Astadasasahasrika Prajnaparamita, Parivartas 70 (contd.) - 82 Based on the edition by Edward Conze: The Gilgit manuscript of the Aùñàda÷asàhasrikàpraj¤àpàramità, chapters 70 to 82, corresponding to the 6th, 7th and 8th Abhisamayas. Roma 1974 (Serie Orientale Roma, 46) = AdSPG II Input by Klaus Wille (G”ttingen, Germany) #<...># = BOLD for pagination of Conze's ed. %<...>% = ITALICS for restored parts ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: https://tylergneill.github.io/gretil-mirror/gretil/gretdiac.pdf and https://tylergneill.github.io/gretil-mirror/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ Aùñàda÷asàhasrikà Praj¤àpàramità, Parivartas 70 (contd.) - 82 /// leaf broken off here VI. abhisamaya (VIa) [f. 265a] subhåtãr àha: yadi bhagavaü bodhisa%%m abhisaübudhyate. tat kathaü bhagavann abhàvasvabhàveùu sarvadharmeùu bodhisattvasya mahàsattvasya anupå%%pratipadà anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyate? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvena mahà%%pàsitànàm arhatàü và antikàd anàgàminàü và sakçdàgàminàü và. srotaàpannanàü và. abhàva%%ddhànàm abhàvasvabhàvatvam arhatàm abhàvasvabhàvatvam anàgàminàm abhàvasvabhàvatvam %%grakoñisthànamàtram api: tasya khalu punar bodhisattvasya mahàsattvasya evaü bhava%% /// yàvat srotaàpannànàü, yady aham anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübhotsye yadi và na abhi%% /// ve pratiùñhàpayeyaü, sa khalu punaþ subhåte bodhisattvo mahàsattvo 'nuttarasyai samyaksaübodha%%pårvapratipadaü (##) yatra ÷ikùitvà paurvakà bodhisattvà mahàsattvà anuttaràü samyaksaübodhim abhisaü%% (VI, 1-6) %%ramitàyàü [f. 265b] vãryapàramitàyàü dhyànapàramitàyàü %%j¤àpàramitàyàü. (VI 1) sa dànapàramitàyàü cara%% teùàm api ca varõavàdã bhavati samanuj¤aþ. sa tena dànena mahàbhogaskandhaü pratilabhate. sa dànaü tyajati dànaü %% /// kebhyo gandhaü gandhàrthikebhyo màlyaü màlyàrthikebhyo vilepanaü vilepanàrthikebhyaþ ÷ayanaü ÷ayanàrthike%% /// ti. sa tenaiva dànena ÷ãlaskandhaü rakùati. devamàhantyaü ca manuùyamàhantyaü ca pratilabha%% vimuktiskandhaü pratilabhate. vimuktij¤ànadar÷anaskandhaü pratilabhate. sa tenaiva dàne%%nyàmam avakràmati. bodhisattvanyàmam avakramya buddhakùetraü pari÷odhya sattvàü paripàcya sarvàkàraj¤a%%neùu pratiùñhàpya %%saüsàràt parimocayati. evaü khalu subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya dànena anu%% (VI 2) %%ü subhåte bodhisattvo mahàsattva prathamacittotpàdam upàdàya àtmanà ca ÷ãlapàramitàyàü carati. paraü ca %<÷ãlapàramitàyàü pratiùñhàpayati, ÷ãlasya ca varõaü bhàùate, ye ca anye ÷ãlapàramità>%yàü caranti teùàm api varõavàdã bhavati samanuj¤aþ. sa tena ÷ãlena devamàhantyaü ca manuùyamàhantyaü %%j¤àyàü pratiùñhàpayati vimuktau pratiùñhàpayati. vimuktij¤ànadar÷ane pratiùñhàpayati. sa tena ÷ã%% (##)%< atikràmati>% ÷ràvakapratyekabuddhabhåmã atikramya tenaiva ÷ãlaskandhena samàdhiskandhena praj¤àskandhena vimuktiskandh%%pya saüsàràt parimocayati. evaü khalu subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ãlena anupårvakriyà praj¤àyate. %% (VI 3) %%dhisattvo mahàsattva prathamacittotpàdam upàdàya àtmanà ca kùàntipàramitàyàü carati. paràü÷ ca kùàntipàramitàyàü %% teùàm api varõavàdã bhavati samanuj¤aþ. sa kùàntipàrami%%yati [f. 266a] vimuktij¤ànadar÷ane pratiùñhàpayati. sa tena ÷ãlaskandhena ca samàdhiskandhena ca praj¤àskandhena ca vimu%% samàdhiskandhena praj¤àskandhena vimuktiskandhena vimuktij¤ànadar÷anaskandhena ca bodhisattvanyàmam avakràma%% mahàsattvasya kùàntyànupårvakriyà praj¤àyate. tac ca sarvaü nopalabhyate. tat kasya hetoþ? tathà hy asya svabhàvo nàsti. (VI 4) punar a%% /// te. ku÷aleùu dharmeùu. paraü ca vãrye samàdàpayati. vãryasya ca varõaü bhàùate, ye ca anye vãryam àrabhante teùàm api varõavàdã %%ùñhàpayati samàdhau pratiùñhàpayati. praj¤àyàü pratiùñhàpayati. vimuktau pratiùñhàpayati. vimuktij¤ànadar÷ane pra%%ndhena ca vimuktij¤ànadar÷anaskandhena ca ÷ràvakapratyekabuddhabhåmã atikramya tenaiva ÷ãlaskandhena samàdhiskandhe%% /// cat? sattvàü triùu yàneùu pratiùñhàpya saüsàràt parimocayati. evaü (##) khalu subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya %% (VI 5) punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ prathamacittotpàdam upàdàya àtmanà ca dhyànàni sa%% /// mya samàpattiùu pratiùñhàpayati. dhyànànàü ca varõàü bhàùate. apramàõànàm àråpyasamàpattinàü /// 'pi varõavàdã bhavati samanuj¤aþ. sa tatra dhyàneùu sthitvà apramàõeùv àråpyasamàpattiùu ca sthitvà. /// %<÷ãle pratiùñhàpayati samàdhau pratiùñhàpayati praj¤àyàü pratiùñhàpaya>%nti. vimuktau pratiùñhàpayati. vimuktij¤ànadar÷ane pratiùñhàpayati. sa tena ÷ãlaskandhena ca samàdhiska%% atikramya tenaiva ca ÷ãlaskandhena samàdhiskandhena praj¤àskandhena vimuktiskandhena vimuktij¤ànadar÷ana%% /// evaü khalu subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya dhyànena anupårvakriyà praj¤àyate, tac ca sarvaü nopalabhate. %% (VI 6) %%m upàdàya praj¤àpàramitàyàü caraü sattvà%%yati. ÷ãle pratiùñhàpayati. samàdhau prati%<ùñhàpayati praj¤àyàü pratiùñhàpayati vimuktau pratiùñhàpayati vimuktij¤ànadar÷ane pratiùñhàpa>%yati. [f. 266b] praj¤àpàramitàyàü carata àtman%<à>% /// kùàntyà saüpàdayati. vãryam àrabhate. dhy%<àn>% /// pratiùñhàpayati. dànasya ca varõaü bhàùate ÷ãlasya kùàntyà vãryasya dhyànànàü praj¤àyà÷ ca varõaü bhàùate. ye %%vayanti teùàm api varõavàdã bhavati. samanuj¤aþ. sa tayà dànapàramitayàþ ÷ãlapàramitayà kùà%% ÷ràvakapratyekabuddhabhåmã atikramya bodhisattvanyàmam avakràmati. buddhakùetraü pari÷odhya sattvàü pa%% pratiùñhàpya saüsàràt parimocayati. tac ca sarvaü nopalabhate. tat kasya hetos? tathà hy asya svabhàva nà%% (##) (VI 7-12) punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo 'nupårvakriyàü ÷ikùate 'nupårva÷ikùàyàm anupårvaprasthàne%<. sa prathamacittotpàdam upàdàya sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair abhàvasvabhàvàn sarvadharmàn adhi>%mucyate. sa buddhànusmçtiü bhàvayati. dharmànusmçtiü bhàvayati saüghànusmçtiü. ÷ãlànusmçtiü tyà%% (VI 7) %%te bodhisattvo mahàsattvaþ tathàgatam arhantaü samyaksaübuddhaü na råpato manasikaroti. na vedanàto /// %%sya svabhàvo nàsti so 'bhàvaþ, vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü vij¤ànasya svabhàvo nàsti yasya svabhàvo nà%% tathàgato 'rhan samyaksaübuddho na dvàtçü÷atà mahàpuruùalaksaõair manasikartavya na: suvarõa%%kàyato mana%% hetos? tathà hi kàyasya prabhàyà anuvya¤janànàü ca svabhàvo nàsti yasya svabhàvo nàsti saþ abhàvaþ. tat kasya hetoþ? %%buddho na ÷ãlaskandhato manasikartvyo na samàdhiskandhato na praj¤àskandhato na vimuktiskandhato na vimuktij¤ànadar÷anaskandhato %%skandhasya svabhàvo nàsti yasya svabhàvo nàsti saþ abhàvaþ. tat kasya hetoþ? asmçty amanasikàro hi buddhànusmçtiþ. pu%%sikartavyaþ. na caturbhyo vai÷àradyebhyo na catasçbhya pratisaüvidyo na mahàmaitryà na mahàkaru%<õayà na aùñàda÷abhir àveõikair buddhadharmair manasikartvyaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi teùàü svabhàvo nà>%sti [f. 267a] yasya svabhavo nàsti sa abhàvaþ. tat kasya %%nasikàro hi buddhà%%vo nàsti yasya svabhàvo nàsti. saþ abhàvaþ. tat kasya hetoþ? asmçty amanasikàro hi %% (##) %%sya anupårvakriyà praj¤àyate 'nupårva÷ikùà anupårvaprasthànaü, sa iha anupårvakriyayà%% /// prahàõàni caturarddhipàdàn pa¤cendriyàõi pa¤cabalàni saptabodhyaïgàny àryàùñàügaü màrgam /// %%pårayaty abhàvasvabhàvayogena. sa abhàvata eva sarvadharmàn abhisaübudhyate. yatra sva%% (VI 8) %% subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na ku÷aladharmà manasikarta%%ryà na sàsravà nà anàsravà na kàmadhàtuparyàpannà na råpadhàtuparyàpannà na àråpyadhàtu%% yasya svabhàvo nàsti. saþ abhàvaþ. abhàva smçty amanasikàro hi dharmànusmçti. iha %%dharma /// %%bhisaübudhyate. yatra svabhàvasaüj¤àsya bhàvasaüj¤àpi nàsti. evaü khalu subhåte bodhisattvena %% (VI 9) %%te bodhisattvena mahàsattvena saüghànusmçtir bhàvayitavyà? iha subhåte bodhisattvena mahàsattvena /// vimuktivimuktij¤ànadar÷anasaüpannà÷ catvàri puruùayugàni aùñau puruùapudgalàs ta%% /// evamana(? ) pi kartavyaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi tasya svabhàvo nàsti saþ abhàvaþ. asmçty amana%% /// ùràpnoty [?] asmçty amanasikàreõa. evaü khalu subhåte bodhisattvena mahàsattvena saüghànusmçt%% (VI 10) %%nusmçtir bhàvayitavyà? iha subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà prathamacitto%%màdhisaüvartanãyai [f. 267b] ÷ãlaiþ samanvàgatena tàni ÷ãlàny abhàvasvabhàvato manasikartavyàni yatrà¤càpi %% (##) %%saüj¤àpi nàsti. (VI 11) kathaü ca subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàni caratà tyàgànusmçtir bhà%%ùa tyàgo yadi và dharmatyàgaþ yatra parityaj%%atà cittam eva notpàdayitavyaü. dadàmi và na dadàmi và. parityajà%% hi teùàü svabhàvo nàsti, sa evaü tyàgànusmçtyàü caraüc chikùamàõo 'nupårveõa yàvat sarvàkàraj¤atà%% (VI 12) katha¤ ca subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà devatànusmçtir bhàvayitavyà? /// càturmahàràjakàyikeùu deveùu upapannà yàvat paranirmitava÷avartiùu deveùu upapannàs te abhàva%% /// gena tà devatà. manasikartavyàþ. yatrà¤càpi smçtikarma nàsti, sa evaü manasikurvann anu%% /// [và àråpya va ca ma da?] anàgàminas te abhàvato manasikartavyàþ. tat kasya hetoþ? tathà hi te%<ùàü svabhàvo nàsti. yeùàü svabhàvo nàsti te 'bhàvà. /// yatrà¤cà>%pi smçtikarma nàsti, sa evaü manasikurvann anupårveõa yàvat sarvàkràraj¤atàü manasikaroti. /// punar manasikurvato 'anupårvakriyà praj¤àyate anupårva÷ikùà anupårvaprasthànaü praj¤àyate. /// (VI 13) %%nupårva÷ikùà anupårvaprasthànam abhàvasvabhàvayogena àdhyàtma÷ånyatàyàü ÷ikùitavyaü. /// %%õàyàü ÷ikùitavyaü. sa ca bodhimàrge ÷ikùamàõa abhàvasvabhàvàü dharmàn abhisaübho%%sya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato 'nupårvakriyà praj¤àyate 'nupårva÷ikùà%% (##) %% và sarvadharmà tan nàsti råpaü nàsti yàvad vij¤ànaü nàsti skandhà nàsti dhàtavo nà%% /// nàsti saükle÷o nàsti vyavadànaü nàsti pràptir nàpy abhisamayo nàsti yàvat sa%%daü bhagavaü na abhàvasvabhàveùu sarvadharmeùv astità và nàstità vopalabhyate. bhagavàn àha: tat kathaü subhåte idaü subhåte [f. 268a] evaü bhavati, yady abhàvasvabhàvàþ sarvadharmàþ tan nàsti råpaü nàsti yàvad vij¤ànaü nàsti yàvat pràptir nàpy abhi%% nàsti yàvat sarvadharmà iti? àha: na ahaü bhagavann atra dharmeùu kàïkùàmi na vicikitsàmi. api tu khalu puna%% bhaviùyanty anàgàte 'dhvani bhikùavaþ ÷ràvakayànikàþ và. pratyekabuddhayànikà và bodhisattvayànikà và. evaü vakùyanti. yady abhàvasvabhàvà. sarvadharmàþ tad abhàvasvabhàveùu sarvadharmeùu ko 'tra saükli÷yate và vyavadàyate và, te saükle÷avyavadànam ajànànà ÷ãlavipannà÷ ca bhavi÷yanti. dçùñivipannà÷ ca bhaviùyanty àcàravipannà÷ ca bhaviùyanti. teùàü ÷ãlavipannànà%<ü>% dçùñivipannànàm àcàravipannànàü tisçõàü gatãnàm anyatarànyatarà gati%<þ>% pratikàïkùitavyà narakà và tiryagyonir và yamalokà và, idam apy ahaü bhagavann anàgatabhayaü saüpa÷yaüs tathàgatam arhantaü samyaksaübuddham etam arthaü paripçcchàmi. api tu khalu bhagavann aha%<ü>% atra dharmeùu %% kàïkùami na vicikitsàmi. bhagavanàha: sàdhu sàdhu subhåte evam etad yathà vadasi. ((70)) parivarta 7l. athàyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: yadi bhagavann abhàvasvabhàvà sarvadharmàþ, kam arthava÷aü saüpa÷yan bodhisattvo mahàsattva sattvànàm arthàya anuttarasyai samyaksaübodhaye saüpratiùñhate? bhagavàn àha: yathaiva subhåte abhàvasvabhàvàþ sarvadharmàs (##) tathaiva bodhisattvo mahàsattvo 'nuttarasyai samyaksaübodhaye saüpratiùñhate. tat kasya hetoþ? kùudraka subhåte upalaübhaþ, na upalaübhasaüj¤inaþ pràptir na abhisamayo %%nuttaràü samyaksaübodhiþ. àha: kiü punar bhagavann anupalaübhasya pràptir và abhisamayo và anuttarà %% samyaksaübodhiþ? bhagavàn àha: anupalaübha eva subhåte pràptir anupalaübho 'bhisamayaþ anupalaübha eva anuttarà samyaksaübodhi%<þ>% dharmadhàtvavikopitatvàm upàdàya. dharmadhàtuü sa icched vikopayituü yo 'nupalaübhasya pràptiü và abhisamayo và anuttaràü và samyaksaübodhim icchet. àha: yadi bhagavann anupalaübhasya na pràptir na abhisamayo na anuttarà samyaksaübodhiþ, anupalaübha eva pràptir anupalaübha eva abhisamayo 'nupalaübha eva anuttarà samyaksaübodhiþ, tat kutaþ punar bhagavaü bodhisattvasya mahàsattvasya prathamà bhåmi%<þ>%, kuto divitãyà kutas tritãyà kuto yàvad da÷amã bhåmi kuto 'nutpattikadharmakùànti. kuto vipàkãyà abhij¤à kuto vipàkãyaü dànaü kuto vipàkãyaü ÷ãlaü kuto vipàkãyà kùànti kuto vipàkãyaü vãryaü kuto vipàkãyaü dhyànaü kuto vipàkãyà praj¤à, yatra sthitvà vipàkãyeùu dharmeùu sattvàn paripàcayati. buddhakùetraü ca pari÷odhayati. buddhàü÷ ca bhagava%% upatiùñhati annena pànena vastrair gandhair màlyai ÷ayanenàsanena upà÷rayeõa pràjãvikeõa yàvad anyataràbhir mànuùikãbhiþ saüpattibhiþ tà÷ ca asya nàcchedyante. yàvat parinirvçtasya ÷arãreùu ÷ràvakeùu ca vipàka kçtvà na kùãyate. bhagavàn àha: yata eva subhåte anupalaübhas tata eva prathamà bhåmir yàva%% da÷amã bhåmiþ tata eva vipàkãyàþ pa¤ca abhij¤àþ tata eva vipàkãyan dànaü ÷ãlaü kùànti vãryaü dhyànaü praj¤à tata eva (##) vipàkãyàni ku÷alamålàni yaiþ ku÷alamålai. sattvànàm arthaü karoti. yàvat parinirvçtasya api påjà: pravartante. àha: anupalaübhasya ca bhagavan dànasya ca ÷ãlasya ca kùantyà÷ %% ca samàdhe÷ ca praj¤àyà÷ ca abhij¤ànàü ca ko vi÷eùaþ kiü nànàkaraõaü? bhagavàn àha: anupalaübhasya ca subhåte dànasya ca ÷ãlasya ca kùante÷ [f. 268b] ca vãryasya ca samàdhe÷ ca praj¤àyà÷ ca abhij¤ànàü ca na kiücin nànàkaraõaü. yat punaþ subhåte anupaliptaü dànaü ÷ãlaü kùànti vãryaü dhyànaü praj¤àbhij¤à ca, teùàü nànàkaraõaü nirdiùñaü. àha: kathaü punar bhagavann anupaliptasya dànasya yàvad abhij¤ànàü nànàkaraõaü nirdi÷yate? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü carann anupalabhya dànam anupalabhya tyàgam anupalabhya dàyakam anupalabhya pratigràhakaü dànaü dadàti anupalabhya ÷ãlaü ÷ãlaü rakùati. anupalabhya kùàntiü kùàntau carati. anupalabhya vãryaü vãrye carati. anupalabhya samàdhiü samàdhau carati. anupalabhya praj¤àü praj¤àyàü carati. anupalabhya abhij¤à abhij¤àùu carati anupalabhya smçtyupasthànàni smçtyupasthàneùu carati. yàvad anupalabhya màrgaü màrge carati. yàvad anupalabhya ÷ånyatàü ÷ånyatàyàü carati. anupalabhya ànimittan ànimitte carati. anupalabhya apraõihitam apraõihite carati. anupalabhya sattvàn sattvàn paripàcayati. anupalabhya buddhakùetraü buddhakùetraü pari÷odhayati. anupalabhya buddhadharmàn bodhim abhisaübudhyate. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo 'nupalaübhapraj¤àpàramitàyàü carati. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü cara%%. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran duràdharùo bhavati màreõa pàpãyasà màrakàyikàbhir và devatàbhi%<þ>%. (##) VII. Abhisamaya (VII a) evam ukte àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: kathaü bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann ekacittena ùañpàramitàþ parigçhõàti. catvàri dhyànàni catvàry apramàõàni catasraþ àråpyasamàpattã÷ catvàri smçtyupasthànàni catvàri samyakprahàõàni caturarddhipàdàn pa¤cendriyàõi pa¤cabalàni saptabodhyaïgàny àryàùñàïgaü màrgaü trãõi vimokùamukhàni catvàry àryasatyàni aùñau vimokùà navànupårvasamàpattã pa¤càbhij¤à adhyàtma÷ånyatàü. yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàü da÷atathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni. catasra pratisaüvido mahàmaitri%<ü>% mahàkaruõàm aùñàda÷àveõikà%% buddhadharmàn dvàtçü÷an mahàpuruùalakùaõàny a÷ãtim anuvya¤janàni parigçhõàti? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattva%<þ>% yad dànaü dadàti tan nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. yac chãlaü rakùati ta%% nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. ya /// kùànti%<ü>% bhàvayati ta%% nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. yad vãryam àrabhate tan nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ yan samàdhiü samàpadyate tan nànyatra praj¤àpàramitayà parihgçhãtaþ. yat praj¤àü bhàvayati tan nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. yad dhyànàni samàpadyate tan nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. yad apramàõàni samàpadyate tan nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. yàvad àrå%%samàpattã%% samàpadyate tan nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. ya%% smçtyupasthànàni samàpadyate tan nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. yàvad yad àryàùñàïgaü màrgaü bhàvayati tan nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. yad vimokùamukhàni bhàvayati. tan nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. yac catvàry àryasatyàni bhàvayati tan nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. yad aùñau vimokùàn na%%màpattãn bhàvayati tan nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. yat (##) pa¤càbhij¤à bhàvayati [f. 269a] tan nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. yad adhyàtma÷ånyatàü yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàü bhàvayati tan nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. yad da÷atathàgatabalàni bhàvayati tan nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. yàvad yad aùñàda÷àveõikà%% buddhadharmàn bhàvayati. tan nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. ya%% lakùaõàni yad a÷ãtim anuvya¤janàni abhinirhàrati tan nànyatra praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü carann ekacittotpàdena ùañpàramità%% parigçhõàti. yàvad a÷ãty anuvya¤janàni parigçhõàti. àha: kathaü bhagavan praj¤àpàramitayà parigçhãto bodhisattvo mahàsattvo ekacittotpàdena ùañpàramità parigçhõàti. yàvad a÷ãtim anuvya¤janàni parigçhõàti? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran yad dànaü dadàti tat praj¤àpàramitayà parigçhãtaþ tatra na dvayasaüj¤ã bhavati. yac chãlaü rakùati tatra na dvayasaüj¤ã bhavati. yat kùàntiü bhàvayati tatra na dvayasaüj¤ã bhavati. yad vãryam àrabhate tatra na dvayasaüj¤ã bhavati. yad samàdhiü bhàvayati tatra na dvayasaüj¤ã bhavati. yat praj¤àü bhàvayati tatra na dvayasaüj¤ã bhavati. yàvad yad a÷ãtim anuvya¤janàny abhinirhàrate. tatra na dvayasaüj¤ã bhavati. àha: kathaü bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran dànaü dadàti. tatra ca na dvayasaüj¤ã bhavati. yàvad a÷ãtim anuvya¤janàny abhinirhàrati. tatra ca na dvayasaüj¤ã bhavati? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyठcaran dànapàramitàü paripårayati. sa tatra dànapàramitàyàü sarvàþ ùañpàramità antargatà kçtvà dànan dadàti. evaü sarvabodhipakùyàn dharmàn paripårayati yàvat sa tatra màrge sarvàþ ùañpàramità antargatà kçtvà màrgaü bhàvayati. tat punaþ katham iti? yasmin samaye bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran dànan dadàti. so 'nàsrave citte sthitvà dànaü dadàti. sa tatra anàsrave citte sthito nimittaü na samanupa÷yati. ko dadàti kasmai và dadàti. kena và dadàti ko và dadàmi. sa nimittàpagatena cittena dànaü dadàty anàsraveõa vigatatçùõena vigatàvidyena, sa ta%% cittaü na samanupa÷yati. ta%% dànaü na samanupa÷yati. yàvat sarvabuddhadharme%<ùu>% kartavyaü. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü cara%% nimittàpagatena cittena ÷ãlaü rakùati. tac ca ÷ãlaü na samanupa÷yati. yàvat sarvabuddhadharmeùu kartavyaü. evaü nimittàpagatena (##) cittena kùàntiü bhàvayati. tàü ca kùàntiü na samanupa÷yati. yàvat sarvabuddhadharmeùu kartavyaü. nimittàpagatena cittena vãryam àrabhate. tac ca vãryaü na samanupa÷yati. yavàt sarvabuddhadharmeùu kartavyaü. nimittàpagatena cittena samàdhiü samàpadyate. taü ca samàdhiü na samanupa÷yati. yàvat sarvabuddhadharmeùu kartavyaü. nimittàpagatena cittena praj¤àü bhàvayati tàü ca praj¤à%<ü>% na samanupa÷yati. yàvat sarvabuddhadharmeùu kartavyaü. nimittàpagatena cittena catvàri smçtyupasthànàni bhàvayati yàvad a÷ãty anuvya¤janeùu kartavyaü. àha: kathaü bhagavann %%mitteùv anabhisaüskàreùu sarvadharmeùu dànapàramitàparipårir bhavati. ÷ãlapàramitàkùàntipàramitàvãryapàramitàdhyànapàramitàpraj¤àpàramitàparipårir bhavati? caturõàü smçtyupasthànànàü caturõàü samyakprahaõànàü caturõàüs çddhipàdànàü pa¤cànàü indriyàõàü pa¤cànàü balànàü saptànà%<ü>% bodhyaïgànàm àryàùñàügasya màrgasya paripårir bhavati. ÷ånyatàyà ànimittasya [f. 269b] apraõihitasya samàdhe. paripårir bhavati. da÷atathàgatabalànàü caturõàü vai÷àradyànàü catasçõàü pratisaüvidànàü mahàmaitryà mahàkaruõàyà aùñàda÷ànàm àveõikànàü buddhadharmàõàü paripårir bhavati? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattvo nimittàpagatena cittena dànaü dadàty annam annàrthikebhyaþ pànaü pànàrthikebhyo yànaü yànàrthikebhya yàva%% anyatarànyataràn mànuùyakàn pariùkàrànn àdhyàtmikaü và aïgapratyaïgàni bàhyaü và bhàryaputraduhitrãràyjaü vàlaükçtyàlaükçta dadàti. yàcanakebhyas, tasya ka÷cid evàgamy%% evaü vadet kim anenedç÷ena dànena dattenaivaü nirupakàreõa, tasya khalu punar bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carataþ evaü bhavati. kiü càpi me sattvà evaü paribhàùante. anenedç÷ena dànenaivam asthireõa dattena iti. atha ca punar dàtavyam eva mayà dànaü, na mayà dànaü %%dàtavyaü. sa tad dànaü sarvasattvai sàdhàraõaü kçtvà anuttarasyai samyaksaübodhau pariõàmayati. sa tathà pariõàmayati yathà pariõàmayan nimittaü na samanupa÷yati. kiü và dànam ekasmai và dadàmi, kena và dadàmi ko và dadàti. (##) kiü và pariõàmayàmi. kva và pariõàmayàmi. kena và pariõàmayàmi. ko và pariõàmayati. sa tad vastun na samanupa÷yati. yad và dadyàd yatra và dattvà anuttarasyàü samyaksaübodhau pariõàmaye%%. tat kasya hetoþ? sarvaü vastv adhyàtma÷ånyatayà ÷ånyaü bahirddhà÷ånyatayà ÷ånyam adhyàtmabahirddhà÷ånyatayà ÷ånyaü ÷ånyatà÷ånyatayà ÷ånyaü mahà÷ånyatayà ÷ånyaü saüskçta÷ånyatayà ÷ånyam asaüskçta÷ånyatayà ÷ånyam atyanta÷ånyatayà ÷ånyam anavaràgra÷ånyatayà ÷ånyaü. avakàra÷ånyatayà ÷ånyaü prakçti÷ånyatayà ÷ånyaü sarvadharma÷ånyatayà ÷ånyaü. svalakùaõa÷ånyatayà ÷ånyaü. sa evaü saüpa÷ya%% kva và pariõàmayiùyati. kiü và pariõàmayiùyati. kena và pariõàmayiùyati, tenaivaü pariõàmayatà pariõàmitaü bhavati. sa sattvàüs ca paripàcayati. buddhakùetraü ca parigçhõàti. dànapàramitàü ca paripårayati. ÷ãlapàramitàü kùàntipàramitàü vãryapàramitàü dhyànapàramitàü praj¤àpàramitàü yàvat saptatçü÷ato bodhipakùyàn dharmàn ÷ånyatàm ànimittam apraõihitaü samàdhiü yàvad aùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn paripårayati. sa àdad eva dànapàramitàü paripårayati. vipàkaü ca na parigçhõàti. tadyathàpi nàma paranirmitava÷avarttinàü devànàü manasa eva sarvopakaraõasaüpadaþ pràdurbhavanty, evam eva tasya bodhisattvasya mahàsattvasya manasa eva sarvopakaraõasaüpadaþ pràdurbhavanti. sa tena dànena buddhàü÷ ca bhagavata upatiùñhati. sa devamànuùya asuraü ca lokaü saütarpayati. sa tàn sattvàü÷ tayà dànapàramitayà parigçhya upàyakau÷alena ca triùu yàneùu pratiùñhàpayati. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran nimittàpagatena cittena dànapàramitàü paripårayati. kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvo yàvac chãlapàramitàü paripårayati? iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caraüc chãlapàramitàü paripårayati. sa àryam anàsravaü màrgaparyàpannaü dharmatàpràtilaübhikaü ÷ãlaü pratilabhate. tat punar asya ÷ãlam akhaõóaü bhavaty acchidram akalmàùam aparàmçùñaü bhujiùyaü susamàhitaü vij¤apra÷astaü, tena ca ÷ãlena na kaücid dharmaü paràmç÷ati. råpaü và vedanàü và saüj¤àü và saüskàràn và vij¤ànaü và (##) dvàtçü÷atàü và mahàpuruùalaksaõàni kùatriyamahàsàlakulàni và bràhmaõamahàsàlakulàni và [f. 270a] gçhapatimahàsàlakulàni càturmahàràjikàü và devàs trayastriü÷atkàyikàn và yàmàn và tuùitàü và nirmaõaratãü và paranirmitava÷avarttino và brahmakàyikàü và brahmapurohitàü và brahmapàriùadyàü và parãttàü và apramàõàü và àbhàsvaràü và pari÷ubhàn và apramàõa÷ubhàn và ÷ubhakçtsõàn và bçhatphalàn và asaüj¤ikàn và aspçhàn và atapàn và sudç÷àn và sudar÷anàn và aghaniùñhàn và àkà÷ànaütyàyatanaü và. vij¤ànaütyàyatanaü và àkiüca%%ntyàyatanaü và. naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanaü và. srotaàpattiphalaü và. sakçdàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và arhattvaü và. pratyekabuddhaü và cakravartãràjyàdhipatyaü và kàrayeyam ity, anyatra sarvasattvaiþ sàrdhaü sàdhàraõàni kçtvà sarvàkàraj¤àtàyàü pariõàmayaty, ànimittànupalaübhàdvayapariõàmena, lokavyavahàreõa na punaþ paramàrthena. tayà ca ÷ãlapàramitayà paripåritayà upàyakau÷alena ca catvàri dhyànàny utpàdayaty anàsvàdayayogena. divyaü ca cakùur abhinirhàrati. yena divyena cakùuùà vainayikena %% pårvasyàn di÷i buddhà bhagavantas tiùñhanti dhçyante yàpayanti dharmaü ca de÷ayanti tàü÷ ca pa÷yati. tasyàsya dar÷anaü na na÷yati. yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhaþ. evaü dakùiõasyàü di÷i pa÷cimàyàm uttarasyàü yàvad ye samantàd da÷asu dikùu buddhà bhagavantas tiùñhanti dhçyante yàpayanti dharmaü ca de÷ayanti tàü÷ ca pa÷yati. tac càsya dar÷anaü na na÷yati. yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhaþ. sa divyena ÷rotradhàtunà vi÷uddhena atikrànta mànuùeõa teùàü buddhànàü bhagavatàü bhàùamaõànàü ÷abdaü ÷çõoti. tac ca ÷rutaü tàvan na na÷yati. yàvan na tena ÷rutena àtmanaþ ca parasya ca arthaþ kçto bhavati. cetaþparyàyaj¤ànena ca teùàü buddhànàü bhagavatàü cetasaiva cittaü prajànàti. tena ca cetaþparyàyaj¤ànena sarvasattvànàm arthaü karoti, pårvenivàsànusmçtij¤ànena ca teùàü sattvànàm atãtàni ku÷alamålàny àj¤àya tai ku÷alamålais tàü sattvà%<ü>% saüdar÷ayati samàdàpayati samuttejayati saüpraharùayati, te tathà samàdàpitàyà ca t%% saüpraharùità%% vi÷eùagàmino bhavanty, àsravakùayaj¤ànena ca sattvàn srotaàpattiphale pratiùñhàpayati yàvad arhattve pratiùñhàpayati. pratyekabodhau pratiùñhàpayati. (##) %%bodhau pratiùñhàpayati. evaü yàvad yatra yatra sattvàþ pratibalà%<þ>% bhavanti ku÷aleùu dharmeùu tatra tatra pratiùñhàpayati. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvo nimittàpagatena cittena ÷ãlapàramitàü paripårayati. kathaü ca subhåte ànimitteùv anàbhogeùv anupalaübheùv anabhisaüskàreùu dharmeùu kùàntipàramitàü paripårayati? iha %%asya prathamacittotpàdam upàdàya yàvad bodhimaõóaniùaõõasya sacet sarvasattvà àgamya àgamya loùñadaõóa÷astraprahàràn dadyus tatra bodhisattvena mahàsattvena ekacittotpàdasya api kùobhasahagatasya avakà÷o na dàtavyaþ. tatra bodhisattvena mahàsattvena dve kùàntã bhàvayitavye. katame %%yac ca sarvasattvànàü mayà kùàntavyam àkro÷aparibhàùaloùñadaõóa÷astraprahàram iti. yà ca anutpattikeùu dharmeùu kùàntir utpàdayitavyà. tatra bodhisattvena mahàsattvena àkru÷yamànena và paribhàùyamàõena %% loùñadaõóa÷astraprahàreùu dãyamàneùv evaü pratyavekùitavyaü. ko me àkror÷ati và paribhàùyate và loùñadaõóa÷astraprahàràn và dadàti. kasya và dadàti. tena dharmàõàü svabhàvaþ pratyavekùitavyaþ, sarvadharmàõàü svabhàvaü pratyavekùamàõo dharmàn eva nopalapsyate kutaþ punar dharmaþ. [f. 27Ob] svabhàvaü, tasya dharmasvabhàvaü pratyavekùamàõasya evaü bhavati. %% và bhinnatti và. sa evaü pratyavekùamàõo dharmasvabhàvam anutpattikeùu dharmeùu kùànti%<ü>% pratilapsyate. tatra anutpattikeùu dharmeùu kùànti. kim iti: kle÷ànutpattikatà ca j¤ànànàcchedyatà ca. so 'nayo dvayo kùàntyau sthitvà %% dhyànàni paripårayiùyati. catvàry apramàõàni catasra àråpyasamàpattã÷ catvàri smçtyupasthànàni yàvad àryàùñàïgaü màrgaü trini vimokùamukhàni da÷atathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido mahàmaitrã mahàkaruõàm aùñàda÷àveõikàü buddhadharmàn. sa eùu dharmeùu sthitvà àryeùv anàsraveùu lokottareùv asàdhàraõeùu sarva÷ràvakapratyekabuddhaiþ sàrdhaü tataþ àryà abhij¤à paripårayiùyati. yàbhir abhij¤àbhiþ paripårõàbhi%<þ>% ùaóbhi÷ ca pàramitàbhiþ %%rave%<ùu>% ca pa¤casv abhij¤àsu (##) sthitvà divyena cakùuùà pårvasyàü di÷i buddhà%% bhagava%%to drakùyati. tàü÷ ca buddhàn bhagavato dçùñvà buddhànusmçtiü pratilapsyate. tasya sà buddhànusmçtir nocchetsyate yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübhotsyate. evaü yàvat samantàd da÷asu dikùu, sa divyena ÷rotradhàtunà yan teùàü buddhànàü bhagavatàü bhàùitaü tat sarvam udgrahãùyaty u%%gçhya tathatvàya %%nàn dharman de÷ayiùyati. sa teùàü buddhànàü bhagavatàü cetasaiva cittam àj¤àsyati. sa tena cittaparyàyaj¤ànena sarvasattvànàü cetasaiva cittam àj¤àyata tathatvàya dharman de÷ayiùyati. pårvenivàsànusmçtij¤ànena. teùà%<ü>% sattvànàü ku÷alamålàn àj¤àya tàü paurvakeõa ku÷alamålena saüharùayiùyati samàdàpayiùyati àsravakùayaj¤ànena ca tàü sattvàüs triùu yàneùu niveùayiùyati pratiùñhàpayiùyati. sa khalu punar bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena sattvàn paripàcya buddhakùetraü pari÷odhya sarvàkàraj¤atàyàü caran sarvàkàraj¤atàü paripårya anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhya dharmacakraü pravartayiùyati. evaü khalu subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carataþ kùàntipàramità paripåryate. kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann ànimitteùv anàbhogeùv anupalaübheùv apràdurbhàveùv anabhisaüskàreùu dharmeùu vãryapàramitàü paripårayati? iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran kàyikena eva vãryeõa samanvàgato bhavati. sa prathamaü dhyànam upasaüpadya viharati. yàva%% caturthaü dhyànam upasaüpadya viharati. sa caturthaü dhyàna%<ü>% samàpannaþ anekavidham çddhividhiü pratyanubhavati, yàvat såryacandramasau pàõinà paràmç÷aty à brahmalokaü kàyena va÷avarttayati. tena kàyikena vãryeõa samanvàgato ye pårvasyàü di÷i buddhà bhagavanto viharanty aneka÷atasàtasàhasreùu lokadhàtuùu sarddhyà gatvà buddhàn bhagavataþ upatiùñhati. cãvarapiõóapàta÷ayyàsanaglànapratyayabhaiùayjyapariùkàraiþ. tasya te cãvarapiõóapàta÷ayyàsanaglànapratyayabhaiùajyapariùkàràs tàvan na kùãyante yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhyate. abhisaübuddhabodhe÷ (##) ca sadevamànuùàsuro lokaþ sukhã bhavati. cãvarapiõóapàta÷ayyanàsanaglànapralyayabhaiùajyapariùkàraiþ, parinirvçtasya ca ÷ar%<ãr>%eùu ÷arãrapåjàþ pravartante. tenaiva car%%dhyabhisaüskàreõa gatvà teùàü buddhànàü bhagavatàm antikàd dharmaü ÷çõoti. so ca yathà ÷ruto na jàtu viprana÷yati. yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhyate. sattvàü÷ ca paripàcayati buddhakùetraü ca parigçhõàti sarvàkàraj¤atàyà caran. evaü khalu subhåte [f. 271a] bodhisattvo mahàsattva kàyikena vãryeõa samanvàgato vãryapàramitàü paripårayati. kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ caitasikena vãryeõa samanvàgataþ àryeõa anàsraveõa màrgeõa màrgaparyàpannena vãryapàramitàü paripårayati? iha subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caraü÷ caitasikena vãryeõa samanvàgataþ aku÷alasya kàyakarmaõo 'vakà÷aü na dadàty aku÷alasya vàkkarmaõo 'vakàsaü na dadàti. na paràmç÷ati. nityam iti và anityam iti và sukham iti và duþkham iti và àtmeti và anàtmeti và saüskçtam iti và asaüskçtam iti và. kàmadhàtuü và råpadhàtuü và àråpyadhàtuü và. sàsravadhàtuü và anàsravadhàtuü và. prathamadhyànaü và yàvac caturtha%<ü>% dhyànaü và. maitriü và karuõàü và muditàü và upekùàü và àkà÷ànantyàyàyatanaü và. yàva%% naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanaü và smçtyupasthànàni và samyakprahàõàni và çddhipàdàn và indriyàõi và balàni và bodhyaïgàni và àryàùñaïgaü màrgaü và ÷ånyatàü và ànimittaü và apraõihitaü và yàvad buddhadharmàn và na paràmç÷ati. nityà iti và anityà iti và sukham iti và duþkham iti và àtmeti và anàtmeti và srotaàpattiphalaü và sakçdàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và arhattvaü và pratyekabodhiü và bodhisattvatvaü và na paràmç÷ati. ime sattvà dar÷anaprabhàvità ime tanubhåmiprabhàvità ime avarabhàgãyaprabhàvità ime årdhvaübhàgãyaprabhàvità. ime pratyekabuddhaprabhàvità ime màrgàkàraj¤atàprabhàvità ime sarvàkàraj¤atàprabhàvità ity evam api na paràmç÷ati. tat kasya heto%<þ>%? tathà hi teùàü svabhàvo na saüvidyate. yena svabhàvena prabhàvyeran. sa tenaiva caitasikena (##) vãryeõa samanvàgato maraõamukhe 'pi samàne sattvànàm arthaü karoti. tàü÷ ca sattvàn nopalabhate. vãryapàramitàü ca paripårayati. tàü ca vãryapàramitàü nopalabhate. buddhadharmàü÷ ca paripårayati tàü÷ ca buddhadharmàn nopalabhate. buddhakùetraü ca pari÷odhayati tac ca buddhakùetraü nopalabhate. sa tena kàyikena ca caitasikena ca vãryeõa samanvàgataþ sarvaku÷aladharmàn paripårayati. tatra ca na sajjati. so 'sajjamàno buddhakùetreõa buddhakùetraü saükràmati. sattvànàm arthaü kurvan, yena yenardhipràtihàryeõecchati vikurvitum. tenardhipràtihàryeõa vikurvati. yadi và puùpavarùeõa yadi và gandhavimu¤canena. yadi và gãtavàdyàraübheõa yadi và bhåmicàlena. yadi và avabhàsena: yadi và saptaratnamayalokadhàtusandar÷anena. yatra yatra và yauvanàrthànàü sattvànà%<ü>% kçte àtmànam avasçjati. yadi và jyotirandhànàü sattvànàm arthe àtmano 'vasçjati. yadi và gandham avasçjati. yadi và mahàyaj¤àn avasçjati. yatra na pràõàtipàta pravartate. yadi và anantàü sattvàn màrge 'vatàrayati. yàvat pràõàtipàtàd viramayati. yàvan mithyàdçùñe parimocayati, kàü÷cid dànena anugçhõàti. kàü÷cic chãlena. kesàücit kçte aïgapratyaïgàni parityajati. keùàücit putradàrà keùàücid ràjyaü keùàücid arthe àtmànam avasçjàti. eveü yena yenopàyena sattvànàm arthaþ kartavya tena tenopàyena sattvànàm artha%<ü>% karoti. