaraæ babhëe & yadi me pratibhÆÓ catur«u rÃjan % bhavasi tvaæ na tapo-vanaæ Órayi«ye // 5.34 // na bhaven maraïÃya jÅvitaæ me $ viharet svÃsthyam idam ca me na roga÷ & na ca yauvanam Ãk«ipej jarà me % na ca saæpattim (imÃæ hared CapÃhared )vipatti÷ // 5.35 // iti dur-labham artham ÆcivÃæsaæ $ tanay.am vÃkyam uvÃca ÓÃkya-rÃja÷ & tyaja buddhim (imÃm ati-CimÃæ gati-)prav­ttÃm % avahÃsyo 'ti-mano-(ratho 'Cratha-)kramaÓ ca // 5.36 // atha meru-gurur guruæ babhëe $ yadi nÃ7sti krama e«a (nÃ7smi CnÃ7sti )vÃrya÷ & ÓaraïÃj jvalanena dahyamÃnÃn % na hi (niÓcikrami«u÷ CniÓcikrami«uæ )k«amaæ grahÅtum // 5.37 // jagataÓ ca (yadà Cyathà )dhruvo viyogo $ (nanu Cna tu )dharmÃya varaæ (svayaæ-viyoga÷ Ctv ayaæ viyoga÷ ) // a-vaÓaæ nanu viprayojayen mÃm % a-k­ta-svÃ1rtham a-t­ptam eva m­tyu÷ // 5.38 // iti bhÆmi-patir niÓamya tasya $ vyavasÃyaæ tanayasya nirmumuk«o÷ & abhidhÃya na yÃsyatÅ7ti bhÆyo % vidadhe rak«aïam uttamÃæÓ ca kÃmÃn // 5.39 // sacivais tu nidarÓito yathÃvad $ bahu-mÃnÃt praïayÃc ca ÓÃstra-pÆrvam & guruïà ca nivÃrito 'Óru-pÃtai÷ % praviveÓÃ7vasathaæ tata÷ sa Óocan // 5.40 // cala-kuïdala-cumbitÃ3nanÃbhir $ ghana-niÓvÃsa-vikampita-stanÅbhi÷ & vanitÃbhir a-dhÅra-locanÃbhir % m­ga-ÓÃvÃbhir ivÃ7bhyudÅk«yamÃïa÷ // 5.41 // sa hi käcana-parvatÃ1vadÃto $ h­dayo1nmÃda-karo varÃ1ÇganÃnÃm & ÓravanÃ1Çga-vilocanÃ3tma-bhÃvÃn % vacana-sparÓa-vapur-guïair jahÃra // 5.42 // vigate divase tato vimÃnaæ $ vapu«Ã sÆrya iva pradÅpyamÃna÷ & timiraæ vijighÃæsur Ãtma-bhÃsà % ravir udyann iva merum Ãruroha // 5.43 // kanako1jjvala-dÅpta-dÅpa-v­k«aæ $ vara-kÃlÃ1guru-dhÆpa-pÆrïa-garbham & adhiruhya sa vajra-bhakti-citraæ % pravaraæ käcanam Ãsanaæ si«eve // 5.44 // tata uttamam (uttamÃ1ÇganÃs taæ CuttamÃÓ ca nÃryo $ niÓi tÆryair upatasthur indra-kalpam & himavac-chirasÅ7va candra-gaure % draviïe1ndrÃ3tma-jam apsaro-gaïau1ghÃ÷ // 5.45 // paramair api divya-tÆrya-kalpai÷ $ sa tu tair nai7va ratiæ yayau na har«am & paramÃ1rtha-sukhÃya tasya sÃdhor % abhiniÓcikrami«Ã yato na reme // 5.46 // atha tatra surais tapo-vari«Âhair $ a-kani«Âhair vyavasÃyam asya buddhvà & yugapat pramadÃ-janasya nidrà % vihitÃ0sÅd vik­tÃÓ ca gÃtra-ce«ÂÃ÷ // 5.47 // abhavac chayità hi tatra kÃ-cid $ viniveÓya pracale kare kapolam & dayitÃm api rukma-pattra-citrÃæ % kupite9vÃ7Çka-gatÃæ vihÃya vÅïÃm // 5.48 // vibabhau kara-lagna-veïur anyà $ stana-visrasta-sitÃ1æÓukà ÓayÃnà & ­ju-«aÂ-pada-paÇkti-ju«Âa-padmà % jala-phena-prahasat-taÂà nadÅ9va // 5.49 // nava-pu«kara-garbha-komalÃbhyÃæ $ tapanÅyo1jjvala-saægatÃ1Çga-dÃbhyÃm & svapiti sma (tathÃ9-parà Ctathà purà )bhujÃbhyÃæ % parirabhya priyavan m­d-aÇgam eva // 5.50 // nava-hÃÂaka-bhÆ«aïÃs tathÃ9nyà $ vasanaæ pÅtam an-uttamaæ vasÃnÃ÷ & a-vaÓà (ghana-nidrayà Cvata nidrayà )nipetur % gaja-bhagnà iva karïikÃra-ÓÃkhÃ÷ // 5.51 // avalambya gavÃ1k«a-pÃrÓvam anyà $ Óayità cÃpa-vibhugna-gÃtra-ya«Âi÷ & virarÃja vilambi-cÃru-hÃrà % racità toraïa-ÓÃla-bha¤jike9va // 5.52 // maïi-kuï¬ala-da«Âa-pattra-lekhaæ $ mukha-padmaæ vinataæ tathÃ9-parasyÃ÷ & Óata-pattram ivÃ7rdha-(vakra-Ccakra-)nìaæ % sthita-kÃraï¬ava-ghaÂÂitaæ cakÃÓe // 5.53 // a-parÃ÷ Óayità yatho2pavi«ÂÃ÷ $ stana-bhÃrair avanamyamÃna-gÃtrÃ÷ & upaguhya paras-paraæ virejur % bhuja-pÃÓais tapanÅya-pÃrihÃryai÷ // 5.54 // mahatÅæ parivÃdinÅæ ca kÃ-cid $ vanitÃ0liÇgya sakhÅm iva prasuptà & vijughÆrïa calat-su-varïa-(sÆtrà CsÆtrÃæ % vadanenÃ8kula-(yoktrakeïa Ckarïiko1jjvalena ) // 5.55 // païavaæ yuvatir bhujÃ1æsa-deÓÃd $ avavisraæsita-cÃru-pÃÓam anyà & sa-vilÃsa-ratÃ1nta-tÃntam Ærvor % vivare kÃntam ivÃ7bhinÅya ÓiÓye // 5.56 // a-parà babhur nimÅlitÃ1k«yo $ vipulÃ1k«yo 'pi Óubha-bhruvo 'pi satya÷ & pratisaækucitÃ1ravinda-koÓÃ÷ % savitary astam ite yathà nalinya÷ // 5.57 // ÓithilÃ3kula-mÆrdha-jà tathÃ9nyà $ jaghana-srasta-vibhÆ«aïÃ1æÓukÃ1ntà & aÓayi«Âa vikÅrïa-kaïÂha-sÆtrà % gaja-bhagnà (pratiyÃtanÃ1Çgane9va CpratipÃtitÃ1Çgane9va ) // 5.58 // a-parÃs tv a-vaÓà hriyà viyuktà $ dh­timatyo 'pi vapur-guïair upetÃ÷ & viniÓaÓvasur (ulbaïaæ Culvaïaæ )ÓayÃnà % (vik­tÃ÷ k«ipta-Cvik­tÃ3k«ipta-)bhujà jaj­mbhire ca // 5.59 // vyapaviddha-vibhÆ«aïa-srajo 'nyà $ (vis­tÃ3granthana-Cvis­tÃ1-granthana-)vÃsaso vi-saæj¤Ã÷ & a-nimÅlita-Óukla-niÓ-calÃ1k«yo % na vireju÷ Óayità gatÃ1su-kalpÃ÷ // 5.60 // viv­tÃ3sya-puÂà viv­ddha-(gÃtrÅ CgÃtrà $ prapatad-vaktra-jalà prakÃÓa-guhyà & a-parà mada-ghÆrïite9va ÓiÓye % na (babhÃse Cbabhëe )vik­taæ vapu÷ pupo«a // 5.61 // iti sattva-(kulÃ1nvayÃ1nu-rÆpaæ CkulÃ1nu-rÆpa-rÆpaæ $ vi-vidhaæ sa pramadÃ-jana÷ ÓayÃna÷ & sarasa÷ sa-d­Óaæ babhÃra rÆpaæ % pavanÃ3varjita-(rugna-Crugïa-)pu«karasya // 5.62 // samavek«ya (tathà tathà CtataÓ ca tÃ÷ )ÓayÃnà $ vik­tÃs tà yuvatÅr a-dhÅra-ce«ÂÃ÷ & guïavad-vapu«o 'pi valgu-(bhëà CbhÃso % n­-pa-sÆnu÷ sa vigarhayÃæ babhÆva // 5.63 // a-Óucir vik­taÓ ca jÅva-loke $ vanitÃnÃm ayam Å-d­Óa÷ sva-bhÃva÷ & vasanÃ3bharaïais tu va¤cyamÃna÷ % puru«a÷ strÅ-vi«aye«u rÃgam eti // 5.64 // vim­Óed yadi yo«itÃæ manu«ya÷ $ prak­tiæ svapna-vikÃram Å-d­Óaæ ca & dhruvam atra na vardhayet pramÃdaæ % guïa-saækalpa-hatas tu rÃgam eti // 5.65 // iti tasya tad-antaraæ viditvà $ niÓi niÓcikrami«Ã samudbabhÆva & avagamya manas tato 'sya devair % bhavana-dvÃram apÃv­taæ babhÆva // 5.66 // atha so 'vatatÃra harmya-p­«ÂhÃd $ yuvatÅs tÃ÷ Óayità vigarhamÃïa÷ & avatÅrya tataÓ ca nir-viÓaÇko % g­ha-kak«yÃæ (prathamÃæ Cprathamaæ )vinirjagÃma // 5.67 // tura-gÃ1vacaraæ sa bodhayitvà $ javinaæ chandakam ittham ity uvÃca & hayam Ãnaya kanthakaæ tvarÃvÃn % a-m­taæ- prÃptum ito 'dya ma yiyÃsà // 5.68 // h­di yà mama tu«Âir adya jÃtà $ vyavasÃyaÓ ca yathà (matau Cdh­tau )nivi«Âa÷ & vi-jane 'pi ca nÃthavÃn ivÃ7smi % dhruvam artho 'bhi-mukha÷ (sameta Csa me ya )i«Âa÷ // 5.69 // hriyam eva ca saænatiæ ca hitvà $ Óayità mat-pra-mukhe yathà yuvatya÷ & viv­te ca yathà svayaæ kapÃÂe % niyataæ yÃtum (ato mamÃ7dya Can-ÃmayÃya )kÃla÷ // 5.70 // pratig­hya tata÷ sa bhartur Ãj¤Ãæ $ viditÃ1rtho 'pi nare1ndra-ÓÃsanasya & manasÅ7va pareïa codyamÃnas % tura-gasyÃ8nayane matiæ cakÃra // 5.71 // atha hema-khalÅna-pÆrïa-vaktraæ $ laghu-ÓayyÃ3staraïo1pagƬha-p­«Âham & bala-sattva-(javÃ1nvayo1papannaæ Cjava-tvaro2papannaæ % sa varÃ1Óvaæ tam upÃninÃya bhartre // 5.72 // pratata-trika-puccha-mÆla-pÃr«ïiæ $ (nibh­ta-hrasva-Cnibh­taæ hrasva-)tanÆ-ja-(puccha-Cp­«Âha-)karïam & vinato1nnata-p­«Âha-kuk«i-pÃrÓvaæ % vipula-protha-lalÃÂa-kaÂhy-uraskam // 5.73 // upaguhya sa taæ viÓÃla-vak«Ã÷ $ kamalÃ3bhena ca sÃntvayan kareïa & madhurÃ1-k«arayà girà ÓaÓÃsa % dhvajinÅ-madhyam iva prave«Âu-kÃma÷ // 5.74 // bahuÓa÷ (kila Óatravo Ckali-Óatravo )nirastÃ÷ $ samare tvÃm adhiruhya pÃrthivena & aham apy a-m­taæ (padaæ Cparaæ )yathÃvat % tura-ga-Óre«Âha labheya tat kuru«va // 5.75 // su-labhÃ÷ khalu saæ-yuge sahÃyà $ vi«ayÃ1vÃpta-sukhe dhanÃ1rjane và & puru«asya tu dur-labhÃ÷ sahÃyÃ÷ % patitasyÃ8padi dharma-saæÓraye và // 5.76 // iha cai7va bhavanti ye sahÃyÃ÷ $ kalu«e (karmaïi Cdharmaïi )dharma-saæÓraye và & avagacchati me yathÃ9ntar-Ãtmà % niyataæ te 'pi janÃs tad-aæÓa-bhÃja÷ // 5.77 // tad idaæ parigamya dharma-yuktaæ $ mama niryÃïam (ito Cato )jagad-dhitÃya & tura-go1ttama vega-vikramÃbhyÃæ % prayatasvÃ8tma-hite jagad-dhite ca // 5.78 // iti su-h­dam ivÃ7nuÓi«ya k­tye $ tura-ga-varaæ n­-varo vanaæ yiyÃsu÷ & sitam asita-gati-dyutir vapu«mÃn % ravir iva ÓÃradam abhram Ãruroha // 5.79 // atha sa pariharan niÓÅtha-caï¬aæ $ parijana-bodha-karaæ dhvaniæ sad-aÓva÷ & vigata-hanu-rava÷ praÓÃnta-he«aÓ % cakita-vimukta-pada-(kramo Ckramà )jagÃma // 5.80 // kanaka-valaya-bhÆ«ita-prako«Âhai÷ $ kamala-nibhai÷ (kamalÃn iva CkamalÃni ca )pravidhya & avanata-tanavas tato 'sya yak«ÃÓ % cakita-(gatair Cgater )dadhire khurÃn karÃ1grai÷ // 5.81 // guru-parigha-kapÃÂa-saæv­tà yà $ na sukham api dvi-radair apÃvriyante & vrajati n­-pa-sute gata-svanÃs tÃ÷ % svayam abhavan viv­tÃ÷ pura÷ pratolya÷ // 5.82 // pitaram abhi-mukhaæ sutaæ ca bÃlaæ $ janam anuraktam an-uttamÃæ ca lak«mÅm & k­ta-matir apahÃya nir-vyapek«a÷ % pit­-nagarÃt sa tato vinirjagÃma // 5.83 // atha sa (vi-mala-Cvikaca-)paÇka-jÃ3yatÃ1k«a÷ $ puram avalokya nanÃda siæha-nÃdam & janana-maraïayor a-d­«Âa-pÃro % na (puram Cpunar )ahaæ kapilÃ3hvayaæ (prave«Âà Cpravi«Âà ) // 5.84 // iti vacanam idaæ niÓamya tasya $ draviïa-pate÷ pari«ad-gaïà nanandu÷ & pramudita-manasaÓ ca deva-saÇghà % vyavasita-pÃraïam ÃÓaÓaæsire 'smai // 5.85 // huta-vaha-vapu«o divau1kaso 'nye $ vyavasitam asya (su-du«-Cca du«-)karaæ viditvà & (ak­«ata Cakuruta )tuhine pathi prakÃÓaæ % ghana-vivara-pra«rtà ive7ndu-pÃdÃ÷ // 5.86 // aruïa-paru«a-(tÃram antarik«aæ CbhÃram antarÅk«aæ $ (sa ca su-bahÆni Csarasa-bahÆni )jagÃma yojanÃni // 5.87 // [[iti (CÓrÅ-C)buddha-carite mahÃ-kÃvye 'bhini«kramaïo nÃma pa¤cama÷ sarga÷ -- 5 --]] tato (muhÆrtÃ1bhyudite CmuhÆrte 'bhyudite $ jagac-cak«u«i bhÃs-kare & bhÃrgavasyÃ8Órama-padaæ % sa dadarÓa n­ïÃæ vara÷ // 6.1 // supta-viÓvasta-hariïaæ $ sva-stha-sthita-vihaæ-gamam & viÓrÃnta iva yad (d­«Âvà Cd­«Âà [sic] % k­tÃ1rtha iva cÃ7bhavat // 6.2 // sa vismaya-niv­tty-arthaæ $ tapa÷-pÆjÃ2rtham eva ca & svÃæ cÃ7nuvartitÃæ rak«aïn % aÓva-p­«ÂhÃd avÃtarat // 6.3 // avatÅrya ca pasparÓa $ nistÅrïam iti vÃjinam & chandakaæ cÃ7bravÅt prÅta÷ % snÃpayann iva cak«u«Ã // 6.4 // imaæ tÃrk«yo1pama-javaæ $ turaæ-gam anugacchatà & darÓità saumya mad-bhaktir % vikramaÓ cÃ7yam Ãtmana÷ // 6.5 // sarvathÃ9smy anya-kÃryo 'pi $ g­hÅto bhavatà h­di & bhart­-snehaÓ ca yasyÃ7yam % Å-d­Óa÷ (Óaktir CÓakta )eva ca // 6.6 // a-snigdho 'pi sam-artho 'sti $ ni÷-sÃmarthyo 'pi bhaktimÃn & bhaktimÃæs cai7va ÓaktaÓ ca % dur-labhas tvad-vidho bhuvi // 6.7 // tat prÅto 'smi tavÃ7nena $ mahÃ-bhÃgena karmaïà & (yasya te Cd­Óyate )mayi bhÃvo 'yaæ % phalebhyo 'pi parÃÇ-(mukha÷ Cmukhe ) // 6.8 // ko janasya phala-sthasya $ na syÃd abhi-mukho jana÷ & janÅ-bhavati bhÆyi«Âhaæ % sva-jano 'pi viparyaye // 6.9 // kulÃ1rthaæ dhÃryate putra÷ $ po«Ã1rthaæ sevyate pità & (ÃÓayÃc chli«yati CÃÓayÃ0Óli«yati )jagan % nÃ7sti ni«-(kÃraïà svatà CkÃraïÃ1-svatà ) // 6.10 // kim uktvà bahu saæk«epÃt $ k­taæ me su-mahat priyam & nivartasvÃ7Óvam ÃdÃya % saæprÃpto 'smÅ8psitaæ (padam Cvanam ) // 6.11 // ity uktvà sa mahÃ-bÃhur $ anuÓaæsa-cikÅr«ayà & bhÆ«aïÃny avamucyÃ7smai % saætapta-manase dadau // 6.12 // (mukuÂÃd dÅpa-CmukuÂo1ddÅpta-)karmÃïaæ $ maïim ÃdÃya bhÃsvaram & bruvan vÃkyam idaæ tasthau % sÃ3ditya iva mandara÷ // 6.13 // anena maïinà chanda $ praïamya bahuÓo n­-pa÷ & vij¤Ãpyo 'mukta-viÓrambhaæ % saætÃpa-viniv­ttaye // 6.14 // (janma-CjarÃ-)maraïa-nÃÓÃ1rthaæ $ pravi«Âo 'smi tapo-vanam & na khalu svarga-tar«eïa % nÃ7-snehena na manyunà // 6.15 // tad evam abhini«krÃntaæ $ na mÃæ Óocitum arhasi & bhÆtvÃ9pi hi ciraæ Óle«a÷ % kÃlena na bhavi«yati // 6.16 // dhruvo yasmÃc ca viÓle«as $ tasmÃn mok«Ãya me mati÷ & viprayoga÷ kathaæ na syÃd % bhÆyo 'pi sva-(janÃd iti CjanÃ3dibhi÷ ) // 6.17 // Óoka-tyÃgÃya ni«krÃntaæ $ na mÃæ Óocitum arhasi & Óoka-hetu«u kÃme«u % saktÃ÷ ÓocyÃs tu rÃgiïa÷ // 6.18 // ayaæ ca kila pÆrve«Ãm $ asmÃkaæ niÓcaya÷ sthira÷ & iti (dÃyÃdya-CdÃyÃ3da-)bhÆtena % na Óocyo 'smi pathà vrajan // 6.19 // bhavanti hy artha-dÃyÃ3dÃ÷ $ puru«asya viparyaye & p­thivyÃæ dharma-dÃyÃ3dÃ÷ % dur-labhÃs tu na santi và // 6.20 // yad api syÃd a-samaye $ yÃto vanam asÃv iti & a-kÃlo nÃ7sti dharmasya % jÅvite ca¤cale sati // 6.21 // tasmÃd adyai7va me ÓreyaÓ $ cetavyam iti niÓcaya÷ & jÅvite ko hi viÓrambho % m­tyau praty-arthini sthite // 6.22 // evam-Ãdi tvayà saumya $ vij¤Ãpyo vasu-dhÃ2dhipa÷ & prayatethÃs tathà cai7va % yathà mÃæ na smared api // 6.23 // api nairguïyam asmÃkaæ $ vÃcyaæ nara-patau tvayà & nairguïyÃt tyajyate sneha÷ % sneha-tyÃgÃn na Óocyate // 6.24 // iti vÃkyam idaæ Órutvà $ chanda÷ saætÃpa-viklava÷ & (bëpa-Cvëpa-)grathitayà vÃcà % pratyuvÃca k­tÃ1¤jali÷ // 6.25 // anena tava bhÃvena $ bÃndhavÃ3yÃsa-dÃyinà & bharta÷ sÅdati me ceto % nadÅ-paÇkae iva dvi-pa÷ // 6.26 // kasya no7tpÃdayed (bëpaæ Cvëpaæ $ niÓcayas te 'yam Å-d­Óa÷ & ayomaye 'pi h­daye % kiæ puna÷ sneha-viklave // 6.27 // vimÃna-ÓayanÃ1rhaæ hi $ saukumÃryam idaæ kva ca & khara-darbhÃ1ÇkuravatÅ % tapo-vana-mahÅ kva ca // 6.28 // Órutvà tu vyavasÃyaæ te $ yad aÓvo 'yaæ (mayÃ0h­ta÷ Cmayà h­ta÷ ) // balÃt-kÃreïa tan nÃtha % daivenai7vÃ7smi kÃrita÷ // 6.29 // kathaæ hy Ãtma-vaÓo jÃnan $ vyavasÃyam imaæ tava & upÃnayeyaæ tura-gaæ % Óokaæ kapila-(vÃstuna÷ Cvastuna÷ ) // 6.30 // tan nÃ7rhasi mahÃ-bÃho $ vihÃtuæ putra-lÃlasam & snigdhaæ v­ddhaæ ca rÃjÃnaæ % sad-dharmam iva nÃstika÷ // 6.31 // saævardhana-pariÓrÃntÃæ $ dvitÅyÃæ tÃæ ca mÃtaram & (devÅæ Cdeva )nÃ7rhasi vismartuæ % k­ta-ghna iva sat-kriyÃm // 6.32 // bÃla-putrÃæ guïavatÅæ $ kula-ÓlÃghyÃæ pati-vratÃm & devÅm arhasi na tyaktuæ % (klÅba÷ CklÅva÷ )prÃptÃm iva Óriyam // 6.33 // putraæ yÃÓodharaæ ÓlÃghyaæ $ yaÓo-dharma-bh­tÃæ (varam Cvara÷ ) // bÃlam arhasi na tyaktuæ % vyasanÅ9vo7ttamaæ yaÓa÷ // 6.34 // atha bandhuæ ca rÃjyaæ ca $ tyaktum eva k­tà mati÷ & mÃæ nÃ7rhasi vibho tyaktuæ % tvat-pÃdau hi gatir mama // 6.35 // nÃ7smi yÃtuæ puraæ Óakto $ dahyamÃnena cetasà & tvÃm araïye parityajya % su-(mantra Cmitra )iva rÃghavam // 6.36 // kiæ hi vak«yati (mÃæ rÃjà CrÃjà mÃæ $ tvad-­te nagaraæ gatam & vak«yÃmy ucita-darÓitvÃt % kiæ tavÃ7nta÷-purÃïi và // 6.37 // yad apy ÃtthÃ7pi nairguïyaæ $ vÃcyaæ nara-patÃv iti & kiæ tad vak«yÃmy a-bhÆtaæ te % nir-do«asya muner iva // 6.38 // h­dayena sa-lajjena $ jihvayà sajjamÃnayà & ahaæ yady-api và brÆyÃæ % kas tac chraddhÃtum arhati // 6.39 // yo hi candra-masas (taik«ïyaæ Ctaik«ïya [sic] $ kathayec chraddadhÅta và & sa do«Ãæs tava do«a-j¤a % kathayec chraddadhÅta và // 6.40 // sÃ1nukroÓasya satataæ $ nityaæ karuïa-vedina÷ & snigdha-tyÃgo na sa-d­Óo % nivartasva prasÅda me // 6.41 // iti ÓokÃ1bhibhÆtasya $ Órutvà chandasya bhëitam & sva-stha÷ paramayà dh­tyà % jagÃda vadatÃæ vara÷ // 6.42 // mad-viyogaæ prati cchanda $ saætÃpas tyajyatÃm ayam & nÃnÃ-bhÃvo hi niyataæ % p­thag-jÃti«u dehi«u // 6.43 // sva-janaæ yady-api snehÃn $ na (tyajeyam ahaæ svayam Ctyajeyaæ mumuk«ayà ) // m­tyur anyo-anyam a-vaÓÃn % asmÃn saætyÃjayi«yati // 6.44 // mahatyà t­«ïayà du÷khair $ garbheïÃ7smi yayà dh­ta÷ & tasyà ni«-phala-yatnÃyÃ÷ % kvÃ7haæ mÃtu÷ kva sà mama // 6.45 // vÃsa-v­k«e samÃgamya $ vigacchanti yathÃ9ï¬a-jÃ÷ & niyataæ viprayogÃ1ntas % tathà bhÆta-samÃgama÷ // 6.46 // sametya ca yathà bhÆyo $ vyapayÃnti (balÃhakÃ÷ CvalÃhakÃ÷ ) // saæyogo viprayogaÓ ca % tathà me prÃïinÃæ mata÷ // 6.47 // yasmÃd yÃti ca loko 'yaæ $ vipralabhya paraæ-param & mamatvaæ na k«amaæ tasmÃt % svapna-bhÆte samÃgame // 6.48 // saha-jena viyujyante $ parïa-rÃgeïa pÃda-pÃ÷ & anyenÃ7nyasya viÓle«a÷ % kiæ punar na bhavi«yati // 6.49 // tad evaæ sati saætÃpaæ $ mà kÃr«Å÷ saumya gamyatÃm & lambate yadi tu sneho % gatvÃ9pi punar Ãvraja // 6.50 // brÆyÃÓ (cÃ7smat-k­tÃ1pek«aæ CcÃ7smÃsv an-Ãk«epaæ $ janaæ kapila-(vÃstuni Cvastuni ) // tyajyatÃæ tad-gata÷ sneha÷ % ÓrÆyatÃæ cÃ7sya niÓcaya÷ // 6.51 // k«ipram e«yati và k­tvà $ janma-m­tyu-k«ayaæ kila & a-k­tÃ1rtho nir-(Ãrambho CÃlambo % nidhanaæ yÃsyatÅ7ti và // 6.52 // iti tasya vaca÷ Órutvà $ kanthakas tura-go1ttama÷ & jihvayà lilihe pÃdau % (bëpam Cvëpam )u«ïaæ mumoca ca // 6.53 // jÃlinà svastikÃ1Çkena $ (cakra-Cvakra-)madhyena pÃïinà & ÃmamarÓa kumÃras taæ % babhëe ca vayasyavat // 6.54 // mu¤ca kanthaka mà (bëpaæ Cvëpaæ $ darÓite9yaæ sad-aÓvatà & m­«yatÃæ sa-phala÷ ÓÅghraæ % Óramas te 'yaæ bhavi«yati // 6.55 // maïit-saruæ chandaka-hasta-saæsthaæ $ tata÷ sa dhÅro niÓitaæ g­hÅtvà & koÓÃd asiæ käcana-bhakti-citraæ % (bilÃd CvilÃd )ivÃ8ÓÅ-vi«am udbabarha // 6.56 // ni«kÃsya taæ cadutpala-pattra-nÅlaæ $ ciccheda citraæ mukuÂaæ sa-keÓam & vikÅryamÃïÃ1æÓukam antarÅk«e % cik«epa cai7naæ sarasÅ7va haæsam // 6.57 // pÆjÃ2bhilëeïa ca bÃhumÃnyÃd $ divau1kasas taæ jag­hu÷ praviddham & yathÃvad enaæ divi deva-saÇghà % divyair viÓe«air mahayÃæ ca cakru÷ // 6.58 // muktvà tv alaækÃra-kalatravattÃæ $ ÓrÅ-vipravÃsaæ ÓirasaÓ ca k­tvà & d­«ÂvÃ9æÓukaæ käcana-haæsa-(cihnaæ Ccitram % vanyaæ sa dhÅro 'bhicakÃÇk«a vÃsa÷ // 6.59 // tato m­ga-vyÃdha-vapur divau1kà $ bhÃvaæ viditvÃ9sya viÓuddha-bhÃva÷ & këÃya-vastro 'bhiyayau samÅpaæ % taæ ÓÃkya-rÃja-prabhavo 'bhyuvÃca // 6.60 // Óivaæ ca këÃyam ­«i-dhvajas te $ na yujyate hiæsram idaæ dhanuÓ ca & tat saumya yady asti na saktir atra % mahyaæ prayacche7dam idaæ g­hÃïa // 6.61 // vyÃdho 'bravÅt kÃma-da kÃmam ÃrÃd $ anena viÓvÃsya m­gÃn (nihanmi Cnihatya ) // arthas tu Óakro1pama yady anena hanta % pratÅcchÃ8naya Óuklam etat // 6.62 // pareïa har«eïa tata÷ sa vanyaæ $ jagrÃha vÃso 'æÓukam utsasarja & vyÃdhas tu divyaæ vapur eva bibhrat % tac chuklam ÃdÃya divaæ jagÃma // 6.63 // tata÷ kumÃraÓ ca sa cÃ7Óva-go-pas $ tasmiæs tathà yÃti visismiyÃte & Ãraïyake vÃsasi cai7va bhÆyas % tasminn akÃr«ÂÃæ bahu-mÃnam ÃÓu // 6.64 // chandaæ tata÷ sÃ1Óru-mukhaæ vis­jya $ këÃya-(saæbh­d dh­ti-Csaævid v­ta-)kÅrti-bh­t sa÷ & yenÃ8Óramas tena yayau mahÃ4tmà % saædhyÃ2bhra-saævÅta (ivo7¬u-CivÃ7dri-)rÃja÷ // 6.65 // tatas tathà bhartari rÃjya-ni÷-sp­he $ tapo-vanaæ yÃti vi-varïa-vÃsasi & bhujau samutk«ipya tata÷ sa vÃji-bh­d % bh­Óaæ vicukroÓa papÃta ca k«itau // 6.66 // vilokya bhÆyaÓ ca ruroda sa-svaraæ $ hayaæ bhujÃbhyÃm upaguhya kanthakam & tato nir-ÃÓo vilapan muhur muhur % yayau ÓarÅreïa puraæ na cetasà // 6.67 // kva-cit pradadhyau vilalÃpa ca kva-cit $ kva-cit pracaskhÃla papÃta ca kva-cit & ato vrajan bhakti-vaÓena du÷khitaÓ % cacÃra bahvÅr (avasa÷ Ca-vaÓa÷ )pathi kriyÃ÷ // 6.68 // [[iti (CÓrÅ-C)buddha-carite mahÃ-kÃvye chandaka-(nivartano Cnivartanaæ )nÃma «a«Âha÷ sarga÷ -- 6 --]] tato vis­jyÃ7Óru-mukhaæ rudantaæ $ chandaæ vana-cchandatayà nir-Ãstha÷ & sarvÃ1rtha-siddho vapu«Ã9bhibhÆya % tam ÃÓramaæ (siddha Csiddham )iva prapede // 7.1 // sa rÃja-sÆnur m­ga-rÃja-gÃmÅ $ m­gÃ1jiraæ tan m­gavat pravi«Âa÷ & lak«mÅ-viyukto 'pi ÓarÅra-lak«myà % cak«Ææ«i sarvÃ3ÓramiïÃæ jahÃra // 7.2 // sthità hi hasta-stha-yugÃs tathai9va $ kautÆhalÃc cakra-dharÃ÷ sa-dÃrÃ÷ & tam indra-kalpaæ dad­Óur na jagmur % dhuryà ivÃ7rdhÃ1vanatai÷ Óirobhi÷ // 7.3 // viprÃÓ ca gatvà bahir idhma-heto÷ $ prÃptÃ÷ samit-pu«pa-pavitra-hastÃ÷ & tapa÷-pradhÃnÃ÷ k­ta-buddhayo 'pi % taæ dra«Âum Åyur na maÂhÃn abhÅyu÷ // 7.4 // h­«ÂÃÓ ca kekà mumucur mayÆrà $ d­«ÂvÃ9mbu-daæ nÅlam (ivo7nnamanta÷ Civo7nnamantaæ ) // Óa«pÃïi hitvÃ9bhi-mukhÃÓ ca tasthur % m­gÃÓ calÃ1k«Ã m­ga-cÃriïaÓ ca // 7.5 // d­«Âvà tam ik«vÃku-kula-pradÅpaæ $ jvalantam udyantam ivÃ7æÓumantam & k­te 'pi dohe janita-pramodÃ÷ % prasusruvur homa-duhaÓ ca gÃva÷ // 7.6 // kaÓ-cid vasÆnÃm ayam a«Âama÷ syÃt $ syÃd aÓvinor anyataraÓ cyuto (và Catra ) // uccerur uccair iti tatra vÃcas % tad-darÓanÃd vismaya-jà munÅnÃm // 7.7 // lekhar1«abhasye7va vapur dvitÅyaæ $ dhÃme9va lokasya carÃ1-carasya & sa dyotayÃm Ãsa vanaæ hi k­tsnaæ % yad-­cchayà sÆrya ivÃ7vatÅrïa÷ // 7.8 // tata÷ sa tair ÃÓramibhir yathÃvad $ abhyarcitaÓ co7panimantritaÓ ca & pratyarcayÃæ dharma-bh­to babhÆva % svareïa (sÃ1mbho-ambu-CbhÃdrÃ1mbu-)dharo1pamena // 7.9 // kÅrïaæ (tathà Ctata÷ )puïya-k­tà janena $ svargÃ1bhikÃmena vimok«a-kÃma÷ & tam ÃÓramaæ so 'nucacÃra dhÅras % tapÃæsi citrÃïi nirÅk«amÃïa÷ // 7.10 // tapo-vikÃrÃæÓ ca nirÅk«ya saumyas $ tapo-vane tatra tapo-dhanÃnÃm & tapasvinaæ kaæ-cid anuvrajantaæ % tattvaæ vijij¤Ãsur idaæ babhëe // 7.11 // tat-pÆrvam adyÃ8Órama-darÓanaæ me $ yasmÃd imaæ dharma-vidhiæ na jÃne & tasmÃd bhavÃn arhati bhëituæ me % yo niÓcayo (yat Cyaæ )prati va÷ prav­tta÷ // 7.12 // tato dvi-jÃti÷ sa tapo-vihÃra÷ $ ÓÃkyar1«abhÃyar7«abha-vikramÃya & kram.ena tasmai kathayÃæ cakÃra % tapo-(viÓe«Ãæs CviÓe«aæ )tapasa÷ phalaæ ca // 7.13 // a-grÃmyam annaæ salile prarƬhaæ $ parïÃni toyaæ phala-mÆlam eva & yathÃ4gamaæ v­ttir iyaæ munÅnÃæ % bhinnÃs tu te te tapasÃæ vikalpÃ÷ // 7.14 // u¤chena jÅvanti kha-gà ivÃ7nye $ t­ïÃni ke-cin m­gavac caranti & ke-cid bhujaæ-gai÷ saha vartayanti % valmÅka-bhÆtà (vana-mÃrutena Civa mÃrutena ) // 7.15 // aÓma-prayatnÃ1rjita-v­ttayo 'nye $ ke-cit sva-dantÃ1pahatÃ1nna-bhak«Ã÷ & k­tvà parÃ1rthaæ Órapaïaæ tathÃ9nye % kurvanti kÃryaæ yadi Óe«am asti // 7.16 // ke-cij jala-klinna-jaÂÃ-kalÃpà $ dvi÷ pÃvakaæ juhvati mantra-pÆrvam & mÅnai÷ samaæ ke-cid apo vigÃhya % vasanti kÆrmo1llikhitai÷ ÓarÅrai÷ // 7.17 // evaæ-vidhai÷ kÃla-citais tapobhi÷ $ parair divaæ yÃnty a-parair n­-lokam & du÷khena mÃrgeïa sukhaæ (hy upaiti Ck«iyanti % (sukhaæ Cdu÷khaæ )hi dharmasya vadanti mÆlam // 7.18 // ity evam-Ãdi dvi-pe1ndra-vatsa÷ $ Órutvà vacas tasya tapo-dhanasya & a-d­«Âa-tattvo 'pi na saætuto«a % Óanair idaæ cÃ8tma-gataæ (babhëe CjagÃda ) // 7.19 // du÷khÃ3tmakaæ nai7ka-vidhaæ tapaÓ ca $ svarga-pradhÃnaæ tapasa÷ phalaæ ca & lokÃÓ ca sarve pariïÃmavanta÷ % sv-alpe Órama÷ khalv ayam ÃÓramÃïÃm // 7.20 // (priyÃæÓ CÓriyaæ )ca bandhÆn vi«ayÃæÓ ca hitvà $ ye svarga-(hetor Chetau )niyamaæ caranti & te viprayuktÃ÷ khalu gantu-kÃmà % mahattaraæ (bandhanam Csvaæ vanam )eva bhÆya÷ // 7.21 // kÃya-klamair yaÓ ca tapo-abhidhÃnai÷ $ prav­ttim ÃkÃÇk«ati kÃma-heto÷ & saæsÃra-do«Ãn a-parÅk«amÃïo % du÷khena so 'nvicchati du÷kham eva // 7.22 // trÃsaÓ ca nityaæ maraïÃt prajÃnÃæ $ yatnena ce7cchanti (puna÷-prasÆtim Cpuna÷ prasÆtim ) // satyÃæ prav­ttau niyataÓ ca m­tyus % tatrai7va (magnà Cmagno )yata eva (bhÅtÃ÷ CbhÅta÷ ) // 7.23 // ihÃ7rtham eke praviÓanti khedaæ $ svargÃ1rtham anye Óramam Ãpnuvanti & sukhÃ1rtham ÃÓÃ-k­païo 'k­tÃ1rtha÷ % pataty an-arthe khalu jÅva-loka÷ // 7.24 // na khalv ayaæ garhita eva yatno $ yo hÅnam uts­jya viÓe«a-gÃmÅ & prÃj¤ai÷ samÃnena pariÓrameïa % kÃryaæ tu tad yatra punar na kÃryam // 7.25 // ÓarÅra-pŬà tu yadÅ7ha dharma÷ $ sukhaæ ÓarÅrasya bhavaty a-dharma÷ & dharmeïa cÃ8pnoti sukhaæ paratra % tasmÃd a-dharmaæ phalatÅ7ha dharma÷ // 7.26 // yata÷ ÓarÅraæ manaso vaÓena $ pravartate (cÃ7pi CvÃ9pi )nivartate (ca Cvà ) // yukto damaÓ cetasa eva tasmÃc % cittÃd ­te këÂha-samaæ ÓarÅram // 7.27 // ÃhÃra-Óuddhyà yadi puïyam i«Âaæ $ tasmÃn m­gÃïÃm api puïyam asti & ye cÃ7pi bÃhyÃ÷ puru«Ã÷ phalebhyo % bhÃgyÃ1parÃdhena parÃÇ-(mukhÃ1rthÃ÷ CmukhatvÃt ) // 7.28 // du÷khe 'bhisaædhis tv atha puïya-hetu÷ $ sukhe 'pi kÃryo nanu so 'bhisaædhi÷ & atha pramÃïaæ na sukhe 'bhisaædhir % du÷khe pramÃïaæ nanu nÃ7bhisaædhi÷ // 7.29 // tathai9va ye karma-viÓuddhi-heto÷ $ sp­Óanty apas tÅrtham iti prav­ttÃ÷ & tatrÃ7pi to«o h­di kevalo 'yaæ % na pÃvayis.yanti hi pÃpam Ãpa÷ // 7.30 // sp­«Âaæ hi yad yad guïavadbhir ambhas $ tat tat p­thivyÃæ yadi tÅrtham i«Âam & tasmÃd guïÃn eva paraimi tÅrtham % Ãpas tu ni÷-saæÓayam Ãpa eva // 7.31 // iti sma tat tad bahu-yukti-yuktaæ $ jagÃda cÃ7staæ ca yayau vivasvÃn & tato havir-dhÆma-vi-varïa-v­k«aæ % tapa÷-praÓÃntaæ sa vanaæ viveÓa // 7.32 // abhyuddh­ta-prajvalitÃ1gni-hotraæ $ k­tÃ1bhi«ekar1«i-janÃ1vakÅrïam & jÃpya-svanÃ3kÆjita-deva-ko«Âhaæ % dharmasya karmÃ1ntam iva prav­ttam // 7.33 // kÃÓ-cin niÓÃs tatra niÓÃ-karÃ3bha÷ $ parÅk«amÃïaÓ ca tapÃæsy uvÃsa & sarvaæ parik«epya tapaÓ ca matvà % tasmÃt tapa÷-k«etra-talÃj jagÃma // 7.34 // anvavrajann ÃÓramiïas tatas taæ $ tad-rÆpa-mÃhÃtmya-gatair manobhi÷ & deÓÃd an-Ãryair abhibhÆyamÃnÃn % mahar2«ayo dharmam ivÃ7payÃntam // 7.35 // tato jaÂÃ-valkala-cÅra-khelÃæs $ tapo-dhanÃæÓ cai7va sa tÃn dadarÓa & tapÃæsi cai7«Ãm (anurudhyamÃnas CanubudhyamÃnas % tasthau Óive ÓrÅmati (v­k«a-mÆle CmÃrga-v­k«e ) // 7.36 // atho7pas­tyÃ8Órama-vÃsinas taæ $ manu«ya-varyaæ parivÃrya tasthu÷ & v­ddhaÓ ca te«Ãæ bahu-mÃna-pÆrvaæ % kalena sÃmnà giram ity uvÃca // 7.37 // tvayy Ãgate pÆrïa ivÃ8Óramo 'bhÆt $ saæpadyate ÓÆnya iva prayÃte & tasmÃd imaæ nÃ7rhasi tÃta hÃtuæ % jijÅvi«or deham ive7«Âam Ãyu÷ // 7.38 // brahmar1«i-rÃjar1«i-surar1«i-ju«Âa÷ $ puïya÷ samÅpe himavÃn hi Óaila÷ & tapÃæsi tÃny eva tapo-dhanÃnÃæ % yat-saænikar«Ãd bahulÅ-bhavanti // 7.39 // tÅrthÃni puïyÃny abhitas tathai9va $ sopÃna-bhÆtÃni nabhas-talasya & ju«ÂÃni dharmÃ3tmabhir Ãtmavadbhir % devar1«ibhiÓ cai7va mahar2«ibhiÓ ca // 7.40 // itaÓ ca bhÆya÷ k«amam uttarai9va $ dik sevituæ dharma-viÓe«a-heto÷ & na (tu Chi )k«amaæ dak«iïato budhena % padaæ bhaved ekam api prayÃtum // 7.41 // tapo-vane 'sminn atha ni«-kriyo và $ saækÅrïa-(dharmÃ3patito Cdharmà patito )a-Óucir và & d­«Âas tvayà yena na te vivatsà % tad brÆhi yÃvad rucito 'stu vÃsa÷ // 7.42 // ime hi vächanti tapa÷-sahÃyaæ $ tapo-nidhÃna-pratimaæ bhavantam & vÃsas tvayà hÅ7ndra-samena sÃ1rdhaæ % b­has-pater abhyudayÃ3vaha÷ syÃt // 7.43 // ity evam ukte sa tapasvi-madhye $ tapasvi-mukhyena manÅ«i-mukhya÷ & bhava-praïÃÓÃya k­ta-pratij¤a÷ % svaæ bhÃvam antar-gatam Ãcacak«e // 7.44 // ­jv-ÃtmanÃæ dharma-bh­tÃæ munÅnÃm $ i«ÂÃ1tithitvÃt sva-jano1pamÃnÃm & evaæ-vidhair mÃæ prati bhÃva-jÃtai÷ % prÅti÷ (parà me CparÃ3tmà )janitaÓ ca (mÃna÷ CmÃrga÷ ) // 7.45 // snigdhÃbhir Ãbhir h­dayaæ-gamÃbhi÷ $ samÃsata÷ snÃta ivÃ7smi vÃgbhi÷ & ratiÓ ca me dharma-nava-grahasya % vispandità saæ-prati bhÆya eva // 7.46 // evaæ prav­ttÃn bhavata÷ ÓaraïyÃn $ atÅ1va saædarÓita-pak«a-pÃtÃn & yÃsyÃmi hitve9ti mamÃ7pi du÷khaæ % yathai9va bandhÆæs tyajatas tathai9va // 7.47 // svargÃya yu«mÃkam ayaæ tu dharmo $ mamÃ7bhilëas tv a-punar-bhavÃya & asmin vane yena na me vivatsà % bhinna÷ prav­ttyà hi niv­tti-dharma÷ // 7.48 // tan nÃ7-ratir me na parÃ1pacÃro $ vanÃd ito yena parivrajÃmi & dharme sthitÃ÷ pÆrva-yugÃ1nu-rÆpe % sarve bhavanto hi mahar2«i-kalpÃ÷ // 7.49 // tato vaca÷ sÆn­tam arthavac ca $ su-Ólak«ïam ojasvi ca garvitaæ ca & Órutvà kumÃrasya tapasvinas te % viÓe«a-yuktaæ bahu-mÃnam Åyu÷ // 7.50 // kaÓ-cid dvi-jas tatra tu bhasma-ÓÃyÅ $ prÃ1æÓu÷ ÓikhÅ dÃrava-cÅra-vÃsÃ÷ & Ã-piÇgalÃ1k«as tanu-dÅrgha-ghoïa÷ % (kuï¬ai1ka-Ckuï¬o1da-)hasto giram ity uvÃca // 7.51 // dhÅmann udÃra÷ khalu niÓcayas te $ yas tvaæ yuvà janmani d­«Âa-do«a÷ & svargÃ1pavargau hi vicÃrya samyag % yasyÃ7pavarge matir asti so 'sti // 7.52 // yaj¤ais tapobhir niyamaiÓ ca tais tai÷ $ svargaæ yiyÃsanti hi rÃgavanta÷ & rÃgeïa sÃ1rdhaæ ripuïe9va yuddhvà % mok«aæ parÅpsanti tu sattvavanta÷ // 7.53 // tad-buddhir e«Ã yadi niÓcità te $ tÆrïaæ bhavÃn gacchatu vindhyÃ-ko«Âham & asau munis tatra vasaty arìo % yo nai«Âhike Óreyasi labdha-cak«u÷ // 7.54 // tasmÃd bhavä chro«yati tattva-mÃrgaæ $ satyÃæ rucau saæpratipatsyate ca & yathà tu paÓyÃmi matis (tathai9«Ã Ctavai7«Ã % tasyÃ7pi yÃsyaty avadhÆya buddhim // 7.55 // (spa«Âo1cca-Cpu«ÂÃ1Óva-)ghoïaæ vipulÃ3yatÃ1k«aæ $ tÃmrÃ1dharau1«Âhaæ sita-tÅk«ïa-daæ«Âram & idaæ hi vaktraæ tanu-rakta-jihvaæ % j¤eyÃ1rïavaæ pÃsyati k­tsnam eva // 7.56 // gambhÅratà yà bhavatas tv a-gÃdhà $ yà dÅptatà yÃni ca lak«aïÃni & ÃcÃryakaæ prÃpsyasi tat prÂhivyÃæ % yan nar7«ibhi÷ pÆrva-yuge 'py