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü carann ànimitteùu dharmeùu caitasikena vãryeõa samanvàgato vãryapàramitàü paripårayati. kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü carann anàmanimitteùu dharmeùu sthitvà samàdhipàramitàü paripårayati? (##) iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sthàpayitvà tathàgatasamàdhiü tat anyàt sarvasamàdhãn [f. 27lb] paripårayati. sa viviktam eva kàmair viviktaü pàpakair aku÷alair dharmai%<þ>%. savitarkaü savicàraü vivekajaü prãtisukhaü prathamaü dhyànam upasaüpadya viharati. sa maitrisahagatena cittena yàvad upekùàsahagatena cittena yàvat sarvàvantaü lokaü spharitvo 'pasaüpadya viharati. yàvan naivasaüj¤ànàsaüj¤àyata%%m upasaüpadya viharati. sa tatra samàdhipàramitàyàü sthitvàùñau vimokùàn anulomapratilomaü samàpadyate ca vyuttiùñhate ca. navànupårvasamàpattã%<ü>% ÷ånyatàü samàdhim ànimittaü samàdhim apraõihitaü samàdhim upasaüpadya viharati. ànantaryàü÷ ca samàdhim upasaüpadya viharati. vidyu%%pamaü samàdhiü samyaksamàdhiü vajropamaü samàdhim upasaüpadya viharati. sa iha samàdhipàramitàyàü sthitvà saptatçü÷ataü bodhipakùyàn dharmàn upasaüpadya viharati. sa iha samàdhipàramitàyàü sthitvà màrgàkàraj¤atàj¤ànena yàvan màrgàkàraj¤atàyàü sarvasamàdhãn antargatàn dçùñvà ÷uklavipa÷yanàbhåmim atikramya gotrabhåmim aùñamakabhåmi%<ü>% dar÷anabhåmiü tanubhåmiü vãtaràgabhåmiü kçtàvibhåmiü pratyekabuddhabhåmim atikramya bodhisattvanyàmam avakràmati. buddhabhåmiü paripårayati. so 'tra ca bhåmiùu carati. na ca antareõa phalaü ca anupràpnoti. yàvan na sarvàkàraj¤atàj¤ànam anupràpnoti. so 'tra samàdhipàramitàyàü sthitvà buddhakùetreõa buddhakùetraü saükràmati. buddhàn bhagavataþ paryupàsina%<þ>%. sa tàn buddhàn bhagavata. paryupàste teùàü ca buddhànàü bhagavatàm antike ku÷alamålam avaropayati. sattvàü÷ ca paripàcayati. buddhakùetraü ca pari÷odhayati. lokadhàtau÷ ca lokadhàtuü saükràmati. sattvànàü ca arthaü karoti. kàü÷cit sattvàn dànena anugçhõàti. kàü÷cic chãlena, kàü÷cit kùàntyà kàü÷cid vãryeõa kàü÷ci%% samàdhinà kàü÷cit praj¤ayà kàü÷cid vimuktyà kàü÷cid vimuktij¤ànadar÷ane%%, kàü÷cit sattvàn srotaàpattiphale pratiùñhàpayati. kàü÷cit sakçdàgàmiphale kàü÷cid anàgàmiphale kàü÷cid arhattve pratiùñhàpayati. kàü÷cit pratyekabodhau pratiùñhàpayati. kàü÷cid bodhau pratiùñhàpayati. yair yai%<þ>% ku÷alamålair dharmai%<þ>% sattvà udgacchanti tatra niyojayati. sa iha samàdhipàramitàyàü sthitvà sarvadhàraõãmukhàny (##) abhinirharati. catasraþ pratisaüvida pratilabhate. vipàkãyànठca abhij¤ànàü làbhã bhavati, sa na jàtu màtu%<þ>% kukùàv upapadyate. na jàtu kàmàn pratisevate, na ca kàcid upapattir yàü na pratigçhõàti. na copapattidoùeõa lipyate. tat kasya hetoþ? tathà hy anena màyopamà dharmàþ sudçùñà bhavanti. sa màyopamàn sarvasaüskàràn viditvà sarvasattvànàm arthaü karoti. na ca tatra sattvàn na sattvapraj¤aptir upalabhyate. so 'nupalabhamàna sarvadharmà anupalaübha eva sattvàn pratiùñhàpayati lokavyavahàratàm upàdàya na punaþ paramàrthena. sa iha samàdhipàramitàyàü sthitvà sarvadhyànavimokùasamàdhisamàpattiùu carati. na ca jàtu samàdhipàramitàyà virahito bhavati. yàvad anuttaràü samyaksaübodhiü paripårayati. sa iha màrgàkàraj¤atàyàü sthitvà sarvàkàraj¤atàm abhinirharati. yatra sthitvà sarvavàsanànusandhiü prajahàti. sarvavàsanànusandhiü prahàya àtmana÷ ca %% arthaü karoti. sa àtmana÷ ca parasya ca arthaü %%devamànuùàsurasya lokasya dakùiõãyo bhavati. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran samàdhipàramitàü paripårayati. (VII 2) kathaü ca subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü caratà ànimitteùu dharmeùu praj¤àpàramità bhàvanàparipåriü gacchati? iha [f. 272a] subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran na ka%<ü>%cid dharmaü sadbhåtatàpariniùpannaü samanupa÷yati, sa råpasya sadhåtatàü pa%% samanupa÷yati. vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü vij¤ànasya sadbhåtatàü pariniùpannatàü ca na samanupa÷yati. råpasyotpàdaü na samanupa÷yati. vedanàyàþ saüj¤àyà saüskàràõàü vij¤ànasyotpàdaü na samanupa÷yati. sa råpasyotpàdam asamanupa÷yan vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü vij¤ànasyotpàdam asamanupa÷yan råpasyàyaüdvàraü na samanupa÷yati. vedanàyà saüj¤àyà saüskàràõàü vij¤ànasya àyaüdvàraü na samanupa÷yati. råpasya sannicayaü na samanupa÷yati. vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü vij¤ànasya sannicayaü na samanupa÷yati. (##) evaü yàvat sàsravàõàü dharmàõàm anàsravàõàü dharmàõàm àyadvàraü na samanupa÷yati. tucchakàm eva riktakatàm eva samanupa÷yati. sa evaü pratyavekùamàõo råpasya svabhàvaü nopalabhate. vedanàyàþ saüj¤àyà saüskàràõàü vij¤ànasya svabhàvaü nopalabhate. yàvat sàsravàõàm anàsravàõàü dharmàõàü svabhàvaü nopalabhate, sa praj¤àpàramitàyàü carann abhàvasvabhàvàn sarvadharmàn adhimucyate, sa evam adhimucyamàna adhyàtma÷ånyatàyàü caran yàvat svalakùaõa÷ånyatàyàü caran na kvacid dharmeùv abhinivi÷ate. råpe và vedanàyàü và saüj¤àyàü và saüskàreùu và vij¤àne và yàvad bodhau và, so 'bhàvasvabhàvàyàü praj¤àpàramitàyàü caran bodhisattvamàrgaü paripårayati. yaduta ùañpàramità%%. yàvat saptatçü÷ataü bodhipakùyadharmàn da÷atathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasra pratisaüvido mahàmaitrã%<ü>% mahàkaruõàm aùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn dvàtçü÷an mahàpuruùalakùaõàny a÷ãtim anuvya¤janàni paripårayati, sa vipàkadharmaõi bodhimàrge sthitvàùañsu pàramitàsu paripårõàsu yàvat saptatçü÷ati bodhipakùyeùu dharmeùu paripårõeùu yàvad vipàkãyàsv abhij¤àsu paripårõàsu, ye sattvà dànena anugrahãtavyàs tàn dànena anugçhõàti. ye '÷ãlena anugrahãtavyàs tàn ÷ãlena anugçhõàti. ye kùàntyà anugrahãtavyàs tàn kùàntyà anugçhõàti. ye vãryeõa anugrahãtavyàs tàn vãryeõa anugçhõàti. ye samàdhinà anugrahãtavyàs tàn samàdhinà antigçhõàti. ye praj¤ayà anugrahãtavyàs tàn praj¤ayà anugçhõàti. ye vimuktyà anugrahãtavyàs tàn vimuktyà anugçhõàti. ye vimuktij¤ànadar÷anena anugrahãtavyàs tàn vimuktij¤ànadar÷anena anugçhõàti. ye srotaàpattiphale pratiùñhàpayitavyàs tàn srotaàpattiphale pratiùñhàpayati. ye sakçdàgàmiphale pratiùñhàpayitavyàs tàn sakçdàgàmiphale pratiùñhàpayati. ye 'nàgàmiphale pratiùñhàpayitavyàs tàn anàgàmiphale pratiùñhàpayati. ye 'rhattve pratiùñhàpayitavyàs tàn arhattve pratiùñhàpayati. ye pratyekabodhau pratiùñhàpayitavyàs tàn pratyekabodhau pratiùñhàpayati. ye bodhau pratiùñhàpayitavyàs tàn bodhau pratiùñhàpayati. eùa sarvatra peyàla. so 'nekavidham çdhyà vikurvan gaïgànadãvàlukopamàn lokadhàtån gacchati, sa àkàüksaüs tàn gaïgànadãvàlukopamà%% (##) lokadhàtån yàdç÷ànà ratnànàm àkàükùiùyati tàdç÷ànà ratnànàm abhinirhàsyati. sa sattvànàm abhipràyàn paripårayan loka%% [f. 272b] lokadhàtuü saükramiùyati, sa tàn lokadhàtån dçùñvà yathàbhipretaü buddhakùetraü parigrahãùyati. tadyathàpi nàma paranirmitava÷avartiùu deveùu upabhogaparibhogà, ye 'py anyeùu buddhakùetreùu %%pagataparyeùñiùu te tatra bhaviùyanti. sa tayà %% dànapàramitayà ÷ãlapàramitayà kùàntipàramitayà vãryapàramitayà dhyànapàramitayà praj¤àpàramitayà vipàkãyàbhir abhij¤àbhir vipàkãyena bodhimàrgeõa màrgàkàraj¤atàyàü caran sarvadharmaparipåripràpta sarvàkàraj¤atàm anupràpsyati. yàvat saced råpam aparigçhãtaü vedanà saüj¤à saüskàra vij¤ànam aparigçhãtaü yàvat sarvadharmà ku÷alà và aku÷alà và laukikà và lokottarà và. sàsravà và anàsravà và saüskçtà và asaüskçtà và. aparigçhãtàs, tathaiva anuttarà%<ü>% samyaksaübodhim abhisaübuddhasya tatra buddhakùetre sarvopabhogaparibhogà aparigçhãtà bhaviùyanti. tat kasya hetoþ? tathà hi sarvadharmà aparigçhãtà anupalaübhayogena, sarvadharmà aparigrahàya và sattvànàü dharmo de÷itaþ. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann ànimittayogena praj¤àpàramitàü paripårayati. ((7)) parivarta 72. atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: kathaü bhagavann asaübhinneùu sarvadharmeùv ànimitteùu sarvadharmeùu svalakùaõa÷ånyeùu ùaõõàü pàramitànàü bhàvanàparipårir bhavati. dànapàramitàyà ÷ãlapàramitàyà kùàntipàramitàyà vãryapàramitàyàþ samàdhipàramitàyà. praj¤àpàramitàyàþ. katham eùàü sàsravàõàm anàsravàõàü (##) dharmàõàü nànàkaraõaü praj¤àyate, kathaü dànapàramità antargatà bhavati praj¤àpàramitàyàü, kathaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità kathaü yàvad aùñàda÷àveõikà buddhadharmà antargatà bhavanti praj¤àpàramitàyàü. kathaü bhagavann evaü vilakùaõànàü dharmàõàm ekalakùaõànàü yaduta alakùaõànàü. praj¤aptir bhavati? evam ukte bhagavàn àyuùmantaü subhåtim etad avocat: iha subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran. svapnopameùu pa¤casu skandheùu sthitvà dànaü dadàti ÷ãlaü rakùati kùàntiü bhàvayati vãryam àrahhate samàdhiü bhàvayati praj¤àü bhàvayati, prati÷rutkopameùu pa¤casu skandheùu sthitvà. dànaü dadàti %<÷ãlaü rakùati>% kùàntiü bhàvayati vãryam àrabhate samàdhiü bhàvayati praj¤àü bhàvayati. evaü pratibhàsopameùu marãcyupameùu màyopameùu nirmitopameùu pa¤casu skandheùu sthitvà dànaü dadàti ÷ãlaü rakùati kùàntiü bhàvayati vãryam àrabhate samàdhiü bhàvayati praj¤àü bhàvayati. svapnopamà pa¤caskandhà alakùaõà prati÷rutkopamà pratibhàsopamà marãcyupamà màyopamà nirmitopamà pa¤caskandhàþ alakùaõàþ. tat kasya hetoþ? na hi svapnasya ka÷cit svabhàvaþ na pratibhàsasya ka÷cit svabhàvaþ na marãcikàyàþ ka÷cit svabhàvaþ na mayàyà ka÷cit svabhàvaþ na nirmitasya ka÷cit svabhàvaþ. yasya svabhàvo nàsti tasya laksaõaü nàsti, yasya laksaõaü nàsti tad ekalakùaõaü yaduta alakùaõaü. tad anena api te subhåte paryàyeõa evàü veditavyam: alakùaõaü dànam alakùaõo dàyakaþ alakùaõa pratigràhakaþ. ya evaü j¤àtvà dànaü dadàti sa dànapàramitàü [f. 273a] paripårayaüc chãlapàramitayà na vivartate. kùàntipàramitayà vãryapàramitayà samàdhipàramitayà praj¤àpàramitayà na vivartate. sa iha ùañsu pàramitàsu sthitvà catvàri dhyànàni paripårayati. catvàry apramàõàü catasraþ àråpyasamàpattã paripårayati. catvàri smçtyupasthànàni paripårayati. catvàri samyakprahàõàni. caturardhipàdà pa¤cendriyàõi pa¤cabalàni saptabodhyaïgàny àryàùñàïgaü màrgaü paripårayati. àdhyàtma÷ånyatàü paripårayati bahirddhà÷ånyatam adhyàtmabahirddhà÷ånyatàü. abhàva÷ånyatàü svabhàva÷ånyatàm abhàvasvabhàva÷ånyatàü yàvat svalakùaõa÷ånyatàü paripårayati. ÷ånyatàü samàdhiü paripårayaty ànimittaü samàdhim apraõihitaü samàdhiü paripårayati. aùñau vimokùàn paripårayati. navànupårvasamàpattã paripårayati. pa¤càbhij¤àparipårayati. pa¤cadhàraõãmukha÷atàni paripårayati. catasraþ pratisaüvidaþ (##) paripårayati. da÷atathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni mahàmaitrã%<ü>% mahàkaruõàm aùñàda÷àveõikà%<ü>% buddhadharmàn paripårayati. sa iha vipàkãyeùv anàsraveùu dharmeùu sthitvà pårvasyàn di÷i lokadhàtån çdhyà gatvà buddhàn bhagavataþ paryupàste. tà%<ü>%÷ ca upatiùñhate. yàvad upabhogaparibhogai÷ ca sattvànàm arthaü kurvati. ye dànena saügrahãtavyàs tàn dànena saügçhõàti. ye ÷ãlena saügrahãtavyàs tàüc chãlena saügçhõàti. ye kùàntyà saügrahãtavyàs tàn kùàntyà saügçhõàti. ye vãryeõa saügrahãtavyàs tàn vãryeõa saügçhõàti. ye samàdhinà saügrahãtavyàs tàn samàdhinà saügçhõàti. ye praj¤ayà saügrahãtavyàs tàn praj¤ayà saügçhõàti. yàvad ye sarvaku÷alaiþ dharmaiþ saügrahãtavyàs tàn sarvaku÷alair dharmai saügçhõàti. sa taiþ ku÷alamålai samanvàgataþ sarvadharme÷varaþ saüsàraü copàdadàti. na ca saüsàràvacarai. duþkhair lipyate. sattvànàü kçte devamànuùyikã saüpattir upàdadàti. yàbhiþ saüpattibhiþ sattvàn saügçhõàti: so 'lakùaõàn sarvadharmàn jànàti. srotaàpattiphalaü ca jànàti. na ca tatra avatiùñhate. sakçdàgàmiphalaü ca jànàti na ca tatra avatiùñhate. anàgàmiphalaü ca jànàti na ca tatra avatiùñhate. arhatvaü ca jànàti na ca tatra avatiùñhate. pratyekabodhiü ca jànàti na ca tatra avatiùñhate. tat kasya hetohs? tathà hi tena sarvadharmà j¤àtvà sarvàkàraj¤atà anupràptavyà: yà asàdhàranà sarva÷ràvakapratyekabuddhai%<þ>%. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattva alakùaõà sarvadharmà j¤àtvà ùañpàramità alakùaõàn jànàti. yàvat sarva%%dharmàn alakùaõàn jànàti. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran svapnopameùu pa¤casu upàdànaskandheùu sthitvà ÷ãlapàramitàü paripårayati. prati÷rutkopameùu pratibhàsopameùu màyopameùu marãcikopameùu nirmitopameùu pa¤casåpàdànaskandheùu sthitvà ÷ilapàramitàü paripårayati. sa khalu punaþ subhåte bodhisattvo mahàsattva svapnopamà%% pa¤copàdànaskandhàn j¤àtvà prati÷rutkopamà%% pratibhàsopamàn màyopamàn marãcyupamàn nirmitopamàn pa¤copàdànaskandhàn j¤àtvà alakùaõa÷ãlapàramitàü paripårayati. akhaõóàm acchidràm a÷abalàm akalmàùàm aparàmçùñàü bhujiùyàü vij¤apra÷astàü susamàptàm àryàm anàsravàni màrgaparyàpannàü (##) lokottaràü, yatra sthitvà samàdànasàüketikaü ÷ãlaü rakùati. dharma%%pratilaübhika÷ãlaü ca saüvara÷ãlaü ca vij¤aptisãlaü ca [f. 273b] samudàcàra÷ãlaü ca asamudàcàrasãlaü ca. sa evaüråpai ÷ãlai samanvàgato na paràmç÷aty anena ahaü kùatriyamahà÷àlakulànàü sahabhàgatàyai upapadyeya%<ü>%. bràhmaõamahàsàlakulànaü và sahabhàgatàyai gçhapatimahàsàlakulànaü và sahabhàgatàyai upapadyeyaü ràjà và bhaveyaü cakravartã koññaràjà và càturmahàràjakàyikànàü và devànàü sahabhàgatàyai upapadyeya%<ü>%. tràyaüstriü÷ànàü và yàmànàü và tuùitànàü và nirmàõaratinàü và paranirmitava÷avartinàü và devànàü sahabhàgatàyai upapadyeya%<ü>%. srotaàpattiphalaü và anupràpnuyà%<ü>% sakçdàgàmãnàü và anàgàminàü và arhatvaü và. pratyekabodhiü và bodhiü và anupràpnuyàm iti. tat kasya hetoþ? tathà hy alakùaõàþ sarvadharmàþ ekalakùaõà yaduta abhàvasvabhàvalakùaõàþ. na hy alakùaõo dharma alakùaõaü dharmam anupràpnoti. nàpi vilakùaõo dharmo vilakùaõaü dharmaü pràpnoti. nàpy avilakùaõà và alakùaõà và dharmà avilakùaõàn va alakùaõàn và dharmà%% pràpnuvanti. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü carann alakùaõa÷ãlapàramitàü paripårya bodhisattvanyàmam avakràmati. bodhisattvanyàmam avakramann anutpattikeùu dharmeùu kùàntiü pratilabhate. màrgàkàraj¤atàyàü caran pa¤càbhij¤à vipàkãyà pratilabhya pa¤casu dhàraõãmukha÷ateùu pa¤casu samàdhimukha÷ateùu sthitvà catasraþ pratisaüvida pratilabhya buddhakùetràd buddhakùetraü saükramiùyati. buddhàn bhagavataþ prayupàsina sattvàü÷ ca paripàcayati buddhakùetraü ca parigrahãùyati. pa¤cagatike saüsàre saüsariùyati na ca saüsàràvacareõa karmaõà na vipàkena lepsyate. tadyathàpi nàma nirmita÷ caükramyate tiùñhati niùàdati ÷ayyaü kalpayati, na ca asya àgamanaü saüdçùyate na gamanaü na sthànaü na niùadyà na ÷ayyàna, sattvànàü ca arthaü karoti na ca sattvam upalabhyate na (##) sattvapraj¤aptiü. tadyathàpi nàma subhåte ÷ànto nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddho 'nuttaràü samyakasaübodhim abhisaübuddho 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhya dharmacakraü pravartya aparimàõàü sattvàü dvàbhyàü yànàbhyàü parinirvàpya na ka÷cid bodhisattvam upalabhate yam anuttarasyàü samyaksaübodhau vyàkàrùãt. sa àyusaüskàràn utsçjya nirmitaü nirmàya anupadhi÷eùe nirvàõadhàtau parinirvçta, sa khalu punaþ subhåte nirmitaþ kalpasyàtyayena bodhisattvaü mahàsattvaü vyàkçtya anuttaràyàü samyaksaübodhau parinirvàti. tasya ca parinirvçtasya na ki¤cid vastu upalabhyate. råpaü và vedanà và saüj¤à và saüskàrà và vij¤ànaü và. evam eva subhåte bodhisattvo mahàsattvo na sattvam upalabhate na sattvapraj¤aptiü, sattvànà%<ü>% ca arthaü karoti. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caraüc chãlapàramitàü paripårayati. yasyà paripårõatvàd antargatà sarvadharmà bhavanti. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caraü. svapnopameùu pa¤casåpàdànaskandheùu sthitvà prati÷rutkompameùu pratibhàsopameùu màyopameùu marãcyupameùu nirmitopameùu pa¤casåpàdànaskandheùu sthittvà alakùaõakùàntipàramitàü paripårayati? kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ alakùaõeùu dharmeùu sthitvà kùàntipàramitàü paripårayati? iha subhåte bodhisattvo mahàsattvo dvàbhyàü kùàntibhyàü kùàntipàramitàü paripårayati. katamàbhyàü dvàbhyàü kùàntibhyàü? adhivàsanakùàntyà dharmàvabodhakùàntyà ca. tatra katamà adhivàsanakùàntir? yat prathamacittotpàdam [f. 274a] upàdàya yàvad bodhimaõóaniùadanàd antràntaràd bodhisattvasya mahàsattvasya sacet sarvasattvà àgamya àgamya àkro÷eyu paribhàùeran và. asatyàbhir và paruùàbhir vàgbhiþ samudàcareyur loùñadaõóa÷astraprahàràn dadyus, tatra bodhisattvena mahàsattvena kùàntipàramitàü paripårayitukàmena ekacittotpàdo 'pi kùobhasahagato vyàpàdasahagato và notpàdayitavyaþ. teùv eva sattveùv atãva kartavyàþ kle÷arujàrtà bateme sattvà, te mayà apàpacittam utpàdiyatavyà. api tu mayaite ÷atrubhåtà skandhà parigçhãtà. yadyaivaü pratyavekùate maitràvàn karuõàyati iyam ucyate adhivàsanakùàntiþ. tatra katamà dharmàvabodhakùàntiþ? yat tàny api sattvà%% paramàrthato nopalabhate. (##) ko mà àkro÷ate paribhàùate và asatyàbhir và paruùàbhir vàgbhiþ samudàcarati loùñadaõóa÷astraprahàràn và dadàti, màyopamà sarvasaüskàrà riktàs tucchà va÷ikà gaganakalpà àtmasattvajãvajantupuruùapudgalamanujamànavavirahitàparikalpasamutthitàs, te sarve vikalpà ko mà àkro÷ate và paribhàùate và asatyàbhir và paruùàbhir vàgbhiþ samudàcarati. loùñadaõóa÷astraprahàràn và dadàti, ahaü punar naivaü vikalpayiùyàmi. svabhàva÷ånyatàm upàdàya paramàrtha÷ånyatàm upàdàyaiyam ucyate dharmàvabodhakùàntiþ. sa evam upaparãkùamàõa kùàntipàramitàü paripårayati, so 'nayà kùàntipàramitayà paripårõayà anutpattikeùu dharmeùu kùànti%<ü>% pratilabhate. subhåtir àha: kaiùà bhagavann anutpattikadharmakùànti. kiü và asya pramàõaü. kiü và j¤ànaü? bhagavàn àha: aõur api subhåte yad dharmo notpadyate. tad ucyate anutpattikam iti. tatra ya%% j¤ànaü tad ucyate kùànti, yena j¤ànena anutpattikeùu dharmeùu kùàntiü pratilabhate. àha: yà ca bhagavaüc chràvakàõàü yà ca pratyekabuddhànàm amitpattikadharmakùàntiþ yà ca bodhisattvasya mahàsattvasya anutpattikadharmakùànti. àsàü kùàntãnàü kin nànàkaraõaü? bhagavàn àha: yac ca subhåte srotaàpannasya j¤ànaü yac ca prahàõaü sà bodhisattvasya mahàsattvasya kùànti. yat sakçdàgàmino j¤ànaü ca prahàõàü ca sà bodhisattvasya mahàsattvasya kùànti. yad anàgàmino j¤ànaü ca prahàõaü ca sà bodhisattvasya mahàsattvasya kùànti. yad arhato j¤ànaü ca prahàõaü ca sà bodhisattvasya mahàsattvasya kùànti. yat pratyekabuddhasya j¤ànaü ca prahàõaü ca sà bodhisattvasya mahàsattvasya kùànti. idaü subhåte nànàkaraõaü ÷ràvakapratyekabuddhakùàntyà÷ ca bodhisattvakùàntyà÷ ca, sa khalu punaþ subhåte bodhisattvo mahàsattvo 'nayaivaüråpayà kùàntyà samanvàgata sarva÷ràvakapratyekabuddhàn abhibhavati. sa evaiùà kùàntyàm anutpattikadharmakùàntyàü sthitvà bodhisattvamàrge caran màrgàkàraj¤atàü paripårayati. yayà paripårõayà avirahito bhavati. saptatçü÷atà bodhipakùyair dharmaiþ ÷ånyatànimittàpraõihitaiþ samàdhibhiþ. sa àbhi pa¤cabhir abhij¤àbhir avirahito bhava%%. so 'virahitatvàt sattvàn paripàcayati. buddhakùetraü ca pari÷odhayati. sattvàü÷ ca paripàcya (##) buddhakùetraü ca pari÷odhya ekakùaõasamàyuktayà [f. 274b] praj¤ayà sarvàkàraj¤atàm anupràpnoti. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvo praj¤àpàramitàyàü carann alakùaõakùàntipàramitàü paripårayati. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo svapnopameùu pa¤casåpàdànaskandheùu sthitvà prati÷rutkopameùu pratibhàsopameùu màyopameùu marãcyupameùu nirmitopameùu pa¤casåpàdànaskandheùv alakùaõeùu sthitvà kàyikaü caitasikaü ca vãryam àrabhate, sa kàyikena vãryeõa %%dhim abhinirharati. sa da÷adikùu lokadhàtån gatvà. buddhàn bhagavataþ paryupàste sattvànàü ca arthaü karoti. sa tena kàyikena vãryeõa sattvàn paripàcya triùu yàneùu nive÷ayati. pratiùñhàpayati. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü carann alakùaõavãryapàramitàü paripårayati. sa caitasikena vãryeõa anàsraveõa màrgeõa màrgaparyàpannena vãryapàramitàü paripårayati. yatra paryàpannà sarvaku÷aladharmà tadyathà catvàri smçtyupasthànàni catvàri samyakprahaõàni catvàrardhipàdà pa¤cendriyàõi pa¤cabalàni saptabodhyaïgàny àryàùñàügo màrgaþ triõi vimokùamukhàni catvàri dhyànàni catvàry apramàõàni catasraþ àråpyasamàpattayo 'ùñau vimokùà navànupårvasamàpattayo da÷atathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasra pratisaüvido mahàmaitriü mahàkaruõàm aùñàda÷àveõikà buddhadharmà, yatra bodhisattvena mahàsattvena caratà sarvàkàraj¤atà paripårayitavyà yasyà paripåryà sarvavàsanànusandhiü prahàsyati, sa prahàya lakùaõapariniùpattiü paripårya samantaprabhatàü ca àràgya dharmacakraü pravartayati. dvàda÷àkàraü triparivartaü, yasya pravartatena trisàhasramahàsàhasro lokadhàtu%<þ>% ùaóvikàraü kampiùyate prakampiùyate saüprakampayiùyate caliùyati pracaliùyati saüpracaliùyati. vedhiùyati pravedhiùyati saüpravedhiùyati. sarvo 'yaü trisàhasramahàsàhasro Iokadhàtur udàreõa avabhàsena sphariùyati. tasya khalu punas tathàgatasya arhataþ samyaksaübuddhasya yatra ÷abdo ni÷cariùyati yo so 'nu÷ràvayiùyate, tatra ye trisàhasramahàsàhasre lokadhàtau sattvàs tani ÷abdaü ÷roùyanti. te sarve niyatà bhaviùyanti tçùu yàneùu, evaü bahukarà hi subhåte bodhisattvasya (##) mahàsattvasya vãryapàramità. vãryapàramitàyàü sthitvà bodhisattvena mahàsattvena sarvabuddhadharmà paripårayitavyàþ sarvàkàraj¤atà anupràptavyàþ. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran svapnopameùu pa¤casåpàdànaskandheùu sthitvà prati÷rutkopameùu pratibhàsopameùu màyopameùu marãcyupameùu nirmitopameùu pa¤casåpàdànaskandheùu sthitvà samàdhipàramitàü paripårayati? kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran. svapnopameùu pa¤casåpàdànaskandheùu sthitvà prati÷rutkopameùu pratibhàsopameùu màyopameùu marãcyupameùu nirmitopameùu pa¤casåpàdànaskandheùu sthitvà samàdhipàramitàü paripårayati? iha subhåte [f. 275a] bodhisattvo mahàsattva prathamaü dhyànam upasaüpadya viharati. yàvac caturthaü dhyànam upasaüpadya viharati. maitrãm upasaüpadya viharati. karuõàü muditàm upekùàm upasaüpadya viharati. àkà÷ànantyàyatanam upasaüpadya viharati. vij¤ànànantyàyatanam àki¤canyàtanaü naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanam upasaüpadya viharati. ÷ånyatànimittàpraõihitàn samàdhãn bhàvayati. vidyu%%pamaü samàdhiü bhàvayati. samyaksamàdhiü bhàvayati. vajropame samàdhau sthitvà tathàgatasamàdhiü sthàpayitvà yàvantaþ kecanaþ samàdhayaþ ÷ràvakasàdhàraõàþ và pratyekabuddhasàdhàraõàþ và ye 'py anye samàdhisamàpattigaõàs tàn sarvàn kàyena spharitvà upasaüpadya viharati. na ca tàn samàdhãn àsvàdayati. na samàpattiphalaü. tat kasya hetoþ? tathà hi sa bodhisattvo mahàsattvaþ tàn samàdhãn alakùaõàn jànàty abhàvasvabhàvàn, tat katham alakùaõo dharma alakùaõan dharmam àsvàdayati. katham abhàvo dharma abhàvaü dharmam àsvàdayati? so 'nàsvàdayan na kasyacit samàdher va÷ena upapadyate. råpadhàtau và àråpyadhàtau và. tat kasya hetoþ? tathà hi sa tau dhàtau nopalabhate. yo 'pi samàpadyeta yenàpi samàpadyeta tad api nopalabhate. so 'nupalabhamànaþ alakùaõasamàdhipàramitàü paripårayati. so 'nayà samàdhipàramitayà ÷ràvakapratyekabuddhabhåmã%% atikràmati. subhåtir àha: kathaü bhagavaü bodhisattvo mahàsattva samàdhipàramitàü paripårya ÷ràvakapratyekabuddhabhåmã atikràmati? (##) bhagavàn àha: tathà hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo 'dhyàtma÷ånyatàyàü su÷ikùitaþ yàvat svalakùaõa÷ånyatàyàü su÷ikùitaþ, na ceha ÷ånyatàsu ka÷cid dharma upalabbyate. yatra pratiùñhet. srotaàpattiphalaü và sakçdàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và arhattvaü và pratyekabodhiü và, yàpi sà sarvàkàraj¤atà sàpi ÷ånyà ÷ånyatàbhiþ. sa àbhiþ ÷ånyatàbhiþ bodhisattvo mahàsattvaþ ÷ràvakapratyekabuddhabhåmã atikramya bodhisattvanyàmam avakràmati. àha: katamo bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya àma katamo nyàmaþ? bhagavàn àha: sarvaþ subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya upalaübhaþ. àmaþ, sarvonupalaübho nyàmaþ. àha: katamo bhagavann upalaübhaþ katamo 'nupalaübhaþ? bhagavàn àha: råpaü bodhisattvasya mahàsattvasya upalaübhaþ. vedanàsaüj¤àsaüskà%%naü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya upalaübhaþ. cakùuråpaõi ca ÷rotraü ÷abdàü÷ ca ghràõaü gandhàü÷ ca jihvarasà÷ ca kàyaþ spraùñavyàni ca. mano dharmàü÷ ca upalaübhaþ. yàvat sarvàkàraj¤atà upalaübhaþ. àmaþ. niyàmaþ punaþ subhåte yatraiùàü dharmàõàü pravyàhàro 'pi nopalabhyate. råpasya yàvat sarvàkàraj¤atàyà. tat kasya hetoþ? thathà hi subhåte yo råpasya svabhàva so 'pravyàhàraþ, yàvad yaþ sarvàkàraj¤atàyà svabhàvaþ so 'pravyàhàraþ. ayaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya niyàmaþ, sa niyàmàvakrànto bodhisattvo mahàsattvaþ sarvasamàdhiþ paripårõaþ samàdhiva÷ena api nopapadyate. pràg eva ràgaü và doùaü và mohaü và utpàdayed yatra sthitvà tat karmàbhisaüskuryad yena karmàbhisaüskàreõa pa¤cagatike saüsàre patet iti nedaü sthànaü vidyate. anyatra màyopameùu dharmeùu sthitvà sarvasattvànàm arthaü karoti. na ca sattvam upalabhate (##) na màyàü, so 'nupalabhamàna sattvàü÷ ca paripàcayati. buddhakùetraü ca parigçhõàti. [f. 275b] evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ samàdhipàramitàü paripårya yàvad dharmacakraü pravartayati. yaduta anupalaübhacakra÷ånyatànimittàpraõihitacakraü. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran svapnopamà%<ü>% sarvadharmàn parijànàti. prati÷rutkopamàn pratibhàsopamàn màyopamàn marãcyupamàn nirmitopamàn sarvadharmàn parijànàti. (VII 4) àha: kathaü punar bhagavan bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran svapnopamàn sarvadharmàn parijànàti. prati÷rutkopamàn pratibhàsopamàn màyopamàn marãcyupamàn nirmitopamàn sarvadharmàn parijànàti? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran nàpi svapnam adràkùã%% na svapnadar÷inaü. na prati÷rutkam adràkùã%% na prati÷rutka÷rotàraü, na pratibhàsam adràkùã%% na pratibhàsadar÷inaü. na màyàn adràkùã%% na màyàdar÷inaü. na marãcikam adràkùãn na marãcikadar÷inaü. na nirmitam adràkùã%% na nirmitadar÷inaü. tat kasya hetoþ? tathà hi viparyàsaþ svapna prati÷rutka pratibhàso màyà marãcikà viparyàso nirmito, bàlapçthagjanànàü. arhat punar na svapnaü pa÷yati na svapnadar÷inaü. yàvan na nirmitaü pa÷yati na nirmitadar÷inaü. evaü yàvat pratyekabuddho bodhisattvo mahàsattva tathàgato 'rhan samyaksaübuddho naiva svapnaü pa÷yati na svapnadar÷inaü. yàvan na nirmitaü pa÷yati na nirmitadar÷inaü. tat kasya heto%%? tathà hy abhàvasvabhàvàþ sarvadharmàþ parinirvàõasamà asadbhåtatayàþ. apariniùpannàþ sarvadharmàþ asaübhåtatayà. tat kiü bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran bhàvasaüj¤ã bhaviùyati pariniùpannasaüj¤ã và bhåtasaüj¤ã và nedaü sthànaü vidyate. tat kasya hetoþ? na sà praj¤àpàramità syàd yadi kasyacid dharmasya svabhàva upalabhyeta pariniùpattir và sadbhåtatà và, evaü ca bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü %% råpe na sajjate. yàvad vij¤àne na sajjate, kàmadhàtau na sajjate. råpadhàtau na sajjate. àråpyadhàtau na sajjate. dhyànavimokùasamàdhisamàpattiùu na sajjate. caturùu smçtyupasthàneùu na sajjate yàvad àryàùñàïge màrge na sajjate. ÷ånyatàyàü na sajjate. ànimittasamàdhàv apraõihite samàdhau na sajjate. dànapàramitàyàü (##) na sajjate. ÷ãlapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü vãryapàramitàyàü samàdhipàramitàyàü na sajjate. sa iha praj¤àpàramitàyàü sthita prathamaü bhåmiü paripårayati. tatra ca cchandaràgaü notpàdayati. tat kasya heto%<þ>%? tathà hi sa tàn bhåmãn nopalabhate. tat kiü tatra cchandaràgam utpàdayiùyati, yàvad da÷amã%<ü>% bhåmiü paripurayati. tatra ca cchandaràgaü notpàdayati. tat kasya heto%%? tathà hi sa tàn bhåmãn nopalabhate. tat kiü tatra cchandaràgam utpàdayiùyati. sa praj¤àpàramitàyàü carati. tàü ca praj¤àpàramitàü nopalabhate. so 'nupalaübhàyàü caran sarvadharmàü÷ ca tatra praj¤àpàramitàyàm antargatàn pa÷yati. tàü÷ ca dharmàn nopalabhate. tat kasya heto%%? tathà hi te ca dharmà sà ca praj¤àpàramità advayam advaidhãkàraü. tat kasya heto%%? tathà hi teùàü dharmàõàü na ka÷cid bhedo 'sti. dharmadhàtunirde÷ena tathatànirde÷ena [f. 276a] bhåtakoñinirde÷ena. a%%bhinnàþ sarvadharmàþ. %<àha>%: asaübhinnànàü bhagavan sarvadharmàõàü kathaü ku÷alàku÷alànàü dharmàõàü nirde÷o bhavati. kathaü laukikalokottaràõàü dharmàõàü nirde÷o bhavati. kathaü sàsravànàsravàõàü dharmàõàü nirde÷o bhavati. kathaü saüskçtàsaüskçtànàü dharmàõàü nirde÷o bhavati? bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yà dharmàõàü dharmatà. api nu tatra kasyacid dharmasya. pravyàhàro 'sti. saüskçtasya và asaüskçtasya và. srotaàpattiphalasya và sakçdàgàmiphalasya và. anàgàmiphalasya và arhattvasya và. pratyekabodher và bodher và. àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tad anena api te subhåte paryàyeõa evaü veditavyaü. asaübhinnàþ sarvadharmàþ alakùaõà anutpàdo 'pràdurbhàvàþ sarvadharmà, na me subhåte pårvaü bodhisattvacàrikàü caratà kasyacid dharmasya svabhàva upalabdho råpam iti và vedaneti và saüj¤eti và saüskàra iti và. vij¤ànam iti và. yàvat saüskçtam iti và asaükçtam iti và. yàvat srotaàpattiphalam iti và. yàvad bodhir iti và. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü %% prathamacittotpàdam upàdàya. yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübhotsyate. anupalaübhayogena. sarvadharmàõàü ca svabhàvaku÷alena bhavitavyaü. sarvadharmasvabhàvaku÷alo hi bodhisattvo mahàsattva bodhimàrgaü (##) ca paripårayati. sattvàü÷ ca paripàcayati. buddhakùetraü ca parigçhõàti. yatra sthitvà anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhya %% sattvàn vinayati. yathà vinãtàs tçùu bhaveùu na dç÷yante. evaü khalu subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caritavyam alakùaõayogena. ((72)) (##) VIII dharmakàya abhisamaya parivarta 73. (VIII 4) atha àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: kathaü bhagavan svapnopamànàü sarvadharmàõàm avastukànàm abhàvasvabhàvànàü svalakùaõa÷ånyànàü vyavasthànaü bhavati. ime ku÷alà dharmà ime aku÷alà dharmà ime laukikà ime lokottarà ime sàsravà ime anàsravà ime saüskçtà ime asaüskçtà ime srotaàpattiphalasàkùàtkriyàyai saüvartante. ime sakçdàgàmiphalasàkùàtkriyàyai ime 'nàgàmiphalasàkùàtkriyàyai ime 'rhatphalasàkùàtkriyàyai saüvartante. ime pratyekabodhaye saüvartante. ime 'nuttarasyai samyaksaübodhaye saüvartante? evaü kathaü prati÷rutkopmànàü pratibhàsopamànàümàyopamànàü marãcyupamànàü nirmitopamànàm avastukànàm abhàvasvabhàvànàü svalaksaõa÷ånyànàü vyavasthànaü bhavati. ime ku÷alà dharmà ime aku÷alà yàvad ime 'nuttarasyai samyaksaübodhaye saüvartante? bhagavàn àha: iha subhåte bàlo '÷rutavàn pçthagjanaþ. svapnam upalabhate. svapnadar÷inam apy upalabhate. yàvan nirmitam upalabhate nirmita%%m apy upalabhate. sa svapnam upalabhya svapnadar÷inam apy upalabhya: yàvan nirmitam upa%%bhya nirmitadar÷inam apy upalabhya ku÷alasaüskàràn abhisaüskaroti. kàyena vàcà manasà, aku÷alasaüskàràn abhisaüskaroti. kàyena vàcà manasà, àne¤jyàn abhisaüskàràn [f. 276b] abhisaüskaroti kàyena vàcà manasà, tad bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran dvayo ÷ånyatayo sthitvà, atyanta÷ånyatàyàm anavaràgra÷ånyatàyàü ca, sattvànàü dharman de÷ayati. ÷ånyaü traidhàtukam eta%%, nàsty atra råpaü và vedanà và saüj¤à và. saüskàrà và vij¤ànaü và, skandhà và dhàtavo và àyatanàni và, svapna eùa prati÷rutkaiùà pratibhàùa eùa màyaiùà marãcikaiùà (##) nirmitam etat. nàsti skandhà và dhàtavo và àyatanàni và. nàsty atra svapno na svapnadar÷ã na prati÷rutkà na prati÷rutkà ÷rotà. na pratibhàso na pratibhàsadar÷ã. na màyà na màyà%%, na marãcika %% marãcikadar÷ã. na nirmitaü na nirmità. api tu khalu sarva ete dharmà avastukà abhàvasvabhàvàs, tad yåyam askandheùu skandhadar÷ina. adhàtuùu dhàtusaüj¤ina. anàyataneùv àyatanasaüj¤ina. api tu khalu pratãtyasamutpannà ete sarvadharmà viparyàsasamutthità karmavipàkaparigçhãtà. kiü punar yåyam atra avastukeùu dharmeùu vastusaüj¤ino bhavata. tad bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena ye matsariõaþ sattvàs tàn matsaryàd vinivartya dànapàramitàyàü niyojayati. teùàü ca dànaparityàgo mahàbhogatàyai saüvartate. sa tàü÷ tataþ uccàlya ÷ãlapàramitàyàü niyojayati. teùàü tac chãlasamàdànaü svargopapattaye saüvartate. sa tataþ uccàlya samàdhau niyojayati. teùàü samàdhibrahmalokopa%%ttaye saüvartate. evaü prathamà dhyànà dvitãye dhyàne dvitãyà dhyànà tçtãye dhyàne. tçtãyà dhyànà caturthe dhyàne. caturthàd dhyànàd àkà÷ànantyàyatanasamàpattau. vij¤ànantyàyatanasamàpattau. àkiücanyàyatanasamàpattau naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanasamàpauau niyojayati. sa tato hãnàd dànàd dànaphalàc ca anekaparyàyeõa vivecya anupadhi÷eùe nirvàõadhàtav à÷vàsayati nive÷ayati pratiùñhàpayati. sa tataþ ÷ãlà%% ca ÷ãlaphalàc ca anekaparyàyeõa vivecya anupadhi÷eùe nirvàõadhàtau pratiùñhàpayati. sa tataþ samàdhe÷ ca samàdhiphalàc ca anekaparyàyeõa vivecya anupadhi÷eùe nirvàõadhàtau pratiùñhàpayati. caturùu smçtyupasthàneùu caturùu samyakprahàõeùu caturùv iddhipàdeùu pa¤casv indriyeùu pa¤casu baleùu saptasu bodhyaïgeùu àryàùñàïge màrge triùu vimokùamukheùv aùñàsu vimokùeùu navasv anupårvasamàpattiùu da÷asu tathàgatabaleùu caturùu vai÷àradyeùu catasçùu pratisaüvitsu mahàmaitryàü mahàkaruõàyàm aùñàda÷aùv àveõikeùu buddhadharmeùv a÷vàsayati nive÷ayati vinayati pratiùñhàpayati. sa ebhir anàsravair dharmair aråpibhir anidar÷anair apratighair ye srotaàpattiphalaü pràrthayanti tàn (##) srotaàpattiphale pratiùñhàpayati. yàvad ye 'rhattvaü pràrthayanti tàn arhattve pratiùñhàpayati. ye pratyekabodhiü pràrthayanti tàn pratyekabodhau pratiùñhàpayati. ye 'nuttaràüsamyaksaübodhiü pràrthayanti teùàü bodhimàrgam àcaùñe upadi÷ati samuttejayati. saüpraharùayati. pratiùñhàpayati, evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran svapnopamànàü [f. 277a] sarvadharmàõàm avastukànàm abhàvasvabhàvànàü svalakùaõa÷ånyànàü vyavasthànaü karoti. evam ukte àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: à÷caryam idaü bhagavann adbhutadharmo yatra hi nàma bodhisattvo mahàsattva iha gaübhãràyàü praj¤àpàramitàyàü carann abhàvasvabhàvànàüsarvadharmàõàm atyanta÷ånyànàm %%avaràgra÷ånyànàü sarvadharmàõàü vyavasthànaü karoti, ime ku÷alà dharmà ime aku÷alà dharmà ime sàsravà dharmà ime anàsravà dharmàþ yàvad ime saüskçtà dharmà ime asaüskçtà dharmàþ. bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etat. à÷caryam idaü bodhisattvànàü mahàsattvànàm abdhutadharmo yadi iha gaübhãràyàü praj¤àpàramitàyàü caranto dharmàõàü vyavasthàna%<ü>% kurvanti. sacet punas tvaü subhåte janãyàye bodhisattvasya mahàsattvasya à÷caryàdbhuto dharmas tatsarva÷ràvakapratyekabuddhais tasya bodhisattvasya mahàsattvasya na sukaraþ pratyupakàraþ kartuü. na yuùmàbhiþ sarvair api bodhisattvasya mahàsattvasya ÷akyaü sa dharmo 'bhibhavituü. subhåtir àha: katamo bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya abdhutadharma yaþ sarva÷ràvaka%%buddhànàü na saüvidyate? bhagavàn àha: tena hi subhåte ÷çõu sàdhu ca suùñu ca manasikuru, bhàùiùye %<'haü te>%. iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran vipàkãyàsu ùañsu pàramitàsu sthitvà pa¤casu ca abhij¤àsu saptatçü÷ati ca bodhipakùyeùu dharmeùu dhàraõãmukheùu samàdhimukheùu ca da÷asu tathàgatabaleùu caturùu vai÷àradyeùu catasçùu pratisaüvitsu mahàmaitryàü mahàkaruõàyàm aùñàda÷aùv àveõikeùu buddhadharmeùu sthitvà di÷vidikùu lokadhàtåü gatvà ye sattvà dànena (##) anugrahãtavyàs tàn dànena anugçhõàti. ye ÷ãlena ye kùàntyà ye vãryeõa ye samàdhinà ye praj¤ayà ye prathamena dhyànena ye dvitãyena ye tç%%yena ye caturthena ye àkà÷ànantyàyatanasamàpattyà vij¤ànàna%%samàpattyà àkiücanyàyatanasamàpattyà naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanasamàpattyà anugrahãtavyàs tàüs tathaiva anugçhõàti. ye maitryànugrahãtavyàs tàü maitryànugçhõàti ye karuõayà ye muditayà ye upekùayànugrahãtavyàs tàn upekùayànugçhõàti. ye caturùu smçtyupasthànai÷ caturbhiþ samyakprahàõai÷ caturbhir iddhipàdaiþ pa¤cabhir indriyaiþ pa¤cabhir balaiþ saptabhir bodhyaïgair àryàùñàügena màrgeõànugrahãtavyà ye ÷ånyatayà samàdhinà ye ànimittena samàdhinà ye apraõihitena samàdhinà anugrahãtavyàs tàn apraõihitena samàdhinà anugçhõàti. subhåtir àha: kathaü bhagavan bodhisattvo mahàsattvo dànena sattvàn anugçhõàti? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran dànaü dadàty, annam annàrthikebhyaþ pànaü pànàrthikebhyo màlyaü màlyàrthikebhyaþ gandhaü gandhàrthikebhyo vilepanaü vilepanàrthikebhyo: vastraü vastràrthikebhyaþ ÷ayyàsanaü ÷ayyàsanàrthikebhyo yàvad anyatarànyataràü manuùyakàü pariùkàràn dadàti. yathaiva tathàgatayà arhate samyaksaübuddhàya dadàti. tathaiva pratyekabuddhebhyo 'rhadbhyo 'nàgàmibhyaþ sakçdàgàmibhyaþ srotaàpannebhyaþ samyaggatebhyaþ samyakpratipannebhyaþ tathaiva manuùyabhåtebhya. tathaiva tiryagyonigatebhyaþ sarvebhyaþ anànàtvasaüj¤àm upasthàpya dànaü dadàti. tat kasya hetoþ? tathàpy anànàtvaü sarvadharmàþ, so 'nànàtvaü dànaü dattvà anànàtvasya dharmasya làbhã bhaviùyati. yaduta sarvàkàraj¤atàyà. sacet punar subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya tiryagyonigataü [f. 277b] pràõikam adakùiõãyaü dçùñvà evaü cittam utpadyeta, samyaksaübuddho me dakùiõãyo na tiryagyonigata iti. na bodhisattvadharmo bhavet. tat kasya heto%<þ>%? na hi bodhisattvo mahàsattvo bodhaye cittam utpàdy evam anuttarasyai samyaksaübodhaye saüprasthita, ime mayà (##) sattvà dànena anugrahãtavyà ime na anugrahãtavyà te dànena anugçhãtà kùatriyamahàsàlakuleùu upapatsyante bràhmaõamahàsàlakuleùu upapatsyante gçhapatimahàsàlakuleùu upapatsyante. te tenaiva dànena anugçhãtà anupårveõa tribhir yànair anupadhi÷eùe nirvàõadhàtau parinirvàsyanti. saced bodhisattvaü mahàsattvaü sarvo janakàyor vàdhyaü yàceta, tatra bodhisattvena mahàsattvena nànyaü cittaü notpàdayitavyaü. dàtavyaü và na dàtavyam ity, avikopitamànasena. dàtavyam eva tasmai janapadakàyàyaþ. tat kasya heto%%? tathà hi sa janapadakàyasya arthe 'nuttarasyai samyaksaübodhaye saüprasthitaþ. sacet punaþ vikalpayed garhyo bhavet teùàü buddhànàü bhagavatàü teùàü ca bodhisattvànàü mahàsattvànàü pratyekabuddhànàm arhatàü ÷aikùàõàü sadevamànuùyàsurasya ca lokasya, kena kilàdhyãùña: sarvasattvànàü tràõaü bhava layanaü ÷araõaü paràyaõam iti. punar aparaü subhåte saced bodhisattvasya mahàsattvasya manuùyabhåto và amanuùyabhåto và àgamya aïgapratyaïgàni cchetuü yàceta taü tadà tena na dvitãyaü cittam utpàdayitavyaü. dàsye và na dàsye và. tat kasya hetoþ? tathà hi tena bodhisattvena mahàsattvena sattvànàm arthàya saücintya à÷rayaþ parigrahãtaþ. anena me àtmabhàvena sarvasattvànàm arthaþ kartavyaþ. tenaivaü cittam utpàdayitavyaü, yeùàm arthe mayà àtmabhàvaþ upàdattas te ayàcitam eva gçhãtvà gacchatuü. evaü khalu subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü. punar apraü subhåte bodhisattvena mahàsattvena yàcanakaü dçùñvaivaü cittam utpàdayitavyaü, ko veha dadàti kasmai và dãyate kiü và dãyate, sarveùàm eùàü dharmàõàü svabhàvo nopalabhyate. (##) tat kasya hetoþ? tathà hy ete dharmà atyanta÷ånyatayà ÷ånyà. na hi ÷ånyatà ka÷cid dadàti và àharate và. evaü khalu subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü. yaduta adhyàtma÷ånyatàyàü và bahirdhàsånyatàyàü và. adhyàtmabahirdhà÷ånyatàyàü và ÷ånyatà÷ånyatàyàü và paramàrtha÷ånyatàyàü và prakçti÷ånyatàyàü và sarvadharma÷ånyatàyàü và yàvat svalakùaõa÷ånyatàyàü và, sa iha ÷ånyatàyàü sthitvà yad dànaü dàsyati. tasya satatasamitaü dànapàramitàparipårir bhaviùyati. so 'nayà dànapàramitayà paripåryà na adhyàtmikabàhyeùu dharmeùu cchidyamàneùu và bhidyamàneùu và evaü cittam utpàdayiùyati. na ka÷cit chinatti và bhinatti và. (VIII 5,1a). iha ahaü subhåte adràkùaü buddhacakùuùà lokaü vyavalokayati pårvasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu bodhisattvàn mahàsattvàn saücintya mahànarakàt prapatya tàni mahànarakaduþkàny upa÷amayya tribhiþ pràtihàryais teùàü nàrakàõàü sattvànàü dharman de÷ayanti. çddhipràtihàryeõa àde÷anàpràtihàryeõa anu÷àsanãpràtihàryeõa ca. tàni narakaduþkhàny upa÷amayya àde÷anàpràtihàryeõa dharman de÷ayanty anu÷àsanã [f. 278a] pràtihàryeõa ca. te bodhisattvà mahàsattvà mahàmaitryà ca mahàkaruõayà ca mahàmuditayà ca mahopekùayà ca dharman de÷aya%%ti. tatas te nairayikà sattvàs teùàü bodhisattvànàü mahàsattvànàm antike cittaü prasàdya tato mahànarakebhyo vyutthisthante. te tato mahànarakebhyo vyutthàya devamanuùyàõàü sabhàgatàyai upapadyante. anupårveõa ca tribhiþ pràtihàryair duþkhasya antaü kurvanti. evaü dakùiõasyàü pa÷cimàyàm uttarasyàm adhastàd upariùñàd anuvidikùu lokadhàtuùu kartavyaü. (VIII 5,1b) yàvad iha ahaü subhåte buddhacakùuùà lokaü vyavalokayann adràkùaü gaïgàndãvàlukopameùu lokadhàtuùu bodhisattvàn mahàsattvàn buddhàn%<àü>% bhagavatàm upasthàyakàni, tàüs te bodhisattvà mahàsattvà buddhà%% bhagavata upatiùñhanti tãvrayà bhaktyà priyeõa na apriyeõa manàpena na amanàpena gauraveõa na agauraveõa. (##) yac ca te buddhà bhagavanto dharmaü bhàùante %% bodhisattvà mahàsattvà udgçhõanti. udgçhya dhàrayanti. na jàtu vipraõà÷ayanti. yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhyante. evaü dakùiõasyàü pa÷cimàyàm uttarasyàm adhastàd upariùñàd anuvidikùu lokadhàtåsu. iha punar ahaü subhåte buddhacakùuùà lokaü vyavalokayann adràkùaü pårvasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopaücùu lokadhàtuùu bodhisattvà mahàsattvàs tairyagyonikànàü sattvànàm arthàya àtmaparityàgàn kurvataþ. tatra te bodhisattvà mahàsattvà aïgapratyaïgàni cchitvà cchitvà da÷asu dikùu vikùipanti. tad ye tairyagyonigatàþ sattvàs teùàü bodhisattvànàü mahàsattvànàü màüsàni khadanti. te teùàü bodhisattvànàü mahàsattvànàm antike maitriü pratilabhante. te tena maitrãpratilaübhena tatas tiryagyone vyutthiùñhante. vyutthàya devamanuùyeùu upapadyante. tatra upapannà buddhà%% bhagavataþ àràgayanti. te tàn. buddhà%% bhagavataþ upatiùñhanti. te teùàü buddhànàü bhagavatàm antikà%% dharmaü ÷rutvà tathàtvàya pratipadyante. te 'nupårveõa anupadhi÷eùe nirvàõadhàtau parinirvànti. tribhir yànaiþ ÷ràvakayànena và pratyekabuddhayànena và mahàyànena và. evaü bahukarà hi subhåte bodhisattvà mahàsattvà ye 'nuttarasyai samyaksaübodhaye cittam utpàdayanti. utpàdya tathatvàya pratipadyante. evaü dakùiõasyàü pa÷cimàyàm uttarasyàm adhaùñàd upariùñàd anuvidikùu yàvad anupadhi÷eùe nirvàõadhàtau parinirvàsyati. (VIII 5,1c) i%%haü subhåte buddhacakùuùà lokaü vyavalokayann adràkùaü pårvasyà%<ü>% di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu bodhisattvàn mahàsattvàn pretavaiùayikànàü sattvànàü teùu pretaviùayeùu yàni duþkhàni tàni sarvàõi pratipra÷raübhayanti. tatra te pretavaiùayikàþ sattvàs teùàü bodhisattvànàü mahàsattvànàm antike maitraü cittam utpàdya tata%<þ>% pretayone%% vyutthiùñhante. te tataþ pretayoner vyutthàya devaloke manuùyaloke ca upapadyante. na ca kadàcid buddhair bhagavadbhir virahità bhavanti yàvan na anupadhi÷eùe nirvàõadhàtau parinirvçtà bhavanti. evaü samantà%% da÷asu dikùu kartavyaü. evaü mahàkaruõàvihàri subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ sattvànàm arthàya pratyupasthito yaduta parinirvàpanàrthàya. (VIII 5,1d) iha punar ahaü subhåte buddhacakùuùà lokaü vyavalokayann (##) adràkùan [f. 278b] pårvasyàn di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu bodhisattvàn mahàsattvàü÷ càturmahàràjakàyikànàn devànàn dharman de÷ayantas tràyastriü÷ànàü devànàü yàmànàü tuùitànàü nirmàõaratãnàü parinirmitava÷avarttinàü devànàü dharman de÷ayantaþ, tat te devaputràs teùàü bodhisattvànàü mahàsattvànàm antikàd dharmaü ÷rutvà anupårveõa tribhir yànai%% parinirvçtà÷ ca parinirvànti ca parinirvàsyanti ca. tatra subhåtetye devaputrà udàrikaiþ pa¤cabhiþ kàmaguõair adhimårcchitàs, teùàü tàni vimànàny àdãpya dharman de÷ayanti, anityà khalu màrùa%<þ>% sarvasaüskàrà duþkhà anàtmàno dhruvà anà÷vàsikà vipariõàmadharmaõaþ, kaþ saüs%%àreùu vi÷vastamanà viharet. evaü samastada÷adikùu kartavyaü. iha punar ahaü subhåte buddhacakùuùà lokaü vyavalokayann adràkùaü bodhisattvàn mahàsattvàn pårvasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu ye brahmadçùñàv abhiniviùñàs tàüs tebhyo dçùñigatebhyo vivecayanti. kathaü bho màrùà ÷ånyeùu sarvadharmeùu dçùñãr utpàdayatha. riktakeùu tucchakeùu sarvadharmeùu dçùñãr utpàdayatha: evaü subhåte bodhisattvà mahàsattvà mahàkaruõàyàü sthitvà sattvànàü dharman de÷ayanti. à÷caryam idaü subhåte bodhisattvànàü mahàsattvànàm abdhutadharmaþ. evaü dakùiõasyàü pa÷cimàyàm uttarasyàm adhastàd upariùñàd anuvidikùu. (VIII 5,le) iha àhaü subhåte buddhacakùuùà lokaü vyavalokayann adràksaü bodhisattvàn mahàsattvàn pårvasyàn di÷i gaïgànàdãvalukopameùu lokadhàtuùu manuùyàüs caturbhiþ saügrahavastubhiþ saügçhõataþ. katamai÷ caturbhiþ? (I) dànena, (II) priyavadyatayà, (III) arthacaryayà, (IV) samanàrthatayà. [see on pp. 43-4. E.C.] (I) kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattva dànena sattvàn saügçhõàti? iha subhåte bodhisattvo mahàsattvo dvàbhyàü dànàbhyàü sattvàn saügçhõàti. katamàbhyàü dvàbhyàü? yaduta (la) àmiùadànena ca (Ib) dharmadànena ca. (##) (la) kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ àmiùadànena sattvàn saügçhõàti? iha subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran. suvarõaü và råpyaü và maniü và muktà và. ÷aïkhà và ÷ilàn và pravàóaü và rajataü và jàtaråpaü và. annaü và pànaü và yànaü và vastraü và gandhaü và màlyaü và vilepanaü và ÷ayanaü và àsanaü và pràjãvikaü và striyo và puruùàn và a÷vàn và hastino và và àtma [nnaãvanyatannaivam] anu÷ràvayati: eta bho sattvà yathà (##) tànavakam eva mayà citakam eva gçhãtvà gacchataþ hàratha sa tad dànaü dattvà buddhaü ÷araõaü gamayati. dharmaü ÷aranaü gamayati. saüghaü ÷araõaü gamayati. kàü÷cit pa¤ca÷ikùàpadàni gràhayati. kàü÷cid aùñàïgasamanvàgatam upavaùam upavasati. kàü÷cid da÷aku÷aleùu karmapatheùu pratiùñhàpayati kàü÷cit prathame dhyàne. yàvan naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanasamàpattau samàdàpayati. kàü÷ci%% maitryàü karuõàyàü muditàyàm upekùàyàü samàdàpayati. kàü÷cid buddhànusmçtyàü dharmànusmçtyàü saüghànusmçtyàü ÷ilànusmçtyàü tyàgànusmçtyàü devatànusmçtyàü samàdàpayati. kàü÷ci ÷ubhàdikàsu saüj¤àsu samutthàya pratyaveksaõà%<ü>% samàdàpayati. kàü÷cid àkàreùu. kàü÷ci%% caturùu smçtyupasthàneùu. kàü÷ci%% caturùu samyakprahàõeùu. kàü÷ci%% caturùv çddhipàdeùu. kàü÷ci pa¤casv indriyeùu. kàü÷ci pa¤casu baleùu. kàü÷cit saptasu bodhyaïgeùu kàü÷cid àryàïge màrge. kàü÷cic chånyatànimittàpraõihiteùu samàdhivimokùamukheùu kàü÷cid aùñàsu vimokùeùu kàü÷cin navasv anupårvasamàpattiùu. kàü÷ci%% da÷asu tathàgatabaleùu. kàü÷cic caturùu [f. 279a] vai÷àradyeùu kàüci%% catasrasu pratisaüvitsu kàücin mahàmaitryàü mahàkaruõàyàü kàü÷cid aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu kàü÷cid dvàtçü÷amahàpuruùalaksaõapariniùpattau kàü÷cid a÷ãtyanuvya¤jane%<ùu kàü÷ci>%t srotaàpattiphale kàü÷cit sakçdàgàmiphale. kàü÷cid anàgamãphale kàü÷cid arhattve kàü÷cit pratyekabodhau (##) pratiùñhàpayati. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sarvasattvànàm %<àmiùa>%dànaü dadàty uttare ca yogakùeme pratiùñhàpayati. ayaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya à÷caryàdbhutadharmaþ. (Ib) kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sattvàn dharmadànena anugçhõàti? dve ime subhåte dharmadàne (Iba) laukikaü ca (Ibb) lokottaraü ca. (Iba) tatra katarat subhåte laukikan dharmadànaü? yà laukikànàü dharmàõàm àcakùaõà de÷anà saüprakà÷anà. tadyathà a÷ubhaparivartakasya, caturõà%<ü>% dhyànànàü caturõàü brahmavihàràõठcatasçõàm àråpyasamàpattãnà%<ü>%, ye 'pi kecid anye laukikà dharmà sàdhàraõà. bàlapçthagjanai%%, idaü subhåte laukikan dharmadànaü. sa khalu punaþ subhåte bodhisattvo mahàsattva idaü laukikaü dharmadànaü dattvà anekaparyàyeõa tataþ samàdànàd vivecayati. vicevya upàyakau÷alena àryadharmeùu pratiùñhàpayaty àryadharmàõठca phale. katame ca àryadharmà katamac ca àryadharmàõàü phalaü? àryadharmà ucyante saptatçü÷ad bodhipakùyà dharmàs trãõi vimokùamukhàni, àryadharmàõàü phalaü srotaàpattiphalaü. yàvad arhatvaü. api tu khalu subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya àryadharmà yat srotaàpattiphale j¤ànaü yàvad arhattve j¤ànaü. pratyekabodhau j¤ànaü. yàvat saptatçü÷ati bodhipakùyeùu dharmeùu j¤ànaü yàva%% da÷asu tathàgatabaleùu j¤ànaü. yàvan mahàmaitryàü mahàkaruõàyàü mahàmuditàyàü mahopekùàyàü j¤ànaü. ye 'py anye laukikalokottarà dharmà sàsravànàsravà saüskçtà asaüskçtà dharmàs tatra ya%% j¤ànaü yàvat sarvàkàraj¤atà ima ucyante bodhisattvasya mahàsattvasya àryadharmàþ. katamac ca bodhisattvasya mahàsattvasya àryadharmàõàü phalaü? yàvat sarvavàsanànusandhiprahàõam idam ucyate bodhisattvasya mahàsattvasya àryadharmàõàü phalaü. athàyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: kiü punar bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàm anupràpnoti? bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etad, bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàm anupràpnoti. (##) àha: yadi bhagavan bodhisattvo mahàsattva sarvàkàraj¤atàm anupràpnoti. tad bodhisattvasya mahàsattvasya tathàgatasya ca kiü nànàkaraõaü? bhagavàn àha: asti nànàkaraõaü. àha: kataman nànàkaraõam iti? bhagavàn àha: bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàm anupràpnoti. tathàgataþ punaþ pràptaj¤àna ucyate. tat kasya hetoþ? na hy anyad bodhisattvasya cittam upalabhyate 'nyas tathàgatasya arhataþ samyaksaübuddhasya yatra sthitvà sarvadharmeùv anandhakàratà anupràptà. idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya laukikan dharmadànaü, yaduta ni÷raya bhavati. lokottaradharmadànaü. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ sattvà%% laukike dharmadàne niyojya upàyakau÷alena yàvat sarvàkàraj¤atàyàü pratiùñhàpayati. (VIII 5,2) (Ibb) katamac ca subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya lokottaraü dharmadànam asàdhàraõaü sarvabàlapçthagjanaiþ. tadyathà (la) catvàri smçtyupasthànàni (1b) catvàri samyakprahàõàni, [f. 279b] (1c) catvàra çddhipàdàþ, (1d) pa¤cendriyàõi (1e)pa¤cabalàni, (1f) sapta bodhyaïgàni, (lg) àryàùñàïgo màrgaþ, (A) triõi vimokùamukhàni, (3) aùñau vimokùà, (4) nava anupårvasamàpattayaþ, (13) da÷a tathàgatabalàni, (14) catvàri vai÷àradyàni, (10)catasraþ pra%%vido, (B) mahàmaitrã (19) mahàkaruõà, (20) aùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ, (C) dvàtçü÷an mahàpuruùalakùaõàny, (D) a÷ãtim anuvya¤janàni, (E) pa¤cadhàraõãmukha÷atàni, (F) samàdhimukha÷atàni. idam ucyate lokottaraü dharmadànaü %% laukikaü. (la) katamàni ca subhåte catvàri smçtyupasthànàni? yaduta (i) adhyàtmakàye kàyànupa÷%%ã viharati. bahirddhàkàye kàyànupa÷yã viharaty, adhyàtmabahirddhà kàye kàyànupa÷yã viharaty, àtàpã saüprajàna%% smçtimàn vinãya loke 'bhiddhyàdaurmanasye, samudayànupa÷yã ca kàye viharati. vyayànupapa÷yã ca kàye viharati. samudayavyayànupa÷yã ca kàye viharaty, ani÷rita÷ ca viharati. [na ca jàtu] loke upàdadàti. evaü (ii) vedanàsv evaü (iii) citte evaü (iv) dharmeùu. (1b) katamàni ca subhåte samyakprahàõàni? (i) anutpannànàü pàpakànàm aku÷alànàn dharmàõàm anutpàdàya cchandaü janayaty, (ii) utpannànàü prahàõàya vyàyacchate, (iii) anutpannànàü ku÷alànàü dharmàõàm (##) utpàdàya cchandaü janayati vãryam àrabhate. (iv) utpannànà%<ü>% vçddhaye vaipulyatàyai bhàvanàpàripåryai cchandaü janayati. (lc) katame ca subhåte çddhipàdàþ? cchandasamàdhiprahàõasaüskàrasamanvàgata÷ cittavãryamãmàüsàsamàdhiprahàõasaüskàrasamanvàgatam çddhipàdaþ. (ld) katamàni ca pa¤cendriyàõi? ÷raddhendriyaü vãryendriyaü %% samàdhãndriyaü praj¤endriyam imàny ucyante pa¤cendriyàõi. (le) katamàni ca pa¤cabalàni? ÷raddhàbalaü vãryabalaü smçtibalaü samàdhibalaü praj¤àbalaü, imàny ucyante pa¤cabalàni. (1f) katamàni ca subhåte saptabodhyaïgàni? smçtisaübodhyaïgaü dharmavicayasaübodhyaïgaü, vãryasaübodhyaïgaü pritisaübodhyaïgaü pra÷rabdhisaübodhyaïgaü samàdhisaübodhyaïgam upekùàsaübodhyaïgaü, imàny ucyante saptabodhyaïgàni. (lg) katama÷ ca subhåte àryàùñàügo màrgaþ? tadyathà samyagdçùñiþ samyaksaükalpa samyagvàk samya%%karmàntaþ samyagàjãvaþ samyagvyàyàmaþ samyaksmçtiþ samyaksamàdhiþ, ayam ucyate àryàùñàïgo màrgaþ. (A) tatra katame trayas samàdhayaþ? ÷ånyatàsamàdhir ànimittasamàdhir apraõihitasamàdhiþ, katama÷ ca ÷ånyatàsamàdhiþ? yà ÷ånyàkàreõa viviktàkàreõa ca cittasyaikagratà ayam ucyate ÷unyatàsamàdhiþ. tatra katama÷ ca ànimittasamàdhiþ? yà ÷àntàkàreõa cittasyaikagratà ayam ucyate ànimittasamàdhiþ. katama÷ ca apraõihitaþ samàdhiþ? yà anityàkàreõa duþkhàkàreõa ca. cittasyaikàgratà ayam ucyate apraõihitasamàdhiþ. (3) katame 'ùñau vimokùà? (i) %%råpàõi pa÷yaty ayaü prathamo vimokùaþ. (ii) adhyàtmaråpasaüj¤ã bahirdhàråpàõi pa÷yaty ayaü dvitãyo vimokùaþ. (iii) ÷ubhatvam apy adhimukto bhavaty ayaü tritãyo vimokùaþ. (iv) sa sarva÷o råpasaüj¤ànàüsamatikramàt pratighasaüj¤ànàm astaïgamà%% nànàtvasaüj¤ànàm amanasikàràd anantam àkà÷am ity àkà÷ànantyàyatanam upasaüpadya viharaty ayaü caturtho vimokùaþ. (v) sa sarva÷a àkà÷ànantyàyatanasamatikramàd anantaü vij¤ànam iti vij¤ànànantyàyatanam upasaüpadya viharaty. %% [f. 280a] vimokùaþ. (vi) sa sarva÷o vij¤ànànantyàyatanasamatikramàn nàsti kiücid ity àkiücanyàyatanam upasanipadya viharaty ayaü ùaùño vimokùaþ. (vii) sa sarva÷a àkiücanyàyatanasamatikramàn naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanam upasaüpadya viharaty ayaü saptamo vimokùaþ. (viii) sa sarva÷o naivasaüj¤ànàsaõij¤àyatanasamatikramàt saüj¤àvedayitanirodham (##) upasaüpadya viharaty ayam aùñamo vimokùaþ. ima ucyante 'ùñau vimokùàþ. (4) katamà%% ca navànupårvasamàpattayaþ? ihaikatyo (i) viviktam eva kàmair viviktaü pàpakair aku÷alair dharmai%% savitarkaü savicàraü vivekajaü. prãtisukhaü prathaman dhyànam upasaüpadya viharati. yàvan (viii) naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatana%%m upasaüpadya viharati. (ix) sa sarva÷o naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanasamatikramàt saüj¤àvedayitanirodham upasaüpadya viharati. imà%% ucyante navànupårvasamàpattaya. (13) katamàni ca subhåte da÷atathàgatabalàni? iha subhåte tathàgata (i) sthànaü ca sthànato yathàbhåtaü prajànàti. asthànaü ca asthànato yathàbhåtaü prajànàti. (ii) atãtànàgatapratyutpannànàü karmàõàü karmasamàdànàü sthàna÷o hetu÷o vipàkaü yathàbhåtaü prajànàti. (vii) indriyabalabodhyaïga. dhyànasamàdhisamàpatti. saükle÷avyavadànaü yathàbhåtaü prajànàti. (v) parasattvànàü parapudgalànàüm indriyaparàparaj¤atà yathàbhåtaü prajànàti. (iv) parasattvànàü parapudgalànàü nànàdhimuktikatàü yathàbhåtaü prajànàti. (vi) sarvatràgaminãü pratipadaü yathàbhåtaü prajànàti. (iii) nànàdhàtuü lokam anekadhàtuü yathàbhåtaü prajànàti. (viii) anekavidhaü pårvenivàsam anusmarati: ekaü và jàtiü yàvat sàkàraü sodde÷am anekavidhaü pårvanivàsam anusmarati. (ix) divyena cakùuùà vi÷uddhena atikrànta mànuùena sattvàn pa÷yati. yàvat sugatau svargaloke deveùu upapadyamànàn. (x) àsravàõàü kùayàd anàsravaü cetovimuktiü praj¤àvimuktiü yathàbhåtaü prajànàti. imàni da÷atathàgatabalàni. (14) katamàni ca subhåte tathàgatasya catvàri vai÷àradyàni? (i) samyaksaübuddhasya me pratijànata ime dharmà anabhisaübuddhà ity atra vata me ka÷cit sadevake loke samàrake sabrahmake sabrahmaõa [bràõikàyà]prajàyàü saha dharmeõa codayet iti. nimittam etan na samanupa÷yàmi. nimittam etad asamanupa÷yan kùemapràpto viharàmy abhayapràpta, àrùabhaü sthànaü pratijànàmi: parùadgataþ samyakùiühanàdaü nadàmi brahmaü cakraü pravartayàmy apravartanãyaü ÷ramaõena và bràhmaõena và devena và màreõa và brahmaõà và kenaciddhà punar loke saha dharmeõa. (ii) kùãõàsravasya vata me pratijànata. ime àsra%% aparikùãõà%<þ>%, yàvad (iii) ye khalu punar mayà antaràyikà dharmà àkhyàtàs tàü pratiùevamàõo nàlam antaràyeti. (##) yàvad (iv) yà me pratipad àkhyàtà àryo nairyàõikyo nairvedhikyas, tat karasya samyagduþkhakùayàya tàþ pratisevamàõo na niryàyà%% samyagduþkhakùayàya, yàvad imàni catvàri vai÷àradyàni. (10) katamà÷ ca tathàgatasya catasraþ pratisaüvida%<þ>%? tadyathà arthaprati%%rmapratisaüvin niruktipratisaüvit pratibhànapratisaüvit. tàþ punaþ katamàþ? arthàraübaõà dharmàraübaõà niruktyàraübaõà pratibhànàraübaõà. (20) katame ca subhåte [f. 280b] tathàgatasya aùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ? (i) nàsti tathàgatasya skhalitaü, (ii) nàsti ravitaü, (iii) nàsti muùitasmçtità, (v) %%sty asamàhitaü ciUaü, (iv) nàsti nànàtvasaüj¤à, (vi) nàsty apratisaükhyàyopekùà, (vii) nàsti cchandasya hàniþ, (viii) %% vãryasya hàniþ, (ix) nàsti s%%niþ, (x) nàsti samàdher hàniþ, (xi) nàsti praj¤àyà hànir, (xii) nàsti vimukter hànir, nàsti vimuktij¤ànadar÷anasya hàniþ. (xiii) sarvaü kàyakarma j¤ànapårvaügamaü j¤ànànuparivartti. (xiv) sarvaü vàkkarma j¤ànànupårvaügamaü j¤ànànuparivartti. (xv) sarvaü manaskarma j¤ànapårvaügamaü j¤ànànuparivartti. (xvi) atãte 'dhvany apratihatam asaïgaü j¤ànadar÷anaü pravartate. (xvii) anàgate 'dhvany apratihatam asaïgaü j¤ànadar÷anaü pravartate. (xviii) pratyutpanne 'dhvany apratihatam asaïgaü j¤ànadar÷anaü pravartate. ime 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ. (C) katamàni ca subhåte tathàgatasya dvàtçü÷an mahàpuruùalakùaõàü? (1) supratiùñhitapàdaþ sa bhagavàü. tatraidaü supratiùñhitapàdatà. sarvavadbhyàü pàdatalàbhyàü samaü pçthivãü spç÷ati. tadyathàpi nàma samudgàbhyàü. sapi càbhyonnatàvanamati. niümaunnamati. (2) cakra aïkapàdatalaþ sa bhagavàn. tatreyaü cakràïkapàdatalatà. pàdayor asya cakre jàte sahasràre sanàbhike sanemike sarvàkàraparipårõe. (3) mçdutaruõahastapàdatalaþ sa bhagavàn. mçdv asya hastapàdaü yathà na anyeùàü. (4) dãrgha aïgulãkaþ sa bhagavàn. tatreyaü dãrghàïgulãkatà. dãrgham asya aïgulayo hastapàde yathà na anyeùàü. (5) jàlahastapàda sa bhagavàn. tatreyaü jàlahastapàdatà. haüsaràjasyaiva asya sajàlaü hastapàdaü. (6) àyatanapàrùõi sa bhagavàn. tatreyam àyatanapàrùõità. àyate asya pàrùõã atirekeõa yathà na anyeùàü. (7) ucchaïkhapàda sa bhagavàn. tatreyam ucchaïkhapàdatà. uccair asya jàtau gulphau bhavataþ. (8) aiõeyajaüghaþ sa bhagavàn. tratreyam aiõeyajaüghatà. anupårvasamudgate asya jaüghe tadyathàpi (##) nàma aiõeyasya mçgaràjasya. (9) prabhåtaçjusujàtagàtraþ sa bhagavàn. tatreyaü prabhåtaçjusujàtagàtratà. akubjam abhagnaü sujàtaü sarvàkàrai sapta aratnyucchràyeõa anuråpavistaram asya gàtraü bhavati. (1O) àjànubàhu sa bhagavàn. tatreyam àjànubàhutà. sthito 'navanaman yadà àkàïkùati tadà dvàbhyàü pàõitalàbhyàm ubhe jànumaõóale paràmç÷ati. saüparàmàrùñi: (11) ko÷àhitavastiguhya sa bhagavàn. tatreyaü ko÷àhitavastiguhyatà. tadyathà abhijàtasya hastyàjànesyasya a÷vàjàneyasya và. (12) ekaikalomà sa bhagavàn. tatreyam ekaikalomatà. sarvaromakåpeùv ekaikaü loma%<ü>% jàtaü mçdu kuõóalakajàtaü. pradakùiõàvartaü. (13) årdhvàügalomà sa bhagavàn. tatreyam årdhvàügalomatà. årdhvamukhàny asya ke÷alomàni jàtàni. nãlàni mçdåni kuõóalakajà%%ni pradakùiõàvartàni. (14) ÷lakùõasåkùmacchaviþ sa bhagavàn. tatreyaü ÷lakùõasåkùmacchavità. na asya jalaü và rajo và kàye ÷liùyati. (15) suvarõavarõa sa bhagavàn. abhiråpa pràsàdikaþ. tatreyaü suvarõavarõacchavità. tayà suvarõavarõatayà kàücanapaññasannikà÷o 'sya kàyo 'tyarthaü bhràjate. (16) saptotsada sa bhagavàn. tatreyaü saptotsadatà. adhastàt pàdatalayor dvàv utsadau jàtàv abhiråpau pràsàdikau dar÷anãyàv upacitamà%<ü>%sa÷oõitena. dvayo pàõyo dvàv utsadau jàtàv abhiråpau pràsàdikau [f. 281a] dar÷anãyàv upacitamàüsa÷oõitena. dvayor aüsakåñayor dvàv utsadau jàtàv abhiråpau pràsàdikau dar÷anãyàv upacitamàüsa÷oõitena. pçùñato grãvàyàm eka utsado jàto 'bhiråpaþ pràsàdiko dar÷anãya upacitatvaïmàüsa÷oõitena. (17) siühapårvàrdhakàyaþ sa bhagavàn. tatreyaü siühapårvàrdhakàyatà. siühasyaiva asya mçgaràjasya vistãrõaþ pårvordhakàyo bhavati. (18) saüvçttaskandha sa bhagavàn. tatreyaü saüvçttaskandhatà. pãnàc asya sarvataþ upacitau skandhau bçhavataþ. (19) citàntaràüsas sa bhagavàn. tatreyaü citàntaràüsatà. uro vistàropacayàc cito 'sya bhavanty antaràüsaþ. (20) nyagrodhaparimaõóala sa bhagavàn. tatreya%<ü>% nyagrodhaparimaõóalatà. yàvad asya àrohas tàvat pariõàha yàvat pariõàhas tàvad àroha. (21) siühahanus sa bhagavàn. tatreyaü siühahanutà. siühasyaiva asya vçttau hanå bhavataþ. (22) catvàriü÷addantaþ sa bhagavàn. tatreyaü catvàriü÷addantatà. adhastàd asya viü÷atir dantà upariùñà( viü÷ati. (23) aviraladanta sa bhagavàn. tatreyam aviraladantatà. sahità asya dantà bhavanti. (24) samadanta sa bhagavàn. tatreyaü samadantatà. anunnata avanatà asya dantà bhavanti. (25) ÷ukladanta sa bhagavàn. tatreyaü ÷ukladantatà. (##) jyo%%ùmanto 'sya dantà bhavanti. (26) rasarasàgratàhàras sa bhagavàn. tatreyaü rasarasàgrahàratà. rijyo 'sya kaõñhe rasàhàrinyo jàtà bhavanty, jihva avak%%à. avivarõàs, tàbhiþ supratiùñhitàbhiþ siràbhiþ kàyo 'tyarthaü ÷obhate. (27) prabhåtajihva sa bhagavàn. tatreyaü prabhåtajihvatà. yadà àkàüksa%% jihvàyobhe karõe srotasi paràmç÷ati saüparàmàrùñi: ubhe cakùuþ srotasi sarvaïkake÷aparyantaü mukhamaõóalaü jihvàyà àcchàdayati. (28) brahmasvaraþ sa bhagavàn. tatreyaü brahmasvaratà. yad asya ke? sàhasryàü parùado svaro yathà abhyantare ÷ruyate, manoj¤a÷ ca te kalaviïka bhànãti. (29) abhinãlanetra sa bhagavàn. tatreyam abhinãlanetratà. yad asya netrayor nãlam eva tat suvi÷uddhaü. yad avadàtam avadàtam eva tat suvi÷uddhaü bhavati. (30) gopakùma sa bhagavàn. tatreyaü gopakùmatà. mahàrùabhasya iva asya akùipakùmàõi bhavanti. yàny adhastà%% tàny adhastàd eva. yàny upariùñàt tàny uparistàd eva asaüluóitàni. (31) årõàntarabhruka sa bhagavàn. tatreyam årõàntarabhrukatà. årõà bha%%vanto bhruvor antare jàtà ava%%tà mçdus tålasannibhà aspçùñà bhruvo 'ntare pradakùiõàkuõóalàvartà. (32) uùõãsa÷ãrùa sa bhagavàn. tatreyam uùõãùa÷ãrùatà: vçt%%am asya ÷ãrùaü bhavaty uùõãùayà supariõat%%ayà atyarthaü ÷obhate. imàni tasya bhagavato dvàtçü÷an mahàpuruùalaksaõàni, tais trisàhasramahàsàhasraü lokadhàtum ava%%sena spharati prakçtiprabhayà àkàïkùann asaükhyeyalokadhàtån, taü tathàgataþ sattva anukampayà vyàmaprabhayàm adhitiùñhati. na khalu punaþ såryacandramasoþ prabhà praj¤àyeta. na màsàrdhamàsa %%tsa%% và pràkçtena ca svareõa trisàhasramahàsàhasraü lokadhàtuü vij¤àpayati. uttare ca yàvad àkàüksati tàvat svareõa vij¤àpayati. (##) evaü khalu subhåte [f. 281b] bodhisattvo mahàsattvaþ sattvàn dvàbhyàü dà%%dànena ca dharmadànena ca. ayaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya à÷càryàdbhuto dharmaþ. (II) kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ priyavàditayà sattvàn saügçhõàti? pàramitàbhiþ. dànapàramitayà ÷ãlapàramitayà. kùàntipàramitayà vãryapàramitayà dhyànapàramitayà. praj¤àpàramitayà. àbhiþ ùaóbhi pàramitàbhir bodhisattvo mahàsattva priyavàditayà sattvàn saügçhõàti. tat kasya hetoþ? imàsu pàramitàsu sarvaku÷aladharmà saügçhità. (III) kathaü ca bodhisattvo mahàsattvo 'rthakriyayà sattvàn saügçhõàti? àbhir eva ùaóbhiþ pàramitàbhiþ dãrgharàtraü sattvàn saügçhãta yaduta dànena ca priyavàditayà %%yayà ca samànàrthatayà ca. (D) sa sattvànàm a÷ãtim anuvya¤jananàni de÷ayati. katamàni ca subhåte a÷ãtir anuvya¤janàni tathàgatasya? tadyathà 1. tàmranakhà÷ ca buddhà bhagavanto bhavanti, 2. snigdhapuùpitànakhà÷ ca buddhà bhagavanto bhavanti, 3. tuïganakhàs ca buddhà bhagavanto bhavanti, 4. vçttàïgulaya÷ ca buddhà bhagavanto bhavanti, 5. dãrghàïgulaya÷ ca bhavanti, 6. citàïgulaya÷ ca bhavanti, 7. anupårvàïgula÷ ca, 8. gåóha÷irà÷ ca bhavanti, 9. nirgranthi÷irà÷ ca bhavanti, 10. gåóhagulphà÷ ca bhavanti, 11. aviùamapàdà÷ ca bhavanti, 12. siühavikràntagàmina÷ ca bhavanti, 13. nàgavikràntagàmina÷ ca bhavanti, 14. haüsavikràntagàmina÷ ca bhavanti, 15. vçsavikràntagàmina÷ ca bhavanti, 6. pradakùiõagàmina÷ ca bhavanti, 17. càrugàmina÷ ca bhavanti, 18. avakragàmina÷ ca bhavanti, 19. vçttagàmina÷ ca bhavanti, 20. mçùñagàtrà÷ ca bhavanti, 21. anupårvagàtrà÷ ca bhavanti, 22. supariõatajàtamaõóalà÷ ca bhavanti, 23. paripårõavya¤janàs ca bhavanti, 24. ãryàpathasaüpannà÷ ca bhavanti, 25. asthànasaüpannà÷ ca bhavanti, 26. samakramà÷ ca bhavanti, 27. ÷ucigàtrà÷ ca bhavanti, 28. mçdugàtrà÷ ca bhavanti, 29. vi÷uddhagàtrà÷ ca bhavanti, 30. avalokanãyà÷ ca bhavanti, 31. na dãrghamukhà÷ cabhavanti, (##) 32. udàramukhà÷ ca bhavanti, 33. biüboùñà÷ ca bhavanti, 34. paripårõamukhamaõóalà÷ ca bhavanti, 35. gaübhãrayoùà÷ ca bhavanti, 36. gaübhãranàbhà÷ ca bhavanti, 37. pradakùiõàvarttanàbhà÷ ca bhavanti, 38. sukumàragàtrà÷ ca bhavanti, 39. adãnagàtrà÷ ca bhavanti, 40. utsadagàtrà÷ ca bhavanti, 41. susaühatanà÷ ca bhavanti, 42. suvibhaktapratyaïgà÷ ca bhavanti, 43. paripårõahastapàdà÷ ca bhavanti, 44. vçttakukùaya÷ ca bhavanti, 45. mçùñakukùaya÷ ca bhavanti, 46. abhagnakukùaya÷ ca bhavanti, 47. cchàdodarà÷ ca bhavanti, 48. samantapràsàdikà÷ ca bhavanti, 49. ÷ucisamàcàrà÷ ca bhavanti, 50. vyapagatatãlakà÷ ca bhavanti, 51. tålasadç÷asukumàrapànaya÷ ca bhavanti, 52. gaübhãrapànilekhà÷ ca bhavanti, 53. àyatapàõilekhàs ca bhavanti, 54. acchinnapàõilekhà÷ ca bhavanti, 55. raktapàõilekhà÷ ca bhavanti, 56. prasannavadanà÷ ca bhavanti, 57. candramukhà÷ ca bhavanti, 58. tanujihvà÷ ca bhavanti, 59. tàmrajihvà÷ ca bhavanti, 60. sarvàkàraparipårõasvarà÷ ca bhavanti, 61. madhuravalgusvarà÷ ca bhavanti, 62. vçttadaüùñrà÷ ca bhavanti, 63. tãkùõadaüùñrà÷ ca bhavanti, 64. ÷ukladaüùñrà÷ ca bhavanti, 65. tuïganàsà÷ ca bhavanti, 66. vi÷àlanayanà÷ ca bhavanti, 67. aüjitapakùmaõa÷ ca bhavanti, 68. àyatabhruva÷ ca bhavanti, [f. 282a] 69. ÷lakùõabhruva÷ ca bhavanti, 70. samasnigdhalomabhruva÷ ca bhavanti, 7. pãnàyatasamakarõà÷ ca bhavanti, 72. supariõatalalàñà÷ ca bhavanti, 73. pçthulalàñà÷ ca bhavanti, 74 su%%t khalu punar devamuùyà÷ cakùuùà pa÷yanti. sarvaü samaü pa÷yanti. na càtimanyamànà avavadanti. anuparicaiùàü svara%<ü>% smarati. bahirddhà ni÷carati 75. samantavyàmaprabhayà ca avabhàsità bhavanti. 76. såkùmamçdusnigdhake÷à÷ ca bhavanti, 77-78. asaüluóitàsitasaürajitavatrita ke÷à÷ ca bhavanti, 79-80. surabhi÷rãsvastikake÷à÷ ca buddhà bhagavanto bhavanti. ebhi subhåte a÷ãty anuvya¤janais tathàgatasya kàyaþ samanvàgato chavati. (VIII 5,3) (E) punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran bodhisattvàn eva%<ü>% avadati. eta yåyaü kulaputrà akùaràbhinirhàraku÷alà bhavataþ. ekàkùare ku÷alà bhavataþ. dvayor akùarayor yàva%% dvàcatvàriü÷aty akùareùu ku÷alà bhavata. ekàkùareõa sarvaü vyapagatam anugacchata. dvitãyena akùareõa sarvaü vyapagatam anugacchataþ. yàvad dvàcatvàriü÷atàkùarai. sarvaü vyapagatam anugacchataþ, ekasminn akùare dvàcatvàriü÷atam akùaràõy (##) antargatàni bhàvayataþ, dvàcatvàriü÷aty akùareùv ekàkùaram antargataü bhàvayataþ, sa khalu puna%% subhåte bodhisattvo mahàsattvo dvàcatvàriü÷aty akùareùu ku÷alo bhavati. dvàcatvàriü÷aty akùaràõy ekasminn akùare ku÷alo bhàvayituü. ekasminn akùare dvàcatvàriü÷atam akùaràõi ku÷alo bhàvayituü. akùaràbhinirhàrakau÷alaü bhàvayitvà akùaràbhinirhàraku÷alo bhavati. tadyathàpi nàma subhåte tathàgato 'rhan samyak saübuddho dharmaku÷alo 'kùaraku÷alaþ, sa dharmaku÷ala akùaraku÷ala÷ ca dharman de÷ayati. akùarair anakùaraü dharman de÷ayati. na ca akùara àkàranirmukta subhåte sa dharmaþ. atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: yadi bhagavann atyanta%%yà sattvo nopalabhyate. %%rmà÷ ca nopalabhyante. dharmasvabhàva÷ ca nopalabhyate. atyanta anavaràgra÷ånyatàm upàdàya. kathaü bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran dhyànapàramitàyàü vãryapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü ÷ãlapàramitàyàü dànàpàramitàyàü caraü÷ caturùu dhyàneùå caraü÷ caturùv apramàõeùu catasçùv àråpyasamàpattiùu. saptaviü÷atibodhipakùyeùu dharmeùu caran caturda÷asu ÷ånyatàsu %<÷å>%nyatàyàü samàdhau carann ànimitte samàdhàv apraõihite samàdhau carann aùñàsu vimokùeùu navasv anupårvasamàpattiùu da÷asu tathàgatabaleùu caturùu vai÷àradyeùu catasçùu pratisaüvitsu aùñàda÷asv àveõike%<ùu buddha>% dharmeùu dvàtriü÷atimahàpuruùalakùaõeùv a÷ãtyàm anuvya¤janeùu caran. ùañsv abhij¤àsu vipàkãyàsu sthitvà sattvànàn dharman de÷ayati. na ca tatra sattvam upalabhate na sattvapraj¤aptiü. sattvànupa%%bdhyà ca råpànupalabdhir, yàvad vij¤ànànupalabdhihr yàva%% ùañpàramitànupalabdhiþ yàvad a÷ãtyàm anuvya¤janànupulabdhihr aùñàda÷àveõikabuddhadharma anupalabdhiþ, na ca sattvànupalabdhau sattvapraj¤a%% praj¤àyate na yàvad a÷ãtir anuvya¤janàni na aùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ praj¤àyante. katham etad bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramità%% [f. 282b] caran sattvànàn dharman de÷ayati? màhaiva (##) sa bhagavan bodhi%%ttvo mahàsattvaþ asatsu dharmeùu sattvàn samàdàpayati. viparyàse niyojayati. tat kasya hetoþ? tathà hi bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran bodhisattvam eva tàvan nopalabhate pràg eva bodhipakùyàn dharmàn. bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etat tathà yathà vadasi, sattvànupalabdhitaþ adhyàtma÷ånyatà veditavyà. bahirdhà÷ånyatà veditavyà adhyàtmabahirdhà÷ånyatà veditavyà ÷ånyatà÷ånyatà veditavyà mahà÷ånyatà veditavyà paramàrtha÷ånyatà veditavyà. saüskçta÷ånyatà veditavyà asaüskçta÷ånyatà veditavyà atyanta÷ånyatà veditavyà. anavaràgra÷ånyatà veditavyà. avakàra÷ånyatà veditavyà. prakçti÷ånyatà veditavyà. svalakùaõa÷ånyatà veditavyà sarvadharma÷ånyatà veditavyà anupalaübha÷ånyatà veditavyà: abhàva÷ånyatà veditavyà svabhàva÷ånyatà veditavyà: abhàvasvabhàva÷ånyatà veditavyà. skandha÷ånyatà veditavyà. dhàtu÷ånyatà veditavyà. àyatana÷ånyatà veditavyà. atyanta÷ånyatà veditavyà pratãtyasamutpàda÷ånyatà veditavyà. àtma÷ånyatà veditavyà sattva÷ånyatà veditavyà. jãva÷ånyatà veditavyà jantu÷ånyatà veditavyà. manuja÷ånyatà poùa÷ånyatà pudgala÷ånyatà kàrakakàràpaka-utthàpakasamutthàpakavedakavedayitrãjànakapa÷yaka÷ånyatà veditavyà dhyàna÷ånyatà veditavyà apramàõa÷ånyatà àråpyasamàpatti÷ånyatà: smçtyupasthàna÷ånyatà yàvat saptatçü÷anbodhipakùyadharma÷ånyatà ÷ånyatà÷ånyatà ànimittàpraõihita÷ånyatà veditavyà. aùñavimokùa÷ånyatà navànupårvasamàpatti÷ånyatà. da÷atathàgatabala÷ånyatà. caturvai÷àradya÷ånyatà catuþpratisaüvicchånyatà. mahàmaitrãmahàkaruõà÷ånyatà veditavyà. aùñàda÷àveõikabuddhadharma÷ånyatà veditavyà. srotaàpattiphala÷ånyatà yàvad arha÷ånyatà pratyekabodhi÷ånyatà màrgàkàraj¤atà÷ånyatà bodhi÷ånyatà buddhakùetra÷ånyatà veditavyà. bodhisattvaþ punaþ subhåte praj¤àpàramitàyàü carann ime sarvadharmà ÷ånyà iti dçùñvà %% dharman de÷ayati. tathà ca de÷ayati yathà svapi ÷ånyatàsu na vartate. sa evaü pa÷yan sarvadharmàn anàvaraõato j¤àtvà na kaücid dharmaü vikopayati. na dvidhãkaroti, yathàbhåtaü ca de÷ayati. tadyathàpi nàma tathàgata nirmitaþ anekà%% nirmitakoñã nirmàya kàü÷cid dànapàramitàyàü niyojayati. kàü÷cic chãlapàramitàyàü kàü÷ci kùàntipàramitàyàü kàü÷cid vãryapàramitàyàü kàü÷cit samàdhipàramitàyàü. (##) kàü÷cit praj¤àpàramitàyàü niyojayati. kàü÷cic caturùu dhyàneùu. kàü÷cic caturùv apramàõeùu. kàü÷ci%% catasçsv àråpyasamàpattiùu kàü÷cic caturùu smçtyupasthàneùu. kàü÷cid yàvat saptatçü÷ati bodhipakùyeùu dharmeùu niyojayati. kàü÷cid yàvat sarvàkàraj¤atàyàü niyojayati. kàü÷cit srotaàpattiphale niyojayati. kàü÷cid yàvad bodhau ni%%yati. tat kiü manyase subhåte api nu tena nirmitena kasya%%d dharmasya prabheda%<þ>% kçtaþ? àha: no hãdaü bhavan. bhagavàn àha: tad anena te subhåte paryàyeõaivaü veditavyaü, yathà bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sattvànàn dharman de÷ayati. tàü÷ ca yathàbhåtaü pratiùñhàpayati. viparyàsebhya%<þ>% parimocayaty abaddhàmuktayogena. tat kasya hetoþ? [f. 283a] tathà hi subhåte råpam abaddham amuktaü, vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànam abaddham amuktaü, yà råpasya abaddhàmuktatà na tad råpaü. yà vedanàyà saüj¤àyàþ saüskàràõàü vij¤ànasya abaddhàmuktatà na tad vij¤ànaü %% saüskçtàsaüskçtànàm abaddhàmuktatà na te saüskçtàsaüskçtà dharmàþ. tat kasya hetoþ? atyantavi÷uddhaü hi råpaü yàvad atyantavi÷uddhaü vij¤ànaü. yàvat saüskçtàsaüskçtà dharmà kartavya. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvo praj¤àpàramitàyàü caran sattvànàü dharman de÷ayati. na ca sattvam upalabhate. anupa%%bdhau sarvaddharmàõàü bodhisattvo mahàsattvo sthitas tac ca asthànayogena. råpa÷ånyatayà asthànayogena. yàvad vij¤àna÷ånyatayà asthànayogena. yàvat saüskçtàsaüskçtànàü dharmàõàü ÷ånyatayà asthànayogena. na hi saüskçtàsaüskçtà dharmàþ kvacit sthitàþ. tat kasya hetoþ? tathà hi teùàü svabhàvo nopalabhyate. yatra pratitiùñheyuþ, na hy abhàvaþ abhàve sthàsyati. na svabhàvaþ svabhàve sthàsyati. na parabhàvaþ parabhàve sthàsyati. tat kasya heto%<þ>%? tathà hi te sarve nopalabhyante. yà ca sà anupalabdhiþ sà na kvacit sthàsyati. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü carann imàn dharmàn prabhàvayaty àbhiþ sarva÷ånyatàbhiþ, evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü (##) carann %%aparàdhi bhavati buddhànàü bhagavatàü bochisattvànàü ca mahàsattvànàü pratyekabuddhànàü ca ÷ràvakàõàü ca sarveùàü ca àryàõàü. tat kasya hetoþ? tathà hi buddhai÷ ca bhagavadbhir bodhisattvai÷ ca mahàsattvai pratyekabuddhai÷ ca ÷ràvakai÷ ca eùaiva dharmatà anubuddhà. anubhudhya sarvasattvànàn dharman de÷ayanti. tàü te dharmàõàü dharmatàü na vyativarta%%te. tat kasya hetoþr? na hi dharmatà vyativartate. na tathatà na bhåtakoñir vyativartate. tat kasya heto%<þ>%? tathà hi teùàü svabhàvo na saüvidyate. yo vyativarteta. atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: yadi bhagavan dharmadhàtur na vyativartate na tathatà na bhåtakoñir vyativartate. kiü punar bhagavann anyad råpam anyo dharmadhàtur anyà tathatà anyà bhåtakoñiþ yàvad anyad vij¤ànam anyo dharmadhàtur anyà tathatà anyà bhåtakoñiþ yàvad anye saüskçtàsaüskçtà dharmà laukikalokottarà sàsravànàsravà dharmàþ anyo dharmadhàtur anyà tathatà anyà bhåtakoñiþ? bhagavàn àha: no hãdaü subhåte, na subhåte anyo råpam anyo dharmadhàtur anyà tathatà anyà bhåtakoñiþ yàvan nànyad vij¤ànam anyo dharmadhàtur anyà tathatà anyà bhåtakoñiþ yàvan na anye sarvadharmà anyo dharmadhàtur anyà tathatà anyà bhåtakoñiþ. àha: yadi bhagavan na anyad råpam anyo dharmadhàtur anyà tathatà anyà bhåtakoñiþ yàvan na anyad vij¤ànam anyo dharmadhàtur anyà tathatà anyà bhåtakoñiþ yàvan na anye sarvadharmà anyo dharmadhàtur anyà tathatà anyà bhåtakoñiþ, tat kathaü bhagavan vyavasthànaü bhavati. kçùõànàü dharmàõàü kçùõo vipàkaþ, narakà và tiryagyonir và yamaloko và: ÷uklànàn dharmàõà%<ü>% ÷uklo vipàkaþ, devamanuùyàþ, kçùõa÷uklànàn dharmàõàü kçùõa÷uklo vipàkaþ, sukhaduþkhapratisaüvedana. akçùõa÷uklànàü dharmàõàm akçùõa÷uklo vipàkaþ, srotaàpattiphalaü sakçdàgàmiphalam anàgàmiphalam arhattvaü pratyekabodhiþ yàvad anuttarà samyaksaübodhiþ. bhagavàn àha: saüvçtisatyaü subhåte pramàõãkçtya phalavyavasthànaü nirdi÷yate, na punaþ paramàrthasatyena phalavyavasthànaü ÷akyaü nirdeùñuü. tat kasya hetoþ? avikalpo hi sa dharmaþ apravyàharo, (##) yaduta nàmasatyaü råpa%%tyam anutpàda anirodhaþ asaükle÷aþ avyavadànaü, iyam atyanta÷ånyatà. anavaràgra÷ånyatà. àha: yadi bhagavan saüvçtisatyam upàdàya phalavya%%naü bhavati. na paramàrthasatyena. nanu bhagavaü. sarvabàlapçthagjanànàü srotaàpattiphalaü bhaviùyati. sakçdàgàmiphalam anàgàmiphalam arahattvaü. [f. 283b] pratyekabodhi samyaksaübodhir bhaviùyati? bhagavàn àha: kiü punaþ subhåte bàlapçthagjanàþ saüvçtisatyaü và paramàrthasatyaü và prajànànti. yadi prajànaüti teùàm api phalavyavasthànaü bhaviùyati. srotaàpattiphalaü và sakçdàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và arhattvaü và pratyekabodhir và samyaksaübodhir và. yaþ punaþ subhåte bàlapçthagjanànàü na màrgo na màrgavyavasthànaü na màrgabhàvanà, tat kuto bàlapçthagjanànàü phalavyavasthànaü bhaviùyati? àryapudgalànàü punar màrga÷ ca màrgabhàvanà ca. tasmàd àryapudgalànàü phalavyavasthànaü bhaviùyati. àha: kiü punar bhagavan màrgabhàvanàyà phalapràptir bhavati. phalaü và pràpyate? bhagavàn àha: no hãdaü subhåte, na màrgabhàvanàyà phalapràptir bhavati. phalaü và pràpyate. na punaþ subhåte abhàvitamàrgasya phalapràptir na màrgeõa phalaü pràpsyate. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sattvànàü phalavyavasthànaü karoti. na ca bhàgacchedena saüskçtadhàtor và asaüskçtadhàtor và phalavyavasthànam. àha: yadi bhagavan na bhàgacchedena saüskçtadhàtor và asaüskçtadhàtor và phalavyavasthànaü bhavati, na nirdeùñaü punar bhaga%% srotaàpattiphalaü trayàõàü saüyojanànàü prahàõàt, sakçdàgàmiphalaü kàmaràgavyàpàdatanutvàt, anàgàmiphalaü pa¤cànàm adhobhàgãyànàü saüyojanànàü prahàõàt, arhatvaü pa¤cànàm årddhaübhàgãyànàü (##) saüyojanànàü prahàõàt, pratyekabodhir yat kiücit samudayadharma sarvan ta%<ü>% nirodhadharmeti samyaksaübodhiþ sarvavàsanànusandhiprahàõàt. asya vayaü bhagavan bhàùitasya katham artham àjànãyàma, na saüskçtànàü và asaüskçtànàü và dharmàõàü bhàgac%%edena phalavyavasthànaü bhavati? bhagavàn àha: kiü punaþ subhåte srotaàpattiphalaü và sakçdàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và arhattvaü và %% samyaksaübodhir và saüskçtam etad utàho 'saüskçtaü? àha: asaüskçtam etad bhagavan na saüskçtaü sugataþ. bhagavàn àha: kiü punaþ subhåte asaüskçtasya dharmasya bhàgacchedo 'sti? àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yasmin samaye kulaputro và kuladuhità và. saüskçtàsaüskçtàn dharmàn ekalakùaõàn pratividhyati. yaduta alakùaõàn. api nu tasmin samaye kasyacid dharmasya bhàgac%%edaü karoti. saüskçtam iti và asaüskçtam iti và? àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sattvànàü dharman de÷ayaty abhàgacchedatàm upàdàya. yaduta adhyàtma÷ånyatàm upàdàya. yàvat svalakùaõa÷ånyatàm upàdàya. àtmanà ca na kvacid dharme 'bhinivi÷ate. paraü ca na kvacid abhinive÷ayati. dànapàramitàyàü và ÷ãlapàramitàyàü và kùàntipàramitàyàü và vãryapàramitàyàü và dhyànapàramitàyàü và praj¤àpàramitàyàü và, prathame và dhyàne yàvac caturthe và dhyàne. maitryàü và karuõàyàü và muditàyàü và upekùàyàü và yàvan naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanasamàpattau và smçtyupasthàneùu và. yàvad àryàùñàïge màrge. yàvat sarvàkàraj¤atàyàü và, so 'nabhiniviùño na kvacit sajjate. tadyathàpi nàma tathàgatanirmito dànaü ca dadàti na ca dànaphale sajjate. na dànaphalaü pratyanubhavaty anyatra sarvasattvànàü parinirvàpanàrthaü. yàvat ùañsu pàramitàsu yàvat sàsravànàsraveùu dharmeùu laukikalokottareùu saüskçtàsaüskçteùu na kvacit tiùñhati. evam eva subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sarvadharmeùu carati. na kvacid dharme tiùñhati na sajjate. tat kasya hetoþ? tathà hy asya dharmàõàü dharmalakùaõaü supratividdhaü. // lakùaõànuvya¤janàkùaràbhinirhàranirde÷apàramitàparivarttaþ. 73 // (##) parivarta 74. atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: kathaü bhagavan dharmàõàü dharmalakùaõaü supratividdhaü bhavati? bhagavàn àha: yathà subhåte nirmitasya asamudàcàro ràgadveùamoheùu asamudàcàro råpeùv asamudàcàro yàvad vij¤àne. e%%mudàcàra [f. 284a] àdhyàtmikabàhyeùu dharmeùu asamudàcàra anu÷ayapary%%tthàneùu asamudàcàraþ sàsravànàsraveùu dharmeùv asamudàcàra laukikalokottareùu saüskçtàsaüskçteùu asamudàcàro màrge asamudàcàro phale. evaü subhåte dharmàõàü dharmanayaþ supratividdhaü bhavati. àha: kathaü bhagavan nirmitasya màrgabhàvanà? %%: yàü màrgabhàvanàm àgamya naiva saükli÷yate na vyavadàyate %%, naiva pa¤cagatike saüsàre dç÷yate. %<àha: kathaü bhagavan bodhisattvo mahàsattvo 'vastukàn sarvadharmàn pratividhyati?>% bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, api nu tathàgatanirmitasya kiücid vastv asti yad vastv àgamya saükli÷yate và vyavadàyate và, pa¤cagatike và saüsàre saüdç÷yeta? àha: no hãdaü bhagavan, na bhagavaüs tathàgatanirmitasya kiücid vastv asti yad vastv àgamya saükli÷yeta và vyavadàyeta và. pa¤cagatike và saüsàre saüdç÷yeta. bhagavàn àha: evaü khalu subhåte dharmàõàü dharmanayaþ supratividdho bhavati. àha: kiü punar bhagavaü. sarvaü råpaü tathàgatanirmitopamaü. sarvà vedanàsaüj¤àsaüskàrà sarvaü vij¤ànaü tathàgatanirmitopamaü? bhagavàn àha: sarvaü subhåte råpaü nirmitopamaü sarvà vedanàsaüj¤àsaüskàrà sarvaü vij¤ànaü nirmitopamaü. àha: kathaü bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya puruùakàro bhavati, yadi sarvaü råpaü nirmitopamaü yàvat sarvaü vij¤ànaü nirmitopamaü, nirmitasya bhagavan na råpaü na vedanà na saüj¤à (##) na saüskàrà na vij¤ànaü. na saükle÷o na vyavadànaü nàpi pa¤cagatikaþ saüsàro yato sattvàn parimucyeta. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte api nu bodhisattvena mahàsattvena bodhisattvacàrikàü caratà ka÷cit sattva upalabhdo yan narakàt parimocayet tiryagyoner và yamalokàd và devebhyo và manuùyebhyo và? àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etat. na bodhisattvena mahàsattvena ka÷cit sattvo upalabdho yaü traidhàtukàt parimocayet. tathà hy anena sarvadharmà màyopamà j¤àtà dçùñà vidità. nirmitopamà j¤àtà dçùñà vidità. àha: yadi bhagavan bodhisattvena mahàsattvena sarvadharmà màyopamà nirmitopamàj¤àtà dçùñà vidità. kasya punar arthàya bodhisattvo mahàsattvaþ ùañsu pàramitàsu carati. caturùu dhyàneùu caturùv apramàõeùu catasçùv àråpyasamàpattiùu pa¤casv abhij¤àsu saptatriü÷atibodhipakùyeùu dharmeùu bodhimàrge carati. buddhakùetraü ca pari÷odhayati. sattvàü÷ ca paripàcayati? bhagavàn àha: yadi subhåte sattvà svayam eva nirmitopamà sarvadharmठjànãyur, na bodhisattvo mahàsattvaþ sattvànàm arthàya asaükhyeyàn kalpàn bodhisattvacàrikàü caret. yasmàt tarhi subhåte sattvà svayam eva nirmitopamàn sarvadharmà%% na jànanti, tasmàd bodhisattva mahàsattva%<þ>% asaükhyeyàn kalpàn ùañsu pàramitàsu carati. sattvàü÷ ca paripàcayati. buddhakùetraü ca pari÷odhayati. subhåtir àha: yadi bhagavan sarvadharmà svapnopamàþ prati÷rutkopamàþ. marãcyupamàþ pratibhàsopamàþ màyopamà nirmi%%pamàþ. kva bhagavan. sattvàþ pratiùñhità yato bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü carann uccàlayati? bhagavàn àha: nàmanimitteùu subhåte sattvàþ pratiùñhitàþ asatparikalpe tad bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran nàmanimittàd uccàlayati. àha: katamad bhagavan nàma %% nimittaü? (##) bhagavàn àha: àgantukam etat subhåte nàmadheyaü prakùiptaü yaduta nàmeti và nimittam iti và. kçtçmam etan nàmadheyaü yaduta nàmeti và nimittam iti và. råpam iti và vedaneti và. saüj¤eti và saüskàràþ iti và. vij¤ànam iti và. strã và puruùa iti và. dàraka iti và dàraketi và. nàrakà iti và tairyagyonikà iti và yàmalaukika iti và. deva iti và. manuùya iti và. saüskçtà dharmà iti và asaüskçtà dharmà iti và. srotaàpatiphalam iti và. sakçdàgàmiphalam iti và. anàgàmiphalam iti và. arhattvam iti và pratyekabodhim iti và. [f. 284b] samyaksaübodhir iti và. api tu khalu subhåte praj¤aptidharma sarvaü ta%% nàma nàmàrthena. nàmamàtram idaü sarvaü saüskçtaü yatra bàlapçthagjanà%<þ>% saktàþ, tad bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena samanvàgato vivecayati. parikalpasamutthitaü sarvaü %% nàma, mà yåyaü parikalpe sajjadhvaü. asati vastuni svabhàva÷ånye, na hi ÷ånyeùu dharmeùu paõóità abhinivi÷ante, evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena sattvànàü dharmaü de÷ayati. katamat subhåte nimittaü? dve ime subhåte nimitte yatra bàlapçthagjanàþ saktàþ, katame dve? yaduta råpanimittaü ca àråpyanimittaü ca. katama¤ ca subhåte råpanimittaü? yat kiücit subhåte råpam audàrikaü và såkùmaü và hãnaü và praõãtaü và yad atra kùaõikeùu dharmeùu parikalpanayà grahaõam eti. idam ucyate råpanimittaü. katamac ca subhåte àråpyanimittaü? yat kiücid aråpiõàü dharmàõàm0nimittagràheõa parikalpya kle÷o jàyate, idam ucyate àråpyanimittaü. tad bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena tato nimittàd vivecya ànimitte dhàtau nive÷ayati pratiùñhàpayati, tathà uca nive÷ayati. tathà pratiùñhàpayati yathà na dvaye patati. idaü nimittam idam ànimittam iti. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü (##) carann upàyakau÷alena sattvà%% nimittàd vivecya ànimitte dhàtau pratiùñhàpayati. àha: yadi bhagavann iyat paramà ete sarvadharmà yaduta nàmanimittaparamàþ praj¤aptimàtràþ parikalpasamutthitàþ, kathaü bhagavaü bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann àtmanà ca vi÷eùam adhigacchati. ku÷aleùu dharmeùu. paraü ca vi÷eùa adhigame pratiùñhàpayati ku÷aleùu dharmeùu. yai%<þ>% ku÷alair dharmair bhåmyàbhåmiü paripårayati. sattvàü÷ ca triùu yàneùu niyojayati. bhagavàn àha: sacet subhåte vastv abhaviùyan na avastu nimittaü. nedaü subhåte praj¤àpàramitàyàü caran bodhisattvo mahàsattvo %% vi÷eùam adhyagamiùyan %% paraü ca vi÷eùàdhigame niyojayiùyat. yasmàt tarhy avastu nimittaü na vastu, tasmàt subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran dhyànapàramitàü paripårayaty ànimittayogena vãryapàramitàü kùànti%% ÷ãlapàramitàü dànapàramitàü paripårayaty ànimittayogena. catvàri dhyànàni paripårayaty ànimittayogena. catvàry apramàõàni paripårayaty ànimittayogena. catasra àråpyasamàpattã%% paripårayaty ànimittayogena. catvàri smçtyupasthànàni paripurayaty ànimittayogena. yàvad àryàùñàügaü màrgaü paripårayaty ànimittayogena. adhyàtma÷ånyatàü paripårayaty ànimittayogena. bahirddhà÷ånyatàü paripårayaty ànimittayogena. adhyàtmabahirddhà÷ånyatàüparipårayaty ànimittayogena. yàvat svalakùaõa÷ånyatàü paripårayaty ànimittayogena. aùñau vimokùàn paripårayaty ànimittayogena. navànupårvasamàpattã%% paripårayaty ànimittayogena. da÷atathàgatabalàni paripårayaty ànimittayogena. yàvad aùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn paripårayaty ànimittayogena. sa imàn ku÷alàn dharmàn [f. 285a] paripårya paràn atraiva ku÷aleùu dharmeùu niyojayaty ànimittayogena. sacet punaþ subhåte dharma nimittam abhaviùyad anta÷o vàlàgrakoñinikùepamàtram api, nedaü subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü (##) carann ànimittam asmçtim amanasikàraü dharmam abhisaübhotsyata. sattvàü÷ ca tathàtve pratyupasthàpayiùyati anàsraveùu dharmeùu, sarve hi subhåte anàsravà dharmà ànimittam asmçtir amanasikàraþ. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sarvasattvànàm arthaü karoty anàsravair dharmaiþ. àha: yadi bhagavan sarvadharmà ànimittam asmçtir amanasikàraþ, kuto bhagavaü. gaõanàü kariùyàmi; ime sàsravà dharmà ime anàsravà dharmà ime sàdhàraõà dharmà ime asàdhàraõà dharmà ime ÷ràvakadharmà ime pratyekabuddhadharmà ime bodhisattvadharmà ime buddhadharmà? bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte anyad ànimittam anye ÷ràvakadharmàþ? àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte anyad ànimittam anye pratyekabuddhadharmàþ anyad ànimittam anye bodhisattvadharmà anyad ànimittam anye buddhadharmàþ? àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: nanu subhåte ànimittam eva srotaàpattiphalaü. sakçdàgàmiphalaü. anàgàmiphalam arhattvaü. pratyekabodhir bodhisattvadharmà buddhadharmàþ? àha: evam etad bhagavan evam etat sugata. bhagavàn àha: tad anena te subhåte paryàyeõaivaü veditavyam: yaduta ànimittaü sarvadharmàþ. atra hi subhåte ÷ikùamàõo bodhisattvo mahàsattvaþ ànimitteùu sarvadharmeùu vivardhate ku÷alair dharmaiþ, yaduta ùaóbhiþ pàramitàbhi÷ caturbhir dhyànai÷ caturbhir apramàõai÷ catasçbhir àråpyasamàpattibhiþ caturbhiþ smçtyupasthànai÷ caturbhiþ samyakprahàõai÷ caturbhir çddhipàdaiþ pa¤cabhir indriyai. pa¤cabhir balaiþ. ùaóbhir anusmçtibhiþ. saptabhir bodhyaïgair. àryàùñàïgena màrgeõa: yàvat sarvabuddhadharmaiþ. tat kasya hetoþ? na hy anyatra ÷ikùitavyaü bodhisattvena mahàsattvena anyatra ÷ånyatà ànimitta apraõihiteùu dharmeùu ÷ikùitavyaü. tat kasya hetoþ? atra hi triùu vimokùamukheùu sarvaku÷aladharmà an%%rgatàþ. tathà hi svalakùaõa÷ånyaü ÷ånyatàvimokùamukhaü. nimittàpagama ànimittaü vimokùamukhaü. anabhisaüskàram apraõihitaü vimokùamukhaü. (##) sa iha tçùu vimokùamukheùu ÷ikùamàõo bodhisattvo mahàsattva pa¤casu skandheùu ÷ikùate. dvàda÷asv àyataneùu ÷ikùate. aùñàda÷asu dhàtuùu ÷ikùate. caturùv àryasatyeùu ÷ikùate. dvàda÷àügike pratãtyasamutpàde ÷ikùate. adhyàtma÷ånyatàyàü ÷ikùate. bahirddhàsånyatàyàü ÷ikùate. adhyàtmabahirddhà÷ånyatàyàü ÷ikùate. yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàyàü ÷ikùate. %% ùañsu pàramitàsu ÷ikùate. caturùu smçtyupasthàneùu ÷ikùate. yàvad àryàùñàüge màrge ÷ikùate. da÷asu tathàgatabaleùu ÷ikùate. caturùu vai÷àradyeùu catasçùu pratisaüvitsu mahàmaitryàü mahàkaruõàyàm aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu ÷ikùate. subhåtir àha: yathà kathaü punar bhagavaü bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran pa¤casu upàdànaskandheùu ÷ikùate? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran råpaü prajànàti. yathà ca råpam utpadyate. yathà råpaü nirudhyate. yathà råpasya tathatà. kathaü råpaü prajànàti iti? atyantacchidrata÷ ca atyantasuùirata÷ ca. tadyathàpi nàma phenapiõóa asàrakaþ evaü råpaü prajànàti. kathaü ca [f. 285b] råpasya utpàdaü prajànàti? na råpaü kuta÷cid àgaccha%% gacchati ity akuta÷cid àgamanata÷ ca akvacid gamanata÷ ca råpasya utpàdaü prajànàti. yan na kuta÷cid àgata%<ü>% na kvacid gataü, evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattva råpasya utpàdavyayaü prajànàti. kathaü ca råpasya tathatàü pra%%? na tathatà utpadyate và nirudhyate và na àgacchati na gacchati. na saükliùyate na vyavadàyate. ni hãyate na vardhate. evaü tathatàü prajànàti. avitathatà subhåte tathatà tasmàt tathatàity ucyate. na sà vita%%thà tena tathàtety ucyate. evaü råpasya tathatàü prajànàti. kathaü ca vedanàü prajànàti? kathaü vedanàyà utpàdaü kathaü vedanàyà vyayaü kathaü vedanàyàüs tathatàü prajànàti? tadyathàpi nàma udakabudbudà riktakà utpadyante ca nirudhyante ca. evaü vedanàü prajànàti. na kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati. evaü vedanàyà utpàdavyayaü prajànàti. kathaü ca vedanàyàs tathatàü prajànàti? avitathatàtathatà. evaü vedanàyàüs tathatàü prajànàti. kathaü ca saüj¤àü prajànàti? tadyathà (##) marãcikàyàm udakam atyantatayà nopalabhyate. evaü saüj¤àü prajànàti. na kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati. evaü saüj¤àyà utpàdavyayaü prajànàti. kathaü ca saüj¤àtathatàü prajànàti? yathaiva vedanàtathatà evaü saüj¤àtathatàü prajànàti. kathaü saüskàràn prajànàti tadyathàpi nàma kadalyàþ sàram asàratayà patra patraü kçtvà nopalabhyate evaü saüskàràn prajànàti. kathaü saüskàràõàm utpàdavyayaü prajànàti? akuta÷cid àgamanatayà akvacid gamanatayà saüskàràõàm utpàdavyayaü prajànàti. kathaü ca saüskàràõàü tathatàü prajànàti? vedanàtathatayà saüskàratathatàü prajànàti. kathaü vij¤ànaü prajànàti? tadyathàpi nàma màyàkàranirmita÷ caturaïgo balakàya. evaü vij¤ànaü prajànàti. na kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati. evaü vij¤ànasya utpàdavyayaü prajànàti. kathaü vij¤ànasya tathatàü prajànàti? vedanàtathatayà vij¤ànatathatàü prajànàti. kathaü ca dhàtån prajànàti? cakùurdhàtu÷ cakùurdhàtusvabhàvena ÷ånyaü. råpadhàtur råpadhàtusvabhàvena ÷ånyaü. cakùuvij¤ànadhàtu÷ cakùuvij¤ànadhàtusvabhàvena ÷ånyaü. evaü yàvan manodhàtur dharmadhàtur manovij¤ànadhàtuþ kartavyaþ. kathaü ca àyatanàni prajànàti? àdhyàtmikà dharmà àdhyàtmikair dharmai ÷ånyàþ, bàhyà dharmàþ bàhyair dharmaiþ ÷ånyàþ. evam àyatanàni prajànàti. kathaü ca àryasatyaü prajànàti duþkhaü prajànàti. satyaü prajànàti. àryasatyaü prajànàti. dvayatàvinirmuktam àryasatyam advayaü hi àryàõàü satyam iti prajànàti. evaü samudayaü nirodhaü nirodhagàminãpratipadam àryasatyaü prajànàti. kathaü duþkhatathatàü prajànàti? tath%%aiva duþkhasya tathateti prajànàti. evaü samudayasya nirodhasya màrgasya. tathatàü prajànàti. kathaü ca pratãtyasamutpàdaü prajànàti? anutpàdato pratãtyasamutpàdaü prajànàti. evam anirodhato 'nucchedato '÷à÷vatato 'nekàrthato 'nànàrthato 'nàgamato na nirgamataþ prapa¤coparamataþ ÷ivaü pratãtyasamutpàdaü prajànàti. evaü pratãtyasamutpàdaü prajànàti. atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: yadi bhagavaü bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann ime parasparabhinnàn (##) dharmàn evaü prajànàti. nanu bhagavan dharmadhàtur vikopito bhavati? bhagavàn àha: vikopita subhåte syàd yadi dharmadhàturvinirmuktaþ %<+anyaþ?