avÃptam // 7.57 // paramam iti tato n­-pÃ3tma-jas $ tam ­«i-janaæ pratinandya niryayau & vidhivad anuvidhÃya te 'pi taæ % praviviÓur ÃÓramiïas tapo-vanam // 7.58 // [[iti (CÓrÅ-C)buddha-carite mahÃ-kÃvye tapo-vana-praveÓo nÃma saptama÷ sarga÷ -- 7 --]] tatas turaæ-gÃ1vacara÷ sa dur-manÃs $ tathà vanaæ bhartari nir-mame gate & cakÃra yatnaæ pathi Óoka-(nigrahe Cvigrahe % tathÃ9pi cai7vÃ7Óru na tasya (cik«iye Ccik«ipe ) // 8.1 // yam eka-rÃtreïa tu bhartur Ãj¤ayà $ jagÃma mÃrgaæ saha tena vÃjinà & iyÃya bhartur virahaæ vicintayaæs % tam eva panthÃnam ahobhir a«Âabhi÷ // 8.2 // hayaÓ ca (sau1jà vicacÃra Csau1jasvi cacÃra )kanthakas $ tatÃma bhÃvena babhÆva nir-mada÷ & alaæk­taÓ cÃ7pi tathai9va bhÆ«aïair % abhÆd gata-ÓrÅr iva tena varjita÷ // 8.3 // niv­tya cai7vÃ7bhi-mukhas tapo-vanaæ $ bh­Óaæ jihe«e karuïaæ muhur muhu÷ & k«udhÃ2nvito 'py adhvani Óa«pam ambu và % yathà purà nÃ7bhinananda nÃ8dade // 8.4 // tato vihÅnaæ kapilÃ3hvayaæ puraæ $ mahÃ4tmanà tena jagad-dhitÃ3tmanà & krameïa tau ÓÆnyam ivo7pajagmatur % divÃ-kareïe7va vinÃ-k­taæ nabha÷ // 8.5 // sa-puï¬arÅkair api Óobhitaæ $ jalair alaæk­taæ pu«pa-dharair nagair api & tad eva tasyo7pa-vanaæ vano1pamaæ % gata-prahar«air na rarÃja nÃgarai÷ // 8.6 // tato bhramadbhir diÓi dÅna-mÃnasair $ an-ujjvalair (bëpa-Cvëpa-)hate3k«aïair narai÷ & nivÃryamÃïÃv iva tÃv ubhau puraæ % (Óanair apasnÃtam CÓanai raja÷-snÃtam )ivÃ7bhijagmatu÷ // 8.7 // (niÓÃmya CniÓamya )ca srasta-ÓarÅra-gÃminau $ vinÃ0gatau ÓÃkya-kular1«abheïa tau & mumoca (bëpaæ Cvëpaæ )pathi nÃgaro jana÷ % purà rathe dÃÓarather ivÃ8gate // 8.8 // atha bruvanta÷ samupeta-manyavo $ janÃ÷ pathi cchandakam ÃgatÃ1Órava÷ & kva rÃja-putra÷ (pura-Ckula-)rëÂra-(nandano Cvardhano ) % h­tas tvayÃ9sÃv iti p­«Âhato 'nvayu÷ // 8.9 // tata÷ sa tÃn bhaktimato 'bravÅj janÃn $ nare1ndra-putraæ na parityajÃmy aham & rudann ahaæ tena tu nir-jane vane % g­ha-stha-veÓaÓ ca visarjitÃv iti // 8.10 // idaæ vacas tasya niÓamya te janÃ÷ $ su-du«-karaæ khalv iti niÓcayaæ yayu÷ & patad (dhi jahru÷ Cvijahru÷ )salilaæ na netra-jaæ % mano nininduÓ ca (phalo1ttham CphalÃ1rtham )Ãtmana÷ // 8.11 // atho8cur adyai7va viÓÃma tad vanaæ $ gata÷ sa yatra dvi-pa-rÃja-vikrama÷ & jijÅvi«Ã nÃ7sti hi tena no vinà % yathe9ndriyÃïÃæ vigame ÓarÅriïÃm // 8.12 // idaæ puraæ tena vivarjitaæ vanaæ $ vanaæ ca tat tena samanvitaæ puram & na Óobhate tena hi no vinà puraæ % marutvatà v­tra-vadhe yathà divam // 8.13 // puna÷ kumÃro viniv­tta ity atho7 $ gavÃ1k«a-mÃlÃ÷ pratipedire 'ÇganÃ÷ & vivikta-p­«Âhaæ ca (niÓÃmya CniÓamya )vÃjinaæ % punar gavÃ1k«Ãïi pidhÃya cukruÓu÷ // 8.14 // pravi«Âa-dÅk«as tu suto1palabdhaye $ vratena Óokena ca khinna-mÃnasa÷ & jajÃpa devÃ3yatane narÃ1dhipaÓ % cakÃra tÃs tÃÓ ca (yathÃ4ÓayÃ÷ CyathÃ4ÓrayÃ÷ )kriyÃ÷ // 8.15 // tata÷ sa (bëpa-Cvëpa-)pratipÆrïa-locanas $ turaæ-gam ÃdÃya turaæ-(gamÃ1nuga÷ Cga-mÃnasa÷ ) // viveÓa ÓokÃ1bhihato n­-(pa-k«ayaæ CpÃ3layaæ % (yudhÃ9pinÅte Ck«ayaæ vinÅte )ripuïe9va bhartari // 8.16 // vigÃhamÃnaÓ ca nare1ndra-mandiraæ $ vilokayann aÓru-vahena cak«u«Ã & svareïa pu«Âena rurÃva kanthako % janÃya du÷khaæ prativedayann iva // 8.17 // tata÷ kha-gÃÓ ca k«aya-madhya-go-carÃ÷ $ samÅpa-baddhÃs tura-gÃÓ ca sat-k­tÃ÷ & hayasya tasya pratisasvanu÷ svanaæ % nare1ndra-sÆnor upayÃna-(ÓaÇkina÷ CÓaÇkitÃ÷ ) // 8.18 // janÃÓ ca har«Ã1tiÓayena va¤cità $ janÃ1dhipÃ1nta÷-pura-saænikar«a-gÃ÷ & yathà haya÷ kanthaka e«a he«ate % dhruvaæ kumÃro viÓatÅ7ti menire // 8.19 // ati-prahar«Ãd atha Óoka-mÆrchitÃ÷ $ kumÃra-saædarÓana-lola-locanÃ÷ & g­hÃd viniÓcakramur ÃÓayà striya÷ % Óarat-payo-dÃd iva vidyutaÓ calÃ÷ // 8.20 // vilamba-(keÓyo CveÓyo )malinÃ1æÓukÃ1mbarà $ nir-a¤janair (bëpa-Cvëpa-)hate3k«aïair mukhai÷ & (striyo na rejur m­jayà Ck­«ïà vi-varïÃa¤janayà )vinÃ-k­tà % divÅ7va tÃrà rajanÅ-k«ayÃ1ruïÃ÷ // 8.21 // a-rakta-tÃmraiÓ caraïair a-nÆpurair $ a-kuï¬alair Ãrjava-(kandharair Ckarïikair )mukhai÷ & sva-bhÃva-pÅnair jaghanair a-mekhalair % a-hÃra-yoktrair mu«itair iva stanai÷ // 8.22 // (nirÅk«ya tà bëpa-CnirÅk«ità vëpa-)parÅta-(locanà Clocanaæ $ nir-ÃÓrayaæ chandakam aÓvam eva ca & (vi«aïïa-Cvi-varïa-)vaktrà rurudur varÃ1Çganà % vanÃ1ntare gÃva ivar7«abho1jjhitÃ÷ // 8.23 // tata÷ sa-(bëpà Cvëpà )mahi«Å mahÅ-pate÷ $ prana«Âa-vatsà mahi«Å9va vatsalà & prag­hya bÃhÆ nipapÃta gautamÅ % vilola-parïà kadalÅ9va käcanÅ // 8.24 // hata-tvi«o 'nyà (ÓithilÃ1æsa-CÓithilÃ3tma-)bÃhava÷ $ striyo vi«Ãdena vi-cetanà iva & na cukruÓur nÃ7Óru jahur na ÓaÓvasur % na (celur Ãsur likhità Ccetanà ullikhità )iva sthitÃ÷ // 8.25 // a-dhÅram anyÃ÷ pati-Óoka-mÆrchità $ vilocana-prasravaïair mukhai÷ striya÷ & si«i¤cire pro«ita-candanÃn stanÃn % dharÃ-dhara÷ prasravaïair ivo7palÃn // 8.26 // mukhaiÓ ca tÃsÃæ nayanÃ1mbu-(tìitai Ctìitai÷ $ rarÃja tad rÃja-niveÓanaæ tadà & navÃ1mbu-kÃle 'mbu-da-v­«Âi-tìitai÷ % sravaj-jalais tÃmarasair yathà sara÷ // 8.27 // su-v­tta-pÅnÃ1Çgulibhir nir-antarair $ a-bhÆ«aïair gƬha-sirair varÃ1ÇganÃ÷ & urÃæsi jaghnu÷ kamalo1pamai÷ karai÷ % sva-pallavair vÃta-calà latà iva // 8.28 // kara-prahÃra-pracalaiÓ ca tà (babhus Cbabhur $ (tathÃ9pi CyathÃ9pi )nÃrya÷ sahito1nnatai÷ stanai÷ & vanÃ1nilÃ3ghÆrïita-padma-kampitai % rathÃ1Çga-nÃmnÃæ mithunair ivÃ8pagÃ÷ // 8.29 // yathà ca vak«Ãæsi karair apŬayaæs $ tathai9va vak«obhir apŬayan karÃn & akÃrayaæs tatra paras-paraæ vyathÃ÷ % karÃ1gra-vak«Ãæsy a-balà dayÃ2-lasÃ÷ // 8.30 // tatas tu ro«a-pravirakta-locanà $ vi«Ãda-(saæbandhi-Csaæbandha-)ka«Ãya-gadgadam & uvÃca (niÓvÃsa-Cni÷ÓvÃsa-)calat-payo-dharà % vigìha-ÓokÃ1Óru-dharà yaÓo-dharà // 8.31 // niÓi prasuptÃm a-vaÓÃæ vihÃya mÃæ $ gata÷ kva sa cchandaka man-mano-ratha÷ & upÃgate ca tvayi kanthake ca me % samaæ gate«u tri«u kampate mana÷ // 8.32 // an-Ãryam a-snidgham a-mitra-karma me $ n­-Óaæsa k­tvà kim ihÃ7dya rodi«i & niyaccha (bëpaæ Cvëpaæ )bhava tu«Âa-mÃnaso % na saævadaty aÓru ca tac ca karma te // 8.33 // priyeïa vaÓyena hitena sÃdhunà $ tvayà sahÃyena yathÃ2rtha-kÃriïà & gato 'rya-putro hy a-punar-niv­ttaye % ramasva di«Âyà sa-phala÷ Óramas tava // 8.34 // varaæ manu«yasya vicak«aïo ripur $ na mitram a-prÃj¤am a-yoga-peÓalam & su-h­d-bruveïa hy a-vipaÓcità tvayà % k­ta÷ kulasyÃ7sya mahÃn upaplava÷ // 8.35 // imà hi Óocyà vyavamukta-bhÆ«aïÃ÷ $ prasakta-(bëpÃ3vila-CvëpÃ3vila-)rakta-locanÃ÷ & sthite 'pi patyau himavan-mahÅ-same % prana«Âa-Óobhà vidhavà iva striya÷ // 8.36 // imÃÓ ca vik«ipta-viÂaÇka-bÃhava÷ $ prasakta-pÃrÃvata-dÅrgha-nisvanÃ÷ & vinÃ-k­tÃs tena (sahÃ7varodhanair Csahai7va rodhanair % bh­Óaæ rudantÅ7va vimÃna-paÇktaya÷ // 8.37 // an-artha-kÃmo 'sya janasya sarvathà $ turaæ-gamo 'pi dhruvam e«a kanthaka÷ & jahÃra sarva-svam itas tathà hi me % jane prasupte niÓi ratna-cauravat // 8.38 // yadà sam-artha÷ khalu so¬hum ÃgatÃn $ i«u-prahÃrÃn api kiæ puna÷ kaÓÃ÷ & gata÷ kaÓÃ-pÃta-bhayÃt kathaæ (nv Ctv )ayaæ % Óriyaæ g­hÅtvà h­dayaæ ca me samam // 8.39 // an-Ãrya-karmà bh­Óam adya he«ate $ nare1ndra-dhi«ïyaæ pratipÆrayann iva & yadà tu nirvÃhayati sma me priyaæ % tadà hi mÆkas tura-gÃ1dhamo 'bhavat // 8.40 // yadi hy ahe«i«yata (bodhayan Cbodhaya¤ )janaæ $ khurai÷ k«itau vÃ9py akari«yata dhvanim & hanu-svanaæ vÃ9jani«yad uttamaæ % na cÃ7bhavi«yan mama du÷kham Å-d­Óam // 8.41 // itÅ7ha devyÃ÷ paridevitÃ3Órayaæ $ niÓamya (bëpa-Cvëpa-)grathitÃ1-k«araæ vaca÷ & adho-mukha÷ sÃ1Óru-kala÷ k­tÃ1¤jali÷ % Óanair idaæ chandaka uttaraæ jagau // 8.42 // vigarhituæ nÃ7rhasi devi kanthakaæ $ na cÃ7pi ro«aæ mayi kartum arhasi & an-Ãgasau sva÷ samavehi sarvaÓo % gato n­-deva÷ sa hi devi devavat // 8.43 // ahaæ hi jÃnann api rÃja-ÓÃsanaæ $ balÃt k­ta÷ kair api daivatair iva & upÃnayaæ tÆrïam imaæ turaæ-gamaæ % tathÃ9nvagacchaæ vigata-Óramo 'dhvani // 8.44 // vrajann ayaæ vÃji-varo 'pi nÃ7sp­Óan $ mahÅæ khurÃ1grair vidh­tair ivÃ7ntarà & tathai9va daivÃd iva saæyatÃ3nano % hanu-svanaæ nÃ7k­ta nÃ7py ahe«ata // 8.45 // (yato bahir Cyadà vahir )gacchati pÃrthivÃ3tma-(je Cjas $ tadÃ9bhavad dvÃram apÃv­taæ svayam & tamaÓ ca naiÓaæ raviïe9va pÃÂitaæ % tato 'pi daivo vidhir e«a g­hyatÃm // 8.46 // (yad a-CyadÃ9-)pramatto 'pi nare1ndra-ÓÃsanÃd $ g­he pure cai7va sahasraÓo jana÷ & tadà sa nÃ7budhyata nidrayà h­tas % tato 'pi daivo vidhir e«a g­hyatÃm // 8.47 // yataÓ ca vÃso vana-vÃsa-saæmataæ $ (nis­«Âam Cvis­«Âam )asmai samaye divau1kasà & divi praviddhaæ mukuÂaæ ca tad dh­taæ % tato 'pi daivo vidhir e«a g­hyatÃm // 8.48 // tad evam ÃvÃæ nara-devi do«ato $ na tat prayÃtaæ (prati gantum Cpratigantum )arhasi & na kÃma-kÃro mama nÃ7sya vÃjina÷ % k­tÃ1nuyÃtra÷ sa hi daivatair gata÷ // 8.49 // iti prayÃïaæ (bahu-devam Cbahudhai9vam )adbhutaæ $ niÓamya tÃs tasya mahÃ4tmana÷ striya÷ & prana«Âa-Óokà iva vismayaæ yayur % mano-jvaraæ pravrajanÃt tu lebhire // 8.50 // vi«Ãda-pÃriplava-locanà tata÷ $ prana«Âa-potà kurarÅ9va du÷khità & vihÃya dhairyaæ virurÃva gautamÅ % tatÃma cai7vÃ7Óru-mukhÅ jagÃda ca // 8.51 // maho2rmimanto m­davo 'sitÃ÷ ÓubhÃ÷ $ p­thak-(p­thaÇ-Cp­thag-)mÆla-ruhÃ÷ samudgatÃ÷ & (praveritÃs CpraceritÃs )te bhuvi tasya mÆrdha-jà % nare1ndra-maulÅ-parive«Âana-k«amÃ÷ // 8.52 // pralamba-bÃhur m­ga-rÃja-vikramo $ mahar2«abhÃ1k«a÷ kanako1jjvala-dyuti÷ & viÓÃla-vak«Ã ghana-dundubhi-svanas % tathÃ-vidho 'py ÃÓrama-vÃsam arhati // 8.53 // a-bhÃginÅ nÆnam iyaæ vasuæ-dharà $ tam Ãrya-karmÃïam an-uttamaæ (patim Cprati ) // gatas tato 'sau guïavÃn hi tÃ-d­Óo % n­-pa÷ prajÃ-bhÃgya-guïai÷ prasÆyate // 8.54 // su-jÃta-jÃlÃ1vatatÃ1ÇgulÅ m­dÆ $ nigƬha-gulphau (bisa-Cvi«a-)pu«pa-komalau & vanÃ1nta-bhÆmiæ kaÂhinÃæ kathaæ nu tau % sa-cakra-madhyau caraïau gami«yata÷ // 8.55 // vimÃna-p­«Âhe ÓayanÃ3sano1citaæ $ mahÃ2rha-vastrÃ1guru-candanÃ1rcitam & kathaæ nu ÓÅto1«ïa-jalÃ3game«u tac % charÅram ojasvi vane bhavi«yati // 8.56 // kulena sattvena balena varcasà $ Órutena lak«myà vayasà ca garvita÷ & pradÃtum (evÃ7bhyucito CevÃ7bhyudito )na yÃcituæ % kathaæ sa bhik«Ãæ parataÓ cari«yati // 8.57 // Óucau Óayitvà Óayane hiraïmaye $ prabodhyamÃno niÓi tÆrya-nisvanai÷ & kathaæ (bata Cvata )svapsyati so 'dya me vratÅ % paÂai1ka-deÓÃ1ntarite mahÅ-tale // 8.58 // imaæ (pralÃpaæ CvilÃpaæ )karuïaæ niÓamya tà $ bhujai÷ pari«vajya paras-paraæ striya÷ & vilocanebhya÷ salilÃni tatyajur % madhÆni pu«pebhya ive8rità latÃ÷ // 8.59 // tato dharÃyÃm apatad yaÓo-dharà $ vi-cakra-vÃke9va rathÃ1Çga-sÃ3hvayà & ÓanaiÓ ca tat tad vilalÃpa viklavà % muhur muhur gadgada-ruddhayà girà // 8.60 // sa mÃm a-nÃthÃæ saha-dharma-cÃriïÅm $ apÃsya dharmaæ yadi kartum icchati & kuto 'sya dharma÷ saha-dharma-cÃriïÅæ % vinà tapo ya÷ paribhoktum icchati // 8.61 // Ó­ïoti nÆnaæ sa na pÆrva-pÃrthivÃn $ mahÃ-su-darÓa-prabh­tÅn pitÃ-mahÃn & vanÃni patnÅ-sahitÃn upeyu«as % tathà (hi Csa )dharmaæ mad-­te cikÅr«ati // 8.62 // makhe«u và veda-vidhÃna-sat-k­tau $ na daæ-patÅ paÓyati dÅk«itÃv ubhau & samaæ bubhuk«Æ parato 'pi tat-phalaæ % tato 'sya jÃto mayi dharma-matsara÷ // 8.63 // dhruvaæ sa jÃnan mama dharma-vallabho $ mana÷ (priye3r«yÃ-kalahaæ Cpriye 'py Ã-kalahaæ )muhur mitha÷ & sukhaæ vi-bhÅr mÃm apahÃya rosaïÃæ % mahe2ndra-loke 'psaraso jigh­k«ati // 8.64 // iyaæ tu cintà mama kÅ-d­Óaæ nu tà $ vapur-guïaæ bibhrati tatra yo«ita÷ & vane yad-arthaæ sa tapÃæsi tapyate % Óriyaæ ca hitvà mama bhaktim eva ca // 8.65 // na khalv iyaæ svarga-sukhÃya me sp­hà $ na taj janasyÃ8tmavato 'pi dur-labham & sa tu priyo mÃm iha và paratra và % kathaæ na jahyÃd iti me mano-ratha÷ // 8.66 // a-bhÃginÅ yady aham Ãyate3k«aïaæ $ Óuci-smitaæ bhartur udÅk«ituæ mukham & na manda-bhÃgyo 'rhati rÃhulo 'py ayaæ % kadÃ-cid aÇke parivartituæ pitu÷ // 8.67 // aho n­-Óaæsaæ su-kumÃra-varcasa÷ $ su-dÃruïaæ tasya manasvino mana÷ & kala-pralÃpaæ dvi«ato 'pi har«aïaæ % ÓiÓuæ sutaæ yas tyajatÅ8-d­Óaæ (bata Csvata÷ ) // 8.68 // mamÃ7pi kÃmaæ h­dayaæ su-dÃruïaæ $ ÓilÃmayaæ vÃ9py (ayaso 'pi CayasÃ9pi )và k­tam & a-nÃthavac chrÅ-rahite sukho1cite % vanaæ gate bhartari yan na dÅryate // 8.69 // itÅ7ha devÅ pati-Óoka-mÆrchità $ ruroda dadhyau vilalÃpa cÃ7-sak­t & sva-bhÃva-dhÅrÃ9pi hi sà satÅ Óucà % dh­tiæ na sasmÃra cakÃra no7 hriyam // 8.70 // tatas tathà Óoka-vilÃpa-viklavÃæ $ yaÓo-dharÃæ prek«ya vasuæ-dharÃ-gatÃm & mahÃ2ravindair iva v­«Âi-tìitair % mukhai÷ sa-(bëpair Cvëpair )vanità vicukruÓu÷ // 8.71 // samÃpta-jÃpya÷ k­ta-homa-maÇgalo $ n­-pas tu devÃ3yatanÃd viniryayau & janasya tenÃ8rta-raveïa cÃ8hataÓ % cacÃla vajra-dhvanine9va vÃraïa÷ // 8.72 // niÓÃmya ca cchandaka-kanthakÃv ubhau $ sutasya saæÓrutya ca niÓcayaæ sthiram & papÃta ÓokÃ1bhihato mahÅ-pati÷ % ÓacÅ-pater v­tta ivo7tsave dhvaja÷ // 8.73 // tato muhÆrtaæ suta-Óoka-mohito $ janena tulyÃ1bhijanena dhÃrita÷ & nirÅk«ya d­«Âyà jala-pÆrïayà hayaæ % mahÅ-tala-stho vilalÃpa pÃrthiva÷ // 8.74 // bahÆni k­tvà samare priyÃïi me $ mahat tvayà kanthaka vi-priyaæ k­tam & guïa-priyo yena vane sa me priya÷ % priyo 'pi sann a-priyavat (praverita÷ Cpracerita÷ ) // 8.75 // tad adya mÃæ và naya tatra yatra sa $ vraja drutaæ và punar enam Ãnaya & ­te hi tasmÃn mama nÃ7sti jÅvitaæ % vigìha-rogasya sad-au«adhÃd iva // 8.76 // su-varïa-ni«ÂhÅvini m­tyunà h­te $ su-du«-karaæ yan na mamÃra (saæjaya÷ Cs­¤jaya÷ ) // ahaæ punar dharma-ratau sute gate % (mumuk«ur Ca-mumuk«ur )ÃtmÃnam an-ÃtmavÃn iva // 8.77 // vibhor daÓa-k«atra-k­ta÷ prajÃ-pate÷ $ parÃ1-para-j¤asya vivasvad-Ãtmana÷ & priyeïa