>% ka÷cid dharmaþ syàd. na subhåte dharmadhàtuvinirmukto 'nyaþ ka÷cid dharma upalabhyate. yady upalabhyeta syàd dharmadhàtor vikopanà. tat kasya hetoþ? na hi subhåte tathàgatena và bodhisattvena và. pratyekabuddhena và tathàgata÷ràvakeõa và dharma [f. 286a] dhàturvinirmukto 'nyaþ ka÷cid dharma upalabdhaþ. anupalabhya na praj¤apayati. dharmadhàturvinirmukto 'nyaþ ka÷cid dharma upalabhyata iti. evaü khalu subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà dharmadhàtau ÷ikùitavyaü. subhåtir àha: dharmadhàtau bhagavaüc chikùamàõena bodhisattvena mahàsattvena kvacic chikùitaü bhavati? bhagavàn àha: dharmadhàtau subhåte ÷ikùamàõena bodhisattvena mahàsattvena sarvadharmeùu ÷ikùitaü bhavati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte sarvadharmà dharmadhàtu%<þ>%. àha: kena kàraõena bhagavaü sarvadharmà dharmadhàtuþ? bhagavàn àha: tathà hi subhåte utpàdàd và tathàgatànàm anutpàdàd và tathàgatànàü sthita eva dharmàõàü dharmadhàtur abhedayogena. yaduta saüskçtadhàtur %% dharmadhàtuþ. evaü yàvat sarvadharmeùu kartavyaü. evaü khalu subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùamàõena dharmadhàtau ÷ikùitaü bhavati. àha: yadi bhagavan sarvadharmà dharmadhàtuþ, kathaü punar bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü? samàdhipàramitàyàü vãryapàramitàyàü kùà%%pàramitàyàü ÷ãlapàramitàyàü dànapàramitàyàü ÷ikùitavyaü? kathaü bodhisattvena mahàsattvena prathame dhyàne ÷ikùitavyaü? kathaü dvitãye tritãye caturthe dhyàne ÷ikùitavyaü? kathaü maitryàü karuõàyàü muditàyàm upekùàyàm àkà÷ànanyàyatane yàvan naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatane ÷ikùitavyaü? kathaü caturùu smçtyupasthàneùu yàvad àryàùñàïge màrge ÷ikùitavyaü? kathaü (##) ÷ånyatànimittàpraõihiteùu ÷ikùitavyaü? katham aùñàda÷asu vimokùeùu navasv anupårvasamàpattiùu ÷ikùitavyaü? kathaü da÷asu tathàgatabaleùu caturùu vai÷àradyeùu catasçùu pratisaüvitsu mahàmaitryàü mahàkaruõàyàü mahàmuditàyàü mahopekùàyàm aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu ÷ikùitavyaü? kathaü pa¤càbhij¤àsu ÷ikùitavyaü? kathaü dvàtçü÷admahàpuruùalakùaõapariniùpattau ÷ikùitavyaü? katham a÷ãty anuvya¤janapariniùpattau ÷ikùitavyaü? kathaü kùatriyamahàsàlakulopapattau bràhmaõamahàsàlakulopapattau gçhapatimahàsàlakulopapattau ÷ikùitavyaü? kathaü càturmahàràjakàyikànàü devànàm upapattau tràyastriü÷ànàü yàmànàü tuùitànàü nirmàõaratãnàü paranirmitava÷avartinàü brahmakàyikànàm àbhàsvaràõàü ÷ubhakçtsnànàü vçhaõàü parãttavçhanàü vçhatphalànàü devànàm upapattau ÷ikùitavyaü? katham asaüj¤ãsattvopapattau ÷uddhàvàsadevanikayopapattau ÷ikùitavyaü kathaü prathame cittotpàde ÷ikùitavyaü. kathaü dvitãye tritãye caturthe pa¤came ùaùñe saptame aùñhame navame da÷ame cittotpàde ÷ikùitavyaü. kathaü ÷ràvakabhåmau pratyekabuddhabhåmau bodhisattvaniyàme ÷ikùitavyaü? kathaü sattvaparipàke buddhakùetrapari÷uddhau %%dhàraõãmukhasamàdhimukheùu ÷ikùitavyaü? kathaü pratibhàne ÷ikùitavyaü? kathaü bodhimàrge ÷ikùitavyaü yatra ÷ikùamàõena sarvadharmàþ sarvàkàrair j¤àtavyàþ? yadi bhagavan dharmadhàtàv ime vikalpà %%, màhaiva bhagavan bodhisattvo mahàsattvo viparyàse caret. aprapa¤cyaü prapa¤cayet. tat kasya hetoþ? na hi bhagavan dharmadhàtàv ime vikalpàþ. na hi dharmadhàtu%% råpaü na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na dharmadhàtur vij¤ànaü. nànyatra råpà%% dharmadhàtur nànyatra vedanàyà saüj¤àyàþ saüskàrebhyo nànyatra vij¤ànàd dharmadhàtur. råpam eva dharmadhàtur dharmadhàtur eva råpaü. yàvad vijnànam eva dharmadhàtur dharmadhàtur eva vij¤ànaü. evaü sarvadharmà j¤àtavyàþ. bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etat, tathà yathà vadasi. råpam eva dharmadhàtur [f. 286b] dharmadhàtur eva råpaü. vedanàsaüj¤àsaüskà%%dhàtur dharmadhàtur eva vij¤ànaü. yadi punaþ subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyठ(##) caran kaücid dharmaü dharmadhàtuvinirmuktaü pa÷yen na anuttarasyai samyaksaübodhayaü pratiùñhita. yasmàt sarvadharmà dharmadhàtus tasmàd bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sarvadharmàn dharmadhàtur iti j¤àtvà anàmakàni sarvadharmà%% nàmasaüketena de÷ayati. idaü råpam ity iyaü vedanà iti iyaü saüj¤à iti ime saüskàrà iti %% vij¤ànam iti. yàvad iyaü bodhir iti. (VIII 5,4) tadyathàpi nàma subhåte dakùo màyàkàro màyàkàrantevàsã và yat kiücid eva dravyajàtam adhiùñhàya vividhaü råpagataü sandar÷ayet. yaduta hastivigrahaü và a÷vavigrahaü và balãvardavigrahaü và puruùastridàrakadàrikavigrahaü và. udyànavimànapovana(?)àràmaramaõãyakàni. puùkaraõã%%yakàni và vanaramaõãyakàni và, yatra vividhàs taraõopastarariapratyàstaranàni. puùpamàlyaguõàü và khàdanãyabhojanãyàni và dar÷ayed, gãtavàditena và janaü ramaye%%. dànaü và dadaüc chãlaü và rakùan kùàntyà và saüpàdayan vãryaü và àrabhamàõaþ samàdhir và vikrãnun praj¤àü và bhàvayan. sa tatraibhir àkàrair janaü ramayet, kùatriyamahàsàlakulàni và dar÷ayet bràhmaõamahàsàlakulàni và gçhapatimahàsàlakulàni và dar÷ayet. càturmahàràjakàyikàn và devàn và dar÷ayet, sumeruü và dar÷ayet, trayastriü÷àn và yàmàn và tuùitàn và nirmaõaratãü và paranirmitava÷avartino và devàn yàvan naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanopagàtvà devàn dar÷ayed, aråpiõa srotaàpannaü và sakçdàgàmino và anàgàmino và arhanto và pratyekabuddhàn và. ye 'pi te bodhisattvà mahàsattvàþ prathamacittotpàdam upàdàya dànapàramitàyàü caranti. ÷ãlapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü vãryapàramitàyàü dhyànapàramitàyàü praj¤àpàramitàyàü caranti. prathamàyàü bhåmau caranti. yàva%% da÷amyàü mahàbhåmau caranti. bodhisattvanyàmam avakràmanty abhij¤àm abhinirharanti. tàbhi%%j¤àbhir vikrãóanti sattvàü÷ (##) ca paripàcayanti. buddhakùetraü ca pari÷odhayanti. dhyànavimokùasamàdhisamàpattibhir vikrãóanti. aïgapratyaïgàni và parityajanti. duùkaracaryàn và caranti. tathàgatabalàni và niùpàdayanti. vai÷àradyàni và pratisaüvido và mahàmaitrãü mahàkaruõàü và tàn api dar÷ayet. sarvàïgapratyaïgaparipårõaü buddhavigrahaü và àdar÷ayet. tatra bàlajatãyà sattvà evaü jànãyuh: aho yàvat su÷ikùito 'yaü manuùyaþ kathaü ÷obhanaü karoti. yad imaü janam evaü ramayaty evaü vividhàni ca råpàõy àdar÷ayati. yàvad buddhavigrahaü và. ye khalu punas tatra manuùyà bhavanti paõóità vyaktà medhàvinaþ tadråpayà mãmàüsayà samanvàgatà teùàm evaü bhavaty. à÷caryam idam adbhutadharmo na càtra ka÷cid dharma upalabhyate. ayaü ca manuùya imàü janatàm evam asadbhir dharmai%% ramayati. tàü ca sattvasaüj¤àn nopalabhate. adravye vateme sattvà dravyasaüj¤ina iti. evam eva subhåte bodhisattvo mahàsattvo na ka÷cid dharman dharmadhàtuvinirmuktaü pa÷yati. praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena na ca sattvam upalabhate na sattvapraj¤aptiü. (VIII 5,5). sa àtmanà ca dànaü dadàti paraü ca dàne samàdàpayati. dànasya ca varõaü bhàùate. ye 'py anye sattvà dànaü dadanti teùàü ca varõavàdã bhavati samanuj¤aþ. àtmanà ca ÷ãlaü rakùati. paraü ca ÷ãle samàdàpayati. ÷ãlasya ca varõaü bhàùate ye 'py anye ÷ãlaü ra%%nti. teùàü ca varõavàdã [f. 287a] bha%%ti samanuj¤aþ. evam àtmanà ca kùàntiü bhàvaya%<ü>%ti. paraü ca kùàntau samàdàpayati. kùànte÷ ca varõaü bhàùate. ye 'py anye kùàntiü bhàvayanti teùàü ca varõavàdã bhavati samanuj¤aþ. àtmanà ca vãryam àrabhate. paraü ca vãrye samàdàpayati. vãryasya ca varõaü bhàùate. ye 'py anye vãryam àrabhante teùàü ca varõavàdã bhavati samanuj¤aþ. àtmanà ca samàdhiü samàpadyante. paraü ca samàdhau samàdàpayati. samàdhe÷ ca varõaü bhàùate ye 'py anye samàdhiü samàpadyante teùàü ca varõavàdã bhavati samanuj¤aþ. àtmanà ca praj¤àni bhàvayati. paraü ca praj¤àyàü samàdàpayati praj¤àyà÷ ca varõaü bhàùate. ye 'py anye praj¤àü bhàvayanti. teùàü ca varõavàdã bhavati: samanuj¤aþ. (VIII 5,6) àtmanà ca da÷aku÷alàn karmapathàn samàdàya vartante paraü ca da÷asu ku÷aleùu karmapatheùu samàdàpayati. da÷ànàü ca ku÷alànàü karmapatþ ànàü ca varõaü bhàùate. ye 'py anye (##) sattvà da÷aku÷alàn karmapathàn samàdàya vartante teùàü ca varõav%<àdã bhava>%ti samanuj¤aþ. àtmanà ca aùñàïgasamanvàgataü poùadham upavasanti. paraü ca aùñàïgasamanvàgate poùadhe samàdàpayati: aùñàïgasamanvàgatasya ca po%<ùa>%dhasya varõaü bhàùate. ye ca anye sattvà aùñàïgasa%%manvàgataü poùadham upavasanti. teùàü ca varõavàdã bhavati samanuj¤aþ. àtamanà ca pa¤ca÷ikùàpadàni samàdàya vartante. paraü ca pa¤casu ÷ikùàpadeùu samàdàpayanti. pa¤cànàü ca ÷ikùàpadànàü varõaü bhàùate. ye ca anye sattvà pa¤ca÷ikùàpadàni samàdàya vartante teùàüca varõavàdã bhavati samanuj¤aþ. evam àtmanà ca prathamaü dhyànaü samàpadyate yàva caturthaü maitrãü karuõàü muditàü upekùàm àkà÷ànantyàyatanasamàpattiü yàvan naivasaüj¤anàsaüj¤àyatanasamàpattiü. àtmanà ca smçtyupasthànàni bhàvayati. yàvad àryàùñàügaü màrgaü trãõi vimokùamukhàni aùñau vimokùàn navànupårvasamàpattãr da÷atathàgatabalàni. catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido mahàmaitrãü mahàkaruõàm aùñàda÷àveõikà%% buddhadharmàn a÷ãtim anuvya¤janàni bhàvayati. paraü ca a÷ãtyàm anuvya¤janeùu samàdàpayati. a÷ãtir anuvya¤janànàü varõaü bhàùate ye 'py anye sattvà a÷ãtim anuvya¤janàni bhàvayanti. teùàü ca varõavàdã bhavati samanuj¤aþ. (VIII 5,7) yadi subhåte dharmadhàtur yathà pårvaü tathà pa÷càt %%thà madhye nàbhaviùyat. na bodhisattvo mahàsattva upàyakau÷alena sattvànàü dharmadhàtuü såcayati. sattvàü÷ ca paripàcayiùyati. yasmàt tarhi subhåte dharmadhàtur yathà pårvaü tathà pa÷càt tathà madhye, tasmàd bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena sattvànàü dharmadhàtuü såcayati. sattvànàm arthàya bodhisattvacàrikàü carati. sattvàü÷ ca paripàcayati. // sarvadharmasamatànirde÷aparivarttaþ. // 74 // parivarta 75. akopyanirde÷a athàyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: yadi bhagavann atya%%tayà sattvo nopalabhyate, na sattvapraj¤aptiþ, kasya arthàya bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàü bhàvayati? evam ukte bhagavàn àyuùmantam subhåtim etad avocat: bhåtakoñiü subhåte pramàõãkçtya bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carati. yadi subhåte anyà bhåtakoñir bhaved anyà sattvakoñi%% (##) na bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caret. yasmàt tarhi subhåte na anyà bhåtakoñir anyà sattvakoñis, tasmàd bodhisattvo mahàsattva sattvànàm arthe praj¤àpàramitàyàü carati. praj¤àpàramitàyàü su%% bhåtakoñyavikopanatayà sattvàn bhåtakoñyàü pratiùñhàpayati. àha: yadi bhagavan bhutakoñiþ sattvakoñis, tat kiü bhåtakoñir bhåtakoñyàü pratiùñhàpaya%%? [f. 287b] yadi bhagavaü bhåtakoñir bhåtakoñyàü prati%%tiùñhet. na ca bhagavaü svabhàva svabhàve pratitiùñhati. kathaü bhagavan bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran sattvàn bhåtakoñyàü pratiùñhàpayati? bhagavàn àha: na subhåte bhåtakoñir bhåtakoñyàü pratitiùñhate. na svabhàva svabhàve pratitiùñhate. api tu khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena sattvakoñir bhåtakoñyàü pratiùñhàpayati. na ca anyà bhåtakoñir anyà sattvakoñi%%, iti hi sattvakoñi÷ ca bhåtakoñi÷ ca advayam etad advaidhãkàraü. àha: katamad bhagavan bodhisattvànàü mahàsattvànàm upàyakau÷alaü yena upàyakau÷alena samanvàgato bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran sattvàn bhåtakoñyàü pratiùñhàpayati na ca bhåtakoñiü vikopayati? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran prathamacittotpàdam upàdàya sattvàn dàne pratiùñhàpayati. dàne pratiùñhàpya tasya dànasya pårvàntàparàntamadhyam àcaùñe. yathaiva tad dànaü pårvàntataþ ÷ånyam aparàntataþ. ÷ånyaü madhayataþ ÷ånyaü, tathaiva dànaphalam api ÷ånyaü. dànapatir api ÷ånyaþ. pratigràhako 'pi ÷ånyaþ. evaü kulaputrà: sarva ete 'rthà bhåtakoñyàü na saüvidyante. mà ca anyad dànaü maüsyase 'nyad dànaphalaü mà ca anya%% dànapatiü maüsyase 'nyaü pratigràhakaü. yadà tvaü kulaputra na anyad dànaü maüsyase 'nyad dànaphalaü. nànyad (##) dànapatiü maüsyase 'nyaü pratigràhakaü. tadà tavedaü dànam amçtaü bhaviùyaty amçtaphalaparyavasànam. anena ca dànena mà råpaü parigrahãr mà vedanàü saüj¤àü mà saüskàràn mà vij¤ànaü parigrahã. tat kasya heto%%? yathà hy etad dànaü ÷ånyaü dànena. asya phalaü ÷ånyaü phalena. dànapatir api ÷ånyo dànapatinà. pratigràhako 'pi ÷ånya pratigràhakeõa, na ÷ånyatàyàü dànam upalabhyate. na dànaphalaü na dànapatir na pratigràhakaþ upalabhyate. tat kasya hetoþ? tathà hy atyantatayà ete dharmà svabhàvena ÷ånyà. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena sattvàn ÷ãle pratiùñhàpayati. ehi tvaü kulaputra pràõàtipàtaü prahàya pràõàtipàtàt prativirama. yàvat mithyàdçùñiü prahàya: mithyàdçùñi%<ü>% prativirama. naiùà%<ü>% kulaputra dharmàõàüka÷cit svabhàvaþ saüvidyate: yathà te parikalpitaþ, hanta tàvat kulaputra vyupaparãkùasva: katama eùa dharmaþ pràõãnàm ayaü jãvitàn vyaparopayiùyasi. yena và vyaparopayiùyasi. yàvan mithyàdçùñe kartavyaü. anena ca subhåte upàyakau÷alena samanvàgato bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü %% sattvàn paripàcayati. sa tasya dànasya ca ÷ãlasya ca phalam àcaùñe. tad api dànaphalaü ca ÷ãlaphalaü ca svabhàvena ÷ånyaü. tataþ sa kulaputro dànasya ca ÷ãlasya ca phalaü ÷ånyam iti viditvà tatra na abhinivi÷ate. anabhinivi÷amàna avikùepam utpàdya praj¤àm utpàdayati. yayà praj¤ayà sarva anu÷ayaparyutthanàni cchitvà anupadhi÷eùe nirvàõadhàtau parinirvàti. lokavyavahàreõa na punaþ paramàrthena, tat kasya hetoþ? na hi ÷ånyatàyàü ka÷cid dharma upalabhyate. ya%<þ>% parinirvàyàd và parinirvàpito và. api tu khalu tad eva asya parinirvàõaü yaduta [f. 288a] atyanta÷ånyatà. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ parasattvàn parapudgalàn kùubhitàn vy%<àpannaci>%ttàn dçùñvà evam avavadaty evam anu÷àsti. ehi tvaü kulaputra kùàntyà saüpàdaya kùànti¤ ca bhàvaya (##) adhivàsanajàtãyo bhava, yo và vyàpadyate. yena và vyàpadyase. yatra và vyàpadyase: sarva ete dharmàþ prakçti÷ånyà, hanta tàvat kulaputra vyu%%parãkùva ko 'tra vyàpadyate. kasmiü vyàpadye. kena và vyàpadye: sarva ete dharmàþ prakçti÷ånyà. yà ca prakçti÷ånyatà na sà jàtu na ÷ånyatà, sà na tathàgataiþ kçtà na pratyekabuddhair na ÷ràvakair na bodhisattvair na devair na nàgair na yakùair na gandharvair na kinnarair na mahoragair na càturmahàràjakàyikair devair yàvan %% paranirmitava÷avartibhiþ na brahmàbhir yàvan %% ÷ubhakçtsnair na ÷uddhàvàsair yàvan na naivasaüj¤à%%yatanopagair devaiþ. tad hanta tàvat kulaputra %% vyàpadyate kasya và vyàpadye. kena và vyàpadye: sarva ete dharmàþ prakçti÷ånyàþ. na hi ÷ånyatà kasyacid antike vyàpadyate. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caraü sattvàn upàyakau÷alena prakçti÷ånyatàyàü niyojayaty. api hetàv api phale. prakçti÷ånyatàyàü niyojayann anupårveõa anuttarasyàü samyaksaübodhau saüharùayati samàdàpayati nive÷ayati. pratiùñhàpayati. tat punar lokavyavahàreõa na punaþ paramàrthena. tat kasya heto%%? na hi prakçti÷ånyatàyàü ka÷cid asti yaþ pràpnuyàd yena và pràpnuyàd yad và pràpnuyàt. iyaü subhåte bhåtakoñiþ prakçti÷ånyatà yatra bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü carati. sattvànàü kçte, na ca tatra sattvam upalabhate na sattvapraj¤aptiü. tat kasya hetoþ? sattvaviviktà hi sarvadharmàþ. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena sattvàü hã%%vãryàn kusãdàn dçùñvà evaü kàyike caitasike vãrye samàdàpayati. na hi kulaputra: prakçti÷ånyatàyàü kasyacid dharmasya saüsãdanà vidyate. yatra saüsãded yena và saüsãded yo và saüsãde%%, sarva ete dharmàþ pra%%ti÷ånyatà%% na vyativartante. hantedàniü kàyikaü caitasikaü ca vãryaü saüjanayya kausãdyam utsçjya ku÷aleùu dharmeùu prayujyasva: yadi và dàne yadi và ÷ãle yadi và kùàntau yadi và vãrye. yadi và dhyàne yadi và praj¤àyàü. yadi và dhyànavimokùasamàdhisamàpattiùu yadi và smçtyupasthàneùu yadi và yàvad àryàùñàïge màrge (##) yadi và ÷ånyatàyàü yadi và ànimitte yadi và apraõihite: yadi và sarvabuddhadharmeùu: sarvàn etàn kulaputra dharmàn anàvaraõàn prekùasva ÷ånyatàyà, na hy anàvaraõeùu dharmeùu kasyaci%% dharmasya saüsãdanà saüvidyate. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena prakçti÷ånyatàyàü sattvàü samàdàpayati. nive÷ayati. pratiùñhàpayati. tathà punaþ pratiùñhàpayati. yatra dvayan na vidyate. tat kasya hetoþ? advayà hi prakçti÷ånyatà advaidhãkàrà, na hy advayo dharmaþ na kvacit saüsãdati. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ prajnàpàramitàyàü caran prakçti÷ånyat%%à vãrye sattvàn avavadaty anu÷àsti. ehi tvaü kulaputra vãryam àrabhasva yadi và dàne yadi và ÷ãle yadi và kùàntau. yadi và vãrye yadi và dhyàne yadi và praj¤e. yadi và smçtyupasthàneùu yadi và yàvad àryàùñàïge màrge. yadi và aùñàsu vimokùeùu yadi và navasv anupårvasamàpattiùu. yadi và da÷asu tathàgatabaleùu yadi %% caturùu vai÷àradyeùu. yadi và catasç%<ùu pratisaüvitsu ya>%di và mahàmaitryàü yadi và mahàkaruõàyàü yadi và aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu, mà caitàn dharmàn dvayato manasikàrùãr mà advayata, tat kasya hetoþ? [f. 288b] prakçti÷ånyataite dharmàþ, na ca prakçti÷å%%rtavyà na advayataþ. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena bodhisattvacàrikàü caraü sattvàü paripàcayati. sattvàü paripàcya anupårveõa srotaàpattiphale pratiùñhàpayati. %%dàgàmiphale anàgàmiphale arhattve pratyekabodhau yàvad anuttarasyàü samyaksaübodhau pratiùñhàpayati. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattva prajnàpàramitàyàü carann upàyakau÷alena vikùiptacittàn sattvàn evam avavadati. evam anu÷àsti, ehi tvaü kulaputra samàdhiü bhàvaya, mà vikùepasaüjnã mà samàdhisaüj¤ã bhåþ. tat kasya hetoþ? prakçti÷ånyataite dharma, na ca prakçti÷ånyatàyàü ka÷cid dharma upalabhyate yo vikùipyate ekàgri bhavati và. sa tvam atra samàdhau %%tvà yad yad eva ku÷alamålaü kariùyasi kàyena và. vàcà và manasà và. yadi và dànaü dàsyasi. yadi và ÷ãlaü rakùasyasi. yadi và kùàntyà saüpàdayiùyasi. yadi và vãryam àrapsyase, yadi và samàdhim utpàdayiùyasi. yadi và praj¤àü %%vayiùyasi. yadi và smçtyupasthàneùu cariùyasi. (##) yadi và yàvad àryàùñàïge màrge. yadi và triùu vimokùamukheùu yadi và aùñàsu vimokùeùu yadi và navasv anupårvasamàpattiùu. yadi và da÷asu tathàgatabaleùu. yadi và caturùu vai÷àradyeùu yadi và catasçùu pratisaüvitsu: yadi và mahàmaitryàü yadi và mahàkaruõàyàü mahàmuditàyàü mahopekùàyàü yadi và aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu: yadi và dvàtçü÷atimahàpuruùalakùaõeùu yadi và a÷ãtyàm anuvyaüjaneùu. yadi và ÷ràvakamàrge yadi và pratyekabuddhamàrge. yadi và bodhisattvamàrge. yadi và buddhamàrge. yadi và srotaàpattiphale yadi và sakçdàgàmiphale. yadi và anàgàmiphale. yadi và arhattve. yadi %%tyekabodhau. yadi và sarvàkàraj¤atàyàü. yadi và sattvaparipàke yadi và buddhakùetrapari÷uddhau, tasya te. ime ku÷alà dharmà alpakçcchreõa pràdurbhaviùyanti prakçti÷ånyatàyàü caratah: evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena sattvànàm arthaü karoti, prathamacittotpàdam upàdàyajna jàtv akarmako bhavati. kiü ku÷alagaveùã sattvànàm arthaü kurvaü. buddhakùetràd buddhakùetraü %%tatasamitaü saükràmati. buddhàü bhagavataþ paryupàsinah: ya¤ ca te÷àü buddhànàü bhagavatàm antikàd dharmaü ÷çõoti. tasya jàtivyativçttasya api na jàtu vipraõa÷yati. yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyate. dhàraõãpratilabdha÷ ca satatasamitaü bhavati. ahãnendriyo. yadi và kàyendriyeõa yadi và vàgindriyeõa: yadi và manaindriyeõa. tat kasya hetoþ? tathà hi sarvàkàraj¤atà satatasamitaü subhàvi%%, tena a%%rvàkàraj¤atayà subhàvitayà sarvamàrgà. subhàvità bhavanti: yadi và ÷ràvakamàrgo yadi và pratyekabuddhamàrgo yadi và bodhisattvamàrgaþ. tasya abhij¤à bodhisattvasya mahàsattvasya satatasamitam upakàrãbhåtà bhavanty avipraõà÷ayogena. sa tàsu vipàkãyàsv abhij¤àsu sthitvà sattvànàm arthaü karoti. na ca parihãyate paücagatike saüsàre saüsaran. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran prakçti÷ånyatàyàü sthito upàyakau÷alena sattvànàm arthaü karoti. sa tayà praj¤àpàramitayà subhàvitayà sattvàn evam avavadaty %% anu÷àsti. ehi tvaü kulaputra yad yad eva karma karoùi. kàyena và vàcà và manasà và tat sarvaü prakçti÷ånyam (##) evaü pratyavekùasva, tasya te sarvaü karmàmçtaphalaü bhaviùyaty amçtaparyavàsanaü. na ca prakçti÷ånyatàyàü ka÷cid dharma upalabhyate. yo vina÷yed yo và pari%% [f. 289a] %% na hi prakçti÷ånyatà parihãyate nàpi prakçti÷ånyatàyà ka÷cid dharmaþ parihãyate. tat kasya hetoþ? tathà hi prakçti÷ånyatà na bhàvo na abhàvaþ. tat kim abhàvasvabhàveùu dharmeùu parihàsyate. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena sattvàn avavadaty anu÷àsti. evam avavadann evam anu÷àsan na jàtv akarmako bhavati. sa àtmanà ca da÷aku÷aleùu karmapatheùu satatasamitaü vartate. paraü ca da÷aku÷aleùu karmapatheùu samàdàpayati. evaü paücasu ÷ikùàpadeùv aùñàïgasamanvàgate upavàse, àtmanà ca. prathamadhyànaü samàpadyate paraü ca prathame dhyàne samàdàpayati. evaü yàvac caturthe dhyàne. àtmanà ca satatasamitaü maitrãvihàrã bhavati paraü ca satatasamita%<ü>% maitrãbhàvanàyàü samàdàpayati. evaü karuõàyà%<ü>% muditàyàm upekùàyàü yàvan. naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanasamàpattau, àtmanà ca smçtyupasthànaü bhàvayati. paraü ca smçtyupasthàneùu samàdàpayati. evaü yàvad àryàùñàïge màrge. àtmanà ca da÷asu tathàgatabaleùu ÷ikùate. paraü ca da÷asu tathàgatabaleùu samàdàpayati. nive÷ayati vinayati pratiùñhàpayati. evaü yàvad a÷ãtyàm anuvya¤janeùu, àtmanà ca srotaàpattiphalaj¤ànam utpàdayati. na ca tatra avatiùñhate. paraü ca srotaàpattiphale pratiùñhàpayati. evaü yàvad arhattve pratyekabodhau, àtmanà ca anuttarasyàm: samyaksaübodher màrgam utpàdayati. paraü ca tatra màrge 'vadaty anu÷àsti nive÷ayati. vinayati pratiùñhàpayati. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena na kadàci%% karma %% karoti. àha: yadi bhagavaü. prakçti÷ånyàþ sarvadharmàþ na ca prakçti÷ånyatàyàü sattvam upalabhyate, na dharmo na %%dharmas, tat kathaü bhagavaü bodhisattvo mahàsattva sarvàkàraj¤atàyaiþ saüpratiùñhate? bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etat, tathà yathà vadasi, prakçti÷ånyàþ sarvadharmàþ, na ca prakçti÷unyatàyàü sattvam upalabhyate, (##) na dharmo na adharmaþ, yadi punaþ subhåte naprakçti÷ånyà sarvadharmàþ bhaveyur na bodhisattvo mahàsattvaþ prakçti÷ånyatàyàü pratitiùñhet. na asya %%nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhya prakçti÷ånyàn dharmàn de÷ayet. råpaü subhåte prakçti÷ånyaü, vedanàsaüj¤àsaüskàràvij¤ànaü subhåte prakçti÷ånyaü. %%d bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü cara%% pa¤caskandhàþ prakçti÷ånyà iti dharman de÷ayati. aùñàda÷adhàtavo dvàda÷àyatanàni prakçti÷ånyà iti dharman de÷ayati. catvàri dhyànàni catvàry apramàõàni catasraþ àråpyasamàpattã÷ catvàri smçtyupasthànàni yàvad àryàùñàïgo màrga prakçti÷ånya iti dharman de÷ayati. trãõi vimokùamukhàny aùñau vimokùà navànupårvasamàpattayo. da÷atathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni. catasraþ pratisaüvido mahàmaitrã mahàkaruõà mahàmudità mahopekùà aùñàda÷àveõikà buddhadharmà dvàtçü÷an mahàpuruùalakùaõàni a÷ãtir anuvya¤janàni pra%%rman de÷ayati. srotaàpattiphalaü sakçdàgàmiphalam %% arhattvaü pratyekabodhiþ sarvàkàraj¤atà sarvavàsanànusandhi%%prahàõaü prakçti÷åny [f. 289b] am iti dharman de÷ayati. yadi punaþ subhå%% prakçti÷ånyàbhaviùyan na bodhisattvo mahàsattvaþ prakçti÷ånyàþ sarvadharmà iti dharman de÷ayiùyan. evaü bahirddhà÷ånyatà àdhyàtmabahirddhà÷ånyatà ÷ånyatà÷ånyatà paramàrtha÷ånyatà saüskçta÷ånyatà asaüskçta÷ånyatà atyanta÷ånyatà anavaràgra÷ånyatà avakàra÷ånyatà prakçti÷ånyatà sarvadharma÷ånyatà svalakùaõa÷ånyatà na prakçti÷ånyà bhavet? tad vinà÷ità %%÷åny%%à bhaven, na ca prakçti÷ånyatà vina÷yati. na kåñastho bhavati. nàpi sà punar avakràmati. tat kasya heto%<þ>%? na hi sà de÷asthà na prade÷asthà, na hi sà kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati. eùà sà dharmasthi%%tà yatra na kasyacid dharmasya àcayo và apacayo và upalabhyate. hànir và vçddhir và utpàdo và nirodho và saükle÷o và vayavadànaü và. eùà sà prakçtir dharmàõàü yatra sthitvà bodhisattvà mahàsattvà anuttarasyai samyaksaübodhaye saüpratiùñhante. na ca kasyacid dharmasya (##) prasthànaü samanupa÷yati na aprasthànaü. asaüprasthità. asthità hi sarvadharmàþ. eùà sà dharmàõàü dharmasthità, tad bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sarvadharmàn prakçti÷ånyàn dçùñvà na pratyudàvarttate 'nuttarasyàþ samyaksaübodheþ. tat kasya hetos? tathà hi sa na kasyacid dharmasya àvaraõaü samanupa÷yati. anàvaraõàn sarvadharmàn samanupa÷yati. tat kiü vicikitsiùyaty anuttarasyà samyaksaübodheþ. yatra prakçti÷ånyatàyà%<ü>% %% sattva upalabhyate na sattvapraj¤aptiü na àtmà na jãvo na poùo na pudgalo na jantur na manujo na mànavo na kàrako na kàràpako na vedako na vedayità na utthàpako na janako na pa÷yaka upalabhyate. na råpaü na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànam upalabhyate. evam àdhyàtmikabàhyà dharmàþ kartavyàþ yàvad a÷ãtir anuvya¤janàni. (VIII 5,8) tadyathàpi nàma subhåte tathàgatanirmito nirmitasya bhikùor bhikùuõyà và upàsakasya và upàsikàyà và anuprabandhaü kalpaniyutaü dharman de÷ayet, tat kiü manyase subhåte api nu te nirmità bhavyà srotaàpattiphalam anupràptuü sakçdàgàmiphalam anàgàmiphalaü và arhattvaü và pratyekabodhiü và anuttaràü và samyaksaübodhim anupràptuü? àha: no hãdaü bhagavan. tat kasya heto%%? tathà hi teùàü vastu nàsti. bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etat. avastukànàü sarvadharmàõàü katama sa sattvo yam bodhisattvo mahàsattvo nive÷ayet srotaàpattiphale và sakçdàgàmiphale và anàgàmiphale và arhattve và pratyekabodhau và anuttaràyàü và samyaksaübodhau, anyatra viparyàsaparyavanaddhaþ praj¤à aviparyàse nive÷ayati pratiùñhàpayati. ya eva viparyàsa sa eva aviparyàsa. kalpaniùyandam upàdàya. avikalpa÷ ca aviparyàsa, yatra viparyàso nàsti tatra na àtmà na sattvo yàvan na janako na pa÷yakaþ, tatra na råpaü na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànaü yàvan na bodhiþ, yatra na råpaü na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànaü. yàvan na bodhiþ, eùà sà prakçti÷ånyatà. yatra sthitvà bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàrami%% caran viparyàsàü sattvà%% sattvasaüj¤àyàü mocayati. evaü råpasaüj¤àyà%% aråpasaüj¤àyàn mocayati. yàvat sarvebhyaþ sàsravebhyo dharmebhyo mocayati. (##) ye 'pi te [f. 290a] anàsravà dharmàs tadyathà catvàri smçtyupasthànàni. catvàri samyakprahàõàni catvàrarddhipàdà pa¤cendriyàõi pa¤cabalàni saptabodhyaügàny àryàùñàügo màrga triõi vimokùamukhàni yàvad aùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ, tad api na tathà paramàrthaþ, yaduta asaüskçtam anutpàdaþ abhàvaþ apràdurbhàvaþ eùà sà prakçti÷ånyatà, eùà sà buddhànàü bhagavatàü bodhiþ, yatra na sattvo yàvan na janako na pa÷yakaþ, na råpaü na vedanà sa saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànaü. evaü vistareõa kartavyaü. yàvad a÷ãtir anuvya¤janàni. na hi bodhisattvo mahàsattvo màrgasya kçte 'nuttarasyai samyaksaübodhaye 'bhipratiùñhate. anyatraprakçti÷ånyatà%%. sà api prakçti÷ånyatà pårve và sà prakçti÷ånyatà, pa÷càd và %% prakçti÷ånyatà. madhye và sà prakçti÷ånyatà, na sà jàtu na prakçti÷ånyatà. tad bodhisattvo mahàsattvaþ prakçti÷ånyatàpàramitàsu caraü sattvànàü sattvasaüj¤ãnàü sarvasaüj¤àpramokùaõa arthaü màrgàkàraj¤àtàyàü carati. sa màrgàkàraj¤atàyàü caran sarvamàrgeùu carati. yaduta ÷ràvakamàrge pratyekabuddhamàrge bodhisattvamàrge. sa khalu punar bodhisattvo mahàsattva sarvamàrgàn paripårya sattvàü paripàcya buddhakùetraü pari÷odhya àyuhsaüskàràn adhiùñàya anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyate. buddhanetriü na vyavacchinnatti yaduta prakçti÷ånyatàü. eùà sà buddhànàü bhagavatàü buddhanetri, ye 'pi te 'bhåvann atãte 'dhvani buddhà bhagavantas teùàm api buddhànàü bhagavatàm iyaü buddhanetrã yaduta prakçti÷ånyatà, ye 'pi te anàgate 'dhvani bhaviùyanti buddhà bhagavantas teùàm api buddhànàü bhagavatàm iyaü buddhanetrã yaduta prakçti÷ånyatà: ye 'pi te etarhi da÷asu dikùu lokadhàtuùu buddhà bhagavantas tiùñhanti dhçyante yàpayanti teùàm api buddhànàü bhagavatàm iyaü buddhanetri yaduta prakçti÷ånyatà. na hy anyataþ prakçti÷ånyatàyà lokapràdurbhàvo bhavaty anyatra buddhànàü bhagavatàm antikàt, tathà bodhisattvena mahàsattvena prakçti÷ånyatàpàramitàsu caritavyaü, yatra caraü bodhisattvo mahàsattvo na parihãyate sarvàkàraj¤atayà. (##) subhåtir àha: à÷caryam idaü bhagavaü. bodhisattvànàü mahàsattvànàü yatra hi nàma evaü prakçti÷ånyeùu sarvadharmeùu caranti. tàü ca prakçti÷ånyatàü na vikopayanty, anyad råpam anyà prakçti÷ånyatà. evam anyà vedanàsaüj¤àsaüskàràvij¤ànam anyà prakçti÷ånyatà. evaü vistareõa sarvadharmàõàü kartavyaü. yàvad anyà bodhir anyà prakçti÷ånyatà, råpam eva prakçti÷ånyatà prakçti÷ånyataiva råpaü, vedanaiva prakçti÷ånyatà prakçti÷ånyativa vedanà. saüj¤aiva prakçti÷ånyatà prakçti÷ånyataiva saüj¤à, saüskàrà eva prakçti÷ånyatà prakçti÷ånyataiva saüskàrà, vij¤ànam eva prakçti÷ånyatà prakçti÷ånyataiva vij¤ànaü. yàvad bodhir eva prakçti÷ånyatà prakçti÷ånyataiva bodhiþ. bhagavàn àha: yadi subhåte anyad råpaü bhaved anyà prakçti÷ånyatà. anyà vedanàsaüj¤àsaüskàràvij¤ànaü bhaved anyà prakçti÷ånyatà. yàvad anyà bodhir bhaved anyà prakçti÷ånyatà. yadi subhåte råpaü na prakçti÷ånyaü bhaven na bodhisattvo mahàsattvo 'nuttaràüsamyaksaübodhim abhi%%ddhyeta. evaü vedanàsaüj¤àsaüskàrà, yadi vij¤ànaü na prakçti÷ånyaü bhaven na bodhisattvo mahàsattvo 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyeta, yàvad yadi bodhir na prakçti [f. 290b] ÷ånyatà bhaven na bodhisattvo mahàsattvo 'nytta%%m abhisaübudhyeta. yasmàt tarhi subhåte råpaü prakçti÷ånyaü vedanàsaüj¤àsaüskàràvij¤ànaü prakçti÷ånyaü, yàvad bodhiþ prakçti÷ånyà: tasmàd bodhisattvo mahàsattvaþ prakçti÷ånyà%% sarvadharmà%% viditvà anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyate. tat kasya hetoþ? na hy atra ka÷cid dharmo vina÷yati và kåñastho và bhavaty avakràmati và, anyatra sa%%vako lokaþ samàrakaþ sabrahmakaþ so måóhaþ idaü råpam ahaü råpaü mama råpaü. yàvad idaü vij¤ànam ahaü vij¤ànaü mama vij¤ànaü, te råpam abhinivi÷ya yàvad vij¤ànam abhinivi÷ya ahaükàramamakàrayo÷ caranti. ahaükàramamakàrayor abhinivi÷ya adhyàtmikabàhyeùu (##) vastuùv abhinivi÷yante, abhinivi÷ya upapadya àyataneùu upàdadàte. råpaü vedanàü saüj¤àü saüskàràn vij¤ànaü, te na parimucyante jàtijaràvyàdhimaraõa÷okaparidevaduþkhadaurmanasyopàyàsebhyo, %% parimucyante. pa¤cagatikàt saüsàràt, tad bodhisattvo mahàsattva prakçti÷ånyatàpàramitàsu caran råpaü na vikopayati. ÷ånyaü và na và÷ånyam iti. vedanàsaüj¤àsaüskàràn, vij¤ànaü na vikopayati. ÷ånyaü và na và÷ånyam iti. yàvad bodhiü na vikopayati ÷ånyaü và na và÷ånyam iti. tat kasya hetoþ? na hi råpa÷ånyatà råpaü vikopayati. idaü råpam iyaü råpa÷ånyatà yàvad iyaü vij¤ànam iyaü vij¤àna÷ånyatà yàvad iyaü bodhir iyaü boddhi÷ånyatà. tadyathàpi nàma subhåte na àkà÷am àkà÷aü vikopayati. nàdhyàtmikam àkà÷aü bàhyam àkà÷aü vikopayati. na bàhyam àkà÷am àdhyàtmikam àkà÷aü vikopayati. evam eva subhåte na råpaü ÷ånyatàü vikopayati. na vedanàsaüj¤àsaüskàràvij¤ànaü ÷ånyatàü vikopayati. na ÷ånyatà vij¤ànaü vikopayati. yàvan na bodhiþ ÷ånyatàü vikopayati. na ÷ånyatà bodhiü vikopayati. tat kasya hetoþ? na hy eùàü svabhàvo 'sti ya evaü vikopayed. idaü råpam iyaü ÷ånyatà iyaü vedanàsaüj¤àsaüskàràvij¤ànam iyaü ÷ånyatà yàvad iyaü bodhir iyaü ÷ånyatà. subhåtir àha: yadi bhagavann abhedaþ sarvadharmàþ, kuto bodhisattvo mahàsattva saüprasthito 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübhotsya iti? na ca bhagavan dvaidhãkàro bodhir na ca dvidhãkurvatà ÷akyam anuttaràü samyaksaübodhim abhisaüboddhuü. bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etad, na dvaye carato bodhir na dvaidhãkàro bodhi, advayaü hi subhåte bodhir advaidhãkàrà, na subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya bodhi%% dvaidhãkàre carati %% bodhisattva iti %%. sà ca bodhisattvasya mahàsattvasya bodhir na råpe carati. na vedanàyàü na saüj¤àyàü na saüskàreùu na vij¤àne carati. yàvan na bodhau carati. tat kasya heto%<þ>%? na hi bodhir aham iti và mamaiti và, ahaü råpe careyaü mama råpaü, ahaü vedanàyàü saüj¤àyàü saüskàreùv ahaü vij¤àne careyaü mama vij¤ànaü, (##) yàvad %%ü bodhau careyaü mama bodhi%<þ>%. na ca bodhisattvasya mahàsattvasya bodhir ugçhõe và anudgçhõe và carati. subhåtir àha: yadi bhagavaü bodhisattvasya mahàsattvasya bodhir na udgçhõe carati na anudgçhõe. kuha bodhisattvasya mahàsattvasya bodhi÷ carati? bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte kuha tathàgatasya nirmitasya bodhi÷ carati. udgçhõe và anudgçhõe và carati? àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte arhataþ svapnàntaragatasya buddhi. kuha carati. udgçhõe và anudgçhõe và? àha: no hãdaü bhagavann, api tu khalu bhagavan yady atyantato 'rhan na svapiti kuta punar asya svapne buddhi÷ cariùyaty udgçhõe và anudgçhõe và? bhagavàn àha: evam eva subhåte na bodhisattvasya mahàsattvasya bodhi÷ caraty udgçhõe va anudgçhõe và. àha: yadi bhagavaü bodhisattvasya mahàsattvasya bodhir na udgçhõe carati na anudgçhõe carati. na råpe carati. yàvan na sarvàkàraj¤àtàyàü carati, na punar bhagavan [f. 291a] bodhisattvo mahàsattvo da÷abhåmiùu carati. ùañsu pàramitàsu saptatriü÷ati bodhipakùyeùu dharmeùu triùu vimokùamukheùu caturda÷asu ÷ånyatàsu dhyànavimokùasamàdhisamàpattiùu da÷asu tathàgatabaleùu yàvad a÷ãtyànuvyaüjaneùu pa¤casv abhij¤àsu sthitvà buddhakùetraü ca pari÷odhayati sattvàü÷ ca paripàcayati. sarvàkàraj¤atàm abhisaübudhyate. na ca bhagavann asthitvà da÷asu bhåmiùu ùañsu pàramitàsu yàvat pa¤casv abhij¤àsu, bodhisattvanyàmam %%avakramya buddhakùetram apari÷odhya sattvàn aparipàcya ÷akyam anuttarà samyaksaübodhir abhisaüboddhuü. bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etad yathà vadasi, na ùakyam a%%ripårya da÷abhåmã ùañpàramità÷ catvàri dhyànàni catvàry apramàõàni catasraþ àråpyasamàpattã÷ catvàri smçtyupasthànàni yàvad àryàùñaïgaü màrgaü. ÷ånyatànimittàpraõihitàni vimokùamukhàni. caturda÷a÷ånyatà da÷atathàgatabalàni. yàvad a÷ãtim anuvya¤janàni pa¤càbhij¤à ÷akyam aparipårya asaüpramoùadharmatàü sadopekùavihàritàü sarvàkàraj¤atàm abhisaüboddhuü. tat khalu punaþ subhåte råpaprakçtau (##) sthitvà vedanàsaüj¤àsaüskàràvij¤ànaprakçtau sthitvà yàvad bodhiprakçtau sthitvà. sà ca prakçtir upa÷ànta. na kasyacid dharmasya àcayaü và karoty apacayaü và. utpàdaü và nirodhaü và saükle÷aü và vyavadànaü và pràptiü và abhisamayaü và. (VIII 5,9) tat khalu puna%<þ>% subhåte lokavyavahàrapraj¤aptidharmatàm upàdàya bodhisattvo mahàsattvo 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyate. na punaþ paramàrthena kiücid asti råpam và vedanà và saüj¤à và saüskàrà và vij¤ànaü và yàvad bodhir và, yo và bodhau caret, sarva ete dharmà lokavyavahàratàm upàdàya praj¤aptà na punaþ paramàrthena. tat tu bodhisattvo mahàsattva. prathamacittotpàdam u%%dàya bodhàya carati, na punas tàni cittàny upalabhate. na sattvàn na bodhiü na buddhaü na bodhisattvaü. tat kiü manyase subhåte yasmin samaye subhåtinà satkàyadçùñiprahàõàyendriyàõi pratilabdhàny à%%ntaryo và samàdhiþ srotaàpattiphalaü và pràptaü. sakçdàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và arhattvaü và pràptaü. api nu tasmin samaye svapno và upalabdha÷ cittaü và màrgo và phalaü và. àha: no hãdaü bhagavaü. bhagavàn àha: tat kathaü punas te àj¤àvyàkçtà subhåtinà arhattvaü pràptam iti? àha: lokavyavahàratàm upàdàya. bhagavàn àha: evam etat subhåte lokavyavahàreõa bodhisattvaþ praj¤apto, lokavyavahàreõa råpaü praj¤aptaü, vedanàsaüj¤àsaüskàràvij¤ànaü praj¤aptaü, yàva%% lokavyavahàreõa sarvàkàraj¤atà praj¤aptà. na punar bodhisattvena mahàsattvena ka÷cid dharmo upalabdho yasya dharmasya àcayaü và kuryàd apacayaü và upakàraü và kuryàd apakàraü và dharmaprakçtim upàdàya. sàpi dharmàõàü dharmaprakçtir nopalabdhàþ, kaþ punar vàda%<þ>%, prathamacittotpàdam upalapsyate. yàva%% da÷amã%<ü>% bhåmiü ùañpàramità saptatriü÷ataü bodhipakùyàn dharmàn upalapsyate. ÷ånyatàsamàdhim %<à>%nimittaü %% apraõihitaü (##) samàdhim upalapsyate. yàvad buddhadharmàn upalapsyata iti. nedaü sthànaü vidyate. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvo [f. 291b] 'nuttarasyàü samyaksaübodhau caritvà anuttaràü samya%%nàm arthaü karoti. ((75)) parivarta 76. sattvaparipàkasannàha (VIII 5,10) athàyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: yadi bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ ùañsu pàramitàsu caran saptatriü÷ati bodhipakùyeùu dharmeùu tçùu vimokùamukheùv aùñàsu vi%%ùu navasv anupårveùu samàpattiùu. da÷asu tathàgatabaleùu caturùu vai÷àradyeùu catasçùu pratisaüvitsu mahàmaitryàü mahàkaruõàyàm aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu caraü÷ caturda÷asu ÷ånyatàsu caraü bodhimàrgaü paripåryàbhavyo 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaüboddhum: kathaü punar bhagavaü bodhisattvo mahàsattvo 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyate? bhagavàn àha: yadà subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena dànapàramitàyàü carati. na ca dànam upalabhate na dànapatiü na pratigràhakaü. nàpy anyatraitebhyo dharmebhya÷ carati. tadà bodhisattvo mahàsattvaþ àsàdayati bodhimàrgaü. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübhotsyate. punar aparaü subhåte %% bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caraõc chãlapàramitàyàü carati. na ca ÷ãlam upalabhate na ÷ãlavantaü. nàpy anyatraitàbhyàü dharmàbhyàü carati. tadà bodhisattvo mahàsattva àsàdayiùyati bodhimàrgaü. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattva upàyakau÷alena anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyate. punar aparaü subhåte yadà bodhisattvo mahàsattvo praj¤àpàramitàyàü caran kùàntipàramitàyàü carati. na ca kùàntim upalabhate na kùamiõaü. nàpy anyatraitàbhyàü dharmàbhyàü carati, tadà bodhisattvo mahàsattva àsàdayiùyati bodhimàrgaü. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena anuttaràü samyaksaübodh%%saübhotyate. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran vãryapàramitàyàü carati. na ca vãryam upalabhate na vãryavantaü. nàpy anyatraitàbhyàü dharmàbhyàü carati, tadà bodhisattvo mahàsattva àsàdayiùyati bodhimàrgaü. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyठcarann upàyakau÷alena anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübhotsyate. punar aparaü subhåte yadà bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran dhyànapàramitàyàü carati. na ca dhyànam upalabhate na dhyàyinaü nàpy (##) anyatraitàbhyàü dharmàbhyठcarati. tadà bodhisattvo mahàsattva àsàdayiùyati bodhimàrgaü. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübhotsyate. punar aparaü subhåte yadà bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran praj¤àpàramitàü bhàvayati, na ca praj¤àm upalabhate na pràj¤aü. nàpy anyatraitàbhyàü dharmàbhyàü carati. tadà bodhisattvo mahàsattva àsàdayiùyati bodhimàrgaü. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübhotsyate. evaü yàvad aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu kartavyaü. athàyuùmà¤c chàra%%putro bhagavantam etad avocat: kathaü bhagavaü bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran yogam àpadyate? bhagavàn aha: iha ÷àradvatãputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena [f. 292a] råpaü %% yojayati na viyojayati. tat kasya heto%<þ>%? %% råpasya svabhàvo nàsti yaü yojayed và viyojayed và, yàva%% na vij¤ànaü yojayati na viyojayati. tat kasya heto%<þ>%? tathà hi vij¤ànasya svabhàvo nàsti yaü yojayed và viyojayed và, yàvan na dànapàramitàü yojayati na viyojayati. tat kasya heto%<þ>%? tathà hi dànapàramitàyàü svabhàvo nàsti yaü yojayed và viyojayed và, yàvan na praj¤àpàramitàü yojayati na viyojayati. tat kasya heto%<þ>%? tathà hi praj¤àpàramitàyàþ svabhàvo nàsti yaü yojayed và viyojayed và. yàvan nàveõikabuddhadharmàn yojayati na viyojayati. tat kasya hetoþ? tathà hy àveõikabuddhadharmàõàü svabhàvo nàsti yaü yojayed và viyojayed và. àha: yadi bhagavan na kasyaci%% dharmasya svabhàvaþ saüvidyate yaü yojayed và viyojayed và. tat kathaü praj¤àpàramitàyà abhinirhàro bhavati. yatra bodhisattvena mahàsattvena ÷ikùitavyaü? na ca a÷ikùitvà praj¤àpàramitàyàü ÷akyaü bodhisattvena mahàsattvena anuttaraü samyaksaübodhim abhisaüboddhuü. (##) bhagavàn àha: evam etac chàradvatãputra evam etat, tathà yathà vadasi, na ÷akyaü praj¤àpàramitàyàm a÷ikùitvà bodhisattvena mahàsattvena anuttaràü samyaksaübodhir abhisaüboddhum. taü tu upàyakau÷alena na anupàyakau÷alena. yadi ÷àradvatãputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran kasyacid dharmasya svabhàvam upalabheta tad udgçhõãyàt. atha nopalabhate. tat kiü grahãùyati. iyaü praj¤àpàramità iyaü samàdhipàramità iyaü vãryapàramità iyaü kùàntipàramità iyaü ÷ãlapàramità iyaü dànapàramità idaü rupaü yàvad idaü vij¤ànaü yàvad ime buddhadharmàþ, yàvad bodhisattvam api nopalabhate. tat kiü grahãsyati, agràhyà ÷àradvatãputra praj¤àpàramità. yàvad agràhyàþ buddhadharmàþ. iyaü ÷àradvatãputra pàramità agràhyà pàramità yaduta praj¤àpàramità. atra bodhisattvena mahàsattvena ÷ikùitavyaü. yatra ÷ikùamàõo bodhisattvo mahàsattva ÷ikùàm api nopalapsyate. kuto bodhiü. kutaþ praj¤àpàramitàü kuto bodhisattvadharmà%% kuto buddhadharmàn kutaþ pratyekabuddhadharmàþ kutaþ ÷ràvakadharmà%% kutaþ pçthagjanadharmàn. tat kasya hetoþ? tathà hi ÷àradvatãputra na kasyacid dharmasya svabhàvaþ saüvidyate. evam asvabhàvànàü sarvadharmàõàü katamaþ pçthagjanaþ katamaþ srotaàpanna. katamaþ sakçdàgàmã katamo 'nàgamã katamo 'rhan katama pratyekabuddhaþ katamo bodhisattvaþ katamas tathàgato 'rhan samyaksaübuddhaþ. yadi ime pudgalà nopalabhyante. kutas teùàn dharmàõàü pràdurbhàvo bhaviùyati. yai dharmair nirdi÷yate. pçthagjano và srotaàpanno và yàvad arhan và pratyekabuddho và bodhisattvo và tathàgato và 'rhan samyaksaübuddha. àha: avastukànà%<ü>% bhagavaü sarvadharmàõà%<ü>% kutaþ àgamaþ praj¤àsyate. ayaü pçthagjano yàvad ayaü tathàgato 'rhan samyaksaübuddhaþ? bhagavàn àha: kiü ÷àradvatãputra råpasya vastv asti? bhåto bhàvo yatra bàlapithagjanà abhiniviùñàþ? (##) àha: no hãdaü bhagavann anyatra viparyàsàt. bhagavàn àha: kiü punaþ ÷àradvatãputra vedanàyà saü%%skàràõàü vij¤ànasya vastv asti bhåto bhàvo yatra bàlapçthagjanà abhiniviùñà? àha: no hãdaü bhagavann anyatra viparyàsàt. bhagavàn àha: kiü punaþ [f. 292b] ÷àradvatãputra yàvad buddhadharmàõàü vastv asti bhåto bhàvo yatra bàlapçthagjanà abhiniviùñàþ? àha: no hãdaü bhagavan%% anyatra viparyàsàt. bhagavàn àha: evam etac chàratvatãputra evam etat. viparyàsena sattvà avastukàn sarvadharmàn bhàvataþ kalpayanti. tad bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena avastukàn sarvadharmàn pa÷yann anuttarasyai samyaksaübodhaye saüpratiùñhati. (VIII 5,11) àha: katamad bhagavaü bodhisattvasya mahàsattvasya upàyakau÷alaü yena upàyakau÷alena bodhisattvo mahàsattvaþ avastukàn sarvadharmàn pa÷yann anuttarasyai samyaksaübodhaye saüpratiùñhati? bhagavàn àha: iha ÷àradvatãputra bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran na kasyacid dharmasya vastu samanupa÷yati. yatra vastuni pratihanyeta, yatra và pratihanyamàno 'valãyeta: avalãyamànaþ saüsãdet saüsãdan visãded visãdaü kausãdyam àpadyeta: yasmàt tarhi ÷àradvatãputra avastukà ajãvà nirjãvà. abhàvasvabhàvà prakçti÷ånyàþ svalakùaõa÷ånyà. sarvadharmàþ, anyatra saümohe na sattvà abhiniviùñà skandhà iti và dhàtava iti và àyatanàni iti và, tad bodhisattvo mahàsattvaþ abhàvasvabhàvàn sarvadharmàn saüpa÷yan prakçti÷ånyàn svalakùaõa÷ånyàn praj¤àpàramitàyàü caran. màyàkàrasadç÷am àtmabhàvam adhiùñhàya sattvànàü dharmaü de÷ayati. ye sattvà matsariõo bhavanti. teùàn dànakathàü karoti, du÷÷ãlànàü ÷ãlakathàü vyàpannacittànàü kùàntikathàü kusãdànàü vãryakathàü vikùiptacittànàü samàdhikathàü duùpraj¤ànàü praj¤àkathàü karoti. yadà te sattvà dàne pratiùñhàpità bhavanti. yàvad praj¤àpàramitàyàü pratiùñhàpità bhavanti. tadà teùàü (##) sattvànàm uttarikathàü karoti. àryàü nairyàõikãü nairvedhikãü yayà kathayà srotaàpattiphalam anupràpnuvanti. yàvad arhattvam anupràpnuvanti pratyekabodhim anupràpnuvanti. yàvat sarvàkàraj¤atàm anupràpnuvanti. àha: kathaü bhagavaü bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü carann aupalaübhiko bhavati ya asato 'saüvidyamànà%% sattvàn dàne niyojayati. yàvat praj¤àyàü niyojayati. uttari ca %<àryàü>% nairyàõikãü kathàü karoti. yayà kathayà srotaàpattiphalam anupràpnuvanti. yàvat sarvàkàraj¤atàm anupràpnuvanti? bhagavàn àha: na khalu punaþ ÷àradvatãputra bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carataþ ka÷cid upalaübhaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi sa bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na kaücit sattvam upalabhate. anyatra saüvçtisaüketena vyavahàrati. tatra ÷àradvatãputra bodhisattvo mahàsattvaþ dvayo satyayo sthitvà sattvànàü dharman de÷ayati. yaduta saüvçtiparamàrthasatyayo, na hi ÷àradvatãputra dvayo satyayoþ sattvam upalabhyate na sattvapraj¤apti%<þ>%. api tu khalu punar upàyakau÷alena bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran. sattvànàn dharman de÷ayati. tat te sattvà dçùña eva dharme àtmànaü nopalabhante, pràg eva yat pràpsyanti yena và pràpsyanti. evaü khalu ÷àradvatãputra bodhisattvo mahàsattvaþ [f. 293a] praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena sattvànàü dharman de÷ayati. àha: mahotpàdo vatàyaü bhagavan yaduta bodhisattvo mahàsattvaþ, na ca nàma bhagavaü kasyacid dharmasya ekatvaü và nànàtvaü và. nàpi pçthaktvam upalabhyate. evaüråpaü ca sannàhaü sannahyati yena sannàhena sannaddhena na kàmadhàtau sa%<ü>%dç÷yate. na råpadhàtau. nàråpyadhàtau na saüskçtadhàtau na asaüskçtadhàtau sa%<ü>%dç÷yate. sattvàü÷ ca traidhàtukàü. parimocayati. na ca sattvo na sattvapraj¤aptir upalabhyate: sattvàpraj¤aptitaþ sattva abaddhaþ amuktaþ, sattva abaddha %%mokùayà asaükle÷àvyavadànaü, asaükle÷àvyavadànena na gatisaübhedaþ praj¤àyate. gatyasaübhedatàyàü na (##) ca karma na kle÷aþ, akarmàkle÷asya kuto vipàko bhaviùyati. yena vipàkena àtmà và sattvo và pa¤cagatike saüsàre saüdç÷yeta. bhagavàn àha: evam etac chàradvatãputra evam etad yathà vàcaü bhàùase. sacet pårvaü sattvo 'bhaviùya%% pa÷càn na abhaviùyat, %%t syàd eùa doùo, bodhisattvasya api tathàgatasya api. evaü pårvaü bhàva pa÷càd abhàva iti. tat syàd eùa doùaþ, pa¤cagatiko và saüsàro %% 'bhaviùyat %% abhàvo và, %%. yasmàt tarhi ÷àradvatãputra utpàdàd và tathàgatànàm anutpàdàd và tathàgatànàü sthitaivaiùà dharmàõàü dharmatà tathatà avitathatà yatra na àtmà na sattvo na jãvo na pudgalo na kàrako na kàràpakaþ, tatra kuto råpaü bhaviùyati kuto vedanà saüj¤à saüskàrà kuto vij¤ànaü bhaviùyati. asastveteùu dharmeùu kutaþ pa¤cagatikaþ saüsàro bhaviùyati. yataþ sattvàþ parimocayitavyàþ syu%%, yasmàt tarhi ÷àradvatãputra ime dharmà ãdç÷àþ svabhàva÷ånyà tad bodhisattvo mahàsattvaþ paurvakànàü buddhànàü bhagavatàm antikàc chrutvà anuttarasyai samyaksaübodhaye 'bhipratiùñhate, na hy atra ka÷cid dharmo yaü vayam upalabhemahi. yaü vopalabhamànàna ÷aknuyàm adhimoktuü. yatra sattvà abhiniviùñàþ anyatra viparyàsena. tad bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhaü sannahyati. yena sannàhena sannaddhena %% pratyudàvartate 'nuttarasyai samyaksaübodhe%<þ>%. na mayà anabhisaübo%%dhavyà anuttarà samyaksaübodhiþ, abhisaüboddhavyà eva mayà anuttarà samyaksaübodhiþ, abhisaübudhya sattvànàm arthaü kariùyàmi. yena arthena sattvàü viparyàsaü parimocayiùyàmi. tadyathàpi nàma màyàkàranirmitaþ puruùaþ bahåni pràõikoñiniyuta÷atasahasràõi nirmàya prabhåtena khàdanãyabhojanãyena saütarpayet saütarpya udànam udànayed bahum e%% puõyaü prasåtaü bahum e%% puõyaü prasåtam iti. tat kiü manyase ÷àradvatãputra ka÷cit atra bhojito và saütarpito và? àha: no hãdaü bhagavan. (##) bhagavàn àha: evam eva ÷àradvatãputra bodhisattvo mahàsattva prathamacittotpàdam upàdàya ùañsu pàramitàsu caraü÷ caturùu dhyàneùu caturùv apramàõeùu catasçùv àråpyasamàpattiùu. caturùu smçtyupasthàneùu caturùu samyakprahàõeùu. caturùv iddhipàdeùu pa¤casv indriyeùu pa¤casu baleùu saptasu bodhyaïgeùv àryàùñàüge màrge caturda÷asu ÷ånyatàsu triùu vimokùamukheùu aùñasu vimokùeùu navasv anupårva%%ùu, da÷asu tathàgatabaleùu caturùu vai÷àradyeùu catasçùu pratisaüvitsu mahàmaitryàü mahàkaruõàyàm aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu caran bodhimàrgaü [f. 293b] paripårayan buddhakùetraü pariùodhaya%%yati, na ca kaücid sattvam upal%%te. yam upalabhya vinayed iti. (VIII 5,12) athàyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: katamo bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya bodhimàrga yatra bodhisattvena mahàsattvena caratà sattvàþ paripàcayitavyà buddhakùetraü ca pari÷odhayitavyaü? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattva prathamacittotpàdam upàdàya dànapàramitàyàü caraüc chãlapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü. vãryapàramitàyàü dhyànapàramitàyàü praj¤àpàramitàyàü caran yàvad aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu caraü sattvàü÷ ca paripàcayati buddhakùetraü ca pari÷odhayati. àha: kathaü bhagavan bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü caran sattvàn paripàcayati? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattva sattvebhyo dànan dadàti. dànan dattv%<à>% evam avavadaty evam anu÷àsti, iha kulaputra mà dàna%<ü>% gràhato gçhãtaþ, mà dànagràheõa gçhãtena àtmabhàvo 'bhinirvartayiùyatha, yena àtmabhàvena abhinirvçttena bahåni duþkhàni pratyanubhaviùyatha. neha kulaputra parmàrthena dànaü na dànaphalaü, na dànapatir na pratigràhakaþ, sarva ete dharmàþ prakçti÷ånyàþ, na prakçti÷ånyo dharmaþ %% pratigçhõàti. agràhyà ca prakçti÷ånyatà. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü caran sattvebhyo dànan dadàti na ca tatra dànam upalabhate. na dànapatiü na pratigràhakaü, anupalaübhapàramitaiùà yaduta (##) dànapàramità. sa imàn sarvàüs trãn dharmàn anupalabhamànaþ sattvàn srotaàpattiphale pratiùñhàpayati. sakçdàgàmiphale. anàgàmiphale arhattve pratyekabodhàv anuttarasyàü samyaksaübodhau niyojayati. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sattvàn paripàcayati. sa àtmanà ca dànan dadàti paràü÷ ca dàne samàdàpayati. dànasya ca vamaü bhàùate, ye ca anye sattvà dànan dadanti teùàm api varõavàdã bhavati samanuj¤aþ. tad bodhisattvo mahàsattvaþ evaüråpaü mahàdànan dattvà ksatriyamahàsàlakulànàü và sabhàgatàyai upapadyate. bràhmaõamahàsàlakulànàü và sabhàgatàyai upapadyate. gçhapatimahàsàlakulànàü và sabhàgatàyai upa%%dyate. koññaràjà và bhavati cakravartir và bhavati. cakravartiràjyaü và pratilabhate. tatra tàn sattvàü÷ caturbhiþ saügrahavastubhiþ saügçhõàti. katamai÷ caturbhiþ? dànena priyavacanena arthakriyayà samànàrthatayà ca. sattvàn dànena saügçhãtàn anupårveõa ÷ãle pratiùñhàpayati. samàdhau praj¤àyàü, caturùv apramàõeùu catasçsv àråpyasamàpattiùu caturùu smçtyupasthàneùu. yàvat saptatriü÷ati bodhipakùyeùu dharmeùu ÷ånyatàyàm ànimitte apraõihite samàdhau pratiùñhàpayati. samyaktvaniyàmam avakràmati. yàvad arhattvaü pràpayati pratyekabodhiü pràpayaty anuttarasyàü samyaksaübodhau samàdàpayati. haüta bho puruùà svabhisaübodhànuttarà samyaksaübodhiþ, tatra na ka÷cid dharma. svabhàvena saüvidyate. yatrasattvàþ sattvàþ anyatra viparyàsebhyaþ, tasmàt sarvaviparyàsagràhàc [f. 294a] chinda: àtmànaü ca mocayataþ saüsàràt, paràü ca mocayata, evaü yåyam àtmana÷ ca mahàntam arthaü kariùyatha, paraü ca mahaty arthe niyojayiùyathaþ. evaü khalu subhåte bodhisattvena mahàsattvena dànapàramitàyàü caritavyaü. yathà caraü prathamacittotpàdam upàdàya. na kadàci%% durgatiü prapatati. na jàtu cakravartiràjyaü na kàrayati. tat kasya hetoþ? yàdç÷aü bãjaü tàdç÷aü phalaü. tasya khalu puna÷ cakravartino ye yàcanakà (##) ye yàcanakà àgacchanti tasya cakravartiràjyasyaivaü bhavati, nànyasya mayà kçte cakravarttitvaü parigçhãtam anyatra sattvànàm arthàya. sa bravãti yasya yena arthas tad yuùmadbhyaü dattaü bhavatu, yuùmàkam eva tan na mama. anenàpy anarthiko 'smy adhyàtmikena råpeõa pràg eva anyena. anyatra mayà sattvànàm arthàya saüsàra upàdattaþ, sa karuõàyamàno mahàkaruõàü paripårya yàvan mahàkaruõayà sattvànàm arthaü karoti. tàü÷ ca sattvàn nopalabhate. ye pariniùpannà bhaveyuþ. anyatra saüj¤àsamaj¤àsaüketena vyavahàrati. sa ca vyavahàraþ prati÷rutkopamaþ avyavahàro veditavyaü. evaü khalu subhåte bodhisattvena mahàsattvena dànapàramitàyàü caritavyaü, yathà carato na kiücit sattvànàm antike aparityaktaü bhavaty %%÷aþ àtmanaþ màüsàny api, pràg eva bàhyàny upakaraõàni. yair upakaraõaiþ sattvàþ saüsàràt parimocayitavyà. àha: katamàny upakaraõàni? bhagavàn àha: dànapàramità upakaraõaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramità upakaraõaü. yàvad aùñàda÷àveõikabuddhadharmà upakaraõaü. imàni tàny upakaraõàni yair upakaraõair anugç%%tà sattvàþ saüsàràt parimucyante. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü sthitvà sattvebhyo dànaü dadàti. sa tad dànan dadann evaü vàca%<ü>% bhàùate. eta yåyaü ÷ãlaü rakùata, ahaü yuùmàkam avaikalyaü kariùyàmy, annena và pànena và yàvad anyatarànyataraiþ pariùkàraiþ, yena yåyaü vaikalyena dau÷ãlyaü kurutha. tad yuùmàkam avaikalyaü kariùyàmy, annena và pànena và yàvat saptabhi%% ratnaiþ. tad yåyaü saüvara÷ãle sthitvà anupårveõa duþkhasya antaü kariùyathaþ. tçbhir yànaiþ, ÷ràvakayànena và pratyekabuddhayànena và sarvàkàraj¤atàj¤ànena6và. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü (##) sthitvà ÷ãlapàramitàyà sattvàn saügçhõàti. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü sthitvà ye sattvà kupyanti vyàpadyante teùàü sattvànàm evaü vàcaü bhàùate. kena yåyaü %% kulaputrà vyàpadyadhve tena yåyaü vaikalyena vyàpadyadhve tad mamàntikàd gçhõãtaþ, ahaü yuùmàkam avaikalyaü kariùye, annena và pànena và yàvad anyatarànyataraiþ pariùkàrai%%, yena na kopiùyatha [f. 294b] na vyàpatsyadhve, tatra bodhisattvo ma%%ramitàyàü sthitvà tàn sattvàn kùàntau niyojayati. nàtra ka÷cid bhàvo 'sti yo 'tra sàra ye%% yuùmàkaü krodha utpadyate, abhåtaparikalpa eùa krodha, naivàtra %% yasya yåyaü vastuna%<þ>%. kçte abhiyujyatha. kupyatha vyàpadyadhve. abhiùajya kupitvà vyàpadya daõóena và prahàratha ÷astreõa và prahàratha. anyonyaü jãvitàd vyavaropayatha. tad yåyam abhåtaparikalpena kùubhità narakaü và prapatiùyatha. tiryagyoniü và. yamakokaü và, yà api ka÷cid anyà durgatayaþ. yatra yåyaü duþkhàs tãvrà kharà kañukà vedanà vedayiùyatha. haü bho puruùà %% avastukànàü dharmàõàü kçte. tat karma parigrahãùyatha. yena karmaõà parigçhãtena manuùyapratilaübho na bhaviùyati. pràg eva buddhotpàdam àsàdayiùyatha. duhrlabha khalu màrùa buddhotpàda durlabho manuùyapratilaübhaþ. mà imaü kùaõaü viràgayiùyatha. mà vicikitsà bhaviùyatha. tatra bodhisattvo mahàsattva (##) àtmanà ca kùàntyà saüpàdayati. para¤ ca kùàntau niyojayati kùàntyà÷ ca varõaü bhàùate, ye 'py anye kùàntiü bhàvayanti. teùàü ca varõavàdã bhavati samanuj¤aþ. tatra tàn sattvàn kùàntyà niyojya kùàntau sthàpayitvà anupårveõa tribhir yànaiþ parinirvàpayati. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü sthitvà kùàntipàramitàyàü sattvàn saügçhõàti. kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü caran sattvàn vãryapàramitàyàü niyojayati? iha subhåte bodhisattvo mahàsattva sattvàn kusãdàn viditvà evaü bravãti, kasya yåyaü kçte kausãdyam àpadhyadve. ta evaü bråvanti, pratyayavaikalyena. tatra bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàücaraüs tàn sattvàn evaü bravãti. haü bho puruùa ahaü yuùmàkaü sarvapratyayàn upasaühariùyàmi. yadi và dànapratyayàn yadi và ÷ãlapratyayàn yadi và kùàntipratyayàn yair và yair àkàrai%% vãryam àrapsyadhve. tàmn yuùmàkan upasaühariùyàmi, tatra te sattvà bodhisattvasya mahàsattvasyopakaraõai%% vãryam àrabhante. kàyikaü và caitasikaü và, tena kàyikena caitasikena vãryeõa sarvaku÷aladharmàn paripårayanti. yaiþ ku÷alair dharmaiþ àryàn anàsravàn dharmàn bhàvayanti. yàn bhàvayantaþ srotaàpattiphalaü và pràpnuvanti sakçdàgàmiphalaü và anàgàmiphalam arhattvaü pratyekabodhiü pràpnuvanti. anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü sthitvà vãryapàramitàyàü sattvàn saügçhõàti. kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü caran dhyànapàramitàyàü sattvàn niyojayati? iha subhåte bodhisattvo mahàsattva sattvàn vikùiptacittàn dçùñvà evam avavadati. kim iti bhoþ sattvà dhyànàni na samàpadyadhve. ta evaü bråvanti. pratyayavaikalyena, tàn etàü bodhisattvo mahàsattvo evaü braviti. ahaü bhoþ sattvàs tàn pratyayàn upasaühariùye. yaiþ pratyayair na vitarkayiùyatha. adhyàtmaü và bahirdhà và. tatra bodhisattvo mahàsattvas teùàü sattvànàüs tàn pratyayàn upasaüharati. yaiþ pratyayair upasaühçtai%% na vitarkayanti. te ca sattvà vitarkai÷ cchinnaiþ prathamaü dhyànaü samàpadyante. dvitãyaü tçtãyaü caturthaü dhyànaü samàpadyante. maitrãü [f. 295a] samàpadyante karuõàü muditàm upekùàü samàpadyante. te tai%% dhyànair yàvad àryàùñàïgamàrgaü bhàvayanti. yaü (##) bhàvayanto 'nupårveõa tribhir yànaiþ parinirvànti. tatràpare bodhimàrgà%% na parihãyante. yàvad anuttarà samyaksaübodhiþ. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü sthitvà samàdhipàramitàyàü sattvàn saügçhõàti. kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü caran praj¤àpàramitàyàüsattvà%% saügçhõàti? iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ sattvàn evaü bravãti. kim ida%<ü>% bhoþ sattvà yåyaü na praj¤àpàramitàü bhàvayata? ta evaü bråvanti, pratyayavaikalyena. tatra bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü sthitvà sattvàn evam avavadati. mamàntikàd upakaraõàni parigçhõãta. mamàntikàd upakaraõàni parigçhya dànàni dadadhvaü ÷ãlaü rakùataþ kùàntiü bhàvayata vãryam àrabhadhvaü samàdhiü samàpadyadhvaü. tatraimàn àkàràn paripårya evaü mãmàüsadhvam asti ka÷cid dharmo yaþ praj¤àpàramitàyàü bhàùyamànàyàm upalabhyate. àtmà và sattvo và yàvat kàrako và kàrapako và råpaü và vedanà và saüj¤à và saüskàrà và vij¤ànaü và kàmadhàtur và råpadhàtur và àråpyadhàtur và sarvapàramità saptatçü÷ad và bodhipakùyà dharmàþ srotaàpattiphalaü và. sakçdàgàmiphalaü và. anàgàmiphalaü và arhattvaü và. pratyekabodhir và. yàvad anuttarà samyaksaübodhiþ. tatra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na kaücid dharmam upalabhate. yam upalabhya abhinivi÷eta, so 'nabhinivi÷amàno na kasyacid dharmasya utpàdaü và nirodhaü và saükle÷aü và vyavadànaü và samanupa÷yati. so 'nupalabhamàno na vikalpayati ayaü nairayiko và tairyagyoniko và yàmalaukiko và ayam asurakàyiko và devo và manuùyo và ayaü ÷ãlavàn duþ÷ãlo và ayaü srotaàpanno 'yaü sakçdàgàmã ayam anàgàmã ayam arhann ayaü pratyekabuddho 'yaü tathàgato 'rhan samyaksaübuddhaþ. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü sthitvà sattvàn praj¤àpàramitàyà saügçhõàti. kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü sthitvà ÷ãlapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü vãryapàramitàyàü dhyànapàramitàyàü praj¤àpàramitàyàü sthitvà yàvat saptatçü÷ataü bodhipakùyàn dharmàn parigçhõàti? iha subhåte bodhisattvo mahàsattva sattvànàm upakaraõàny upanàmayati. yair upakaraõai%% parigçhãtà sattvà÷ catvàri smçtyupasthànàni bhàvayanti. catvàri samyakprahàõàni. catvàrarddhipàdàþ pa¤cendriyàõi pa¤cabalàni. saptabodhyaïgàny àryàùñàïgaü màrgaü (##) bhàvayanti. yena màrgeõa parigçhãtà saüsàràü mucyante. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattva sattvàn àryair anàsravair dharmaiþ saügçhõàti. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü caran sattvàn anarthàn duþkhitàn a÷anavasanaviprahãõàn dçùñvà evaü paripàcayati. eta yåyaü kulaputrà mamàntikàd annaü và pànaü và yànaü và vastraü và màlyagandhavilepana÷ayyàsanaglànapratyayabhaiùayjapariùkàràn gçhãtaþ, yàvat saptabhi%% ratnai. sattvàn anugçhõãta, tad yuùmàkaü bhavi%<ùyati dãrgharàtr>%am arthàya hitàya sukhàya, mà ca evaü cintayata, asyai so 'rtho nàsmàkam iti. dãrgharàtram eùo 'rtho mayà sattvànàü kçte. arjita. tad yåyam àtmãyam eva cintayitvà [f. 295b] sattvebhyo dadata. tena ca dànena ÷ãle niyo%%rye samàdhau praj¤àyàü niyojayati yàvat saptatçü÷ati bodhipakùyeùu dharmeùu niyojayati triùu vimokùamukheùu yàvad aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu niy%%. mà ca tàvatà tuùñim àpadyadhvaü. uttari và %<àryà>%nàsraveùu dharmeùu pratiùñhàpayataþ. srotaàpattiphale sakçdàgàmiphale anàgàmiphale arhattve pratyekabodhau 'nuttarasyàü samyaksaübodhau. evaü khalu subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà sattvàþ paripàcayitavyà. yathà paripàcyamànàs tribhyopàyebhyaþ parimucyante. yàvat saüsàràt parimucyante. punar aparaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena ÷ãlapàramitàyàü sthitvà evaü sattvàþ paripàcayitavyà, yena pratyayavaikalyena dauþ÷ãlyam àpadyadhvaü. tàü pratyayàn yuùmàkam upasaühariùyàmi. annaü và pànaü và yàvad anyatarànyataràn mànuùyakàü pariùkàràn, sa tàn sattvàüc chãlapàramitàyàü sthitvà tathàråpeõa anugraheõa anugçhõàti. yathàråpeõa anugraheõa anugçhãtà (##) sattvo da÷aku÷alàn karmapathàn samàdàya varta%%te. tàn akhaõóa÷ãlàn yàvad aparàmçùña÷ãlàn saüvara÷ãle pratiùñhàpya, yàvan ùañsu pàramitàsu kartavyaü. ((76)) parivarta 77. atha àyuù%<ü>%ata subhåter etad abhåt: katamaþ sa bodhisattvasya mahàsattvasya màrgo yatra sthitvà bodhisattvena mahàsattvena ayam ãdç÷aþ sannàhaþ sannaddhavyaþ? atha khalu bhagavàn àyuùmataþ subhåte÷ cetasaiva cetaþ païvitarkam àj¤àya àyuùmantaü subhåtim etad avocat: ùañpàramità subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya màrgaþ, saptatçü÷ad bodhipakùyà dharmà bodhisattvasya mahàsattvasya màrgaþ trãõi vimokùamukhàni caturda÷a÷ånyatà aùñau vimokùà navànupårvasamàpattayo da÷atathàgatabalàni. yàvad aùñàda÷àveõikà buddhadharmà, api tu khalu subhåte sarvadharmà bodhisattvasya mahàsattvasya màrga%<þ>%. tat kiü manyase subhåte asti ka÷cid dharmo yatra bodhisattvena mahàsattvena na ÷ikùitavyaü, yatra ÷ikùitvà anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyeta? nàsti subhåte ka÷cid dharmo yatra bodhisattvena mahàsattvena na ÷ikùitavyaü. a÷ikùitvà bodhisattvo mahàsattvo na ÷aktaþ saràkàraj¤àtàm anupràptuü. àha: yadi bhagavaü sarvadharmà ÷ånyà. kathaü bodhisattvo mahàsattvaþ sarvadharmeùu ÷ikùate? na nu bhagavann aprapaücyaü prapaücayeti. iyanta iti và ima iti và, ime dharmà laukikà ime lokottarà. evaü sàsravà và anàsravà và. saüskçtà và asaüskçtà và. pçthagjanadharmà và yàvad arha%%dharmà và pratyekabuddhadharmà và buddhadharmà và. bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etat. sarvadharmàþ ÷ånyàþ. yadi puna%<þ>% subhåte sarvadharmàþ ÷ånyà na abhaviùyan na bodhisattvo mahàsattvo 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübhotsyata: yasmàt tarhi subhåte sarvadharmàþ ÷ånyàs tasmàd bodhisattvo mahàsattvo 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyate. api tu khalu subhåte tad evaü vadasi: yadi sarvadharmàþ ÷ånyàþ kathaü bodhisattvo mahàsattvo dharmanànàtvaü karoti. iyanta iti và ima iti và yàvat pçthagjanadharmà và yàvad arhaddharmà và. pratyekabuddhadharmà và. (##) buddhadharmà và. iti. tat kaccit punaþ subhåte ete sattvà evaü jànaüti sarvadharmàþ ÷ånyà iti. yadi jànãyur nai [f. 296a] va bodhisattvo mahàsattvo sarvadharmeùu ÷ikùitvà sarvàkàraj¤atàm anupràpnuyàt. yasmàt tarhi subhåte ete sattvà na jànanti sarvadharmàþ ÷ånyà iti. tasmàd bodhisattvo mahàsattvo 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhya %%dharmavyavasthànaü kçtvà sattvànàn dharmaü de÷ayati. (VIII 5,13) tatra subhåte bodhisattvena mahàsattvena bodhimàrge caratà prathamata eva evam upaparãkùitavyaü. na atra ka÷cid dharmaþ svabhàvena upalabhyate. anyatra abhisaüskàràt. tatra evaü sarvadharmàõàü svabhàvam upaparãkùeta. upaparãkùya na kvacid abhinivi÷ate. yadi và pàramitàsu yadi và saptatçü÷ati bodhipakùyeùu dharmeùu yadi và srotaàpattiphale. yadi và sakçdàgàmiphale yadi và anàgàmiphale yadi và arhattve yadi và pratyekabodhau yadi và anuttarasyàü samyaksaübodhau. tat kasya heto%<þ>%? tathà hi svabhàvena sarvadharmàþ ÷ånyà, na hi ÷ånyatàyà ÷ånyatàyàm abhinivi÷ate. ÷ånyataiva tàvan nopalabhate. pràg eva yaþ ÷ånyatàyàm abhinivekùyate. evaü hi bodhisattvo mahàsattvaþ anabhiniviùñaþ sarvadharmeùu viharati. yatra ÷ikùàyàü sthitvà sarvà÷ caryà avalokayati kveme sattvà÷ caraüti asadgràhe, tatra bodhisattvasya mahàsattvasya evaü bhavati, sumocyà vateme sattvà asadgràhàd iti. tatopàyakau÷alena praj¤àpàramitàyàü sthitvà evam avavadati. eta yåyaü bhoþ sattvà dànaü dadadhvaü. tad yuùmàkam avaikalyaü bhaviùyati. bhogaiþ, tai÷ ca bhogair mà maüsyadhve, na tatra kiücit sàram asti. evaü ÷ãle avavadati. eta yåyaü bhoþ sattvàþ ÷ãlaü rakùata. tena ca ÷ãlena mà maüsyadhve. na tatra kiücit sàram asti. evaü kùàntau vãrye samàdhàv avavadati eta yåyaü bhoþ sattvà samàdhiü samàpadyadhvaü. tena samàdhinà mà maüsyadhve, na tatra kinicit sàram asti. evaü praj¤àyàm avavadati. eta (##) bhoþ sattvàþ praj¤àü bhàvayataþ, tayà ca praj¤ayà mà maüsyadhve, na tatra kiücit sàram asti. evaü srotaàpattiphale evaü sakçdàgàmiphale evam anàgàmiphale evam arhattve evaü pratyekabodhau evaü buddhadharmeùv avavadati. eta yåyaü bhoþ sattvàþ buddhadharmàü bhàvayataþ, tai÷ ca buddhadharmair mà maüsyadhve, na tatra kiücit sàram asti. sa evam eva avavadann evam anu÷àsan bodhisattvamàrge carati. na ca kvacit abhinivi÷ate. tat kasya hetoþ? anabhiniviùñà hi s%%, tathà hy eùàü svabhàvo nàsti yena abhinivi÷yeta. ÷ånyatàsvabhàvatàm upàdàya: tatra subhåte bodhisattvo mahàsattvo bodhimàrge caran na kvaci%% prati%%ti. so 'pratiùñhànayogena dànapàramitàyàü carati. na ca tatra pratitiùñhati. ÷ãlapàramitàyàü carati na ca tatra pratitiùñhati. kùàntipàramitàyàü carati na ca tatra pratitiùñhati. vãryapàramitàyàü carati na ca tatra pratitiùñhati. dhyànapàramitàyàü carati na ca tatra pratitiùñhati. praj¤àpàramitàyàü carati na ca tatra pratitiùñhati. sa prathamaü dhyànaü samàpadyate na ca tatra pra%%sya hetoþ? tathà hi prathamaü dhyànaü dhyànena ÷ånyaü yo 'pi samàpadyeta so 'pi ÷ånyaþ yair apy àkàraiþ samàpadyate. te 'py àkàrà ÷ånyà. evaü dvitãyam [f. 296b] tçtãyaü caturtham evaü maitriü karuõàü %%pyasamàpattãm aùñau vimokùàn navànupårvasamàpattãü srotaàpattiphalaü pratilabhate. na ca tatra pratitiùñhati. sakçdàgàmiphalaü pratilabhate. na ca tatra pratitiùñhati. anàgàmiphalaü pratilabhate na ca tatra pratitiùñhati. arhattvaü pratilabhate na ca tatra pratitiùñhati. pratyekabodhiü pratilabhate. na ca tatra pratitiùñhati. àha: kena kàraõena na pratitiùñhati? bhagavàn àha: dvàbhyàü kàraõàbhyàü na pratitiùñhati. katamàbhyàü dvàbhyàü? svabhàva÷ ca teùàü phalànàü nàsti yatra pratitiùñhet. yena và pratitiùñhet. yo và pratitiùñhet. na ca tanmàtrakeõa tuùñim àpadyate. na mayà srotaàpattiphalaü na pràptavyaü. na ca tatra sthàtavyaü. yàvan na mayà arhattvaü na pràptavyaü. na ca tatra sthàtavyaü. na mayà pratyekabuddhabhåmir na pràptavyà, na ca tatra sthàtavyaü. yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübhotsye. tat kasya hetoþ? tathà hi mayà prathamacittotpàdam upàdàya nànyaü cittaü pratilabdham anyatra anuttarasyà samyaksaübodheþ. tat kasya (##) hetoþ? tathà hi mayà prathamam bhåmim upàdàya na anya%<ü>% cittam utpàditam anyatra anuttarasyà samyaksaübodheþ. evaü yàva%% da÷amã bhåmir yàvad bodhisattvanyàmam avakràntaþ na anyaþ ka÷ci cittotpàda utpàdito 'nyatra anuttarasyàþ samyaksaübodheþ. avikùiptaman%%à, subhåte bodhisattvo mahàsattvo yàvad eva kàyena paràkramate. vàcà manasà nànyatra bodhicittena, tad bodhisattvo mahàsattvo bodhicitte sthitvà avikùiptama. n%%à bodhimàrgam utpàdayati. àha: yadi bhagavaü sarvadharmà anutpannàs tat kathaü bodhisattvo mahàsattvo bodhimàrgam utpàdayati? bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etat. sarvadharmà anutpannà, tat punaþ katham iti. ye 'nàbhisaüskurvanti teùàü sarvadharmà anutpannàþ? àha: na nu punar bhagavann utpàdàd và tathàgatànàm anutpàdàd và tathàgatànàü sthitaiva dharmàõàn dharmasthiti? bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etat. utpàdàd và tathàgatànàm anutpàdàd và tathàgatànàü sthitaiva dharmàõàn dharmasthi%%þ, ye punar imàü dharmasthitiü na jànanti teùàm arthàya bodhisattvo mahàsattvo bodhimàrgam utpàdayati. yena bodhisattvamàrgeõa sattvàn mocayati saüsàràt. (VIII 5,14) àha: kiü punar bhagavann utpannena màrgeõa bodhiþ pràpyate? bhagavàn àha: no hãti. àha: %%d anutpannena màrgeõa bodhiþ pràpyate? bhagavàn àha: no hãti. àha: tad utpannena anutpannena ca màrgeõa bodhiþ pràpyate? bhagavàn àha: no hãti. àha: tan naivotpannena naivànutpannena màrgeõa bodhiþ pràpyate? bhagavàn àha: no hãti. àha: tat kathaü punar bhagavaü. bodhiþ pràpyate. bhagavàn àha: na subhåte màrgeõa bodhiþ pràpyate. na amàrgeõa. bodhir eva màrgo màrga eva bodhiþ. (##) àha: yadi bhagavaü bodhir eva màrgo màrga eva bodhiþ, tat pràptaiva bhavati bodhisattvena mahàsattvena bodhiþ, tat kathaü tathàgato 'rhan samyaksaübuddho nirdi÷yate. dvàtçü÷atà mahàpuruùalakùaõair da÷abhis tathàgatabalai÷ caturbhir vai÷àradyai÷ catasçbhiþ pratisaüvidbhir yàvad aùñàda÷abhir àveõikair buddhadharmaiþ? bhagavàn àha: [f. 297a] tat kiü manyase subhåte buddho bodhiü pràpnoti? àha: no hãdaü bhagavaü, na buddho bodhiü pràpnoti. buddha eva bodhir bodhir eva buddhaþ. bhagavàn àha: yat punaþ subhåtir evam àha. tat pràptaiva bhavati bodhisattvena mahàsattvena bodhir iti. iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ ùañpàramità%<ü>% paripårya saptatçü÷ataü bodhipakùyàü dharmàn paripårya da÷atathàgatabalàni. catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido: mahàmaitrãü mahàkaruõàm aùñàda÷àveõikàü buddhadharmàn paripårya vajropamena samàdhinà ekacittakùaõasamàyuktayà prajnayà anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyate. anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhaþ tadà tathàgata iti nirdi÷yate. sarvadar÷ã sarvadharmava÷avartã. (VIII 5,15) athàyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: kathaü bhagavan bodhisattvo mahàsattvo buddhakùetraü pari÷odhayati? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattva prathamacittotpà%%m upàdàya. kàyadauùñulyaü vàgdauùñulyaü manodauùñulyam àtmana÷ ca parasya ca pari÷odhayati. yai%<þ>% pari÷uddhair buddhakùetraü pari÷odhayati. àha: katamad bhagavan kàyadauùñulyaü bodhisattvasya mahàsattvasya, katamad vàgdauùñulyaü katamo manodauùñulyaü? bhagavàn àha: yat kàyakarmàku÷alaü pràõàtipàtaþ àdattadànaü kàmamithyàcàraþ idaü kàyadauùñulyaü bodhisattvasya mahàsattvasya. yad vàkkarmàku÷alaü mçùàvàdaþ pai÷unyaü pàruùyaü saübhinnapralàpaþ, idaü vàgdauùñulyaü bodhisattvasya mahàsattvasya. yan manaskarmàku÷ale abhidhyà vyàpado mithyàdçùñi idaü manodauùñulyaü (##) bodhisattvasya mahàsattvasya. punar aparaü subhåte yan matsaryacittam idaü manodauùñulyaü bodhisattvasya mahàsattvasya, ya%% dau÷ãlyacittaü kùobhanàcittaü kausãdyacittaü vikùepacitta%% asamahitacittaü dauùpraj¤acittam idam api manodauùñulyaü bodhisattvasya mahàsattvasya. punar aparaü subhåte yac chãlàpari÷uddhim idam api dauùñulyaü bodhisattvasya mahàsattvasya. punar aparaü subhåte yac catu%% smçtyupasthànair virahita idam api dauùñulyam bodhisattvasya mahàsattvasya. evaü caturbhiþ samyakprahàõai÷ caturbhi çddhipàdaiþ pa¤cabhir indriyaiþ pa¤cabhir balai saptabhir bodhyaïgair àryàùñàïgena màrgeõa. ÷ånyatàyàþ samàdhinà ànimittena samàdhinà apraõihitena samàdhinà virahita idam api dauùñulyam bodhisattvasya mahàsattvasya. punar aparaü subhåte yat srotaàpattiphalasàkùàtkriyà tatra ca aspçhaõatà idam api dauùñulyaü bodhisattvasya mahàsattvasya. evaü yàvad arhattve pratyekabodhau và. spçha%<õatà ida>%m api dauùñulyaü bodhisattvasya mahàsattvasya. punar aparaü subhåte råpasaüj¤à dauùñulyaü vedanàsaüj¤à saüj¤àsaüj¤à saüskàrasaüj¤à vij¤ànasaüj¤à dauùñulyaü, cakùusaüj¤à srotrasaüj¤à ghràõasaüj¤à ji%%saüj¤à manaþsaüj¤à idam api dauùñulyaü bodhisattvasya mahàsattvasya. råpasaüj¤à yàvad dharmasaüj¤à. cakùurdhàtusaüj¤à yàvan manodhàtusaüj¤à. [f. 297b] strisaüj¤à pudga%%saüj¤à. kàmadhàtu%% ku÷alasaüj¤à aku÷alasaüj¤à yàvat saüskçtasaüj¤à asaüskçtasaüj¤à idam api kàyadauùñulyaü vàgdauùñulyaü manodauùñulyaü, ta%% bodhisattvo mahàsattvo praj¤àpàramitàyàü caran %%lyàni vivarjya àtmanà ca dànaü dadàti paràü%<÷>% ca dàne samàdàpayati. so 'nnam annà%% dadàti. pànaü pànàrthikebhyo, yàvad anyatarànyataràõy upakaraõàrthikebhyo dadàti. paraü ca upakaraõadàne samàdà%%ti. pratiùñhàpayati. %%ta÷ ca yat ku÷alamålaü tat sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà buddhakùetrapari÷uddhaye pariõàmayati. evaü ÷ãle kùàntau vãrye dhyàne praj¤àyàü, yàvat sa àtmanà ca trisàhasramahàsàhasraü lokadhàtuü saptabhi%% ratnaiþ paripårya tçbhyo ratnebhyo dànaü dadàti, tasyaivaü bhavaty, anena me ku÷alamålena saptaratnamayaü buddhakùetraü (##) bhavatu. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo divyàni vàdyàni vàdayati. buddheùu và buddhacaityeùu và. tasvyaivaü bhavaty, anena ku÷alamålena tatra me buddhakùetre divyà÷ ÷abdàþ manoj¤à satatasamitaü vàdyantà%<ü>%. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvas trisàhasramahàsàhasraü lokadhàtuü divyagandhaparipårõaü kçtvà buddhebhyo và buddhacaityebhyo và dadàti. tasyaivaü bhavaty, anena ku÷alamålena tatra me buddhakùetre divyà gandhà pravàntu. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ ÷atarasàni bhojanàni tathàgatebhyo và tathàgata÷ràvakebhyo và dadàti. tasyaivaü bhavaty, anena ku÷alamålena tatra me buddhakùetre 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhasya ÷ràvakasaüghasya ÷atarasàni bhojanàny abhinirvartaütàü. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo divyàny anulepanàni dadàti. tathàgateùu và tathàgatacaityeùu và. tasyaivaü bhavaty, anena ku÷alamålena anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhasya tatra me buddhakùetre sarvasattvàni divyàþ spar÷à abhinirvartantàm. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya evaü bhavati. manorathasaükalpair eva iùñàn pa¤cakàmaguõàü buddhànà%<ü>% bhagavatàü ÷ràvakànàü sarvasattvànàü ca upanàmayeyaü. tasyaivaü jànataþ evaü bhavaty, anena ku÷alamålena tatra buddhakùetre 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhasya sa%%÷ràvaka%%sya sarvasattvànàü ca manorathasaükalpenaiva iùñàþ pa¤cakàmaguõàþ pràdurbhavanti. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ sarvasattvaiþ sàrdhaü buddhebhyo và ÷ràvakebhyo và pa¤cakàmaguõàn dànan dadàti. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carata evaü bhavati. yanv aham àtmanà ca prathamaü dhyànaü samàpadyeya. sarvasattvàü÷ ca prathame dhyàne nive÷ayeyaü. evaü yàva caturthe dhyàne nive÷ayeyaü. pratiùñhàpayeyaü. maitryàü karuõàyà%<ü>% muditàyàm upekùayà%<ü>% yàvat saptatçü÷ati bodhipakùyeùu dharmeùu. tasya me 'nuttarasamyaksaübodhim abhisaübuddhasya sarvasattvà÷ caturbhir dhyànair avirahità bhaveyu÷ caturbhir apramàõai÷ caturbhir smçtyupasthànair yàvat saptatçü÷ati bodhipakùyair dharmair avirahità bhaveyu. evaü khalu subhåte [f. 298a] bodhisattvo mahàsattvo buddhakùetraü pari÷odhayati, (##) sa tàvad anuttaràü samyaksaübodhiü na abhisaübudhyate. yàvan neme sarva abhipràyà paripåryante. sa àtmanà ca sarvaku÷alamålasamanvàgato bhavati. tàü÷ ca sarvasattvàn ku÷alamålasamanvàgatàn karoti. tasya abhiråpaþ kàyo bhavaty apy àtmanaþ api teùàü sattvànàü ye tena bodhisattvena mahàsattvena paripàcità. teùàü so 'bhiråpo dar÷anãyaþ pràsàdika. kàyo 'bhinirvartate. yaduta puõyaparigçhãtatvàt. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvo buddhakùetraü pari÷odhayati. tathà ca pari÷odhayati. yathà trayàõàm apàyànàü praj¤aptir api na bhaviùyati. dçùñigatànàm api praj¤aptir na bhaviùyati. ràgadoùamohànàü praj¤aptir na bhaviùyati. stripuruùapraj¤aptir na bhaviùyati. dvayor yànayo praj¤aptir na bhaviùyati. anityaduþkha anàtmapraj¤aptir na bhaviùyati. parigràhapraj¤aptir na bhaviùyati. ahaükàramamakàrapraj¤aptir na bhaviùyati. anu÷ayaparyutthànapraj¤aptir na bhaviùyati. viparyàsapraj¤aptir na bhaviùyati. phalavyavasthànapraj¤aptir na bhaviùyati. anyatra ÷ånyatànimittàpraõihita%% ghoùo ni÷cariùyati. tyàgecchatàyà. sarveùàü teùàü dharmàõàü ghoùo ni÷cariùyati. yadi vàdhyàtmikànàü yadi và bàhyànàü vàritànàm evaü ghoùo ni÷cariùyati. ÷ånyatà iti và ànimittam iti và apraõihitam iti và. yathaivaiùàn dharmàõàü svabhàvas tathaiva ÷abdo ni÷cariùyati. %% utpàdàd và tathàgatànàm anutpàdàd và tathàgatànàü sarvadharmàþ sarvadharmaiþ ÷ånyàþ, yac chånyaü tatra nimittaü nàsti. yatra nimittaü nàsti tad apraõihitaü. eùà sà evaüråpà dharmade÷anà ni÷cariùyati. ràtrau và divà và sthitànàü và niùaõõànàü và. ÷ayànàü và caükramyamàõànàü và. ãdç÷ã dharmade÷anà ni÷cariùyati. tatra buddhakùetre 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhasya. tasya khalu punas tathàgatasya arhata samyaksaübuddhasya ye da÷asu dikùu lokadhàtuùu buddhà bhagavantas te sarve varõaü bhàùante. ye khalu punas tasya tathàgatasya nàmadheyaü ÷roùyanti. sarve te niyatà bhaviùyanty anuttarasyàü samyaksaübodhau. tasya khalu punas tathàgatasya arhataþ samyaksaübuddhasya anuttaràü (##) samyaksaübodhim abhisaübuddhasya dharman de÷ayato na kasyacit sattvasya saü÷ayo bhaviùyaty ayaü dharmo 'yaü na dharma iti. tat kasya hetoþ? yà khalu punar %%dharmàõàü dharmatà na tatra ka÷cid adharmaþ sarva sa dharmaþ, tatra ye sattvà aku÷alamålagrastà anavaruptaku÷alamålà buddheùu và buddha÷rà%% và. akalyàõamitraparigçhãtà àtmadçùñim àlãyante. yàvat sarvadçùñigatàny àlãyante. anteùu tiùñhanti. ucchede ÷à÷vate và, te mithyàgràheõa %% asamyaksaübuddheùu samyaksaü%% samyaksaübuddheùu và asamyaksaübuddhasaüj¤inaþ. te adharmaü dharma iti vadanti. dharmaü và adharma iti vadanti. te dharmaü pratikùipanti, pratikùipya kàyasya bhedàt paraü maraõàd apàyadurgativinipà%%, tatra buddhà bhagavanto 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhya %%ttvàn saüsàraparyàpannàn tataþ pàpakà%% dçùñigatàn vivecayanti. vivecya aniyate [f. 298b] rà÷au pratiùñhàpayanti. tatra %% apàyeùu upapadyante. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvo buddhakùetraü %%sya pari÷odhanàt sattvànàü na kvacin niketo bhavati. laukikeùu và dharmeùu lokottareùu và dharmeùu %% dharmeùv anàsraveùu và dharmeùu saüskçteùu và dharmeùv asaüskçteùu và dharmeùu, yàvat sa%%vanty anuttarasyàü samyaksaübodhau. ((77)) parivarta 78. (VIII 5,16) atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: kiü punar %% bodhisattvo mahàsattvo niyataþ atha aniyataþ? bhagavàn àha: niyataþ subhåte bodhisattvo %%niyataþ. (##) àha: katamatra rà÷au niyata. ÷ràvakarà÷au và pratyekabuddharà÷au và buddharà÷au và? bhagavàn àha: na subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ ÷ràvakabhåmau và niyataþ pratyekabuddhabhåmau và, buddhabhåmau subhåte bodhisattvo mahàsattvo niyataþ. àha: kiü punar bhagavan prathamacittotpàdiko bodhisattvo mahàsattvo niyata utàho 'vaivartikaþ utàho caramabhavikaþ? bhagavàn àha: prathamacittotpàdiko bodhisattvo mahàsattvo niyata avaivartiko niyata÷ caramabhaviko niyataþ. àha: kiü punar bhagavan niyato bodhisattvo mahàsattvo apàyeùu upapadyate? bhagavàn àha: no hãdaü subhåte. tat kiü manyase subhåte api nv aùñamako và srotaàpanno và sakçdàgàmã và anàgàmã và arhan và pratyekabuddho và apàyeùu upapadyate? àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: evam eva subhåte yo bodhisattvo mahàsattva prathamacittotpàdam upàdàya dànaü dada%<¤>%c chãlaü rakùan kùàntyà saüpàdayan vãryaü vàrabhamàõaþ samàdhiü samàpadyamànaþ praj¤àü bhàvayaü. maitrãkaruõàmudità-upekùàü %%sattveùu bhàvayati sarva aku÷aladharmaprahàõàya tiùñhati. so 'pàyeùu upapadyeta iti nedaü sthànaü vidyate. dãrghàyuùkeùu và deveùu upapadyeta iti nedaü sthànaü vidyate. yatra và apracàraþ ku÷aladharmàõàm eóamåkeùu và janapadeùu upapadyeta iti. nedaü sthànaü vidyate. dasyuùu mleccheùu pratyanteùu và janapadeùu upapadyeta iti. yatra agati÷ catasçõàü parùadan nedaü sthànaü vidyate. mithyàdçùñikeùu và kuleùu upapadyeta iti nedaü sthànaü vidyate. tatra ca upapadyeta yatra na buddha÷abdo na dharma÷abdo na saügha÷abda iti nedaü sthànaü (##) vidyate. akriyàdçùñiü và pated iti nedaü sthànaü vidyate. api tu khalu subhåte prathamacittotpàdam upàdàya bodhisattvo mahàsattvo 'nuttarasyai samyaksaübodhaye saüprasthitaþ adhyà÷ayena, dasàku%<÷a>%làþ karmapathàn adhyàpadyeta iti nedaü sthànaü vidyate. àha: yadi bhagavam bodhisattvo mahàsattvaþ evaü ku÷alamålasamanvàgataþ yaduta apratiråpeùu sthàneùu nopapadyate. tad yàni imàni tathàgatena àtmanas tiryaggatijàtakàni nirdiùñàni. imàni punas tatra ku÷alamålaü kva gatàni? bhagavàn àha: na punaþ subhåte bodhisattvo mahàsattvo '÷ubhenakarmaõà tiryaggatàv upadadyate. api tu yena yena àtmabhàvena sattvànàm arthaþ kartavyaüs taü tam eva àtmabhàvaü saücintya sattvànàm arthàya parigçhõàti. kiü punaþ subhåte asty arhatàü và pratyekabuddhànàü và tad upàyakau÷alaü yena upàyakau÷alena [f. 299a] samanvàgatas tiryagyonigatau6(upapannaþ syàt? %<àha: no bhagavan.>% %% ye 'sya vadhàya paràkramanti %% àtmànaü ca parityajati. na ca teùàü sattvànàü viheñhaü karoti. tad anena te subhåte paryàyeõaivaü veditavyaü. yathà bodhisattvo mahàsattvaþ sattvànàm arthàya mahàkaruõàü paripårayann anuttarasyai samyaksaübodhaye tiryagyonà%% vyupapadyate. na ca tiryagyonigatair dosair lipyate. àha: katameùu bhagavaü ku÷aleùu %% sthitvà bodhisattvo mahàsattva imàn evaüråpàn àtmabhàvàn parigçhõàti? bhagavàn àha: katamaü subhåte ku÷alo dharmo yo bodhisattvena (##) mahàsattvena na paripårayitavyàþ? sarvaku÷aladharmaparipårir anuttarà samyaksaübodhi. tena bodhisattvena mahàsattvena prathamacittotpàdam upàdàya yàvad bodhimaõóaniùaõõena na ka÷cit ku÷alo dharmo yo na paripårayitavyaþ. na hi sa ka÷cit ku÷alo dharmo yena aparipåritena anuttaràü samyaksaübodhir abhisaübudhyeta nedaü sthànaü vidyate. tasmàt tarhi subhåte bodhisattvena mahàsattvena prathamacittotpàdam upàdàya sarvaku÷aladharmaparipåryaiþ ÷ikùitavyaü. yatra ÷ikùitvà sarvàkàraj¤atàm anupràpnoti. sarvavàsanànusandhiü prahàsyati. àha: kathaü punar bhagavan bodhisattvo mahàsattvas tàvac chukladharmasamanvàgataþ àryeõa anàsraveõa dharmeõa apàyeùu upapadyate. tiryagyonau và? bhagavàn àha: kiü puna%%. subhåte tathàgata àryo 'nàsravaþ? àha: evam etad bhagavann evam etat sugataþ. àryo 'nàsravas tathàgataþ. bhagavàn àha: kiü punas tathàgatas tairyagyonikaü pràõinam abhinirmimãtaþ yam abhinirmàya buddhakàryaü kuryàt? àha: kuryàd bhagavan. bhagavàn àha: kiü punas tathàgatas tairyagyoniko bhavet? àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: kiü punas tathàgatas tairyagyonikaü duþkhaü pratyanubhavet? àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: evam eva subhåte àryeõa anàsraveõa dharmeõa samanvàgato bodhisattvo mahàsattvaþ saücintya tathàråpam àtmabhàvaü parigçhõàti. yena àtmabhàvena sattvàn paripàcayati. yathàrhaü yathàyogyaü. àha: kiü punar bhagavann arhan nirmitam abhinirmiõoti. yo 'bhinirmito 'rhankarma kuryàd, yena karmaõà parasya prãtiü jànayet? bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etat. evam eva bodhisattvo mahàsattvaþ àryeõa anàsraveõa dharmeõa samanvàgataþ saücintya (##) tathàråpam àtmabhàvaü parigçhõàti. yena àtmabhàvena sattvànàü buddhakàryaü karoti. na ca tena tathàråpeõa àtmabhàvena duþkhito bhavati. na duþkhà%<ü>% vedanà%<ü>% pratyanubhavati. tat kiü manyase subhåte yàü màyàkàro màyàn dar÷ayati. hastivigrahàü và a÷vavigrahàü và balãvardavigrahàü và anyàü và vividhàü màyàü dar÷ayati. api nu te hastivigrahà bhavanty a÷vavigrahà và valãvardavigrahà và anyà và vividhà pràõijàtaya? àha: no hãdaü bhagavaü. bhagavàn àha: evam eva subhåte bodhisattvo mahàsattva àryeõa anàsraveõa dharmeõa samanvàgato bhavati. %%ntya tathàråpam àtmabhàvaü parigçhõàti. yathàråpeõa àtmabhàvena sattvànàm arthaü karoti. %% vedanà%<ü>% pratyanubhavati. athàyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: mahopàyakau÷alaü bhagavaü bodhisattvasya mahàsattvasya yo hi nàma bhagavann àryeõa j¤ànena samanvà%%ena ÷aknoti sattvànàm arthaþ kartuü taü tam eva àtmabhàvaü parigçhõàti. (VIII 5,17) katameùu bhagavaüc chukleùu dharmeùu sthitvà bodhisattvo mahàsattvo [f. 299b] imàny evaüråpàny upàyakau÷alà%% lipsyate? bhagavàn àha: praj¤àpàramitàyàü subhåte sthitvà bodhisattvo mahàsattvaþ %%pàyakau÷alàni karoti. yair upàyakau÷alai pårvasyàn di÷i dakùiõàyàü pa÷cimàyà%%dha%% tiryak samantàd da÷asu dikùv aikaikasyàn di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhà%%roti. na ca tena tatra kiücit saüspç÷yate. tat kasya heto%<þ>%? tathà hi sa bodhisattvo mahàsattva sarva%%palabhate. yo và saüspç÷yeta yena và saüpç÷yeta yatra và saüspç÷yeta. tat kasya hetoþ? tathà hi %% svabhàvena ÷ånyà%<þ>%. na ca %<÷ånyatà>% ÷ånyatàü saüspç÷ati. na api ÷ånyatàü ka÷cid dharma saüspç÷ati. na api ÷ånyatà saüspç÷yate. tat kasya hetoþ? tathà hi ÷ånyatà ÷ånyatàyàü nopalabhyate. iyaü (##) sà anupalaübha÷ånyatà %% sthitvà bodhisattvo mahàsattvo 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyate. àha: kiü punar bhagavan praj¤àpàramitàyàm eva sthitvà na anyeùu %%? bhagavàn àha: asti punaþ subhåte ka÷cid dharmo yo na praj¤àpàramitàyàm antargataþ? àha: yadi bhagavaü. praj¤àpàramità svabhàvena ÷ånyà kathaü praj¤àpàramitàyàü sarvadharmà antargatà? na ca bhagavaüc chånyatàyàü ka÷cid dharmo 'ntargato và na và antargataþ. bhagavàn àha: na punaþ subhåte sarvadharmà sarvadharmaiþ ÷ånyàþ? àha: ÷ånyà bhagavaü. bhagavàn àha: yadi subhåte sarvadharmàþ sarvadharmaiþ ÷ånyà, na nu sarvadharmà ÷ånyatàyàm antargatà? àha: evam etad bhagavan. bhagavàn àha: tad anena subhåte paryàyeõa evaü veditavyaü, yat praj¤àpàramitàyàü sthitvà bodhisattvo mahàsattva idam evaüråpam upàyakau÷alaü kurute. (VIII 5,18) athàyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: kathaü bhagavaü bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran sarvadharma÷ånyatàyàü sthitvà abhij¤àpàramitàm abhinirmàti? yàsv abhij¤àsu sthitvà pårvasyàn di÷i gaïgànadãvàlukopamàn lokadhàtån gacchati. tatra lokadhàtuùu ye buddhà bhagavantas tiùñhanti dhçyante yàpayanti dharma¤ ca de÷ayanti tàü. paryupàste dharmaü ca ÷çõoti. tatra ca buddheùu bhagavatsu ku÷alamålàny avaropayati? evam ukte bhagavàn àyuùmantaü subhåtim etad avocat: iha subhåte bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran ye pårvasyàn di÷i gaïgànadãvàlukopamàn lokadhàtavas tàü sarvàü ÷ånyà iti pa÷yati. ye 'pi tatra buddhà bhagavantas te 'pi buddhà bhagavanta%% svabhàva÷unyà4na anyatra nàmasaüketena praj¤aptim upàdàya nirdi÷yante. sarvàþ praj¤apti svabhàvena ÷ånyàþ, yadi te lokadhàtavo na svabhàvena ÷ånyàþ abhaviùyaüs, te 'pi buddhà bhagavanto na svabhàvena ÷ånyà abhaviùyaüs, te 'pi praj¤aptisamudàcàrà na svabhàvena ÷ånyà (##) abhaviùyaüs, tat pràdesikã ÷ånyatàbhaviùyat. yasmàn na pràde÷ikã ÷ånyatà tasmàt sarvadharmàþ sarvadharmaiþ ÷ånyàþ, tad bodhisattvo mahàsattva upàyakau÷alena praj¤àpàramitàyàü carann abhij¤àpàramitàm abhinirharati. yàsv abhij¤àsu sthitvà divyaü cakùur abhinirha%%ti. divya÷rotram çddhiü paracittaj¤ànaü. pårve nivàsaü cyutopapattiü, na ca vinà abhij¤àbhir bodhisattvena mahàsattvena ÷akyam anuttarà samyaksaübodhir abhisaüboddhuü. /// [300a/b missing] /// [f. 301a] %% divyena cakùuùà àtmanas tàn ku÷alàn dharmàn pa÷yati. paraü ca ku÷aleùu dharmeùu niyojayati. %%. tat kasya hetoþ? tathà hi te sarve ku÷alà dharmàþ svabhàvena ÷ånyà. na hi ÷ånyatàyà kvacid abhinivi÷ate. yad abhinivi÷ya àsvàdayet. niràsvàdà hi ÷ånyatà. tad bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü cara%% divyaü cakùur abhinirharati. yena divyena cakùuùà sarvadharmàüc chånyà iti pa÷yati, tat punar bodhisattvo mahàsattvas tàn dharmatàm àgamya karma abhiniropayati. yayà karmàbhiniruptyà sattvànàn dharman de÷ayati. na punaþ sattvaü na sattvapraj¤aptim upalabhate. ity anupalaübhayogena bodhisattvo mahàsattvaþ abhij¤àpàramitàm abhinirmàti. yàbhir abhij¤àbhir ye 'bhij¤àkaraõãyàn dharmàn tàn karoti. tatra bodhisattvo mahàsattvo divyena cakùuùà vi÷uddhena atikràntamànuùyakeõa pårvasyà%<ü>% di÷i dakùiõasyàü pa÷cimàyàm uttarasyàm adhastàd di÷i vidikùv årdhvam [**] tiryag lokadhàtåü pa÷yati. sa tatra çdhyà gatvà sattvànàm arthaü (##) karoti. yadi và dànena yadi và ÷ãlena yadi và kùàntyà yadi và vãryeõa yadi và samàdhmà yadi và praj¤àyà yadi và saptatçü÷atà bodhipakùyair dharmaiþ yadi và dhyànàpramàõàråpyavimokùasamàdhisamàpattibhir yadi và ÷ràvakadharmair yadi và. pratyekabuddhadharmair yadi và bodhisattvadharmair yadi và buddhadharmais teùàü sattvànàü kçtyakaro bhavati. tatra ye sattvà matsariõas teùàm evan dharman de÷ayati. dadadhvad dànan, duþkhaü hi dàridryaü, na hi dàridryeõa ÷akyam àtmano 'py arthaþ kartuü. pràg eva parasya, tad yåyam àtmanà ca duþkità bhaviùyathaþ paraü ca duþkhayiùyatha, mà dàridryeõa abhibhåtà anyonya màüsàni khàdanto na parimokùyadhve tçbhyo 'pàyebhyaþ, ye du%<þ>%÷ãlà sattvàs teùàm evan dharman de÷ayati. duþkhaü hi bhoþ puruùà dauþ÷ãlyaü, na hi duþ÷ãlena ÷akyam àtmano 'py arthaþ kartuü, pràg eva parasya. dauþ÷ãlyasya yo vipàkaþ sa narakà và tiryagyonir và yamaloko và, tad yåyaü tçùv apàyeùu prapatità. àtmànam eva na ÷akyà arthaü kartuü pràg eva param, tad yuùmàbhir ekadauþ÷ãlyasya cittasya apy avakà÷o na dàtavyo, mà pa÷càt tàpino 'bhåt. ye sattvàs parasparaü vyàpannacittàs teùàm evan dharman de÷ayati. mà yåyam anyonyaü vyàpadyadhvaü. kùubhitacittànàü satàü na ka÷cit ku÷alo dharmaþ pràdurbhavati, tad yuùmàkam anyonyakùubhitacittànàü satàü sthànam etad vidyate. yan narakopapattir bhave%%r và yamaloko và, haüta yuùmàbhir ekacittam api na kùobhayitavyaü, pràg eva %% aku÷alànàü cittànàm avakà÷o na dàtavyaþ iti. ye kusãdàs tàü vãrye niyojayati, evaü yàvad ye %%dhau niyojayati. ye duùpraj¤às tàn praj¤àyàü niyojayati. ye ràgacaritàs tàn a÷ubhàyàü niyojayati. ye dveùacaritàs tàü maitryàü niyojayati. [f. 301b] ye mohacaritàs tàü pratãtyasamutpà%% kumàrge prasthitàs tàn màrge niyojayati. yadi và ÷ràvakamàrge yadi và pratyekabuddhamàrge niyojayati. teùàm evan dharman de÷ayati, yatra yåyam abhiniviùñàs te dharmàþ svabhàvena ÷ånyà, na hi sva%%ùu dharmeùu ÷akyam abhiniveùñuü. anabhiniviùñà ca (##) ÷ånyatà. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann abhij¤àsu sthitvà sattvànàm arthaü karoti. nàsti subhåte bodhisattvo mahàsattvo yena ÷akyam abhij¤àsv asthitvà sattvànàü dharman de÷ayituü, utpathaprasthità và sattvà màrgam avatàrayituü nedaü sthànaü vidyate. yathà subhåte pakùã ÷akunir apakùako na ÷aknoty àkà÷ena kràmitum evam eva subhåte bodhisattvo mahàsattva anàgamya %%bhij¤à na ÷aknoti. dharman de÷ayituü. tasmàt tarhi subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà abhij¤à abhinirhartavyàþ. sa àbhir abhij¤àbhir abhinirhartàbhir yam àkàïkùi÷yati sattvànàm arthaü kartuü taü sukhina kariùyati. divyena cakùuùà gaïgànàdãvàlukopamàn lokadhàtån drakùyati. tàü÷ ca tatra sattvàn upapannàn drakùyati. dçùñvà ca tàn sattvàn çdhyà gatvà cetasaiva cittaü praj¤àsyati, praj¤àya tathaiva dharman de÷ayiùyati. yadi và dànakathàü yadi và yàva%% nairyànikãü kathàü. sa divyena ÷rotradhàtunà ubhau ÷abdau ÷roùyati. yaduta divyàü÷ ca mànuùyakàü÷ ca. tatra ye pårvasyàü di÷i yàvat samantàd da÷asu dikùv ekaikasyàn di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu buddhà bhagavanto dharmaü de÷ayanti. sa tena divyena ÷rotradhàtunà tàn dharmàn ÷roùyati. ÷rutvà ca tathàtvàya udgrahãùyati. tathàtvàya udgçhya %%an%%athàtvàya dharman de÷ayiùyati. dànakathàü yàvan nairyàõikakathàü. tasya cetaþparyàyaj¤ànaü suvi÷uddhaü bhaviùyati. sa tena cetaþparyàyaj¤ànena sattvànàü cittaü praj¤àsyati. teùàn tathàtvàya dharman de÷ayiùyati. dànakathàü yàvan nairyàõikakathàü. so 'nekavidhaü pårvenivàsam anusmariùyati anya àtmano 'pi parasya %%. sa tena pårvenivàsànusmçtij¤ànena evaü j¤àsyaty evaünàmakàs te 'bhåvan. paurvakàs tathàgatà arhantaþ samyaksaübuddhà sa÷ràvakàs, tatra ye sattvà pårvenivàsànusmçtyadhimuktà bhaviùyanti. teùàü tathàtvàya dharman de÷ayiùyati. dànakathàü yàvan nairyàõikakathàü. sa çddhyà anekàn vividhàü lokadhàtåü gatvà buddhàü bhagavataþ paryupàsiùyate paryupàsya abhij¤ànena sattvànàü dharman de÷ayiùyati. dànakathàü yàvan nairyàõikakathàü. sa àsravakùayaj¤ànena suviditena sattvànàn dharman de÷ayiùyati. yadi và dànakathàü yadi và nairyàõikakathàü. evaü khalu subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramità%% (##) %%bhij¤à abhinirhartavyà. sa %%bhir abhij¤àbhiþ suparicitàbhi yaü yam eva àtmabhàvaü parigçhãtum àkàïkùiùyati. taü tam eva àtmabhàvaü parigrahãsyati. sa %% ca tena sukhena và duþkhena %% tadyathàpi nàma tathàga%% [f. 302a] %%roti. na ca tena sukhena và duþkhena và kli÷yate. evam eva subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà abhij¤àvikrãóitena bhavitavyaü. yathà vikrãóamàno buddhakùetraü ca pari÷odhayiùyati. sattvàü÷ ca paripàcayiùyati. na punaþ subhåte bodhisattvena mahàsattvena apari÷odhite buddhakùetre aparipàciteùu sattveùu ÷akyam anuttarà samyaksaübodhir abhisaüboddhuü. tat kasya hetoþ? nàsti subhåte màrgàïgavikalasya bodhisattvasya mahàsattvasya anuttarà samyaksaübodhiþ. (VIII 5,19) athàyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: katamàni bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya màrgàïgàni. yàni yàni bodhisattvo mahàsattvaþ paripårya anuttarà%<ü>% samyaksaübodhim abhisaübudhyate? evam ukte bhagavàn àyuùmantaü subhåtim etad avocat: sarvaku÷aladharmàþ subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya màrgàïgàni. àha: te punar bhagavan katame ku÷aladharmà màrgàïgàni. yair anuttarà samyaksaübodhir abhisaübudhyate? bhagavàn àha: prathamacittotpàdam upàdàya dànapàramità ku÷alo dharmas tatra yà akalpanà ya%% dadan na kalapyati. idaü dànan asmai dadàmy ahan dadàmi ity etat trayaü na kalpayati. svabhàva÷unyatàm upàdàya, yayà pàramitayà àtmanà ca tarati paraü ca tàrayati saüsàràrõavàt. ime te ku÷aladharmà bodhisattvasya mahàsattvasya anuttarasyà samyaksaübodh%%e màrgo yena màrgena atãtànàgatapratyutpannà bodhisattvà mahàsattvàs tãrõàs taranti tariùyanti ca (##) saüsàràrõavàt. evaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità samàdhipàramità praj¤àpàramità catvàri dhyànàni catvàry apramàõàni: catasraþ àråpyasamàpattayaþ catvàri smçtyupasthànàni catvàri samyakprahàõàni. catvàrarddhipàdàþ pa¤cendriyàõi pa¤cabalàni saptabodhyaïgàny àryàùñàïgo màrgaþ trãõi vimokùamukhàni. caturda÷a÷ånyatà aùñau vimokùà navànupårvasamàpattayo dhàraõãmukhàni samàdhimukhàni. pratisaüvido yàvad aùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ, yàvantaþ kecid bodhimàrgà ime te ku÷alà dharmà ye bodhisattvena mahàsattvena paripårayitavyà yàü paripårya sarvàkàraj¤atàm anupràpnoti. yàm anupràpya dharmacakraü pravartayati. ((78)) parivarta 79 (VIII 5,20) athàyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: yadi bhagavann ime dharmà bodhisattvadharmàs tad buddhadharmàs punar katame? bhagavàn àha: yat punaþ subhåtir evam àha. yadi ime dharmà bodhisattvadharmàs tad buddhadharmàþ punaþ katama iti. ima eva subhåte buddhadharmà yademàn dharmàn sarvàkàrair abhisaübudhyate. tasya sarvàkàraj¤atàpràptasya sarvavàsanànusandhiþ prahãyate, tad bodhisattvo %% 'bhisaübudhyate, tathàgato 'rhan samyaksaübuddhaþ sarvadharmàn ekalakùaõasamàyuktayà praj¤ayà abhisaübuddhaþ, ayaü vi÷eùo bodhisattvasya ca tathàgatasya ca arhataþ samyaksaübuddha%%bhåte anya eva pratipannako anya eva phalastaþ, na ca na tàv ubhàv àryapudgalau, evam eva subhåte (##) bodhisattvo mahàsattva ànantaryamàrge [f. 