putreïa satà vinÃ-k­taæ % kathaæ na muhyed dhi mano manor api // 8.78 // a-jasya rÃj¤as tanayÃya dhÅmate $ narÃ1dhipÃye7ndra-sakhÃya me sp­hà & gate vanaæ yas tanaye divaæ gato % na mogha-(bëpa÷ Cvëpa÷ )k­païaæ jijÅva ha // 8.79 // pracak«va me bhadra tad-ÃÓramÃ1jiraæ $ h­tas tvayà yatra sa me jalÃ1¤jali÷ & ime parÅpsanti hi (taæ Cte )pipÃsavo % mamÃ8sava÷ preta-gatiæ yiyÃsava÷ // 8.80 // iti tanaya-viyoga-jÃta-(du÷kha÷ Cdu÷khaæ $ k«iti-sa-d­Óaæ saha-jaæ vihÃya dhairyam & daÓa-ratha iva rÃma-Óoka-vaÓyo % bahu vilalÃpa n­-po visaæj¤a-kalpa÷ // 8.81 // Óruta-vinaya-guïÃ1nvitas tatas taæ $ mati-saciva÷ pra-vayÃ÷ puro-hitaÓ ca & (sama-dh­tam Cavadh­tam )idam Æcatur yathÃvan % na ca paritapta-mukhau na cÃ7py a-Óokau // 8.82 // tyaja nara-vara Óokam ehi dhairyaæ $ ku-dh­tir ivÃ7rhasi dhÅra nÃ7Óru moktum & srajam iva m­ditÃm apÃsya lak«mÅæ % bhuvi bahavo (ChiC) n­-pà vanÃny atÅyu÷ // 8.83 // api ca niyata e«a tasya bhÃva÷ $ smara vacanaæ tad ­«e÷ purÃ9sitasya & na hi sa divi na cakra-varti-rÃjye % k«aïam api vÃsayituæ sukhena Óakya÷ // 8.84 // yadi tu n­-vara kÃrya eva yatnas $ tvaritam udÃhara yÃvad atra yÃva÷ & bahu-vidham iha yuddham astu tÃvat % tava tanayasya vidheÓ ca tasya tasya // 8.85 // nara-patir atha tau ÓaÓÃsa tasmÃd $ drutam ita eva yuvÃm abhiprayÃtam & na hi mama h­dayaæ prayÃti ÓÃntiæ % vana-Óakuner iva putra-lÃlasasya // 8.86 // paramam iti nare1ndra-ÓÃsanÃt tau $ yayatur amÃtya-puro-hitau vanaæ tat & k­tam iti sa-vadhÆ-jana÷ sa-dÃro % n­-patir api pracakÃra Óe«a-kÃryam // 8.87 // [[iti (CÓrÅ-C)buddha-carite mahÃ-kÃvye 'nta÷-pura-vilÃpo nÃmÃ7«Âama÷ sarga÷ -- 8 --]] tatas tadà mantri-puro-hitau tau $ (bëpa-pratodÃ1bhihitau Cvëpa-pratodÃ1bhihatau )n­-peïa & viddhau sad-aÓvÃv iva sarva-yatnÃt % sauhÃrda-ÓÅghraæ yayatur vanaæ tat // 9.1 // tam ÃÓramam jÃta-pariÓramau tÃv $ upetya kÃle sa-d­ÓÃ1nu-yÃtrau & rÃjar1ddhim uts­jya vinÅta-ce«ÂÃv % upeyatur bhÃrgava-dhi«ïyam eva // 9.2 // tau nyÃyatas taæ pratipÆjya vipraæ $ tenÃ1rcitau tÃv api cÃ7nu-rÆpam & k­tÃ3sanau bhÃrgavam Ãsana-sthaæ % chittvà kathÃm Æcatur Ãtma-k­tyam // 9.3 // Óuddhau1jasa÷ Óuddha-viÓÃla-kÅrter $ ik«vÃku-vaæÓa-prabhavasya rÃj¤a÷ & imaæ janaæ vettu bhavÃn (adhÅtaæ Ca-dhÅraæ % Óruta-grahe mantra-parigrahe ca // 9.4 // tasye7ndra-kalpasya jayanta-kalpa÷ $ putro jarÃ-m­tyu-bhayaæ titÅr«u÷ & ihÃ7bhyupeta÷ kila tasya hetor % ÃvÃm upetau bhagavÃn avaitu // 9.5 // tau so 'bravÅd asti sa dÅrgha-bÃhu÷ $ prÃpta÷ kumÃro na tu nÃ1vabuddha÷ & dharmo 'yam Ãvartaka ity avetya % yÃtas tv arìÃ1bhi-mukho mumuk«u÷ // 9.6 // tasmÃt tatas tÃv upalabhya tattvaæ $ taæ vipram (Ãmantrya CÃmanttya )tadai9va sadya÷ & khinnÃv a-khinnÃv iva rÃja-(bhaktyà Cputra÷ % prasasratus tena yata÷ sa yÃta÷ // 9.7 // yÃntau tatas tau (m­jayà Cs­jayà )vihÅnam $ apaÓyatÃæ taæ (vapu«o9jjvalantam Cvapu«Ã jvalantam ) // (upopavi«Âaæ Cn­-po1pavi«Âaæ )pathi v­k«a-mÆle % sÆryaæ ghanÃ3bhogam iva pravi«Âam // 9.8 // yÃnaæ vihÃyo7payayau tatas taæ $ puro-hito mantra-dhareïa sÃ1rdham & yathà vana-sthaæ saha-vÃma-devo % rÃmaæ did­k«ur munir aurvaÓeya÷ // 9.9 // tÃv arcayÃm Ãsatur arhatas taæ $ divÅ7va ÓukrÃ3Çgirasau mahe2ndram & pratyarcayÃm Ãsa sa cÃ7rhatas tau % divÅ7va ÓukrÃ3Çgirasau mahe2ndra÷ // 9.10 // k­tÃ1bhyanuj¤Ãv abhitas tatas tau $ (ni«edatu÷ Cni«Ådatu÷ )ÓÃkya-kula-dhvajasya & virejatus tasya ca saænikar«e % punar-vasÆ yoga-gatÃv ive7ndo÷ // 9.11 // taæ v­k«a-mÆla-stham abhijvalantaæ $ puro-hito rÃja-sutaæ babhëe & yatho2pavi«Âaæ divi pÃrijÃte % b­has-pati÷ Óakra-sutaæ jayantam // 9.12 // tvac-choka-Óalye h­dayÃ1vagìhe $ mohaæ gato bhÆmi-tale muhÆrtam & kumÃra rÃjà nayanÃ1mbu-var«o % yat tvÃm avocat tad idaæ nibodha // 9.13 // jÃnÃmi dharmaæ prati niÓcayaæ te $ paraimi te (bhÃvinam Ca-cyÃvinam )etam artham & ahaæ tv a-kÃle vana-saæÓrayÃt te % ÓokÃ1gninÃ9gni-pratimena dahye // 9.14 // tad ehi dharma-priya mat-priyÃ1rthaæ $ dharmÃ1rtham eva tyaja buddhim etÃm & ayaæ hi mà Óoka-raya÷ prav­ddho % nadÅ-raya÷ kÆlam ivÃ7bhihanti // 9.15 // meghÃ1mbu-kak«Ã1dri«u yà hi v­tti÷ $ samÅraïÃ1rkÃ1gni-mahÃ2ÓanÅnÃm & tÃæ v­ttim asmÃsu karoti Óoko % vikar«aïo1ccho«aïa-dÃha-bhedai÷ // 9.16 // tad bhuÇk«va tÃvad vasu-dhÃ4dhipatyaæ $ kÃle vanaæ yÃsyasi ÓÃstra-d­«Âe & an-i«Âa-bandhau kuru (mayy apek«Ãæ CmÃ9py upek«Ãæ % sarve«u bhÆte«u dayà hi dharma÷ // 9.17 // na cai7«a dharmo vanae eva siddha÷ $ pure 'pi siddhir niyatà yatÅnÃm & buddhiÓ ca yatnaÓ ca nimittam atra % vanaæ ca liÇgaæ ca hi bhÅru-cihnam // 9.18 // maulÅ-dharair aæsa-vi«akta-hÃrai÷ $ keyÆra-vi«Âabdha-(bhujair Csrajair )nare1ndrai÷ & lak«my--aÇka-madhye parivartamÃnai÷ % prÃpto g­ha-sthair api mok«a-dharma÷ // 9.19 // dhruvÃ1nujau yau bali-vajra-bÃhÆ $ vaibhrÃjam ëìham athÃ7nti-devam & videha-rÃjaæ janakaæ tathai9va % (<xx> drumaæ CpÃka-drumaæ )sena-jitaÓ ca rÃj¤a÷ // 9.20 // etÃn g­ha-sthÃn n­-patÅn avehi $ nai÷Óreyase dharma-vidhau vinÅtÃn & (ubhau Cubhe )api tasmÃd yuga-pad bhajasva % (vittÃ3dhipatyaæ CcittÃ3dhipatyaæ )ca n­-pa-Óriyaæ ca // 9.21 // icchÃmi hi tvÃm upaguhya gìhaæ $ k­tÃ1bhi«ekaæ salilÃ3rdram eva & (dh­tÃ3tapattraæ Cdh­tÃ3tapatraæ. )samudÅk«amÃïas % tenai7va har«eïa vanaæ prave«Âum // 9.22 // ity abravÅd bhÆmi-patir bhavantaæ $ vÃkyena (bëpa-Cvëpa-)grathitÃ1-k«areïa & Órutvà bhavÃn arhati tat-priyÃ1rthaæ % snehena tat-sneham anuprayÃtum // 9.23 // ÓokÃ1mbhasi tvat-prabhave hy a-gÃdhe $ du÷khÃ1rïave majjati ÓÃkya-rÃja÷ & tasmÃt tam uttÃraya nÃtha-hÅnaæ % nir-ÃÓrayaæ magnam ivÃ7rïave (nau÷ CgÃm ) // 9.24 // bhÅ«meïa gaÇgo2dara-saæbhavena $ rÃmeïa rÃmeïa ca bhÃrgaveïa & Órutvà k­taæ karma pitu÷ priyÃ1rthaæ % pitus tvam apy arhasi kartum i«Âam // 9.25 // saævardhayitrÅæ (samavehi Cca samehi )devÅm $ agastya-ju«ÂÃæ diÓam a-prayÃtÃm & prana«Âa-vatsÃm iva vatsalÃæ gÃm % ajasram ÃrtÃæ karuïaæ rudantÅm // 9.26 // haæsena haæsÅm iva viprayuktÃæ $ tyaktÃæ gajene7va vane kareïum & (ÃrtÃæ CÃrttÃæ )sa-nÃthÃm api nÃtha-hÅnÃæ % trÃtuæ vadhÆm arhasi darÓanena // 9.27 // ekaæ sutaæ bÃlam an-arha-du÷khaæ $ (saætÃpam antar-gatam udvahantam CsaætÃpa-saætapta <x x>) // taæ rÃhulaæ mok«aya bandhu-ÓokÃd % rÃhÆ1pasargÃd iva pÆrïa-candram // 9.28 // ÓokÃ1gninà tvad-virahe1ndhanena $ ni÷ÓvÃsa-dhÆmena tama÷-Óikhena & tvad-(darÓanÃ1mbv icchati dahyamÃnam CdarÓanÃyar7chati dahyamÃna÷ % (anta÷-Cso 'nta÷)-puraæ cai7va puraæ ca k­tsnam // 9.29 // sa bodhi-sattva÷ paripÆrïa-sattva÷ $ Órutvà vacas tasya puro-hitasya & dhyÃtvà muhÆrtaæ guïavad guïa-j¤a÷ % praty-uttaraæ praÓritam ity uvÃca // 9.30 // avaimi bhÃvaæ (tanaye pitÌïÃæ Ctanaya-prasaktaæ $ viÓe«ato yo mayi bhÆmi-pasya & jÃnann api vyÃdhi-jarÃ-vipadbhyo % bhÅtas tv a-gatyà sva-janaæ tyajÃmi // 9.31 // dra«Âuæ priyaæ ka÷ sva-janaæ hi ne7cchen $ (nÃ7nte CnÃ7sau )yadi syÃt priya-viprayoga÷ & yadà tu bhÆtvÃ9pi (ciraæ Cbhaved )viyogas % tato guruæ snigdham api tyajÃmi // 9.32 // mad-dhetukaæ yat tu narÃ1dhipasya $ Óokaæ bhavÃn (Ãha na tat Carhati na )priyaæ me & yat svapna-bhÆte«u samÃgame«u % saætapyate bhÃvini (viprayoge Cviprayogai÷ ) // 9.33 // evaæ ca te niÓcayam etu buddhir $ d­«Âvà vicitraæ (jagata÷ pracÃram Cvi-vidha-pracÃram ) // saætÃpa-hetur na suto na bandhur % a-j¤Ãna-naimittika e«a tÃpa÷ // 9.34 // (yathÃ9dhva-CyadÃ9dhva-)gÃnÃm (iha Civa )saægatÃnÃæ $ kÃle viyogo niyata÷ prajÃnÃm & prÃj¤o jana÷ ko nu bhajeta Óokaæ % bandhu-(pratij¤Ãta-janair vihÅna÷ Cpriya÷ sann api bandhu-hÅna÷ ) // 9.35 // ihai7ti hitvà sva-janaæ paratra $ pralabhya ce7hÃ7pi puna÷ prayÃti & gatvÃ9pi tatrÃ7py a-paratra gacchaty % evaæ (jane tyÃgini Cjano yogini )ko 'nurodha÷ // 9.36 // yadà ca garbhÃt prabh­ti (prav­tta÷ CprajÃnÃæ $ (sarvÃsv avasthÃsu vadhÃya C<xx> nubadhÃya )m­tyu÷ & kasmÃd a-kÃle vana-saæÓrayaæ me % putra-priyas (tatra-bhavÃn Ctatra bhavÃn )avocat // 9.37 // bhavaty a-kÃlo vi«ayÃ1bhipattau $ kÃlas (tathai9vÃ7rtha-vidhau Ctathai9vÃ7bhividhau )pradi«Âa÷ & kÃlo jagat kar«ati sarva-kÃlÃn % (nirvÃhake CarcÃ1rhake )Óreyasi (nÃ7sti kÃla÷ Csarva-kÃla÷ ) // 9.38 // rÃjyaæ mumuk«ur mayi yac ca rÃjà $ tad apy udÃraæ sa-d­Óaæ pituÓ ca & pratigrahÅtuæ mama na k«amaæ tu % lobhÃd a-pathyÃ1nnam ivÃ8turasya // 9.39 // kathaæ nu mohÃ3yatanaæ n­-patvaæ $ k«amaæ prapattuæ vidu«Ã nareïa & so1dvegatà yatra mada÷ ÓramaÓ ca % (parÃ1pacÃreïa Cparo1pacÃreïa )ca dharma-pŬà // 9.40 // jÃmbÆnadaæ harmyam iva pradÅptaæ $ vi«eïa saæyuktam ivo7ttamÃ1nnam & grÃhÃ3kulaæ (cÃ7mbv iva sÃra-vindaæ Cca sthitaæ <xx> % ((CrÃjyaæ hi ramyaæ vyasanÃ3Órayaæ ca C)) // 9.41 // ((Citthaæ ca rÃjyaæ na sukhaæ na dharma÷ C) $ ((CpÆrve yathà jÃta-gh­ïà nare1ndrÃ÷ & ((Cvaya÷-prakar«e 'parihÃrya-du÷khe C) % ((CrÃjyÃni muktvà vanam eva jagmu÷ C)) // 9.42 // ((Cvaraæ hi bhuktÃni t­ïÃny araïye C) $ ((Cto«aæ paraæ ratnam ivo7paguhya C)) // ((Csaho1«itaæ ÓrÅ-su-labhair na cai7va C) % ((Cdo«air a-d­Óyair iva k­«ïa-sarpai÷ C)) // 9.43 // ((CÓlÃghyaæ hi rÃjyÃni vihÃya rÃj¤Ãæ C) $ ((CdharmÃ1bhilëeïa vanaæ prave«Âum C)) // ((Cbhagna-pratij¤asya na tÆ7papannaæ C) % ((Cvanaæ parityajya g­haæ prave«Âum C)) // 9.44 // ((CjÃta÷ kule ko hi nara÷ sa-sattvo C) $ ((CdharmÃ1bhilëeïa vanaæ pravi«Âa÷ C)) // ((CkëÃyam uts­jya vimukta-lajja÷ C) % ((Cpuraæ-darasyÃ7pi puraæ Órayeta C)) // 9.45 // ((ClobhÃd dhi mohÃd atha-và bhayena C) $ ((Cyo vÃntam annaæ punar ÃdadÅta C)) // ((ClobhÃt sa mohÃd atha-và bhayena C) % ((Csaætyajya kÃmÃn punar ÃdadÅta C)) // 9.46 // ((CyaÓ ca pradÅptÃc charaïÃt kathaæ-cin C) $ ((Cni«kramya bhÆya÷ praviÓet tad eva C)) // ((CgÃrhasthyam uts­jya sa d­«Âa-do«o C) % ((Cmohena bhÆyo 'bhila«ed grahÅtum C)) // 9.47 // ((Cyà ca Órutir mok«am avÃptavanto C) $ ((Cn­-pà g­ha-sthà iti nai7tad asti C)) // ((CÓama-pradhÃna÷ kva ca mok«a-dharmo C) % ((Cdaï¬a-pradhÃna÷ kva ca rÃja-dharma÷ C)) // 9.48 // ((CÓame ratiÓ cec chithilaæ ca rÃjyaæ C) $ ((CrÃjye matiÓ cec chama-viplavaÓ ca C)) // ((CÓamaÓ ca taik«ïyaæ ca hi no7papannaæ C) % ((CÓÅto1«ïayor aikyam ivo7dakÃ1gnyo÷ C)) // 9.49 // ((Ctan niÓcayÃd và vasu-dhÃ2dhipÃs te C) $ ((CrÃjyÃni muktvà Óamam Ãptavanta÷ C)) // ((CrÃjyÃ1Çgità và nibh­te1ndriyatvÃd C) % ((Ca-nai«Âhike mok«a-k­tÃ1bhimÃnÃ÷ C)) // 9.50 // ((Cte«Ãæ ca rÃjye 'stu Óamo yathÃvat C) $ ((CprÃpto vanaæ nÃ7ham a-niÓcayena C)) // ((Cchittvà hi pÃÓaæ g­ha-bandhu-saæj¤aæ C) % ((Cmukta÷ punar na pravivik«ur asmi C)) // 9.51 // ity Ãtma-vij¤Ãna-guïÃ1nu-rÆpaæ $ mukta-sp­haæ hetumad Ærjitaæ ca & Órutvà nare1ndrÃ3tma-jam uktavantaæ % praty-uttaraæ mantra-dharo 'py uvÃca // 9.52 // yo niÓcayo (dharma-vidhau Cmantra-varas )tavÃ7yam $ nÃ7yaæ na yukto na tu kÃla-yukta÷ & ÓokÃya (dattvà Chitvà )pitaraæ vaya÷-sthaæ % syÃd dharma-kÃmasya hi te na dharma÷ // 9.53 // nÆnaæ ca buddhis tava nÃ7ti-sÆk«mà $ dharmÃ1rtha-kÃme«v a-vicak«aïà và & hetor a-d­«Âasya phalasya yas tvaæ % praty-ak«am arthaæ paribhÆya yÃsi // 9.54 // punar-bhavo 'stÅ7ti ca ke-cid Ãhur $ nÃ7stÅ7ti ke-cin niyata-pratij¤Ã÷ & evaæ yadà saæÓayito 'yam arthas % tasmÃt k«amaæ bhoktum upasthità ÓrÅ÷ // 9.55 // bhÆya÷ prav­ttir yadi kÃ-cid asti $ raæsyÃmahe tatra yatho9papattau & atha prav­tti÷ parato na kÃ-cit % siddho 'prayatnÃj jagato 'sya mok«a÷ // 9.56 // astÅ7ti ke-cit para-lokam Ãhur $ mok«asya yogaæ na tu varïayanti & agner yathà hy (au«ïyam Cu«ïam )apÃæ dravatvaæ % tadvat prav­ttau prak­tiæ vadanti // 9.57 // ke-cit sva-bhÃvÃd iti varïayanti $ ÓubhÃ1-Óubhaæ cai7va bhavÃ1-bhavau ca & svÃbhÃvikaæ sarvam idaæ ca yasmÃd % ato 'pi mogho bhavati prayatna÷ // 9.58 // yad indriyÃïÃæ niyata÷ pracÃra÷ $ priyÃ1-priyatvaæ vi«aye«u cai7va & saæyujyate yaj (jarayÃ0rtibhiÓ CjarayÃ0rttibhiÓ )ca % kas tatra yatno nanu sa sva-bhÃva÷ // 9.59 // adbhir hutÃ3Óa÷ Óamam abhyupaiti $ tejÃæsi cÃ8po gamayanti Óo«am & bhinnÃni bhÆtÃni ÓarÅra-saæsthÃny % aikyaæ ca (gatvà Cdattvà )jagad udvahanti // 9.60 // yat pÃïi-pÃdo1dara-p­«Âha-(mÆrdhnÃæ CmÆrdhnà $ nirvartate garbha-gatasya bhÃva÷ & yad Ãtmanas tasya ca tena yoga÷ % svÃbhÃvikaæ tat kathayanti taj-j¤Ã÷ // 9.61 // ka÷ kaïÂakasya prakaroti taik«ïyaæ $ vicitra-bhÃvaæ m­ga-pak«iïÃæ và & sva-bhÃvata÷ sarvam idaæ prav­ttaæ % na kÃma-kÃro 'sti kuta÷ prayatna÷ // 9.62 // sargaæ vadantÅ8Óvaratas tathÃ9nye $ tatra prayatne puru«a«ya ko 'rtha÷ & ya eva hetur jagata÷ prav­ttau % hetur niv­ttau niyata÷ sa eva // 9.63 // ke-cid vadanty Ãtma-nimittam eva $ prÃdur-bhavaæ cai7va bhava-k«ayaæ ca & prÃdur-bhavaæ tu pravadanty a-yatnÃd % yatnena mok«Ã1dhigamaæ bruvanti // 9.64 // nara÷ pitÌïÃm an-­ïa÷ prajÃbhir $ vedair ­«ÅïÃæ kratubhi÷ surÃïÃm & utpadyate sÃ1rdham ­ïais tribhis tair % yasyÃ7sti mok«a÷ kila tasya mok«a÷ // 9.65 // ity evam etena vidhi-krameïa mok«aæ $ sa-yatnasya vadanti taj-j¤Ã÷ & prayatnavanto 'pi hi vi-krameïa % mumuk«ava÷ khedam avÃpnuvanti // 9.66 // tat saumya mok«e yadi bhaktir asti $ nyÃyena sevasva vidhiæ yatho2ktam & evaæ bhavi«yaty upapattir asya % saætÃpa-nÃÓaÓ ca narÃ1dhipasya // 9.67 // yà ca prav­ttà (tava do«a-Cbhava-do«a-)buddhis $ tapo-vanebhyo bhavanaæ prave«Âum & tatrÃ7pi cintà tava tÃta mà bhÆt % pÆrve 'pi jagmu÷ sva-(g­hÃn Cg­haæ )vanebhya÷ // 9.68 // tapo-vana-stho 'pi v­ta÷ prajÃbhir $ jagÃma rÃjà puram ambarÅ«a÷ & tathà mahÅæ viprak­tÃm an-Ãryais % tapo-vanÃd etya rarak«a rÃma÷ // 9.69 // tathai9va ÓÃlvÃ1dhi-patir (drumÃ3khyo CdrumÃ1k«o $ vanÃt sa-sÆnur (nagaraæ viveÓa Csva-puraæ praviÓya ) // brahmar1«i-bhÆtaÓ ca muner (vasi«ÂhÃd CvaÓi«ÂhÃd % dadhre Óriyaæ sÃæk­tir anti-deva÷ // 9.70 // evaæ-vidhà dharma-yaÓa÷-pradÅptà $ vanÃni hitvà bhavanÃny (atÅyu÷ CabhÅyu÷ ) // tasmÃn na do«o 'sti g­haæ (prayÃtuæ Cprave«Âuæ % tapo-vanÃd dharma-nimittam eva // 9.71 // tato vacas tasya niÓamya mantriïa÷ $ priyaæ hitaæ cai7va n­-pasya cak«u«a÷ & an-Ænam a-vyastam a-saktam a-drutaæ % dh­tau sthito rÃja-suto 'bravÅd vaca÷ // 9.72 // ihÃ7sti nÃ7stÅ7ti ya e«a saæÓaya÷ $ parasya vÃkyair na mamÃ7tra niÓcaya÷ & avetya tattvaæ tapasà Óamena (ca Cvà % svayaæ grahÅ«yÃmi yad atra niÓcitam // 9.73 // na me k«amaæ (saæÓaya-jaæ CsaÇga-Óataæ )hi darÓanaæ $ grahÅtum a-vyakta-(paras-parÃ3hatam Cparaæ parÃ3hatam ) // (budha÷ Cbuddha÷ )para-pratyayato hi ko vrajej % jano 'ndha-kÃre 'ndha ivÃ7ndha-(deÓika÷ CdeÓita÷ ) // 9.74 // a-d­«Âa-tattvasya sato 'pi kiæ tu me $ ÓubhÃ1-Óubhe saæÓayite Óubhe mati÷ & v­thÃ9pi khedo (hi Capi )varaæ ÓubhÃ3tmana÷ % sukhaæ na tattve 'pi vigarhitÃ3tmana÷ // 9.75 // imaæ tu d­«ÂvÃ0gamam a-vyavasthitaæ $ yad uktam Ãptais tad avehi sÃdhv iti & prahÅïa-do«atvam avehi cÃ8ptatÃæ % prahÅïa-do«o hy an-­taæ na vak«yati // 9.76 // g­ha-praveÓaæ prati yac ca me bhavÃn $ uvÃca rÃma-prabh­tÅn nidarÓanam & na te pramÃïaæ na hi dharma-niÓcaye«v % alaæ pramÃïÃya parik«ata-vratÃ÷ // 9.77 // tad evam apy eva ravir mahÅæ pated $ api sthiratvaæ himavÃn giris tyajet & a-d­«Âa-tattvo vi«ayo1n-mukhe1ndriya÷ % Órayeya na tv eva g­hÃn p­thag-jana÷ // 9.78 // ahaæ viÓeyaæ jvalitaæ hutÃ1Óanaæ $ na cÃ7-k­tÃ1rtha÷ praviÓeyam Ãlayam & iti pratij¤Ãæ sa cakÃra garvito % yathe2«Âam utthÃya ca nir-mamo yayau // 9.79 // tata÷ sa-(bëpau Cvëpau )saciva-dvi-jÃv ubhau $ niÓamya tasya sthiram eva niÓcayam & vi«aïïa-vaktrÃv anugamya du÷khitau % Óanair a-gatyà puram eva jagmatu÷ // 9.80 // tat-snehÃd atha n­-pateÓ ca bhaktitas tau $ sÃ1pek«aæ pratiyayatuÓ ca tasthatuÓ ca & dur-dhar«aæ ravim iva dÅptam Ãtma-bhÃsà % taæ dra«Âuæ na hi pathi Óekatur na moktum // 9.81 // tau j¤Ãtuæ parama-gater gatiæ tu tasya $ pracchannÃæÓ cara-puru«Ã¤ chucÅn vidhÃya & rÃjÃnaæ priya-suta-lÃlasaæ nu gatvà % drak«yÃva÷ katham iti jagmatu÷ kathaæ-cit // 9.82 // [[iti (CÓrÅ-C)buddha-carite mahÃ-kÃvye kumÃrÃ1nve«aïo nÃma navama÷ sarga÷ -- 9 --]] sa rÃja-vatsa÷ p­thu-pÅna-vak«Ãs $ tau havya-mantrÃ1dhik­tau vihÃya & uttÅrya gaÇgÃæ pracalat-taraæ-gÃæ % ÓrÅmad-g­haæ rÃja-g­haæ jagÃma // 10.1 // Óailai÷ su-guptaæ ca vibhÆ«itaæ ca $ dh­taæ ca pÆtaæ ca Óivais tapo-dai÷ & pa¤cÃ1-calÃ1Çkaæ nagaraæ prapede % ÓÃnta÷ svayaæ-bhÆr iva nÃka-p­«Âham // 10.2 // gÃmbhÅryam ojaÓ ca niÓÃmya tasya $ vapuÓ ca dÅptaæ puru«Ãn atÅtya & visismiye tatra janas tadÃnÅæ % sthÃnu-vratasye7va v­«a-dhvajasya // 10.3 // taæ prek«ya yo 'nyena yayau sa tasthau $ (yas tatra CyaÓ cÃ7tra )tasthau pathi so 'nvagacchat & drutaæ yayau (ya÷ sa jagÃma dhÅraæ Csa-dayaæ sa-dhÅraæ % ya÷ kaÓ-cid Ãste sma sa co7tpapÃta // 10.4 // kaÓ-cit tam Ãnarca jana÷ karÃbhyÃæ $ sat-k­tya kaÓ-cic chirasà vavande & snigdhena kaÓ-cid vacasÃ9bhyanandan % (nai7naæ Cnai7vaæ )jagÃmÃ7-pratipÆjya kaÓ-cit // 10.5 // taæ jihriyu÷ prek«ya vicitra-ve«Ã÷ $ prakÅrïa-vÃca÷ pathi maunam Åyu÷ & dharmasya sÃ1k«Ãd iva (saænikar«e Csaænikar«Ãn % na kaÓ-cid a-nyÃya-matir babhÆva // 10.6 // anya-kriyÃïÃm api rÃja-mÃrge $ strÅïÃæ n­ïÃæ và bahu-mÃna-pÆrvam & (taæ deva-kalpaæ Ctad eva kalpaæ )nara-deva-(sÆnuæ CsÆtraæ % nirÅk«amÃïà na (tatarpa Ctu tasya )d­«Âi÷ // 10.7 // bhruvau lalÃÂaæ mukham (Åk«aïe CÅk«aïaæ )và $ vapu÷ karau và caraïau gatiæ và & yad eva yas tasya dadarÓa tatra % tad eva (tasyÃ7tha babandha CtasyÃ7nubabandha )cak«u÷ // 10.8 // d­«Âvà (ca so3rïa-CÓubho3rïa-)bhruvam ÃyatÃ1k«aæ $ jvalac-charÅraæ Óubha-jÃla-hastam & taæ bhik«u-(ve«aæ CveÓaæ )k«iti-pÃlanÃ1rhaæ % saæcuk«ubhe rÃja-g­hasya lak«mÅ÷ // 10.9 // Óreïyo 'tha bhartà magadhÃ1jirasya $ (bÃhyÃd CvÃhyÃd )vimÃnÃd vipulaæ janau1gham & dadarÓa papraccha ca tasya hetuæ % tatas tam asmai puru«a÷ ÓaÓaæsa // 10.10 // j¤Ãnaæ paraæ và p­thivÅ-Óriyaæ và $ viprair ya ukto 'dhigami«yatÅ7ti & sa (e«a Ceva )ÓÃkyÃ1dhi-pates tanÆ-jo % nirÅk«yate pravrajito janena // 10.11 // tata÷ ÓrutÃ1rtho (manasÃ9-gatÃ3stho Cmanasà gatÃ1rtho $ rÃjà babhëe puru«aæ tam eva & vij¤ÃyatÃæ kva pratigacchatÅ7ti % tathe9ty athai7naæ puru«o 'nvagacchat // 10.12 // a-lola-cak«ur yuga-mÃtra-darÓÅ $ niv­tta-vÃg yantrita-manda-gÃmÅ & cacÃra bhik«Ãæ sa tu bhik«u-varyo % nidhÃya gÃtrÃïi calaæ ca ceta÷ // 10.13 // ÃdÃya bhaik«aæ ca yatho2papannaæ $ yayau gire÷ prasravaïaæ viviktam & nyÃyena tatrÃ7bhyavah­tya cai7nan % mahÅ-dharaæ pÃï¬avam Ãruroha // 10.14 // tasmin navau lodhra-vano1pagƬhe $ mayÆra-nÃda-pratipÆrïa-ku¤je & këÃya-vÃsÃ÷ sa babhau n­-sÆryo % yatho2dayasyo7pari bÃla-sÆrya÷ // 10.15 // (tatrai7nam Ctatrai7vam )Ãlokya sa rÃja-bh­tya÷ $ ÓreïyÃya rÃj¤e kathayÃæ cakÃra & saæÓrutya rÃjà sa ca bÃhumÃnyÃt % tatra pratasthe nibh­tÃ1nu-yÃtra÷ // 10.16 // sa pÃï¬avaæ pÃï¬ava-tulya-vÅrya÷ $ Óailo1ttamaæ Óaila-samÃna-var«mà & maulÅ-dhara÷ siæha-gatir n­-siæhaÓ % calat-saÂa÷ siæha ivÃ8ruroha // 10.17 // (tata÷ sma Ccalasya )tasyo7pari Ó­Çga-bhÆtaæ $ ÓÃnte1ndriyaæ paÓyati bodhi-sattvam & pary-aÇkam ÃsthÃya virocamÃnaæ % ÓaÓÃ1Çkam udyantam ivÃ7bhra-(ku¤jÃt CkÆÂÃt ) // 10.18 // taæ rÆpa-lak«myà ca Óamena cai7va $ dharmasya nirmÃïam ivo7pavi«Âam & sa-vismaya÷ praÓrayavÃn nare1ndra÷ % svayaæ-bhuvaæ Óakra ivo7patasthe // 10.19 // taæ nyÃyato (nyÃya-vidÃæ vari«Âhaæ CnyÃyavatÃæ vari«Âha÷ $ sametya papraccha ca dhÃtu-sÃmyam & sa cÃ7py avocat sa-d­Óena sÃmnà % n­-paæ mana÷-svÃsthyam an-Ãmayaæ ca // 10.20 // tata÷ Óucau vÃraïa-karïa-nÅle $ ÓilÃ-tale (saæni«asÃda Casau ni«asÃda )rÃjà & (upopaviÓyÃ7numataÓ Cn­-po1paviÓyÃ7numataÓ )ca tasya % bhÃvaæ vijij¤Ãsur idaæ babhëe // 10.21 // prÅti÷ parà me bhavata÷ kulena $ kramÃ3gatà cai7va parÅk«ità ca & jÃtà vivak«Ã (sva-vayo Csuta yà )yato me % tasmÃd idaæ sneha-vaco nibodha // 10.22 // Ãditya-pÆrvaæ vipulaæ kulaæ te $ navaæ vayo dÅptam idaæ vapuÓ ca & kasmÃd iyaæ te matir a-krameïa % bhaik«Ãkae evÃ7bhiratà na rÃjye // 10.23 // gÃtraæ hi te lohita-candanÃ1rhaæ $ këÃya-saæÓle«am an-arham etat & hasta÷ prajÃ-pÃlana-yogya e«a % bhoktuæ na cÃ7rha÷ para-dattam annam // 10.24 // tat saumya rÃjyaæ yadi pait­kaæ tvaæ $ snehÃt pitur ne7cchasi vikrameïa & na ca (kramaæ Ck«amaæ )mar«ayituæ matis te % (bhuÇk«vÃ7rdham CbhuktvÃ9rdham )asmad-vi«ayasya ÓÅghram // 10.25 // evaæ hi na syÃt sva-janÃ1vamarda÷ $ kÃla-krameïÃ7pi Óama-Órayà ÓrÅ÷ & tasmÃt kuru«va praïayaæ mayi tvaæ % sadbhi÷ sahÅyà hi satÃæ sam­ddhi÷ // 10.26 // atha tv idÃnÅæ kula-garvitatvÃd $ asmÃsu viÓrambha-guïo na te 'sti & (vyƬhÃny anÅkÃni CvyÆhÃny an-ekÃni )vigÃhya (bÃïair CvÃïair % mayà sahÃyena (parÃn Cparä )jigÅ«a // 10.27 // tad buddhim atrÃ7nyatarÃæ v­ïÅ«va $ dharmÃ1rtha-kÃmÃn vidhivad bhajasva & vyatyasya (rÃgÃd iha CrÃgÃ3di ha )hi tri-vargaæ % pretye7ha ca (bhraæÓam CvibhraæÓam )avÃpnuvanti // 10.28 // yo hy artha-dharmau paripŬya kÃma÷ $ syÃd dharma-(kÃmau CkÃmye )paribhÆya cÃ7rtha÷ & kÃmÃ1rthayoÓ co7parameïa dharmas % tyÃjya÷ sa k­tsno yadi (kÃÇk«ito 'rtha÷ CkÃÇk«itÃ1rtha÷ ) // 10.29 // tasmÃt tri-vargasya ni«evaïena $ tvaæ rÆpam etat sa-phalaæ kuru«va & dharmÃ1rtha-kÃmÃ1dhigamaæ hy an-Ænaæ % n­ïÃm an-Ænaæ puru«Ã1rtham Ãhu÷ // 10.30 // tan ni«-phalau nÃ7rhasi kartum etau $ pÅnau bhujau cÃpa-vikar«aïÃ1rhau & mÃndhÃt­vaj jetum imau hi yogyau % (lokÃn api trÅn iha ClokÃni hi trÅïi hi )kiæ punar gÃm // 10.31 // snehena khalv etad ahaæ bravÅmi $ nai8Óvarya-rÃgeïa na vismayena & imaæ hi d­«Âvà tava bhik«u-(ve«aæ CveÓaæ % jÃtÃ1nukampo 'smy api cÃ8gatÃ1Óru÷ // 10.32 // yÃvat sva-vaæÓa-prati-(rÆpa rÆpaæ CrÆpa-rÆpaæ $ na te jarÃ9bhyety abhibhÆya bhÆya÷ & tad bhuÇk«va bhik«Ã4Órama-kÃma kÃmÃn % kÃle 'si kartà priya-dharma dharmam [PÃdas ab and cd are exchanged in C.] // 10.33 // Óaknoti jÅrïa÷ khalu dharmam Ãptuæ $ kÃmo1pabhoge«v a-gatir jarÃyÃ÷ & ataÓ ca yÆna÷ kathayanti kÃmÃn % madhyasya vittaæ sthavirasya dharmam // 10.34 // dharmasya cÃ7rthasya ca jÅva-loke $ praty-arthi-bhÆtÃni hi yauvanÃni & saærak«yamÃnÃny api dur-grahÃïi % kÃmà yatas tena (pathà Cyathà )haranti // 10.35 // vayÃæsi jÅrïÃni (vimarÓavanti CvimarÓayanti $ dhÅrÃïy avasthÃna-parÃ1yaïÃni & alpena yatnena ÓamÃ3tmakÃni % bhavanty a-(gatyai9va Cgatye9va )ca lajjayà ca // 10.36 // ataÓ ca lolaæ vi«aya-pradhÃnaæ $ pramattam a-k«Ãntam a-dÅrgha-darÓi & bahu-cchalaæ yauvanam abhyatÅtya % nistÅrya kÃntÃram ivÃ8Óvasanti // 10.37 // tasmÃd a-dhÅraæ capala-pramÃdi $ navaæ vayas tÃvad idaæ vyapaitu & kÃmasya pÆrvaæ hi vaya÷ Óaravyaæ % na Óakyate rak«itum indriyebhya÷ // 10.38 // atho7 cikÅr«Ã tava dharma eva $ yajasva yaj¤aæ kula-dharma e«a÷ & yaj¤air adhi«ÂhÃya hi nÃka-p­«Âhaæ % yayau marutvÃn api nÃka-p­«Âham // 10.39 // su-varïa-keyÆra-vida«Âa-bÃhavo $ maïi-pradÅpo1jjvala-citra-maulaya÷ & n­-par1«ayas tÃæ hi gatiæ gatà makhai÷ % Órameïa yÃm eva mahar2«ayo yayu÷ // 10.40 // ity evaæ magadha-patir ((Cvaco C))babhëe $ ya÷ samyag vala-bhid iva (bruvan babhÃse Cdhruvaæ babhëe ) // tac chrutvà na sa (vicacÃla CvicacÃra )rÃja-sÆnu÷ % kailÃso girir iva nai1ka-citra-sÃnu÷ // 10.41 // [[iti (CÓrÅ-C)buddha-carite mahÃ-kÃvye 'Óva-gho«a-k­te ÓreïyÃ1bhigamano nÃma daÓama÷ sarga÷ -- 10 --]] athai7vam ukto magadhÃ1dhipena $ su-h­n-mukhena prati-kÆlam artham & sva-stho 'vikÃra÷ kula-Óauca-Óuddha÷ % Óauddhodanir vÃkyam idaæ jagÃda // 11.1 // nÃ8Ócaryam etad bhavato (vidhÃnaæ CabhidhÃtuæ $ jÃtasya hary-aÇka-kule viÓÃle & yan mitra-pak«e tava mitra-kÃma % syÃd v­ttir e«Ã pariÓuddha-v­tte÷ // 11.2 // a-satsu maitrÅ sva-(kulÃ1nuv­ttà CkulÃ1nu-rÆpà $ na ti«Âhati Órir iva viklave«u & pÆrvai÷ k­tÃæ prÅti-paraæ-parÃbhis % tÃm eva santas tu vivardhayanti // 11.3 // ye cÃ7rtha-k­cchre«u bhavanti loke $ samÃna-kÃryÃ÷ su-h­dÃæ manu«yÃ÷ & mitrÃïi tÃnÅ7ti paraimi buddhyà % sva-sthasya v­ddhi«v iha ko hi na syÃt // 11.4 // evaæ ca ye dravyam avÃpya loke $ mitre«u dharme ca niyojayanti & avÃpta-sÃrÃïi dhanÃni te«Ãæ % bhra«ÂÃni nÃ7nte janayanti tÃpam // 11.5 // su-h­ttayà cÃ8ryatayà ca rÃjan $ (khalv e«a yo mÃæ prati niÓcayas CvibhÃvya mÃm eva viniÓcayas )te & atrÃ7nune«yÃmi su-h­ttayai9va % brÆyÃm ahaæ no7ttaram anyad atra // 11.6 // ahaæ jarÃ-m­tyu-bhayaæ viditvà $ mumuk«ayà dharmam imaæ prapanna÷ & bandhÆn priyÃn aÓru-mukhÃn vihÃya % prÃg eva kÃmÃn a-Óubhasya hetÆn // 11.7 // nÃ8ÓÅ-vi«ebhyo (hi Capi )tathà bibhemi $ nai7vÃ7Óanibhyo gaganÃc cyutebhya÷ & na pÃvakebhyo 'nila-saæhitebhyo % yathà bhayaæ me vi«ayebhya (eva Cebhya÷ ) // 11.8 // kÃmà hy a-nityÃ÷ kuÓalÃ1rtha-caurà $ riktÃÓ ca mÃyÃ-sa-d­ÓÃÓ ca loke & ÃÓÃsyamÃnà api mohayanti % cittaæ n­ïÃæ kiæ punar Ãtma-saæsthÃ÷ // 11.9 // kÃmÃ1bhibhÆtà hi na yÃnti Óarma $ tri-pi«Âape kiæ (bata Cvata )martya-loke & kÃmai÷ sa-t­«ïasya hi nÃ7sti t­ptir % yathe9ndhanair vÃta-sakhasya vahne÷ // 11.10 // jagaty an-artho na samo 'sti kÃmair $ mohÃc ca te«v eva jana÷ prasakta÷ & tattvaæ viditvai9vam an-artha-bhÅru÷ % prÃj¤a÷ svayaæ ko 'bhila«ed an-artham // 11.11 // samudra-vastrÃm api gÃm avÃpya $ pÃraæ jigÅ«anti mahÃ2rïavasya & lokasya kÃmair na vit­ptir asti % patadbhir ambhobhir ivÃ7rïavasya // 11.12 // devena v­«Âe 'pi hiraïya-var«e $ dvÅpÃn (sam-agrÃæÓ CsamudrÃæÓ )caturo 'pi jitvà & Óakrasya cÃ7rdhÃ3sanam apy avÃpya % mÃndhÃtur ÃsÅd vi«aye«v a-t­pti÷ // 11.13 // bhuktvÃ9pi rÃjyaæ divi devatÃnÃæ $ Óata-kratau v­tra-bhayÃt prana«Âe & darpÃn mahar2«Ån api vÃhayitvà % kÃme«v a-t­pto nahu«a÷ papÃta // 11.14 // ai¬aÓ ca rÃjà tri-divaæ vigÃhya $ nÅtvÃ9pi devÅæ vaÓam urvaÓÅæ tÃm & lobhÃd ­«ibhya÷ kanakaæ jihÅr«ur % jagÃma nÃÓaæ vi«aye«v a-t­pta÷ // 11.15 // baler mahe2ndraæ nahu«aæ mahe2ndrÃd $ indraæ punar ye nahu«Ãd upeyu÷ & svarge k«itau và vi«aye«u te«u % ko viÓvased bhÃgya-kulÃ3kule«u // 11.16 // cÅrÃ1mbarà mÆla-phalÃ1mbu-bhak«Ã $ jaÂà vahanto 'pi bhujaæ-ga-dÅrghÃ÷ & yair (nÃ7nya-Canya-)kÃryà munayo 'pi bhagnÃ÷ % ka÷ kÃma-saæj¤Ãn m­gayeta ÓatrÆn // 11.17 // ugrÃ3yudhaÓ co7gra-dh­tÃ3yudho 'pi $ ye«Ãæ k­te m­tyum avÃpa bhÅ«mÃt & cintÃ9pi te«Ãm a-Óivà vadhÃya % (sad-Ctad-)v­ttinÃæ kiæ punar a-vratÃnÃm // 11.18 // ÃsvÃdam alpaæ vi«aye«u matvà $ saæyojano1tkar«am a-t­ptim eva & sadbhyaÓ ca garhÃæ niyataæ ca pÃpaæ % ka÷ kÃma-saæj¤aæ vi«am (ÃdadÅta CÃsasÃda ) // 11.19 // k­«yÃ3dibhi÷ (karmabhir arditÃnÃæ Cdharmabhir anvitÃnÃæ $ kÃmÃ3tmakÃnÃæ ca niÓamya du÷kham & svÃsthyaæ ca kÃme«v a-kutÆhalÃnÃæ % kÃmÃn vihÃtuæ k«amam Ãtmavadbhi÷ // 11.20 // j¤eyà vipat-kÃmini kÃma-saæpat $ siddhe«u kÃme«u madaæ hy upaiti & madÃd a-kÃryaæ kurute na kÃryaæ % yena k«ato dur-gatim abhyupaiti // 11.21 // yatnena labdhÃ÷ parirak«itÃÓ ca $ ye vipralabhya pratiyÃnti bhÆya÷ & te«v ÃtmavÃn yÃcita-kopam e«u % kÃme«u vidvÃn iha ko rameta // 11.22 // anvi«ya cÃ8dÃya ca jÃta-tar«Ã $ yÃn a-tyajanta÷ pariyÃnti du÷kham & loke t­ïo1lkÃ-sa-d­Óe«u te«u % kÃme«u kasyÃ8tmavato rati÷ syÃt // 11.23 // an-Ãtmavanto h­di yair vida«Âà $ vinÃÓam archanti na yÃnti Óarma & kruddho1gra-sarpa-pratime«u te«u % kÃme«u kasyÃ8tmavato rati÷ syÃt // 11.24 // asthi (k«udhÃ4rtà Ck«udhÃ4rttà )iva sÃrameyà $ bhuktvÃ9pi yÃn nai7va bhavanti t­ptÃ÷ & jÅrïÃ1sthi-kaÇkÃla-same«u te«u % kÃme«u kasyÃ8tmavato rati÷ syÃt // 11.25 // ye rÃja-cauro1daka-pÃvakebhya÷ $ sÃdhÃraïatvÃj janayanti du÷kham & te«u praviddhÃ1mi«a-saænibhe«u % kÃme«u kasyÃ8tmavato rati÷ syÃt // 11.26 // yatra sthitÃnÃm abhito vipatti÷ $ Óatro÷ sakÃÓÃd api bÃndhavebhya÷ & hiæsre«u te«v Ãyatano1pame«u % kÃme«u kasyÃ8tmavato rati÷ syÃt // 11.27 // girau vane cÃ7psu ca sÃgare ca $ (yÃn Cyad )bhraæÓam (archanti vilaÇghamÃnÃ÷ Carchanty abhilaÇghamÃnÃ÷ ) // te«u druma-prÃ1gra-phalo1pame«u % kÃme«u kasyÃ8tmavato rati÷ syÃt // 11.28 // (tÅvrai÷ CtÅrthai÷ )prayatnair vi-vidhair avÃptÃ÷ $ k«aïena ye nÃÓam iha prayÃnti & svapno1pabhoga-pratime«u te«u % kÃme«u kasyÃ8tmavato rati÷ syÃt [Verses 11.29 and 11.30 are exchanged in ed. C.] // 11.29 // yÃn arcayitvÃ9pi na yÃnti Óarma $ vivardhayitvà paripÃlayitvà & aÇgÃra-(kar«Æ-Ckar«a-)pratime«u te«u % kÃme«u kasyÃ8tmavato rati÷ syÃt // 11.30 // vinÃÓam Åyu÷ kuravo yad-arthaæ $ v­«ïy-andhakà (mekhala-Cmaithila-)daï¬akÃÓ ca & (sÆnÃ2si-CÓÆlÃ1si-)këÂha-pratime«u te«u % kÃme«u kasyÃ8tmavato rati÷ syÃt // 11.31 // sundo1pasundÃv asurau yad-artham $ anyo-anya-vaira-pras­tau vina«Âau & sauhÃrda-viÓle«a-kare«u te«u % kÃme«u kasyÃ8tmavato rati÷ syÃt // 11.32 // (ye«Ãæ k­te vÃriïi pÃvake CkÃmÃ1ndha-saæj¤Ã÷ k­payà va ke [sic] )ca $ kravyÃ1tsu (cÃ8tmÃnam CnÃ8tmÃnam )iho7ts­janti & sa-patna-bhÆte«v a-Óive«u te«u % kÃme«u kasyÃ8tmavato rati÷ syÃt // 11.33 // (kÃmÃ1rtham a-j¤a÷ CkÃmÃ1ndha-saæj¤a÷ )k­païaæ karoti $ prÃpnoti du÷khaæ vadha-bandhanÃ3di & kÃmÃ1rtham ÃÓÃ-k­païas tapasvÅ % (m­tyuæ Óramaæ cÃ7rchati Cm­tyu-Óramaæ cÃ7rhati )jÅva-(loka÷ Cloke ) // 11.34 // gÅtair hriyante hi m­gà vadhÃya $ rÆpÃ1rtham agnau ÓalabhÃ÷ patanti & matsyo giraty Ãyasam Ãmi«Ã1rthÅ % tasmÃd an-arthaæ vi«ayÃ÷ phalanti // 11.35 // kÃmÃs tu bhogà iti (yan mati÷ Cyan mataæ )syÃd $ (bhogà Cbhogyà )na ke-cit parigaïyamÃnÃ÷ & vastrÃ3dayo dravya-guïà hi loke % du÷kha-pratÅkÃra iti pradhÃryÃ÷ // 11.36 // i«Âaæ hi tar«a-praÓamÃya toyaæ $ k«un-nÃÓa-hetor aÓanaæ tathai9va & vÃtÃ3tapÃ1mbv-ÃvaraïÃya veÓma % kaupÅna-ÓÅtÃ3varaïÃya vÃsa÷ // 11.37 // nidrÃ-vighÃtÃya tathai9va Óayyà $ yÃnaæ tathÃ9dhva-Órama-nÃÓanÃya & tathÃ0sanaæ sthÃna-vinodanÃya % snÃnaæ m­jÃ4rogya-balÃ3ÓrayÃya // 11.38 // du÷kha-pratÅkÃra-nimitta-bhÆtÃs $ tasmÃt prajÃnÃæ vi«ayà na (bhogÃ÷ CbhogyÃ÷ ) // aÓnÃmi bhogÃn iti ko 'bhyupeyÃt % prÃj¤a÷ pratÅkÃra-vidhau (prav­tta÷ Cprav­ttÃn ) // 11.39 // ya÷ pitta-dÃhena vidahyamÃna÷ $ ÓÅta-kriyÃæ bhoga iti vyavasyet & du÷kha-pratÅkÃra-vidhau prav­tta÷ % kÃme«u kuryÃt sa hi bhoga-saæj¤Ãm // 11.40 // kÃme«v an-aikÃntikatà ca yasmÃd $ ato 'pi me te«u na bhoga-saæj¤Ã & yae eva bhÃvà hi sukhaæ diÓanti % tae eva du÷khaæ punar Ãvahanti // 11.41 // gurÆïi vÃsÃæsy agurÆïi cai7va $ sukhÃya (ÓÅte CgÅte )hy a-sukhÃya (gharme Cdharme ) // candrÃ1æÓavaÓ candanam eva co7«ïe % sukhÃya dukhÃya bhavanti ÓÅte // 11.42 // dvaædvÃni sarvasya yata÷ prasaktÃny $ a-lÃbha-lÃbha-prabh­tÅni loke & ato 'pi nai7kÃ1nta-sukho 'sti kaÓ-cin % nai7kÃ1nta-du÷kha÷ puru«a÷ prÂhivyÃm // 11.43 // d­«Âvà (vimiÓrÃæ C ca miÓrÃæ )sukha-du÷katÃæ me $ rÃjyaæ ca dÃsyaæ ca mataæ samÃnam & nityaæ hasaty eva hi nai7va rÃjà % na cÃ7pi saætapyatae eva dÃsa÷ // 11.44 // Ãj¤Ã n­-patve 'bhy-adhike9ti (yat syÃn CyasmÃt $ mahÃnti du÷khÃny ata eva rÃj¤a÷ & ÃsaÇga-këÂha-pratimo hi rÃjà % lokasya heto÷ parikhedam eti // 11.45 // rÃjye n­-pas tyÃgini (bahv-a-CvaÇka-)mitre $ viÓvÃsam Ãgacchati ced vipanna÷ & athÃ7pi viÓrambham upaiti ne7ha % kiæ nÃma saukhyaæ cakitasya rÃj¤a÷ // 11.46 // yadà ca jitvÃ9pi mahÅæ sam-agrÃæ $ vÃsÃya d­«Âaæ puram ekam eva & tatrÃ7pi cai7kaæ bhavanaæ ni«evyaæ % Órama÷ parÃ1rthe nanu rÃja-bhÃva÷ // 11.47 // rÃj¤o 'pi (vÃso-yugam CvÃse yugam )ekam eva $ k«ut-saænirodhÃya tathÃ9nna-mÃtrà & Óayyà tathai9kÃ0sanam ekam eva % Óe«Ã viÓe«Ã n­-pater madÃya // 11.48 // tu«Ây-artham etac ca phalaæ yadÅ7«Âam $ ­te 'pi rÃjyÃn mama tu«Âir asti & tu«Âau ca satyÃæ puru«asya loke % sarve viÓe«Ã nanu nir-viÓe«Ã÷ // 11.49 // tan nÃ7smi kÃmÃn prati saæpratÃrya÷ $ (k«emaæ Ck«eme )Óivaæ mÃrgam anuprapanna÷ & sm­tvà su-h­ttvaæ tu puna÷ punar mÃæ % brÆhi pratij¤Ãæ khalu (pÃlaye7ti CpÃlayanti ) // 11.50 // na hy asmy amar«eïa vanaæ pravi«Âo $ na Óatru-bÃïair avadhÆta-mauli÷ & k­ta-sp­ho nÃ7pi phalÃ1dhikebhyo % g­hïÃmi nai7tad vacanaæ yatas te // 11.51 // yo danda-ÓÆkaæ kupitaæ bhujaæ-gaæ $ muktvà vyavasyed dhi punar grahÅtum & dÃhÃ3tmikÃæ và jvalitÃæ t­ïo1lkÃæ % saætyajya kÃmÃn sa punar bhajeta // 11.52 // andhÃya yaÓ ca sp­hayed an-andho $ baddhÃya mukto vidhanÃya (cÃ8¬hya÷ CvÃ0¬hya÷ ) // unmatta-cittÃya ca kalya-citta÷ % sp­hÃæ sa kuryÃd vi«ayÃ3tmakÃya // 11.53 // (bhaik«o1pabhogÅ9ti ca Cbhik«o2pabhogÅ vara )nÃ7nukampya÷ $ k­tÅ jarÃ-m­tyu-bhayaæ titÅr«u÷ & iho7ttamaæ ÓÃnti-sukhaæ ca yasya % paratra du÷khÃni ca saæv­tÃni // 11.54 // lak«myÃæ mahatyÃm api vartamÃnas $ t­«ïÃ2bhibhÆtas tv anukampitavya÷ & prÃpnoti ya÷ ÓÃnti-sukhaæ na ce7ha % paratra (du÷khai÷ Cdu÷khaæ )pratig­hyate ca // 11.55 // evaæ tu vaktuæ bhavato 'nu-rÆpaæ $ sattvasya v­ttasya kulasya cai7va & mamÃ7pi vo¬huæ sa-d­Óaæ pratij¤Ãæ % sattvasya v­ttasya kulasya cai7va // 11.56 // ahaæ hi saæsÃra-(Óareïa Crasena )viddho $ vini÷s­ta÷ (ÓÃntim CÓÃntam )avÃptu-kÃma÷ & ne7ccheyam Ãptuæ tri-dive 'pi rÃjyaæ % nir-Ãmayaæ kiæ (bata Cvata )mÃnu«e«u // 11.57 // tri-varga-sevÃæ n­pa yat tu k­tsnata÷ $ paro manu«yÃ1rtha iti tvam Ãttha mÃm & an-artha ity (eva mamÃ7tra darÓanaæ CÃttha mamÃ7rtha-darÓanaæ % k«ayÅ tri-vargo hi na cÃ7pi tarpaka÷ // 11.58 // pade tu yasmin na jarà na (bhÅr na ruÇ CbhÅrutà $ na janma nai7vo7paramo na (cÃ8dhaya÷ CvÃ0dhaya÷ ) // tam eva manye puru«Ã1rtham uttamaæ % na vidyate yatra puna÷ puna÷ kriyà // 11.59 // yad apy avoca÷ paripÃlyatÃæ jarà $ navaæ vayo gacchati vikriyÃm iti & a-niÓcayo 'yaæ capalaæ hi d­Óyate % jarÃ9py a-dhÅrà dh­timac ca yauvanam // 11.60 // sva-karma-dak«aÓ ca (yadÃ9ntako Cyadà tu ko )jagad $ vaya÷su (sarve«v a-vaÓaæ vikar«ati Csarve«u ca saævikar«ati ) // vinÃÓa-kÃle katham a-vyavasthite % jarà pratÅk«yà vidu«Ã Óame3psunà // 11.61 // jarÃ4yudho vyÃdhi-vikÅrïa-sÃyako $ yadÃ9ntako vyÃdha (ivÃ7-Óiva÷ CivÃ8Órita÷ )sthita÷ & prajÃ-m­gÃn bhÃgya-vanÃ3ÓritÃæs tudan % vaya÷-prakar«aæ prati ko mano-ratha÷ // 11.62 // (ato Csuto )yuvà và sthaviro 'tha-và ÓiÓus $ tathà tvarÃvÃn iha kartum arhati & yathà bhaved dharmavata÷ (k­tÃ3tmana÷ Ck­pÃ4tmana÷ % prav­ttir i«Âà viniv­ttir eva và // 11.63 // yad Ãttha (cÃ7pÅ7«Âa-Cvà dÅpta-)phalÃæ kulo1citÃæ $ kuru«va dharmÃya makha-kriyÃm iti & namo makhebhyo na hi kÃmaye sukhaæ % parasya du÷kha-(kriyayà yad i«yate CkriyayÃ0padiÓyate ) // 11.64 // paraæ hi hantuæ vi-vaÓaæ phale3psayà $ na yukta-rÆpaæ karuïÃ4tmana÷ sata÷ & krato÷ phalaæ yady api ÓÃÓvataæ bhavet % tathÃ9pi k­tvà kim (u yat k«ayÃ3tmakam Cupak«ayÃ3tmakam ) // 11.65 // bhavec ca dharmo yadi nÃ7-paro vidhir $ vratena ÓÅlena mana÷-Óamena và & tathÃ9pi nai7vÃ7rhati sevituæ kratuæ % viÓasya yasmin param ucyate phalam // 11.66 // ihÃ7pi tÃvat puru«asya ti«Âhata÷ $ pravartate yat para-hiæsayà sukham & tad apy an-i«Âaæ sa-gh­ïasya dhÅmato % bhavÃ1ntare kiæ (bata Cvata )yan na d­Óyate // 11.67 // na ca pratÃryo 'smi phala-prav­ttaye $ bhave«u rÃjan ramate na me mana÷ & latà ivÃ7mbho-dhara-v­«Âi-tìitÃ÷ % prav­ttaya÷ sarva-gatà hi ca¤calÃ÷ // 11.68 // ihÃ8gataÓ cÃ7ham ito did­k«ayà $ muner arìasya vimok«a-vÃdina÷ & prayÃmi cÃ7dyai7va n­-pÃ7stu te Óivaæ % vaca÷ (k«amethà mama tattva-Ck«amethÃ÷ Óama-tattva-)ni«Âhuram // 11.69 // (ave7ndravad Cathe7ndravad )divy ava ÓaÓvad arkavad $ guïair ava Óreya ihÃ7va gÃm ava & avÃ8yur Ãryair ava sat-sutÃn ava % ÓriyaÓ ca rÃjann ava dharmam Ãtmana÷ // 11.70 // himÃ1ri-ketÆ1dbhava-(saæbhavÃ1ntare CsaæplavÃ7ntare $ yathà dvi-jo yÃti vimok«ayaæs tanum & himÃ1ri-(Óatru-k«aya-CÓatruæ k«aya-)Óatru-(ghÃtane CghÃtinas % tathÃ9ntare yÃhi (vimok«ayan Cvimocayan )mana÷ // 11.71 // n­-po 'bravÅt sÃ1¤jalir Ãgata-sp­ho $ yathe2«Âam (Ãpnotu CÃpnoti )bhavÃn a-vighnata÷ & avÃpya kÃle k­ta-k­tyatÃm imÃæ % mamÃ7pi kÃryo bhavatà tv anugraha÷ // 11.72 // sthiraæ pratij¤Ãya tathe9ti pÃrthive $ tata÷ sa vaiÓvaætaram ÃÓramaæ yayau & parivrajantaæ (tam udÅk«ya CsamudÅk«ya )vismito % n­-po 'pi (vavrÃja puriæ giri-vrajam Cca prÃpur imaæ giriæ vrajan ) // 11.73 // [[iti (CÓrÅ-C)buddha-carite mahÃ-kÃvye (CaÓva-gho«a-k­te C)kÃma-vigarhaïo nÃmai7kÃ-daÓa÷ sarga÷ -- 11 --]] tata÷ Óama-vihÃrasya $ muner ik«vÃku-candra-mÃ÷ & arìasyÃ8Óramaæ bheje % vapu«Ã pÆrayann iva // 12.1 // sa kÃlÃma-sa-gotreïa $ tenÃ8lokyai7va dÆrata÷ & uccai÷ sv-Ãgatam ity ukta÷ % samÅpam upajagmivÃn // 12.2 // tÃv ubhau nyÃyata÷ p­«Âvà $ dhÃtu-sÃmyaæ paras-param & dÃravyor medhyayor v­«yo÷ % Óucau deÓe (ni«edatu÷ Cni«Ådatu÷ ) // 12.3 // tam ÃsÅnaæ n­-pa-sutaæ $ so 'bravÅn muni-sattama÷ & bahu-mÃna-viÓÃlÃbhyÃæ % darÓanÃbhyÃæ pibann iva // 12.4 // viditaæ me yathà saumya $ ni«krÃnto bhavanÃd asi & chittvà snehamayaæ pÃÓaæ % pÃÓaæ d­pta iva dvi-pa÷ // 12.5 // sarvathà dh­timac cai7va $ prÃj¤aæ cai7va manas tava & yas tvaæ prÃpta÷ Óriyaæ tyaktvà % latÃæ vi«a-phalÃm iva // 12.6 // nÃ8Ócaryaæ jÅrïa-vayaso $ yaj jagmu÷ pÃrthivà vanam & apatyebhya÷ Óriyaæ dattvà % bhukto1cchi«ÂÃm iva srajam // 12.7 // idaæ me matam ÃÓcaryaæ $ nave vayasi yad bhavÃn & a-bhuktvai9va Óriyaæ prÃpta÷ % sthito vi«aya-go-care // 12.8 // tad vij¤Ãtum imaæ dharmaæ $ paramaæ bhÃjanaæ bhavÃn & j¤Ãna-(plavam CpÆrvam )adhi«ÂhÃya % ÓÅghraæ du÷khÃ1rïavaæ tara // 12.9 // Ói«ye yady api vij¤Ãte $ ÓÃstraæ kÃlena (varïyate Cvartate ) // gÃmbhÅryÃd vyavasÃyÃc ca % (na parÅk«yo Csu-parÅk«yo )bhavÃn mama // 12.10 // iti vÃkyam arìasya $ vij¤Ãya sa (narar1«abha÷ CnarÃ1dhipa÷ ) // babhÆva parama-prÅta÷ % provÃco7ttaram eva ca // 12.11 // viraktasyÃ7pi yad idaæ $ saumukhyaæ bhavata÷ param & a-k­tÃ1rtho 'py anenÃ7smi % k­tÃ1rtha iva saæ-prati // 12.12 // did­k«ur iva hi jyotir $ yiyÃsur iva daiÓikam & tvad-(darÓanam CdarÓanÃd )ahaæ manye % titÅr«ur iva ca plavam // 12.13 // tasmÃd arhasi tad vaktuæ $ vaktavyaæ yadi manyase & jarÃ-maraïa-rogebhyo % yathÃ9yaæ parimucyate // 12.14 // ity arìa÷ kumÃrasya $ mÃhÃtmyÃd eva codita÷ & saæk«iptaæ kathayÃæ cakre % svasya ÓÃstrasya niÓcayam // 12.15 // ÓrÆyatÃm ayam asmÃkaæ $ siddhÃ1nta÷ Ó­ïvatÃæ vara & yathà bhavati saæsÃro % yathà (cai7va nivartate Cvai parivartate ) // 12.16 // prak­tiÓ ca vikÃraÓ ca $ janma m­tyur jarai9va ca & tat tÃvat sattvam ity uktaæ % sthira-sattva parehi (tat Cna÷ ) // 12.17 // tatra tu (prak­tiæ Cprak­tir )nÃma $ viddhi prak­ti-kovida & pa¤ca bhÆtÃny ahaæ-kÃraæ % buddhim a-vyaktam eva ca // 12.18 // vikÃra iti (budhyasva Cbuddhiæ tu $ vi«ayÃn indriyÃïi ca & pÃïi-pÃdaæ ca vÃdaæ ca % pÃyÆ1pasthaæ tathà mana÷ // 12.19 // asya k«etrasya vij¤ÃnÃt $ k«etra-j¤a iti saæj¤i ca & k«etra-j¤a iti cÃ8tmÃnaæ % kathayanty Ãtma-cintakÃ÷ // 12.20 // sa-Ói«ya÷ kapilaÓ ce7ha $ (pratibuddhir Cpratibuddha )iti sm­ti÷ & sa-(putro 'pratibuddhas tu Cputra÷ pratibuddhaÓ ca % prajÃ-patir iho7cyate // 12.21 // jÃyate jÅryate cai7va $ (bÃdhyate Cbudhyate )mriyate ca yat & tad vyaktam iti vij¤eyam % a-vyaktaæ tu viparyayÃt // 12.22 // a-j¤Ãnaæ karma t­«ïà ca $ j¤eyÃ÷ saæsÃra-hetava÷ & sthito 'smiæs tritaye (jantus Cyas tu % tat sattvaæ (nÃ7tivartate CnÃ7bhivartate ) // 12.23 // vi-pratyayÃd ahaæ-kÃrÃt $ saædehÃd abhisaæplavÃt & a-viÓe«Ã1n-upÃyÃbhyÃæ % saÇgÃd abhyavapÃtata÷ // 12.24 // tatra vi-pratyayo nÃma $ viparÅtaæ pravartate & anyathà kurute kÃryaæ % mantavyaæ manyate 'nyathà // 12.25 // bravÅmy aham ahaæ vedmi $ gacchÃmy aham ahaæ sthita÷ & itÅ7hai7vam ahaæ-kÃras tv % an-ahaæ-kÃra vartate // 12.26 // yas tu (bhÃvÃn a-saædigdhÃn CbhÃvena saædigdhÃn $ ekÅ-bhÃvena paÓyati & m­t-piï¬a-vad a-saædeha % saædeha÷ sa iho7cyate // 12.27 // ya evÃ7haæ sa eve7daæ $ mano buddhiÓ ca karma ca & yaÓ (cai7vai7«a Ccai7vaæ sa )gaïa÷ so 'ham % iti ya÷ so 'bhisaæplava÷ // 12.28 // a-viÓe«aæ viÓe«a-j¤a $ pratibuddhÃ1-prabuddhayo÷ & prak­tÅnÃæ ca yo veda % so 'viÓe«a iti sm­ta÷ // 12.29 // namas-kÃra-va«aÂ-kÃrau $ prok«aïÃ1bhyuk«aïÃ3daya÷ & an-upÃya iti prÃj¤air % upÃya-j¤a pravedita÷ // 12.30 // sajjate yena dur-medhà $ mano-(vÃg-buddhi-karmabhi÷ CvÃk-karma-buddhibhi÷ ) // vi«aye«v an-abhi«vaÇga % so 'bhi«vaÇga iti sm­ta÷ // 12.31 // mame7dam aham asye7ti $ yad du÷kham abhimanyate & vij¤eyo 'bhyavapÃta÷ sa % saæsÃre yena pÃtyate // 12.32 // ity a-(vidyÃæ Cvidyà )hi (vidvÃn sa CvidvÃæsa÷ [??] $ pa¤ca-(parvÃæ Cparvà )samÅhate & tamo mohaæ mahÃ-mohaæ % tÃmisra-dvayam eva ca // 12.33 // tatrÃ8lasyaæ tamo viddhi $ mohaæ m­tyuæ ca janma ca & mahÃ-mohas tv a-saæmoha % kÃma ity (eva gamyatÃm CavagamyatÃm ) // 12.34 // yasmÃd atra ca bhÆtÃni $ pramuhyanti mahÃnty api & tasmÃd e«a mahÃ-bÃho % mahÃ-moha iti sm­ta÷ // 12.35 // tÃmisram iti cÃ7-krodha $ krodham evÃ7dhikurvate & vi«Ãdaæ cÃ7ndha-tÃmisram % a-vi«Ãda pracak«ate // 12.36 // anayÃ9-vidyayà bÃla÷ $ saæyukta÷ pa¤ca-parvayà & saæsÃre du÷kha-bhÆyi«Âhe % janmasv abhini«icyate // 12.37 // dra«Âà Órotà ca mantà ca $ (kÃrya-karaïam CkÃryaæ karaïam )eva ca & aham ity evam Ãgamya % saæsÃre parivartate // 12.38 // (ihai7bhir City ebhir )hetubhir dhÅman $ (janma-Ctama÷-)srota÷ pravartate & hetv-a-(bhÃvÃt CbhÃve )phalÃ1-bhÃva % iti vij¤Ãtum arhasi // 12.39 // tatra (samyaÇ-Csamyag-)matir vidyÃn $ mok«a-kÃma catu«Âayam & pratibuddhÃ1-prabuddhau ca % vyaktam a-vyaktam eva ca // 12.40 // yathÃvad etad vij¤Ãya $ k«etra-j¤o hi catu«Âayam & (ÃjavaæjavatÃæ CÃrjavaæ javatÃæ )hitvà % prÃpnoti padam a-k«aram // 12.41 // ity-arthaæ brÃhmaïà loke $ parama-brahma-vÃdina÷ & brahma-caryaæ carantÅ7ha % brÃhmaïÃn vÃsayanti ca // 12.42 // iti vÃkyam idaæ Órutvà $ munes tasya n­-pÃ3tma-ja÷ & abhyupÃyaæ ca papraccha % padam eva ca nai«Âhikam // 12.43 // brahma-caryam idaæ caryaæ $ yathà yÃvac ca yatra ca & dharmasyÃ7sya ca pary-antaæ % bhavÃn vyÃkhyÃtum arhati // 12.44 // ity arìo yathÃ-ÓÃstraæ $ vispa«ÂÃ1rthaæ samÃsata÷ & tam evÃ7nyena kalpena % dharmam asmai vyabhëata // 12.45 // ayam Ãdau g­hÃn muktvà $ bhaik«Ãkaæ liÇgam ÃÓrita÷ & samudÃcÃra-vistÅrïaæ % ÓÅlam ÃdÃya vartate // 12.46 // saæto«aæ param ÃsthÃya $ yena tena yatas tata÷ & viviktaæ sevate vÃsaæ % nir-dvaædva÷ ÓÃstra-vit-k­tÅ // 12.47 // tato rÃgÃd bhayaæ d­«Âvà $ vairÃgyÃc ca paraæ Óivam & nig­hïann indriya-grÃmaæ % yatate manasa÷ (Óame CÓrame ) // 12.48 // atho7 viviktaæ kÃmebhyo $ vyÃpÃdÃ3dibhya eva ca & viveka-jam avÃpnoti % pÆrva-dhyÃnaæ vitarkavat // 12.49 // tac ca (dhyÃna-sukhaæ CdhyÃnaæ sukhaæ )prÃpya $ tat tad eva vitarkayan & a-pÆrva-sukha-lÃbhena % hriyate bÃliÓo jana÷ // 12.50 // Óamenai7vaæ-vidhenÃ7yaæ $ kÃma-dve«a-vigarhiïà & brahma-lokam avÃpnoti % parito«eïa va¤cita÷ // 12.51 // j¤Ãtvà vidvÃn vitarkÃæs tu $ mana÷-saæk«obha-kÃrakÃn & tad-viyuktam avÃpnoti % dhyÃnaæ prÅti-sukhÃ1nvitam // 12.52 // hriyamÃïas tayà prÅtyà $ yo viÓe«aæ na paÓyati & sthÃnaæ bhÃsvaram Ãpnoti % deve«v (ÃbhÃsvare«u sa÷ CÃbhÃ-sure«v api ) // 12.53 // yas tu prÅti-sukhÃt tasmÃd $ vivecayati mÃnasam & t­tÅyaæ labhate dhyÃnaæ % sukhaæ prÅti-vivarjitam [Ed. C reads 12.57 after 12.54.] // 12.54 // yas tu tasmin sukhe magno $ na viÓe«Ãya yatnavÃn & Óubha-k­tsnai÷ sa sÃmÃnyaæ % sukhaæ prÃpnoti daivatai÷ // 12.55 // tÃ-d­Óaæ sukham ÃsÃdya $ yo na (rajyaty upek«aka÷ Crajyann upek«ate ) // caturthaæ dhyÃnam Ãpnoti % sukha-du÷kha-vivarjitam // 12.56 // tatra ke-cid vyavasyanti $ mok«a ity (abhimÃnina÷ Capi mÃnina÷ ) // sukha-du÷kha-parityÃgÃd % a-vyÃpÃrÃc ca cetasa÷ // 12.57 // asya dhyÃnasya tu phalaæ $ samaæ devair b­hat-phalai÷ & kathayanti (b­hat-kÃlaæ $ b­hat-Cv­hat-phalaæ % v­hat-)praj¤Ã-parÅk«akÃ÷ // 12.58 // samÃdher vyutthitas tasmÃd $ d­«Âvà do«ÃæÓ charÅriïÃm & j¤Ãnam Ãrohati prÃj¤a÷ % ÓarÅra-viniv­ttaye // 12.59 // tatas tad dhyÃnam uts­jya $ viÓe«e k­ta-niÓcaya÷ & kÃmebhya iva (sa prÃj¤o Csat-prÃj¤o % rÆpÃd api virajyate // 12.60 // ÓarÅre khÃni yÃny asmin $ tÃny Ãdau parikalpayan & ghane«v api tato dravye«v % ÃkÃÓam adhimucyate // 12.61 // ÃkÃÓa-(gatam Csamam )ÃtmÃnaæ $ saæk«ipya tv a-paro budha÷ & (tad evÃ7n-Ctadai9vÃ7n-)antata÷ paÓyan % viÓe«am adhigacchati // 12.62 // adhy-Ãtma-(kuÓalas tv CkuÓale«v )anyo $ nivartyÃ8tmÃnam Ãtmanà & kiæ-cin nÃ7stÅ7ti saæpaÓyann % Ãkiæcanya iti sm­ta÷ // 12.63 // tato mu¤jÃd i«Åke9va $ Óakuni÷ pa¤jarÃd iva & k«etra-j¤o ni÷s­to dehÃn % mukta ity abhidhÅyate // 12.64 // etat tat paramaæ brahma $ nir-liÇgaæ dhruvam a-k«aram & yan mok«a iti tattva-j¤Ã÷ % kathayanti manÅ«iïa÷ // 12.65 // ity upÃyaÓ ca mok«aÓ ca $ mayà saædarÓitas tava & yadi j¤Ãtaæ yadi (rucir Cruci % yathÃvat pratipadyatÃm // 12.66 // jaigÅ«avyo 'tha janako $ v­ddhaÓ cai7va parÃÓara÷ & imaæ panthÃnam ÃsÃdya % muktà hy anye ca mok«iïa÷ // 12.67 // iti tasya sa tad vÃkyaæ $ g­hÅtvà (tu Cna )vicÃrya ca & pÆrva-hetu-bala-prÃpta÷ % praty-uttaram uvÃca (ha Csa÷ ) // 12.68 // Órutaæ j¤Ãnam idaæ sÆk«maæ $ parata÷ parata÷ Óivam & (k«etra-j¤asyÃ7-Ck«etre«v asyÃ7-)parityÃgÃd % avaimy etad a-nai«Âhikam // 12.69 // vikÃra-prak­tibhyo hi $ k«etra-j¤aæ muktam apy aham & manye prasava-dharmÃïaæ % (bÅja-CvÅja-)dharmÃïam eva ca // 12.70 // viÓuddho yady api hy Ãtmà $ nirmukta iti kalpyate & ((CbhÆya÷ pratyaya-sad-bhÃvÃd % a-mukta÷ sa bhavi«yati C)) // 12.71 // ((C­tu-bhÆmy-ambu-virahÃd $ yathà bÅjaæ na rohatiC)) & ((Crohati pratyayais tais tais % tadvat so 'pi mato mama C)) // 12.72 // ((Cyat karmÃ1-j¤Ãna-t­«ïÃnÃæ $ tyÃgÃn mok«aÓ ca kalpyateC)) & aty-antas tat-parityÃga÷ % saty Ãtmani na vidyate // 12.73 // hitvà hitvà trayam idaæ $ viÓe«as tÆ7palabhyate & Ãtmanas tu sthitir yatra % tatra sÆk«mam idaæ trayam // 12.74 // sÆk«matvÃc cai7va do«ÃïÃm $ a-vyÃpÃrÃc ca cetasa÷ & dÅrghatvÃd Ãyu«aÓ cai7va % mok«as tu parikalpyate // 12.75 // ahaæ-kÃra-parityÃgo $ yaÓ cai7«a parikalpyate & saty Ãtmani parityÃgo % nÃ7haæ-kÃrasya vidyate // 12.76 // saækhyÃ4dibhir a-muktaÓ ca $ nir-guïo na bhavaty ayam & tasmÃd a-sati nairguïye % nÃ7sya mok«o 'bhidhÅyate // 12.77 // guïino hi guïÃnÃæ ca $ vyatireko na vidyate & rÆpo1«ïÃbhyÃæ virahito % na hy agnir upalabhyate // 12.78 // prÃg dehÃn na bhaved dehÅ $ prÃg guïebhyas tathà guïÅ & (tasmÃd CkasmÃd )Ãdau vimukta÷ (san Csa¤ % ÓarÅrÅ badhyate puna÷ // 12.79 // k«etra-j¤o vi-ÓarÅraÓ ca $ j¤o và syÃd a-j¤a eva và & yadi j¤o j¤eyam asyÃ7sti % j¤eye sati na mucyate // 12.80 // athÃ7-j¤a iti siddho va÷ $ kalpitena kim Ãtmanà & vinÃ9pi hy ÃtmanÃ9-j¤Ãnaæ % prasiddhaæ këÂha-ku¬yavat // 12.81 // parata÷ paratas tyÃgo $ yasmÃt tu guïavÃn sm­ta÷ & tasmÃt sarva-parityÃgÃn % manye k­tsnÃæ k­tÃ1rthatÃm // 12.82 // iti dharmam arìasya $ viditvà na tuto«a sa÷ & a-k­tsnam iti vij¤Ãya % tata÷ pratijagÃma ha // 12.83 // viÓe«am atha ÓuÓrÆ«ur $ udrakasyÃ8Óramaæ yayau & Ãtma-grÃhÃc ca tasyÃ7pi % jag­he na sa darÓanam // 12.84 // saæj¤Ã-saæj¤itvayor do«aæ $ j¤Ãtvà hi munir udraka÷ & ÃkiæcinyÃt paraæ lebhe % (a-saæj¤Ã2-saæj¤Ã4tmikÃæ Csaæj¤Ã2-saæj¤Ã4tmikÃæ )gatim // 12.85 // yasmÃc cÃ8lambane sÆk«me $ saæj¤Ã2-saæj¤e tata÷ param & nÃ1-saæj¤Å nai7va saæj¤Å9ti % tasmÃt (tatra-gata-Ctatra gata-)sp­ha÷ // 12.86 // yataÓ ca buddhis tatrai7va $ sthitÃ9nyatrÃ7-pracÃriïÅ & (sÆk«mÃ9-paÂvÅ CsÆk«mÃ9pÃdi )tatas tatra % nÃ7-saæj¤itvaæ na saæj¤ità // 12.87 // yasmÃc ca (tad Ctam )api prÃpya $ punar Ãvartate jagat & bodhi-sattva÷ paraæ prepsus % tasmÃd udrakam atyajat // 12.88 // tato hitvÃ0Óramaæ tasya $ Óreyo-arthÅ k­ta-niÓcaya÷ & bheje gayasya rÃjar1«er % nagarÅ-saæj¤am ÃÓramam // 12.89 // atha naira¤janÃ-tÅre $ Óucau Óuci-parÃkrama÷ & cakÃra vÃsam ekÃ1nta- % (vihÃrÃ1bhiratir C(vihÃrÃ1bhivratÅ )muni÷ // 12.90 // ((C<xxx> tat-pÆrvaæ $ pa¤ce1ndriya-vaÓo1ddhatÃnC)) & ((Ctapa÷ <xx> vratino bhik«Æn ... pa¤ca niraik«ata C)) // 12.91 // (te co7patasthur Cpa¤co7patasthur )d­«ÂvÃ9tra $ bhik«avas taæ mumuk«ava÷ & puïyÃ1rjita-dhanÃ3rogyam % indriyÃ1rthà ive8Óvaram // 12.92 // saæpÆjyamÃnas tai÷ prahvair $ (vinayÃd anuvartibhi÷ CvinayÃ3nata-mÆrtibhi÷ ) // tad-vaÓa-sthÃyibhi÷ Ói«yair % lolair mana ive7ndriyai÷ // 12.93 // m­tyu-janmÃ1nta-karaïe $ syÃd upÃyo 'yam ity atha & du«-karÃïi samÃrebhe % tapÃæsy an-aÓanena sa÷ // 12.94 // upavÃsa-vidhÅn nai1kÃn $ kurvan nara-dur-ÃcarÃn & var«Ãïi «a (Óama-Ckarma-)prepsur % akarot kÃrÓyam Ãtmana÷ // 12.95 // anna-kÃle«u cai7kai1kai÷ $ (sa kola-Csa-kola-)tila-taï¬ulai÷ & a-pÃra-pÃra-saæsÃra- % pÃraæ prepsur apÃrayat // 12.96 // dehÃd apacayas tena $ tapasà tasya ya÷ k­ta÷ & sa evo7pacayo bhÆyas % tejasÃ9sya k­to 'bhavat // 12.97 // k­Óo 'py a-k­Óa-kÅrti-ÓrÅr $ hlÃdaæ cakre 'nya-(cak«u«Ãm Ccak«u«am ) // kumudÃnÃm iva Óarac- % chukla-pak«Ã3di-candra-mÃ÷ // 12.98 // tvag-asthi-Óe«o ni÷-Óe«air $ meda÷-piÓita-Óoïitai÷ & k«Åïo 'py a-k«Åïa-gÃmbhÅrya÷ % samudra iva sa vyabhÃt // 12.99 // atha ka«Âa-tapa÷-spa«Âa- $ vy-artha-kli«Âa-tanur muni÷ & bhava-bhÅrur imÃæ cakre % buddhim buddhatva-kÃÇk«ayà // 12.100 // nÃ7yaæ dharmo virÃgÃya $ na bodhÃya na muktaye & jambu-mÆle mayà prÃpto % yas tadà sa vidhir dhruva÷ // 12.101 // na cÃ7sau dur-balenÃ8ptuæ $ Óakyam ity ÃgatÃ3dara÷ & ÓarÅra-bala-v­ddhy-artham % idaæ bhÆyo 'nvacintayat // 12.102 // k«ut-pipÃsÃ-Órama-klÃnta÷ $ ÓramÃd a-sva-stha-mÃnasa÷ & prÃpnuyÃn manasÃ9vÃpyaæ % phalaæ katham a-nirv­ta÷ // 12.103 // nirv­ti÷ prÃpyate samyak $ satate1ndriya-tarpaïÃt & saætarpite1ndriyatayà % mana÷-svÃsthyam avÃpyate // 12.104 // sva-stha-prasanna-manasa÷ $ samÃdhir upapadyate & samÃdhi-yukta-cittasya % dhyÃna-yoga÷ pravartate // 12.105 // dhyÃna-pravartanÃd dharmÃ÷ $ prÃpyante yair avÃpyate & dur-labhaæ ÓÃntam a-jaraæ % paraæ tad a-m­taæ padam // 12.106 // tasmÃd ÃhÃra-mÆlo 'yam $ upÃya iti-niÓcaya÷ & (ÃhÃra-CasÆri-)karaïe dhÅra÷ % k­tvÃ9-mita-matir matim // 12.107 // snÃto naira¤janÃ-tÅrÃd $ uttatÃra Óanai÷ k­Óa÷ & bhaktyÃ9vanata-ÓÃkhÃ1grair % datta-hastas taÂa-drumai÷ // 12.108 // atha go-pÃ1dhipa-sutà $ daivatair abhicodità & udbhÆta-h­dayÃ3nandà % tatra nanda-balÃ0gamat // 12.109 // sita-ÓaÇkho1jjvala-bhujà $ nÅla-kambala-vÃsinÅ & sa-phena-mÃlÃ-nÅlÃ1mbur % yamune9va sarid-varà // 12.110 // sà (ÓrÃddhÃ3vardhita-CÓraddhÃ-vardhita-)prÅtir $ vikasal-locano1tpalà & Óirasà praïipatyai7naæ % grÃhayÃm Ãsa pÃyasam // 12.111 // k­tvà tad-upabhogena $ prÃpta-janma-phalÃæ sa tÃm & bodhi-prÃptau sam-artho 'bhÆt % saætarpita-«a¬-indriya÷ // 12.112 // paryÃptÃ3pyÃna-(mÆrtiÓ CmÆrtaÓ )ca $ (sÃ1rthaæ sva-CsÃ1rdhaæ su-)yaÓasà muni÷ & kÃnti-(dhairye babhÃrai7ka÷ $ ÓaÓÃ1ÇkÃ1rïavayor dvayo÷ Cdhairyai1ka-bhÃrai1ka÷ % ÓaÓÃ1ÇkÃ1rïavaval babhau ) // 12.113 // Ãv­tta iti vij¤Ãya $ taæ jahu÷ (pa¤ca bhik«ava÷ Cpa¤ca-bhik«ava÷ ) // manÅ«iïam ivÃ8tmÃnaæ % nirmuktaæ (pa¤ca dhÃtava÷ Cpa¤ca-dhÃtava÷ ) // 12.114 // vyavasÃya-dvitÅyo 'tha $ ÓÃdvalÃs tÅrïa-bhÆ-talam & so 'Óvattha-mÆlaæ prayayau % bodhÃya k­ta-niÓcaya÷ // 12.115 // tatas tadÃnÅæ gaja-rÃja-vikrama÷ $ pada-svanenÃ7n-upamena bodhita÷ & mahÃ-muner Ãgata-bodhi-niÓcayo % jagÃda kÃlo bhuja-go1ttama÷ stutim // 12.116 // yathà mune tvac-caraïÃ1vapŬità $ muhur muhur ni«ÂanatÅ7va medinÅ & yathà ca te rÃjati sÆryavat prabhà % dhruvaæ tvam i«Âaæ phalam adya bhok«yase // 12.117 // yathà bhramantyo divi (cëa-CvÃya-)paÇktaya÷ $ pra-dak«iïaæ tvÃæ kamalÃ1k«a kurvate & yathà ca saumyà divi vÃnti vÃyavas % tvam adya buddho niyataæ bhavi«yasi // 12.118 // tato bhujaæ-ga-pravareïa saæstutas $ t­ïÃny upÃdÃya ÓucÅni lÃvakÃt & k­ta-pratij¤o ni«asÃda bodhaye % mahÃ-taror mÆlam upÃÓrita÷ Óuce÷ // 12.119 // tata÷ sa pary-aÇkam a-kampyam uttamaæ $ babandha supto1ra-ga-bhoga-piï¬itam & bhinadmi tÃvad bhuvi nai7tad Ãsanaæ % na yÃmi yÃvat k­ta-k­tyatÃm iti // 12.120 // tato yayur mudam a-tulÃæ divau1kaso $ (vavÃÓire CvavÃsire )na m­ga-(gaïÃ÷ Cgaïà [Wrong sandhi in ed. EJH.])na pak«iïa÷ & na sasvanur vana-taravo 'nilÃ3hatÃ÷ % k­tÃ3sane bhagavati (niÓcitÃ3tmani CniÓ-calÃ3tmani ) // 12.121 // [[iti (CÓrÅ-C)buddha-carite mahÃ-kÃvye (CaÓva-gho«a-k­te C)arìa-darÓano nÃma dvÃ-daÓa÷ sarga÷ -- 12 --]] tasmin vimok«Ãya k­ta-pratij¤e $ rÃjar1«i-vaæÓa-prabhave mahar2«au & tatro7pavi«Âe prajahar«a lokas % tatrÃsa sad-dharma-ripus tu mÃra÷ // 13.1 // yaæ kÃma-devaæ pravadanti loke $ citrÃ3yudhaæ pu«pa-Óaraæ tathai9va & kÃma-pracÃrÃ1dhi-patiæ tam eva % mok«a-dvi«aæ mÃram udÃharanti // 13.2 // tasyÃ3tma-jà vibhrama-har«a-darpÃs $ tisro (a-rati-Crati-)prÅti-t­«aÓ ca kanyÃ÷ & papracchur enaæ manaso vikÃraæ % sa tÃæÓ ca tÃÓ cai7va vaco (abhyuvÃca Cbabhëe ) // 13.3 // asau munir niÓcaya-varma bibhrat $ sattvÃ3yudhaæ buddhi-Óaraæ vik­«ya & jigÅ«ur Ãste vi«ayÃn madÅyÃn % tasmÃd ayaæ me manaso vi«Ãda÷ // 13.4 // yadi hy asau mÃm abhibhÆya yÃti $ lokÃya cÃ8khyÃty apavarga-mÃrgam & ÓÆnyas tato 'yaæ vi«ayo mamÃ7dya % v­ttÃc cyutasye7va videha-bhartu÷ // 13.5 // tad yÃvad evai7«a na labdha-cak«ur $ mad-go-care ti«Âhati yÃvad eva & yÃsyÃmi tÃvad vratam asya bhettuæ % setuæ nadÅ-vega (ivÃ7ti-v­ddha÷ CivÃ7bhiv­ddha÷ ) // 13.6 // tato dhanu÷ pu«pamayaæ g­hÅtvà $ (ÓarÃn jagan-moha-CÓarÃæs tathà moha-)karÃæÓ ca pa¤ca & so 'Óva-ttha-mÆlaæ sa-suto 'bhyagacchad % a-svÃsthya-kÃrÅ manasa÷ prajÃnÃm // 13.7 // atha praÓÃntaæ munim Ãsana-sthaæ $ pÃraæ titÅr«uæ bhava-sÃgarasya & vi«ajya savyaæ karam ÃyudhÃ1gre % (krŬan CkrŬa¤ )Óareïe7dam uvÃca mÃra÷ // 13.8 // utti«Âha bho÷ k«atriya m­tyu-bhÅta $ (cara sva-dharmaæ Cvarasva dharmaæ )tyaja mok«a-dharmam & (bÃïaiÓ CvÃïaiÓ )ca (yaj¤aiÓ ca C<xxx> )vinÅya (lokaæ ClokÃn % (lokÃt padaæ ClokÃn parÃn )prÃpnuhi vÃsavasya // 13.9 // panthà hi niryÃtum ayaæ yaÓasyo $ yo vÃhita÷ pÆrvatamair nare1ndrai÷ & jÃtasya rÃjar1«i-kule viÓÃle % bhaik«Ãkam a-ÓlÃghyam idaæ prapattum // 13.10 // athÃ7dya no7tti«Âhasi (niÓcitÃ3tman CniÓcitÃ3tmà $ bhava sthiro mà vimuca÷ pratij¤Ãm & mayo9dyato hy e«a Óara÷ sa eva % ya÷ (ÓÆrpake CsÆryake )mÅna-ripau vimukta÷ // 13.11 // (sp­«Âa÷ Cp­«Âa÷ )sa cÃ7nena kathaæ-cid ai¬a÷ $ somasya naptÃ9py abhavad vi-citta÷ & sa cÃ7bhavac (chaæ-tanur CchÃætanur )a-sva-tantra÷ % k«Åïe yuge kiæ (bata Cvata )dur-balo 'nya÷ // 13.12 // tat k«ipram utti«Âha labhasva saæj¤Ãæ $ (bÃïo CvÃïo )hy ayaæ ti«Âhati lelihÃna÷ & priyÃ-vidheye«u rati-priye«u % yaæ cakra-vÃke«v (iva Capi )no7ts­jÃmi // 13.13 // ity evam ukto 'pi yadà nir-Ãstho $ nai7vÃ8sanaæ ÓÃkya-munir bibheda & Óaraæ tato 'smai visasarja mÃra÷ % kanyÃÓ ca k­tvà purata÷ sutÃæÓ ca // 13.14 // tasmiæs tu (bÃïe CvÃïe )api sa vipramukte $ cakÃra nÃ8sthÃæ na dh­teÓ cacÃla & d­«Âvà tathai9naæ vi«asÃda mÃraÓ % cintÃ-parÅtaÓ ca Óanair jagÃda // 13.15 // Óaile1ndra-putrÅæ prati yena viddho $ devo 'pi Óaæ-bhuÓ calito babhÆva & na cintayaty e«a tam eva (bÃïaæ CvÃïaæ % kiæ syÃd a-citto na Óara÷ sa e«a÷ // 13.16 // tasmÃd ayaæ nÃ7rhati pu«pa-(bÃïaæ CvÃïaæ $ na har«aïaæ nÃ7pi rater niyogam & arhaty ayaæ bhÆta-gaïair a-(saumyai÷ CÓe«ai÷ % saætrÃsanÃ3tarjana-tìanÃni // 13.17 // sasmÃra mÃraÓ ca tata÷ sva-sainyaæ $ (vighnaæ Óame Cvidhvaæsanaæ )ÓÃkya-muneÓ cikÅr«an & nÃnÃ4ÓrayÃÓ cÃ7nucarÃ÷ parÅyu÷ % (Óala-CÓara-)druma-prÃsa-gadÃ2si-hastÃ÷ // 13.18 // varÃha-mÅnÃ1Óva-kharo1«Âra-vaktrà $ vyÃghrar1k«a-siæha-dvi-radÃ3nanÃÓ ca & eke3k«aïà nai1ka-mukhÃs tri-ÓÅr«Ã % lambo1darÃÓ cai7va p­«o1darÃÓ ca // 13.19 // (a-jÃnu-sakthà CajÃsu saktà )ghaÂa-jÃnavaÓ ca $ daæ«ÂrÃ3yudhÃÓ cai7va nakhÃ3yudhÃÓ ca & (karaÇka-vaktrà Ckabandhu-hastà )bahu-mÆrtayaÓ ca % bhagnÃ1rdha-vaktrÃÓ ca mahÃ-mukhÃÓ ca // 13.20 // (bhasmÃ1ruïà CtÃmrÃ1ruïà )lohita-(bindu-Cvindu-)citrÃ÷ $ khaÂvÃ2Çga-hastà hari-dhÆmra-keÓÃ÷ & lamba-srajo vÃraïa-lamba-karïÃÓ % carmÃ1mbarÃÓ cai7va nir-ambarÃÓ ca // 13.21 // ÓvetÃ1rdha-vaktrà haritÃ1rdha-kÃyÃs $ tÃmrÃÓ ca dhÆmrà harayo 'sitÃÓ ca & (vyÃlo1ttarÃ3saÇga-Cvyìo1ttarÃ3saÇga-)bhujÃs tathai9va % praghu«Âa-ghaïÂÃ3kula-mekhalÃÓ ca // 13.22 // tÃla-pramÃïÃÓ ca g­hÅta-ÓÆlà $ daæ«ÂrÃ3karÃlÃÓ ca ÓiÓu-pramÃïÃ÷ & urabhra-vaktrÃÓ ca vihaæ-(gamÃ3k«Ã CgamÃÓ ca % mÃrjÃra-vaktrÃÓ ca manu«ya-kÃyÃ÷ // 13.23 // prakÅrïa-keÓÃ÷ Óikhino 'rdha-muï¬Ã $ (raktÃ1mbarà Crajjv-ambarà )vyÃkula-ve«ÂanÃÓ ca & prah­«Âa-vaktrà bh­-kuÂÅ-mukhÃÓ ca % tejo-harÃÓ cai7va mano-harÃÓ ca // 13.24 // ke-cid vrajanto bh­Óam Ãvavalgur $ anyo-anyam Ãpupluvire tathÃ9nye & cikrŬur ÃkÃÓa-gatÃÓ ca ke-cit % ke-cic ca cerus taru-mastake«u // 13.25 // nanarta kaÓ-cid bhramayaæs tri-ÓÆlaæ $ kaÓ-(cid vipusphÆrja Ccid dha pusphÆrja )gadÃæ vikar«an & har«eïa kaÓ-cid v­«avan (nanarda Cnanarta % kaÓ-cit prajajvÃla tanÆ-ruhebhya÷ // 13.26 // evaæ-vidhà bhÆta-gaïÃ÷ sam-antÃt $ tad bodhi-mÆlaæ parivÃrya tasthu÷ & jigh­k«avaÓ cai7va jighÃæsavaÓ ca % bhartur niyogaæ paripÃlayanta÷ // 13.27 // taæ prek«ya mÃrasya ca pÆrva-rÃtre $ ÓÃkyar1«abhasyai7va ca yuddha-kÃlam & na dyauÓ cakÃÓe p­thivÅ cakampe % prajajvaluÓ cai7va diÓa÷ sa-ÓabdÃ÷ // 13.28 // (vi«vag CviÓvag )vavau vÃyur udÅrïa-vegas $ tÃrà na rejur na babhau ÓaÓÃ1Çka÷ & tamaÓ ca bhÆyo (vitatÃna rÃtri÷ CvitatÃra rÃtre÷ % sarve ca saæcuk«ubhire samudrÃ÷ // 13.29 // mahÅ-bh­to dharma-parÃÓ ca nÃgà $ mahÃ-muner vighnam a-m­«yamÃïÃ÷ & mÃraæ prati krodha-viv­tta-netrà % ni÷ÓaÓvasuÓ cai7va jaj­mbhire ca // 13.30 // ÓuddhÃ1dhivÃsà vibudhar1«ayas tu $ sad-dharma-siddhy-artham (abhiprav­ttÃ÷ Civa prav­ttÃ÷ ) // mÃre 'nukampÃæ manasà pracakrur % vi-rÃga-bhÃvÃt tu na ro«am Åyu÷ // 13.31 // tad bodhi-mÆlaæ samavek«ya kÅrïaæ $ hiæsÃ4tmanà mÃra-balena tena & dharmÃ3tmabhir loka-vimok«a-kÃmair % babhÆva hÃhÃ-k­tam (antarÅk«e CantarÅk«am ) // 13.32 // (upaplavaæ Cupaplutaæ )dharma-(vidhes Cvidas )tu tasya $ d­«Âvà sthitaæ mÃra-balaæ mahar2«i÷ & na cuk«ubhe nÃ7pi yayau vikÃraæ % madhye gavÃæ siæha ivo7pavi«Âa÷ // 13.33 // mÃras tato bhÆta-camÆm udÅrïÃm $ Ãj¤ÃpayÃm Ãsa bhayÃya tasya & svai÷ svai÷ prabhÃvair atha sÃ9sya senà % tad-dhairya-bhedÃya matiæ cakÃra // 13.34 // ke-cic calan nai1ka-vilambi-jihvÃs $ (tÅk«ïÃ1gra-CtÅk«ïo1gra-)daæ«Ârà hari-maï¬alÃ1k«Ã÷ & vidÃritÃ3syÃ÷ sthira-ÓaÇku-karïÃ÷ % saætrÃsayanta÷ kila nÃma tasthu÷ // 13.35 // tebhya÷ sthitebhya÷ sa tathÃ-vidhebhya÷ $ rÆpeïa bhÃvena ca dÃruïebhya÷ & na vivyathe no7dvivije mahar2«i÷ % (krŬat-su-CkrŬan su-)bÃlebhya ivo7ddhatebhya÷ // 13.36 // kaÓ-cit tato (ro«a-Craudra-)viv­tta-d­«Âis $ tasmai gadÃm udyamayÃæ cakÃra & tastambha bÃhu÷ sa-gadas tato 'sya % puraæ-darasye7va purà sa-vajra÷ // 13.37 // ke-cit samudyamya ÓilÃs tarÆæÓ ca $ vi«ehire nai7va munau vimoktum & petu÷ sa-v­k«Ã÷ sa-ÓilÃs tathai9va % vajrÃ1vabhagnà iva vindhya-pÃdÃ÷ // 13.38 // kaiÓ-cit samutpatya nabho vimuktÃ÷ $ ÓilÃÓ ca v­k«ÃÓ ca paraÓvadhÃÓ ca & tasthur nabhasy eva na cÃ7vapetu÷ % saædhyÃ2bhra-pÃdà iva nai1ka-varïÃ÷ // 13.39 // cik«epa tasyo7pari dÅptam anya÷ $ ka¬aÇgaraæ parvata-Ó­Çga-mÃtram & yan mukta-mÃtraæ gagana-stham eva % tasyÃ7nubhÃvÃc chatadhà (paphÃla CbabhÆva ) // 13.40 // kaÓ-cij jalann arka ivo7dita÷ khÃd $ aÇgÃra-var«aæ mahad utsasarja & cÆ­nÃni cÃmÅkara-kandarÃïÃæ % kalpÃ1tyaye merur iva pradÅpta÷ // 13.41 // tad bodhi-mÆle pravikÅryamÃïam $ aÇgÃra-var«aæ tu sa-visphuliÇgam & maitrÅ-vihÃrÃd ­«i-sattamasya % babhÆva rakto1tpala-(pattra-Cpatra-)var«a÷ // 13.42 // ÓarÅra-citta-vyasanÃ3tapais tair $ evaæ-vidhais taiÓ ca nipÃtyamÃnai÷ & nai7vÃ8sanÃc chaÃkya-muniÓ cacÃla % (sva-niÓcayaæ Csvaæ niÓcayaæ )bandhum ivo7paguhya // 13.43 // athÃ7-pare (nirjigilur Cnirjagalur )mukhebhya÷ $ sarpÃn vijÅrïebhya iva drumebhya÷ & te mantra-baddhà iva tat-samÅpe % na ÓaÓvasur (no7tsas­pur Cnalutsas­jur )na celu÷ // 13.44 // bhÆtvÃ9-pare vÃri-dharà (b­hanta÷ Cv­hanta÷ $ sa-vidyuta÷ sÃ1Óani-caï¬a-gho«Ã÷ & tasmin drume tatyajur aÓma-var«aæ % tat pu«.pa-var«aæ ruciraæ babhÆva // 13.45 // cÃpe 'tha (bÃïo CvÃïo )nihito 'pareïa $ jajvÃla tatrai7va na ni«papÃta & an-ÅÓvarasyÃ8tmani (dhÆyamÃno CdhÆryamÃïo % dur-mar«aïasye7va narasya manyu÷ // 13.46 // pa¤ce7«avo 'nyena tu vipramuktÃs $ tasthur (nabhasy Cnayaty )eva munau na petu÷ & saæsÃra-bhÅror vi«aya-prav­ttau % pa¤ce7ndriyÃïÅ7va parÅk«akasya // 13.47 // jighÃæsayÃ9nya÷ prasasÃra ru«Âo $ gadÃæ g­hÅtvÃ9bhi-mukho mahar2«e÷ & so 'prÃpta-(kÃmo CkÃlo )vi-vaÓa÷ papÃta % do«e«v ivÃ7n-artha-kare«u loka÷ // 13.48 // strÅ megha-kÃlÅ tu kapÃla-hastà $ kartuæ mahar2«e÷ kila (citta-moham Cmoha-cittam ) // babhrÃma tatrÃ7-niyataæ na tasthau % calÃ3tmano buddhir ivÃ8game«u // 13.49 // kaÓ-cit pradÅptaæ praïidhÃya cak«ur $ netrÃ1gninÃ0ÓÅ-vi«avad didhak«u÷ & tatrai7va (nÃ8sÅnam CnÃ7sÅt taæ )­«iæ dadarÓa % kÃmÃ3tmaka÷ Óreya ivo7padi«Âam // 13.50 // gurvÅæ ÓilÃm udyamayaæs tathÃ9nya÷ $ ÓaÓrÃma moghaæ vihata-prayatna÷ & ni÷-Óreyasaæ j¤Ãna-samÃdhi-gamyaæ % kÃya-klamair dharmam ivÃ8ptu-kÃma÷ // 13.51 // tarak«u-siæhÃ3k­tayas tathÃ9nye $ praïedur uccair mahata÷ praïÃdÃn & sattvÃni yai÷ saæcukucu÷ sam-antÃd % vajrÃ3hatà dyau÷ phalatÅ7ti matvà // 13.52 // m­gà gajÃÓ (cÃ8rta-CcÃ8rtta-)ravÃn s­janto $ vidudruvuÓ cai7va nililyire ca & rÃtrau ca tasyÃm ahanÅ7va digbhya÷ % kha-gà ruvanta÷ paripetur (ÃrtÃ÷ CÃrttÃ÷ ) // 13.53 // te«Ãæ praïÃdais tu tathÃ-vidhais tai÷ $ sarve«u bhÆte«v api kampite«u & munir na tatrÃsa na saæcukoca % ravair garutmÃn iva vÃyasÃnÃm // 13.54 // bhayÃ3vahebhya÷ pari«ad-gaïebhyo $ yathà yathà nai7va munir bibhÃya & tathà tathà dharma-bh­tÃæ sa-patna÷ % ÓokÃc ca ro«Ãc ca (sasÃda CsasÃra )mÃra÷ // 13.55 // bhÆtaæ tata÷ kiæ-cid a-d­Óya-rÆpaæ $ viÓi«Âa-(bhÆtaæ CrÆpaæ )gagana-stham eva & d­«Âvar9«aye drugdham a-vaira-ru«Âaæ % mÃraæ babhëe mahatà svareïa // 13.56 // moghaæ Óramaæ nÃ7rhasi mÃra kartuæ $ hiæsrÃ4tmatÃm uts­ja gaccha Óarma & nai7«a tvayà kampayituæ hi Óakyo % mahÃ-girir merur ivÃ7nilena // 13.57 // apy u«ïa-bhÃvaæ jvalana÷ prajahyÃd $ Ãpo dravatvaæ p­thivÅ sthiratvam & an-eka-kalpÃ3cita-puïya-karmà % na tv eva jahyÃd vyavasÃyam e«a÷ // 13.58 // yo niÓcayo hy asya parÃkramaÓ ca $ tejaÓ ca yad yà ca dayà prajÃsu & a-prÃpya no7tthÃsyati tattvam e«a % tamÃæsy a-hatve9va sahasra-raÓmi÷ // 13.59 // këÂhaæ hi mathnan labhate hutÃ3Óaæ $ bhÆmiæ khanan vindati cÃ7pi toyam & nirbandhina÷ kiæ-(cana nÃ7sty a-sÃdhyaæ Cca na nÃ7sya sÃdhyaæ % nyÃyena yuktaæ ca k­taæ ca sarvam // 13.60 // tal lokam (Ãrtaæ CÃrttaæ )karuïÃyamÃno $ roge«u rÃgÃ3di«u vartamÃnam & mahÃ-(bhi«aÇ Cbhi«ag )nÃ7rhati vighnam e«a % j¤Ãnau3«adhÃ1rthaæ parikhidyamÃna÷ // 13.61 // h­te ca loke bahubhi÷ ku-mÃrgai÷ $ san-mÃrgam anvicchati ya÷ Órameïa & sa daiÓika÷ k«obhayituæ na yuktaæ % su-deÓika÷ sÃrthae iva prana«Âe // 13.62 // sattve«u na«Âe«u mahÃ2ndha-(kÃre CkÃrair $ j¤Ãna-pradÅpa÷ kriyamÃïa e«a÷ & Ãryasya nirvÃpayituæ na sÃdhu % prajvÃlyamÃnas tamasÅ7va dÅpa÷ // 13.63 // d­«Âvà ca saæsÃramaye mahau2ghe $ magnaæ jagat pÃram a-vindamÃnam & yaÓ ce7dam uttÃrayituæ prav­tta÷ % (kaÓ cintayet CkaÓ-cin nayet )tasya tu pÃpam Ãrya÷ // 13.64 // k«amÃ-Óipho dhairya-vigìha-mÆlaÓ $ cÃritra-pu«pa÷ sm­ti-buddhi-ÓÃkha÷ & j¤Ãna-drumo dharma-phala-pradÃtà % no7tpÃÂanaæ hy arhati vardhamÃna÷ // 13.65 // baddhÃæ d­¬haiÓ cetasi moha-pÃÓair $ yasya prajÃæ mok«ayituæ manūà & tasmin jighÃæsà tava no7papannà % ÓrÃnte jagad-bandhana-mok«a-heto÷ // 13.66 // bodhÃya karmÃïi hi yÃny anena $ k­tÃni te«Ãæ niyato 'dya kÃla÷ & sthÃne tathÃ9sminn upavi«Âa e«a % yathai9va pÆrve munayas tathai9va // 13.67 // e«Ã hi nÃbhir vasu-dhÃ-talasya $ k­tsnena yuktà parameïa dhÃmnà & bhÆmer ato 'nyo 'sti hi na pradeÓo % (vegaæ CveÓaæ )samÃdher (vi«aheta yo 'sya Cvi«ayo hitasya ) // 13.68 // tan mà k­thÃ÷ Óokam upehi ÓÃntiæ $ mà bhÆn mahimnà tava mÃra mÃna÷ & viÓrambhituæ na k«amam a-dhruvà ÓrÅÓ % cale pade (vismayam Ckiæ padam )abhyupai«i // 13.69 // tata÷ sa saæÓrutya ca tasya tad vaco $ mahÃ-mune÷ prek«ya ca ni«-prakampatÃm & jagÃma mÃro vi-(mano Cmanà )hato1dyama÷ % Óarair jagac-cetasi yair (vihanyate Cvihanyase ) // 13.70 // gata-prahar«Ã vi-phalÅ-k­ta-Óramà $ praviddha-pëÃïa-ka¬aÇgara-drumà & diÓa÷ pradudrÃva tato 'sya sà camÆr % hatÃ3Óraye9va dvi«atà dvi«ac-camÆ÷ // 13.71 // dravati sa-(paripak«e Cpara-pak«e )nirjite pu«pa-ketau $ jayati jita-tamaske nÅrajaske mahar2«au & yuvatir iva sa-hÃsà dyauÓ cakÃÓe sa-candrà % su-rabhi ca jala-garbhaæ pu«pa-var«aæ papÃta // 13.72 // X(CtathÃ9pi pÃpÅyasi nirjite gate $ diÓa÷ prasedu÷ prababhau niÓÃ-kara÷ & Xdivo nipetur bhuvi pu«pa-v­«Âayo % rarÃja yo«e9va vi-kalma«Ã niÓÃC) // 13.73 // [[iti (CÓrÅ-C)buddha-carite mahÃ-kÃvye 'Óva-gho«a-k­te mÃra-vijayo nÃma trayo-daÓa÷ sarga÷ -- 13 --]] tato mÃra-balaæ jitvà $ dhairyeïa ca Óamena ca & paramÃ1rthaæ vijij¤Ãsu÷ % sa dadhyau dhyÃna-kovida÷ // 14.1 // sarve«u dhyÃna-vidhi«u $ prÃpya cai8Óvaryam uttamam & sasmÃra prathame yÃme % pÆrva-janma-paraæparÃm // 14.2 // amutrÃ7ham ayaæ nÃma $ cyutas tasmÃd ihÃ8gata÷ & iti janma-sahasrÃïi % sasmÃrÃ7nubhavann iva // 14.3 // sm­tvà janma ca m­tyuæ ca $ tÃsu tÃsÆ7papatti«u & tata÷ sattve«u kÃruïyaæ % cakÃra karuïÃ3tmaka÷ // 14.4 // k­tve9ha sva-jano1tsargaæ $ punar anyatra ca kriyÃ÷ & a-trÃïa÷ khalu loko 'yaæ % paribhramati cakravat // 14.5 // ity evaæ smaratas tasya $ babhÆva niyatÃ3tmana÷ & kadalÅ-garbha-ni÷-sÃra÷ % saæsÃra iti niÓcaya÷ // 14.6 // dvitÅye tv Ãgate yÃme $ so 'dvitÅya-parÃkrama÷ & divyaæ (lebhe Ccak«u÷ )paraæ (cak«u÷ Clebhe % sarva-cak«u«matÃæ vara÷ // 14.7 // tatas tena sa divyena $ pariÓuddhena cak«u«Ã & dadarÓa nikhilaæ lokam % ÃdarÓae iva nir-male // 14.8 // sattvÃnÃæ paÓyatas tasya $ nik­«Âo1tk­«Âa-karmaïÃm & pracyutiæ co7papattiæ ca % vav­dhe karuïÃ3tmatà // 14.9 // ime du«-k­ta-karmÃïa÷ $ prÃïino yÃnti dur-gatim & ime 'nye Óubha-karmÃïa÷ % prati«Âhante tri-pi«Âape // 14.10 // upapannÃ÷ pratibhaye $ narake bh­Óa-dÃruïe & amÅ du÷khair bahu-vidhai÷ % pŬyante k­païaæ (bata Cvata ) // 14.11 // pÃyyante kvathitaæ ke-cid $ agni-varïam ayo-rasam & Ãropyante ruvanto 'nye % ni«Âapta-stambham Ãyasam // 14.12 // pacyante pi«Âavat ke-cid $ ayas-kumbhÅ«v avÃÇ-mukhÃ÷ & dahyante karuïaæ ke-cid % dÅpte«v aÇgÃra-rÃÓi«u // 14.13 // ke-cit tÅk«ïair ayo-daæ«Ârair $ bhak«yante dÃruïai÷ Óvabhi÷ & ke-cid dh­«Âair ayas-tuï¬air % vÃyasair Ãyasair iva // 14.14 // ke-cid dÃha-pariÓrÃntÃ÷ $ ÓÅta-cchÃyÃ2bhikÃÇk«iïa÷ & asi-(pattra-vanaæ Cpatraæ vanaæ )nÅlaæ % baddhà iva viÓanty amÅ // 14.15 // pÃÂyante dÃruvat ke-cit $ kuÂhÃrair (baddha-Cbahu-)bÃhava÷ & du÷khe 'pi na (vipacyante Cvipadyante % karmabhir dhÃritÃ1sava÷ // 14.16 // sukhaæ syÃd iti yat karma $ k­taæ du÷kha-niv­ttaye & phalaæ tasye7dam a-vaÓair % du÷kham evo7pabhujyate // 14.17 // sukhÃ1rtham a-Óubhaæ k­tvà $ yae ete bh­Óa-du÷khitÃ÷ & ÃsvÃda÷ sa kim ete«Ãæ % karoti sukham aïv api // 14.18 // hasadbhir yat k­taæ karma $ kalu«aæ kalu«Ã3tmabhi÷ & etat pariïate kÃle % kroÓadbhir anubhÆyate // 14.19 // yady (evaæ Ceva )pÃpa-karmÃïa÷ $ paÓyeyu÷ karmaïÃæ phalam & vameyur (u«ïaæ rudhiraæ Cu«ïa-rudhiraæ % marmasv abhihatà iva // 14.20 // X(CÓÃrÅrebhyo 'pi du÷khebhyo $ nÃrakebhyo manasvina÷ & Xan-Ãryai÷ saha saævÃso % mama k­cchramatamo mata÷ // [Printed as spurious verse in a footnote in ed. EHJ.]C) // ime 'nye karmabhiÓ citraiÓ $ citta-vispanda-saæbhavai÷ & tiryag-yonau vicitrÃyÃm % upapannÃs tapasvina÷ // 14.21 // mÃæsa-tvag-bÃla-dantÃ1rthaæ $ vairÃd api madÃd api & hanyante (k­païaæ Ck­païà )yatra % bandhÆnÃæ paÓyatÃm api // 14.22 // a-Óaknuvanto 'py a-vaÓÃ÷ $ k«ut-tar«a-Órama-pŬitÃ÷ & go-aÓva-bhÆtÃÓ ca vÃhyante % pratoda-k«ata-mÆrtaya÷ // 14.23 // vÃhyante gaja-bhÆtÃÓ ca $ balÅyÃæso 'pi dur-balai÷ & aÇkuÓa-kli«Âa-mÆrdhÃnas % tìitÃ÷ pÃda-pÃr«ïibhi÷ // 14.24 // satsv apy anye«u du÷khe«u $ du÷khaæ yatra viÓe«ata÷ & paras-para-virodhÃc ca % parÃdhÅnatayai9va ca // 14.25 // kha-sthÃ÷ kha-sthair hi bÃdhyante $ jala-sthà jala-cÃribhi÷ & sthala-sthÃ÷ sthala-saæsthaiÓ (ca $ prÃpya cai7ve7tare1tarai÷ Ctu % prÃpyante ce7tare1tarai÷ ) // 14.26 // upapannÃs tathà ce7me $ mÃtsaryÃ3krÃnta-cetasa÷ & pit­-loke nir-Ãloke % k­païaæ bhu¤jate phalam // 14.27 // sÆcÅ-chidro1pama-mukhÃ÷ $ parvato1pama-kuk«aya÷ & k«ut-tar«a-janitair du÷khai÷ % pŬyante du÷kha-bhÃgina÷ // 14.28 // ÃÓayà (samatikrÃntà CsamabhikrÃntà $ dhÃryamÃïÃ÷ sva-karmabhi÷ & labhante na hy amÅ bhoktuæ % praviddhÃny a-ÓucÅny api [This verse is placed after 14.30 in ed. C.] // 14.29 // puru«o yadi jÃnÅta $ mÃtsaryasye8-d­Óaæ phalam & sarvathà (Óibivad CÓivivad )dadyÃc % charÅrÃ1vayavÃn api // 14.30 // ime 'nye (naraka-prakhye Cnarakaæ prÃpya $ garbha-saæj¤e 'Óuci-hrade & upapannà manu«ye«u % du÷kham archanti jantava÷ // 14.31 // <xxxxxx> [Ed. C continues with chapter 14 till 14.91, and chapters 15--17.]