302b] pratipannakastaþ, %%thàgatas punar arhan samyaksaü%%ndhakàratà pràpta, iyaü subhåte vi÷eso bodhisattvasya mahàsattvasya tathàgatasya ca arhata samyaksaübuddhasya. athàyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: yadi punar bhagavann ime dharmàþ svalakùaõa÷ånyàþ, svalaksa%<õa÷ånye>%ùu dharmeùu kuto vi÷eùo nànà%%ü và upalabhyate? ayaü nairayiko 'yaü tairyagyoniko 'yaü yamalaukikaþ ayaü devo 'yaü manuùya ayaü gotrabhår ayam aùñamaka ayaü srotaàpanno 'yaü sakçdàgàmy ayam anàgàmy ayam arhann ayaü pratyekabuddho 'yaü bodhisattvo 'yaü tathàgato 'rhan samyaksaübuddhaþ. yathaiva bhagavann ime pudgalà nopalabhyante. tathaiva bhagavaü. karma nopalabhyate. yathaiva karma nopalabhyate tathaiva karmavipàko nopalabhyate. evam ukte bhagavàn àyuùmantaü subhåtim etad avocat: evam etat subhåte evam etat tathà yathà vadasi. svalaksaõa÷ånyeùu dharmeùu na karma na vipàka upalabhyate. ye punaþ subhåte svalakùaõa÷ånyàn dharmà%% abhisaüskurvanti. du÷caritaü và sucaritaü và sàsravaü và anàsravaü và. te du÷caritena karmaõà triùv apàyeùu prapatanti. sucaritena devamanuùyeùu upapadyante. acchidreõa karmaõà råpadhàtau và aråpyadhàtau và copapayante. tad bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü caran yàvad aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu carann acchidracàri imàn bodhisattvadharmàn utpàdayati. yàn utpàdya bodhyaïgaparivàrasahagataü vajropamaü samàdhiü samàpanno 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyate. abhisaübudhya sattvànàm arthaõi karoti. yo 'rtha. kçto na puna%% vipraõa÷yati. yasya vipraõà÷àt pa¤cagatike saüsàre prapatet. aha: kiü punar bhagavatà anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhya pa¤cagatikaþ saüsàra upalabdhaþ? bhagavàn àha: no hãti. àha: kiü punas tathàgatena kçùõà và ÷uklà và akçùõà÷uklà và dharmàþ upalabdhàþ? bhagavàn àha: no hãti. (##) àha: yadi nopalabdhà. kuto narakà và tiryagyonir và yamalokà và praj¤aptàþ kuto devamanuùyàþ praj¤aptàþ kutaþ srotaàpannaþ sakçdàgàmy anàgàmy arhan pratyekabuddhaþ kuto bodhisattvaþ kutas tathàgato 'rhan samyaksaübuddhaþ praj¤aptaþ? bhagavàn àha: kiü puna%<þ>% subhåte ete sattvà svalakùaõa÷ånyàü. sarvadharmàü jànanti? àha: no hãti. bhagavàn àha: yadi punaþ subhåte sattvà evaü jànãyu%<þ>% svalakùaõa÷ånyà dharmà iti. tan na bodhisattvo mahàsattvo 'nuttarasyai samyaksaübodhaye 'saüpratiùñhamàno na sattvàü mocaye%% tribhyo 'pàyebhyo yàvat saüsàragatibhyaþ. yasmàt tarhi subhåte sattvà na jànanti svalakùaõa÷ånyàn dharmàs te aprajànanto na parimucyante pa¤cagatikàt saüsàràt. tad bodhisattvo mahàsattvas teùàü buddhànàü bhagavatàm antikàc chrutvà svalakùaõa÷ånyàn dharmàn sattvànàm arthàya anuttarasyai samyaksaübodhaye saüpratiùñhate. neme dharmàs tathà saüvidyante yathà bàlapçthagjanà abhiniviùñà, tad ime sattvàþ asataþ asaüvidyamànàn dha%%taþ kalpayitvà upalabhya: asattve sattvasaüj¤inaþ aråpe råpasaüj¤ina. avedanàyàü vedanàsaüj¤inaþ asaüj¤àyàü saüj¤àsaüj¤inaþ asaüskàreùu saüskàrasaüj¤inaþ avij¤àne vij¤ànasaüj¤inaþ [f. 303a] yàvad asaüskçtadharmàn asato 'saüvidyamànà kalpayitvà, viparyàsair viparyastacittà. kàyena vàcà ma%%rma abhisaüskurvanti. te pa¤cagatikà%% saüsàràn na parimucyante. tad bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caraü sarvàn antargatàn ku÷alàn dharmàn kçtvà bodhisattvacàrikàü carati. yàü càrikàü carann anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyate. (VIII 5,21). abhisaübudhya duþkhaü ca duþkhasamudayaü ca duþkhanirodhaü ca duþkhanirodhagàminãü ca pratipàdam àcaùñe (##) de÷ayati. praj¤apayati prasthàpayati. vivarati vibhajati uttànãkaroti saüprakà÷ayati. tatra caturùv àryasatyeùu sarve 'ntargatà ku÷alà dharmà ye kecid bodhipakùyà %%yai%% bodhipakùyair dharmais trayàõàü ratnànàü vyavasthànaü bhavati. katameùàü trayàõàü? buddharatnasya dharmaratnasya saügharatnasya, eùàü trayàõàü ratnànàü pràdurbhàvàt sattvàþ parimucyante pa¤cagatikà%% saüsàràt. athàyuùmàn subhåtir bhagavantaü etad avocat: kiü punar bhagavan duþkhaj¤ànena parinirvàõaü bhavaty atha duþkhena, samudayaj¤ànena parinirvàõaü bhavaty atha samudayena, duþkhanirodhaj¤ànena parinirvàõaü bhavaty atha duþkhanirodhena: màrgaj¤ànena parinirvàõaü bhavaty atha màrgeõa. evam ukte bhagavàn àyuùmantaü subhåtim etad avocat: na subhåte duþkhaj¤ànena parinirvàõaü bhavati na duþkhena, na samudayaj¤ànena parmirvàõaü bhavati. na samudayena. na duþkhanirodhaj¤ànena parinirvàõaü bhavati. na duþkhanirodhena. na màrgaj¤ànena parinirvàõaü bhavati na màrgeõa. yà punaþ subhåte caturõàm àryasatyànàü samatà tat parinirvàõam uktaü mayà, na puna duþkhaj¤ànena parinirvàõaü bhavati. na duþkhena na samudayaj¤ànena na samudayena na duþkhanirodhaj¤ànena na duþkhanirodhena na màrgaj¤ànena na màrgeõa parinirvàõaü bhavati. àha: katamà eùa%<ü>% bhagavaüs caturõàm àrya%%matà? bhagavàn àha: yatra subhåte na duþkhaü na duþkhaj¤ànaü na samudayo na samudayaj¤ànaü na nirodho na nirodhaj¤ànaü na màrgo na màrgaj¤ànaü. yaiùàü caturõàm àryasatyànàü tathatà avitathatà dharmatà. dharmadhàtur dharmaniyàmatà dharmasthità. yad utpàdàd và tathàgatànàm anutpàdàd và tathàgatànàü sthita eva dhàtur yaduta dharmadhàtuþ asaüpramoùàya aparihàõàya saüvartate. tad bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran satyànubodhàya carati. na ca satyàny anubodhavyàni. (##) evam ukte àyuùmàn subhåtir bhavavantam etad avocat: kathaü punar bhagavaü bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran satyànubodhàya carati. yathà caraü satyàny anubudhyate. a%%saübudhya tathàtvaü pratividhyati. yathà pratividhyan naiva ÷ràvakabhåmau patati na pratyekabuddhabhåmau patati. bodhisattvanyàmam avakràmati? evam ukte bhagavàn àyuùmantaü subhåtim etad avocat: iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na tàn dharmàüs tathà pa÷yati. yathà pa÷yaü kiücid dharmam upalabheta. anupalabhamànaþ sarvadharmàüc chånyà iti pa÷yati. satyaparyàpannàü÷ ca asatyaparyà%%÷yann avakràntaniyàmo bodhisattvo mahàsattvo bodhisattvagotrabhåbhåmau sthito bhavati. sa bodhisattvagotrabhåbhåmau sthitvà na mårdhna nipàtaü patati. yena [f. 303b] mårdhna nipàtena ÷ràvakabhåmau và pratye%%. sa iha bodhisattvagotrabhåmau sthitvà catvàri dhyànàny utpàdayati catvàry apramàõàni catasraþ àråpyasamàpattãþ. sa iha ÷amathabhåmau sthitvà sarvadharmàn pravicinoti. catvàry àryasatyàni prativibudhyati. %% parijànàti. na ca duþkhàrambaõàü cittam utpàdayati. samudayaü ca prajàhati. na ca samudayàrambaõaü cittam utpàdayati. nirodhaü ca sàkùàtkaroti. na ca nirodhàrambaõaü cittam utpàdayati. màrgaü ca bhàvayati na ca màrgàrambaõaü cittam utpàdayati. %% bodhinimnena cittena sarvadharmà%% yathàvatvaü pa÷yati. àha: katamà bhagavan sarvadharmàõà%<ü>% yathàvattà? bhagavàn àha: ÷ånyatà. àha: katamà ÷ånyatà? bhagavàn àha: svalaksaõa÷ånyatà. so 'nayaivaüråpayà vipa÷yanayà sarvadharmàüc chånyà iti vipa÷yati. na kasyacid dharmasya svabhàvaü pa÷yati. yatra bhàve sthitvà bodhim abhisaübudhyeta. %<àha: evaü sati bhagavann abhàva÷ ca bodhiþ? bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etad. yathà vadasi.>% abhàva÷ (##) ca bodhiþ, sà na buddhaiþ kçtà na pratyekabuddhair na arhadbhir nàpi tai%% bodhisattvair mahàsattvair, ya iha bodhàya caranti. anyatra sattvà na jànanti na pa÷yanti yathàtvaü. tad bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàrami%%rann upàyakau÷alena sattvànàü dharmaü de÷ayati. ((79)) parivarta 80. (VIII 5,22) athàyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: yadi bhagavann abhàvasvabhàvà sarvadharmàs, te na buddhai kçtà na pratyekabuddhair na arhadbhir na anàgàmibhir na sakçdàgàmibhir na srotaàpannair na pratipann%%air nàpi tair bodhisattvair mahàsattvaiþ kçtà ya iha bodhàya caranti. tat kuta esàn dharmàõàü nànàkaraõaü %%sthànaü và praj¤àyate, ime %%rayi%%me tairyagyonikà ime yàmalaukikà ime devà ime manuùyàþ, anena và karmaõà narakàs tiryagyonir yamalokaþ anena karmaõà devàþ anena karmaõà manuùyàþ anena %% brahmakàyikà %%van naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanà %%. anena karmaõà srotaàpannàþ sakçdàgàmy anàgàmy arhan pratyekabuddhàþ anena karmaõà bodhisattvo mahàsattvo 'nena karmaõà tathàgato 'rhan samyaksaübuddhaþ. abhàvasya hi bhagavan na kàcit kriyà yayà kriyà narakaü và gacche%% tiryagyoniü và yamalokaü và devamànuùyaü và yàvan naivasaüj¤ànàsaüj¤àyataneùu và deveùu upapadyeta. srotaàpattiphalaü và anupràpnuyà%%kçdàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và arhattvaü và pratyekabodhiü và, bodhisattvo và mahàsattvo bodhimàrge caret %% sarvàkàraj¤atàü và anupràpnuyàd yàm anupràpya sattvàü saüsàràü mocayed. bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etat tathà yathà vadasi, abhàvasya hi subhåte na karma na kriyà %% phalaü. bàlo hi subhåte (##) a÷rutavàn pçthagjanaþ àryadharmeùv akovidaþ abhàvasvabhàvàn dharmàn na prajànàti. sa viparyàsasamutthitena cittena vividhaü karmàbhisaüskaroti. tasya tàdç÷a eva àtmabhàvo abhini%%vartate. yadi và narakeùu yadi và tiryagyonau yadi và yamaloke yadi và yàvan naivasaüj¤ànàsaüj¤àya%% [f. 304a] %% abhàvasya %% karma %%yà na phalaü. yaþ punar abhàvaþ abhàva eva saþ. yat puna%% subhåtir evam àha. abhàvasya hi na kàcit kriyà yayà kriyayà yàvat srotaàpattiphalaü và anupràpnuyàt. sakçdàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và arhattvaü và pratyekabodhiü và, bodhisattvo và mahàsattvo màrgàkàraj¤atàyà¤c care%% tathàgato vàrhan samyaksaübuddhaþ sarvàkàraj¤atàm anupràpnuyàd iti. yàm anupràpya sattvàn saüsàràn mocaye%%. tat kiü manyase subhåte na abhàvo màrgaþ abhàvaþ srotaàpattiphalam abhàvaþ sakçdàgàmiphalam abhàvo 'nàgàmiphalam abhàvo 'rhattvam abhàvaþ pratyekabodhihr abhàvo yàvat sarvàkàraj¤atà. àha: abhàvo bhagavan màrgaþ abhàva srotaàpattiphalam abhàvaþ sakçdàgàmiphalam abhàvo 'nàgàmiphalam abhàvo 'rhatvam abhàvaþ pratyekabodhir abhàvo yàvat sarvàkàraj¤atà. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte abhàvo dharmaþ abhàvan dharmam anupràpnoti? àha: no bhagavan. bhagavàn àha: iti hi subhåte. ya÷ ca abhàvo ya÷ ca màrga ubhàv etau dharmau na saüyuktau na visaüyuktauv aråpiõàv anidar÷anàv apratighàv ekalakùaõau yaduta alaksaõau, tatra subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyakau÷alena sattvàü÷ caturbhir viparyàsair abhiniviùñàü pa¤caskandheùu anitye nityasaüj¤ãno duþkhe sukhasaüj¤ãnaþ anàtmàny àtmasaüj¤ina%<þ>%. a÷ubhe ÷ubhasaüj¤ãno bhàvàbhiviniùñàs tato bhàvàd vivecayati. (VIII 5,23) athàyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: kaccid bhagavan vastv asti bhåtaü bhàvaüs tath%%à avitathatà yatra sthitvà bàlapçthagjanà vastv ity abhinivi÷ante. bhåtaü bhàvas tath%%à avitathatà. (##) yadi nàsti kathaü %% abhisaüskurvanti. yena karmaõà pa¤cagatikàt saüsàràn na parimucyante? bhagavàn àha: nàsti subhåte anta÷o balàgrakoñãnikùepamàtram api vastu yatra sthitvà bàlapçthagjanà karmàbhisaüskurvanti anyatra viparyàsena. tena hi subhåte upamàn te kariùyàmi yàvad eva asyaivàrthasya bhåyasyàmàtrayà paripåraye yathàpaõóitàjànãyuþ. tat kiü manyase subhåte kacci%% svapnadar÷ino vastv asti. yatra sthitvà svapnadar÷ã pa¤cabhiþ kàmaguõaiþ paricàrayet? àha: svapna eva tàva%% nàsti. kutaþ punaþ svapnadar÷ã, tatra sthitvà pa¤cabhiþ kàmaguõaiþ paricàrayet. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte kaccit punar dharmo 'sti saüskçto và asaüskçto và sàsravo và anàsravo và yo na svapnopamaþ? àha: nàsti bhagavaü. ka÷cid dharma saüskçto và asaüskçto và sàsravo và anàsravo và yo na svapnopama%<þ>%. bhagavàn àha: kaccit punaþ svapne pa¤ca%%þ saüsàro 'sti? àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte svapne màrgabhàvanà asti, yàü màrgabhàvanàm àgamya na saükli÷yeta na vyavadàyeta? àha: no hãdaü bhagavann, avastukaþ sa bha%%n dharmaþ apraj¤aptikaþ apraj¤apanãyaþ sarvavyàhàrapadavya¤janaiþ. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yadà àdar÷amaõóale pratibimban dç÷yate kaccit tasya vastv %%rmàbhisaüskuryàt yat %%kaü và gacche%% tiryagyoniü và yamalokaü và devamanuùyàn và? àha: no hãdaü bhagavann, avastukaü bhagavan pratibimbaü anyatra bàl%<àn>%àm ullàpakaü, tat kuto 'sya [f. 304b] karma %%syati. (##) yat karmàbhisaüskç%% tiryagyoniü và yamalokaü và. devamanuùyàn và? bhagavàn àha: tat kiü manya%% subhåte kaccit tasya màrgabhàvanà asti. yàü màrgabhàvanàm àgamya naiva saükli÷yeta na vyavadàyeta? àha: no hãdaü bhagavann avastukaü÷ ca %%tibimbaü tat kuto 'sya màrgabhàvanà bhaviùyati. yàü màrgabhàvanàm àgamya na saükli÷yeta na vyavadàyeta. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yà sà prati÷rutkà vanagahanaparvatakandarapràgbhàrato ni÷carati. kaccit %%asyà prati÷rutkàyà vastv asti yat karmàbhisaüskuryàt, yat karmàbhisaüskçtya. narakaü và gacche%% tiryagyoniü và yamakokaü và? àha: no hãdaü bhagavam avastukà bhagavaü. sà prati÷rutkà kutas tasyàþ karma bhaviùyati. yat karmàbhisaüskçtya narakaü và gacche%% tiryagyoniü và yamalokaü và devamanuùyeùu và upapadyeta. yàvan naivasaüj¤ànàsaüj¤àyataneùu và deveùu upapadyeta. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte kaccit tasyàþ prati÷rutkàyà màrgabhàvanà asti: yàü màrgabhàvanàm àgamya naiva saükli÷yeta na vyavadàyeta? àha: atyantatayà bhagavan saiva pratiùrutkà nàsti. kutaþ punas tasyà màrgabhàvanà bhaviùyati. yàü màrgabhàvanàm àgamya naiva saükli÷yeta na vyavadàyeta. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yeyaü marãcikàyàm anudake udakasaüj¤à. anadyàü nadãsaüj¤à. anagare nagarasaüj¤à. anudyàne udyànasaüj¤à tat kiü tasyàü marã%%kàyà saüj¤à%%ü karma asti ya%% karmàbhisaüskçtya narakaü và gacchet tiryagyoniü và yamalokaü và devamanuùyeùu và upapadyeta yàvan naivasaüj¤ànàsaüj¤àyataneùu và deveùu upapadyeta? àha: atyantatayà bhagavaü marãcikàyàm udakan nàsti. na nadã, na nagara udyànam anyatra saüj¤àviparyàsa÷ cakùuùo moha. kutas tasyà karma bhaviùyati. yat karmàbhisaüskçtya narakaü và gacchet tiryagyoniü và yamalokaü và devamanuùyeùu và upapadyeta. yàvan naivasaüj¤ànàsaüj¤àyataneùu và deveùu upapadyeta. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte kaccit tasyà viparyastasaüj¤àyà màrgabhàvanà asti. yàn màrgabhàvanàm àgamya naiva saükli÷yeta na vyavadàyeta? àha: na bhagavan viparyastàyàþ saüj¤àyà màrgabhàvanà asti. yàü màrgabhàvanàm àgamya naiva saükli÷yeta na vyavadàyeta. (##) bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yàü màyàkàro vividhàn màyàm abhinirminoti. yadi và hastikàyaü yadi và a÷vakàyaü yadi và balãvardakàyaü. yadi và pattikàyaü. yadi và rathakàyaü yadi và strikàyaü yadi và puruùakàyaü, api nu tasyà màyàyà vastv asti. yat karmàbhisaüskçtya %%rakaü và gacchet tiryagyonir và yamalokaü và devamanuùyeùu và upapadyeta. yàvan naivasaüj¤ànàsaüj¤àyataneùu deveùu upapadyeta? àha: no hãdaü bhagavaü, na hi tasyà màyàyà vastv asty anta÷o balàgrakoñinikùepamàtram api. yatra sthitvà karmàbhisaüskuryàt. yat karmàbhisaüskçtya narakaü và gacchet tiryagyonir và yamalokaü và devamanuùyeùu và upapadyeta. yàvan naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatane%<ùu deveùu upapa>%dyeta. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte ka÷cit tasyà màyàyà màrgabhàvanà asti. yàü màrgabhàvanàm àgamya naiva saükli÷yeta na vyavadàyeta? àha: no hãdaü bhagavann avastukasya [f. 305a] %%to bhaviùyati. saükle÷o và vyavadànaü và? bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yaþ punas tathàgato nirmitaü nirmiõoti kaccit tasya nirmitasya vastv asti. yat karmàbhisaüskçtya %%rakaü và gacchet tiryagyonir và yamalokaü và devamanuùyeùu và upapadyeta. yàvan naivasaüj¤ànàsaüj¤àyateneùu deveùu upapadyeta? àha: no hãdaü bhagavann avastukaþ sa bhagavaü nirmitaþ. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte. kaccit tasya nirmitasya màrgabhàvanà asti. yàü màrgabhàvanàm àgamya naiva saükli÷yeta na vavadàyeta? àha: no hãdaü bhagavaü. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte ka÷cid atra saükli÷yate và vyavadàyate và? àha: no hãdaü bhagavaü. bhagavàn àha: yathaiva subhåte ka÷ci%% na saükli÷yate na vyavadàyate tathaiva nàsti saükle÷o na vyavadànaü. tat kasya heto%%? ahaükàramamakàrayo sthitvà: sattvàþ saükli÷yante và vyavadàyante và, na ca bhåtadar÷ã saükli÷yate và vyavadàyate và. yathaiva bhåtadar÷ã na saükli÷yate na vyavadàyate tathaiva nàsti saükle÷o na vyavadànaü. ((80)) (##) parivarta 81. (VIII 5,24) athàyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: bhåtadar÷ã bhagavaü na saükli÷yate na vyavadàyate. 'bhåtadar÷y api na saükli÷yate na vyavadàyate. tathà hy abhàvasvabhàvàþ sarvadharmàþ, abhàvasya ca bhagavaü na saükle÷o na vyavadànaü. bhàvasya api bhagavan na saükle÷o na vyavadànam, svabhàvasya api bhagavan na saükle÷o na vyavadànaü. abhàvasvabhàvasya api bhagavan na saükle÷o na vyavadànaü. tad yad etad bhagavatà vyavadànaü nirdiùñaü, tat katham idaü bhagavan? bhagavàn àha: yà eùàü sarvadharmàõàü samatà tan mayoktaü vyavadànaü? àha: sà punaþ sarvadharmàõàü samatà katamà? bhagavàn àha: tathatà avitathatà ananyatathatà dharmatà dharmadhàtur dharmasthitità. dharmaniyàmatà bhåtakoñiþ yo 'sàv utpàdàd và tathàgatànàm anutpàdàd và tathàgatànàü sthita eva dharmasthititàdhàtur yaduta dharmadhàtur idaü subhåte vyavadànaü, tat punar lokavyavahàreõa vyavahçyate. anabhilàpyaü punas tad apravyàhàraü. sarvagãrghoùavàkpathàtãtaü. (VIII 5,25) àha: yadi bhagavan sarvadharmàþ svapnopamàþ prati÷rutkopamà. pratibhàsopamàþ marãcyupamàþ màyopamà nirmitopamàs, tat kathaü bodhisattvo mahàsattvaþ svapnopameùu sarvadharmeùu prati÷rutkopameùu pratibhàsopameùu marãcyupameùu màyopameùu sarvadharmeùv avastukeùv adravyeùv anuttarasyai samyaksaübodhaye cittam utpàdayaty ahaü dànapàramitàü paripårayiùyàmi. ÷ãlapàramitàü paripårayiùyàmi. kùàntipàramitàü paripårayiùyàmi. vãryapàramitàü paripårayiùyàmi. dhyànapàramitàü paripårayiùyàmi. abhij¤àpàramitàü paripårayiùyàmi. catvàri dhyànàni catvàry apramàõàni. catasraþ àråpyasamàpattã÷ ca%%sthànàni. yàvad àryàùñàïgaü màrgaü trãõi vimokùamukhàni aùñau vimokùàn navànupårvasamàpattãn da÷atathàgatabalàni. catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido mahàmaitrãü mahàkaruõàm %%khàni samàdhimukhàni yàvad aùñàda÷àveõikà buddhadharmà. dvàtçü÷anmahàpuruùalakùaõàni. a÷ãtim (##) anuvya¤janàni mahàbhàsaü %%, brahmasvaratàü %%. yad eka svareõa [f. 305b] %%÷adiglokadhàtuùu yathàdhi%%parivitarkam aj¤àya dharmaü de÷ayiùyàmi iti. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte na tv ete dharmàþ svapnopamàþ prati÷rutkopamàþ pratibhàsopamà. marãcyupamàþ màyopamà nirmitopamàh%%yà parikãrtità? àha: yady ete bhagavan dharmàþ svapnopamàþ prati÷rutkopamàþ pratibhàsopamà. marãcyupamà màyopamà nirmitopamà, tat kathaü bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carati, %% bhagavan svapno bhåto na yàvan nirmitaþ. na hi bhagavann abhåtena ÷akyaü dànapàramitàyàü caratà ÷ãlapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü vãryapàramitàyàü dhyànapàramitàyàü. praj¤àpàramitàyàü yàvad astàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu caratà anuttarà samyaksaübodhir abhisaüboddhuü. bhagavàn àha: evam etat subhåte evam eta%%. na hy abhåtena ÷akyaü dànapàramitàyàü caratà. ÷ãlapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü vãryapàramitàyàü dhyànapàramitàyàü praj¤àpàramitàyàü. yàvad aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu caratà anuttarà samyaksaübodhir abhisaüboddhuü. sarva ete dharmà abhisaüskçtà abhisaücetayità. na hi ÷akyam abhisaõiùkçtair abhisaücetayitair dharmaiþ sarvàkàraj¤atàm (##) anupràptuü. api tu khalu subhåte sarva ete dharmà màrgàharaõatàya saüvartante màrgotpàd%<ày>%a na puna phalasya adhigamàya, ya eùàü dharmàõàm anutpàda apràdurbhàva alakùaõo 'pi saþ. tad bodhisattvo mahàsattva prathamacittotpàdam upàdàya yàvat tam eva ku÷alan dharmam àrabhate. yadi và dànapàramitàü yadi và ÷ãlapàramitàü yadi và kùàntipàramitàü. yadi và vãryapàramitàü yadi và dhyànapàramitàü yadi và praj¤àpàramitàü yadi và dhyànàni yadi và apramàõàni yadi và àråpyasamàpattãr yadi và smçtyupasthànàni yàvan màrgaü. yadi và àdhyàtma÷ånyatàü yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàü. yadi và vimokùà navànupårvasamàpattã yadi và yàvad àveõikabuddhadharmàn. tat sarvaü màyàgatam iti jànàti. na ÷akyam i%%n dharmàn aparipårya dànapàramitàü ÷ãlapàramitàü kùàntipàramitàü vãryapàramitàü dhyànapàramitàü praj¤àpàramitàü yàvad aùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn %% sattvàn paripàcayituü. tad bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran yaü yam eva ku÷alan dharmam àrabhate sarvaü taü svapnopamaü jànàti. yàvan nirmitopamaü jànàti. sa praj¤àpàramitàyàü caran yàvat sarvàkàraj¤atàü svapnopamàü jànàti. yàvan nirmitopamàü jànàti. te sarvasattvà svapne caranti iti jànàti. yàvan nirmite caranti iti jànàti. tad bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyठcaran. svapnopamàn dharmàn abhàvato gçhõàti. yàvan gçhãtvà sarvàkàraj¤atàm anupràpnoti. yàvan nirmitopamàn dharmàn abhàvato gçhõàti. yàvan gçhãtvà sarvàkàraj¤atàm anupràpnoti. agràhyà ca praj¤àpàramità. agràhyà yàvad aùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ. tad bodhisattvo mahàsa%%rvadharmà iti viditvà anuttaràü samyaksaübodhiü pràrthayati. tat kasya hetoþ? tathà hy agràhyàþ sarvadharmà avastukàþ svapnopamàþ yàvan nirmitopamà, na ca agràhyeõa. [f. 306a] %%hyo dharmaþ ÷aky%%, anyatra sattvà imàn dharmàn na jànanti na pa%<÷yanti>%. (##) tad bodhisattvo mahàsattva sarvasattvànàm arthàya anuttarasyai samyaksaübodhaye %%dàti. tat sarvasattvànàü kçte. yac chãlaü rakùati yàü kùàntiü bhàvayati yan vãryam àrabhate yad dhyànaü samàpadyate yàü praj¤àü bhàvayati tat sarvasattvànàü kçte, na punar àtmàrthaü, na ca bodhisattvo mahàsattvo 'nyasya kçte 'nuttarasyai samyaksaübodhaye saüpratiùñhate 'nyatra %%sattvànàü kçte, sa praj¤àpàramitàyàü caran ye asattve sattvasaüj¤ayà sthitàs anàtmàny àtmasaüj¤ayà sthità evaü jantumanujamànavapoùapudgalakàrakakàràpakasamutthàpakavedakavedayitriùu. yàvad ajànake jànakasaüj¤ayà sthità apa÷yake pa÷yakasaüj¤ayà sthitàs tàü viparyàsàn vivecayati. viparyàsà%% vivecya. amçte dhàtau pratiùñ%<þ>%àpayati. yatra pratiùñhàpitànàü neme samudàcàràþ pravartante. àtmasaüj¤à yàvat kàrakakàràpakasaüj¤à và, sa sarvàõi imàni %%jitamanyitaspanditaprapa¤citàni tyaktvà amanyamànena cetasà bahulam upasaüpadya viharati. anena subhåte upàyena bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann àtmanà ca na kvacid dharme 'bhinivi÷ate. sarvasattvàü÷ ca anabhinive÷e pratiùñhàpayati. lokavyavahàreõa. na puna paramàrthena. àha: yo bhagavaüs tathàgatena dharmo 'bhisaübuddhaþ, kiü punaþ sa lokavyavahàreõa abhisaübuddhaþ utaþ paramàrthena? bhagavàn àha: lokavyavahàreõa vyavahçyate. ayaü tathàgatena dharmo 'bhisaübuddha iti. na punar atra ka÷cil labhyate. ayan dharmo 'nena dharmeõa abhisaübuddha iti. tat kasya heto%%? upalaübho hy eùa yaduta ane%% dharmeõa ayan dharmo 'bhisaübuddha iti. na ca dvayena kàci%% pràptir na abhisamaya. àha: yadi bhagavan na dvayena pràptir abhisamaya÷ ca, kiü punar %%dvayena pràptir abhisamaya÷ ca? bhagavàn àha: na dvayena pràptir na abhisamayo na advayena pràptir abhisamaya÷ ca, yathaivàtra pràptir abhisamaya÷ ca. yatra na dvayaü na advayaü. tat kasya hetoþ? prapa¤ca eùa yadaiùa pràptir eso 'bhisamaya. na ca dharmasamatàyàü prapa¤co 'sti. niùprapa¤ca hi dharmatà. (##) àha: abhàvasvabhàvànàü bhagavan sarvadharmàõàü kà dharmasamatà? bhagavàn àha: eùaivàtra dharmasamatà yatra na bhàvo na abhàvo na svabhàvo na parikãrtanà, na dharmasamatà parikãrtyate, na ca anyaþ ka÷cid dharma upa%%rmasamatà%%ü. sthàpayitvà sarvadharmavyativçttà dharmasamatà, agatir aviùayo dharmasamatà. kasyacid bàlasya và àryasya và. àha: kiü punar bhagavaü dharmasamatà. tathàgatasya apy aviùaya%<þ>%? %%: aviùayaþ subhåte. dharmasamatà. sarvàryàõàü srotaàpannànàü và sakçdàgàminàü và anàgàminàü và. arhatàü và. pratyekabuddhànàü và bodhisattvànàü [f. 306b] và tathàgatasya apy aviùaya. %<àha: na punar bhaga>%vaü sarvadharmaviùayava÷avarttã tathàgato 'rhan samyaksaübuddhaþ? bhagavàn àha: syàt sarvadharmaviùayava÷avarttã tathàgato 'rhan samyaksaübuddho, yady anyà dharmasamatà syàd anyas tathàgato 'rhan samyaksaübuddh%% subhåte pçthagjanànàü dharmasamatà yà ca srotaàpannànàü yà ca sakçdàgàminàü yà ca anàgàminàü yà ca arhatàü yà ca pratyekabuddhànàü yà ca bodhisattvànàü yà ca tathàgatànàm dharmasamatà ekasamatà sà, sa%%yà%<ü>%÷ ca na ki¤cin nànàkaraõaü, yà ca pçthagjanànàü samatà yà ca sarvàryàõàü samatà ekasamatà sà, naikasamatàyàü dvayam asty ayaü pçthagjano 'yaü yàvat tathàgato 'rhan samyaksaübuddha iti. sarva ete dharmà. samatàyàü nopalabhyante. àha: %% bhagavan sarvadharmasamatàyàü sarva ete dharmà nopalabhyante. ayaü pçthagjano 'yaü srotaàpanno 'yaü sakçdàgàmy ayam anàgàmy ayam arhann ayaü pratyekabuddhaþ ayaü bodhisattvo 'yaü tathàgato %<'rhan samyaksaübuddha>%þ. evaü saty avi÷eùo bhaviùyati. pçthagjanànàü srotaàpannànàü ca sakçdàgàminàü ca anàgàminàü ca arhatàü ca pratyekabuddhànàü ca bodhisattvànàü ca tathàgatànàü ca arhatàü samyaksaübuddhànàü. bhagavàn àha: evam eta subhåte evam etad. avi÷eùaþ sarvadharmasamatàyàü (##) pçthagjanànàü yàvat tathàgatànàü ca arhatàü samyaksaübuddhànàü. àha: yadi bhagavann avi÷eùaþ pçthagjanànàü yàvat tathàgatànàü ca arhatàü samyaksaübuddhànàü, tat kuta eùàü bhagavaüs trayàõàü ratnànà%<ü>% loke pràdurbhàvo bhavati. buddharatmasya dharmaratnasya saügharatnasya? bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte anyad buddharatnam anyad dharmaratnam anya%% saügharatnam anyà dharmasamatà? àha: yathà ahaü bhagavato bhàùitasya artham àjànàmi na anyad buddharatnam anyad dharmaratnam anya%% saügharatnam anyà dharmasamatà. yad eva bhagavaü buddharatnaü yad eva dharmaratnaü yad eva saügharatnaü saiva dharmasamatà, sarva ete dharmà na saüyuktà na visaüyuktà aråpiõo 'nidar÷anà apratighà ekalaksaõà. yaduta alakùaõàs, tat punar kathaü bhagavan eùàm alakùaõànàü dharmàõàü vyavasthànaü karoty ayaü pçthagjano ayaü srotaàpannaþ ayaü sakçdàgàmã ayam anàgàmã ayam arhann ayaü pratyekabuddhaþ ayaü bodhisattvo 'yaü tathàgato 'rhan samyaksaübuddhaþ? bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etat, tathàgatasyaiùa viùayaþ tathàgatasyaiùa puruùakàro yad alaksaõànàü dharmàõàü vyavasthànaü karoti. tat kiü manyase subhåte yadi tathàgato 'rhan samyaksaübuddho %% abhisaübhotsyata. anabhisaübudhya dharmàõàü vyavasthànaü nàkariùyàd, api nu narakà %% praj¤à%% tiryagyonir và yamalo%% và. devà và manu%<ùyà và. càturma>%hàràjakàyikà và yàvat paranirmita%%varttino và brahma%% yàvan naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanasamàpattir và smçtyupasthànàni và yàvad àryàùñàïgo màrgaþ trãõi vimokùamukhàny aùñau vi%%rvasamàpattaya adhyàtma÷ånyatà bahirdhà÷ånyatà. adhy%<àtmabahi>%rdhà÷ånyatà yàvat svalakùaõa÷ånyatà yàvad aùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ praj¤àsya%%? %<àha: no>% praj¤àsyante bhagavan. [f. 307a] (##) %%màt tarhi subhåte tathàgatasyaiùa puru%<ùa>%kàro yo dharmasamatà%% dharmàõàü ca vyavasthànaü karoti. àha: kiü punar bhagava%<ü yathà caiva tathà>%gato dharma%%thaiva pçthagjanà na calanti. tathaiva srotaàpannà na calanti. tathaiva yàvat pratyekabuddhà na calanti. ta%%d bodhisattvà na calanti. %% yadi bhagavan yaiva dharmasamatà pçthagjanànàü saiva srotaàpannànàü sakçdàgàminàm anàgàminàm arhatàü pratyekabuddhànàü bodhisattvànàü saiva dharmasamatà tathàgatànàm arhatàü samyaksaübuddhànàü, ya ime bhagavaü vilakùaõàs dharmàs tadyathedaü råpaü vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànaü, anyà råpasya dharmatà anyà vedanàyà anyà saüj¤àyà anyà saüskàràõàm anyà vij¤ànasya anyà cakùuùo dharmatà anyà srotrasya anyà ghràõasya anyà jivhàyà anyà kàyasya anyà manasaþ, anyà pçthivãdhàtor anyà abdhàtor anyà tejodhàtor anyà vàyudhàtor anyà àkà÷adhàtor anyà vij¤ànadhàtor anyà ràgasya dharmatà anyà dveùasya anyà mohasya anyà dçùñikçtànàm anyà dhyànànàm anyà apramàõànàm anyà àråpyasamàpattãnàm anyà smçtyupasthànànàm anyà yàvad àryàùñàïgasya màrgasya anyà ÷ånyatàyà anyà ànimittasya anyà apraõihitasya anyà àdhyàtma÷ånyatàyà anyà yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàyà anyà vimokùàõàm anyà anupårvasamàpattãnàm anyà balànàm anyà vai÷àradyànàm anyà pratisaüvidàm anyà mahàmaitryàm anyà mahàkaruõàyà anyà àveõikabuddhadharmàõàü (##) dharmatà anyà saüskçtadhàtor anyà asaüskçtadhàtor dharmatà, kathaü bhagavann eva%<ü>% vilaksaõànàü dharmàõàü dharmatà ekalakùaõà bhavati? kathaü punar dharmàõàü vyavasthànaü bhavati? kutra vyavasthàya bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran dharmàõàü nànàtvaü karoti? na ca akçtvà dharmanànàtvaü ÷akyaü bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü carituü. %% praj¤àpàramitàyàü caran bodhisattvo mahàsattvo bhåmer bhåmiü saükràmati nyàmaü ca avakràmati. yayà nyàmàvakrantyà ÷ràvakapratyekabuddhabhåmã atikràmati. atikramya abhij¤à paripårayati. yàbhir abhij¤àbhi%% vikrãóamàno dànapàramitàü paripårayec chãlapàramitàü kùàntipàramitàü vãryapàramitàü samàdhipàramitàü paripårayed vikrãóan buddhakùetràd buddhakùetraü saükràmati buddhàn bhagavata%<þ>% paryupàsinaþ, %%la%%m avaropayati. yena ku÷alamålena sarvasattvàn paripàcayati. buddhakùetraü ca parigçhõàti. evam ukte bhagavàn àyuùmantaü subhåtim etad avocat: yat punaþ subhåtir evam àha. yadi yaiva sarvadharmàõàü samatà saiva pçthagjanànàü dharmasamatà saiva srotaàpannànàü dharmasamatà yàvat sai%%nàm arhatàü samyaksaübuddhànàü dharmasamatà. vilaksaõànàü dharmàõàü dharmasamatà katham ekalakùaõà yukteti? tat kiü manyase subhåte yà råpa%% [f. 307b] dharmatà nanu ÷ånyataiva sà. yà tathàga%%rmatà nanu ÷ånyataiva sà? àha: ÷ånyataiva bhagavaü. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte ÷ånyatàyàü %%nàyà saüj¤àyà yat saüskàràõàü yad vij¤ànasya yàvad yat tathàgatasya lakùaõaü? àha: no bhagavaü. bhagavàn àha: tad anena te subhåte paryàyeõaivaü veditavyaü. yà dharmàõàü dharmatà tatra na pçthagjanà nànyatra pçthagjanena. yàvan na tathàgato nànyatra %%tena. (VIII 5,26) àha: kiü punar eùà dharmatà saüskçtà atha asaüskçtà? bhagavàn àha: na saüskçtà na asaüskçtà, na ca saüskçta. vyatirikeõa (##) asaüskçtaü labhyate. %%. iti hi subhåte ya÷ ca saüskçtadhàtur ya÷ ca asaüskçtadhàtur ubhàv etau dharmau na saüyuktau na visaüyuktàv aråpiõàv nidar÷anàv apratighàv ekalakùaõau yaduta alakùaõau, tat punas tathàgato lokavyavahàreõa vyàhàrati. na punaþ paramàrthena. na ca paramàrthe ka÷cit kàyasaüskàro vàksaüskàro và manaþsaüskàro và. na ca anyatra kàyasaüskàràn na anyatra vàksaüskàràn na anyatra manaþsaüskàràt paramàrtha upalabhyate. yaiùàn dharmàõàü saüskçta asaüskçtànàü samatà sa paramàrthaþ, tad bodhisattvo mahàsattva praj¤àpàramitàyàü caran paramàrthà ca na calati. bodhisattvakàryaü ca karoti. ((81)) parivarta 82. athàyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: yadi bhagavaü sarvadharmasamatà prakçti÷ånyà, tan na kasyaci%% dharmasya kiücit karoti. àkiücaneùu và niùkiücaneùu và dharmeùu kathaü bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran paramàrthàc ca na calati. sarvasattvànàü ca kàryaü karoti. dànena priyavacanena arthakriyayà samànàrthatayà ca? bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etat tathà yathà bhàùase. yac chånyatà na sà kasyacit kiücit karoti. nàkiüci%%. %%m %%va ÷ånyatà%<ü>% jànãyur neyan tathàgatasya tathàgatavçùabhità bhavet. yac chånyatàyà÷ ca na calati. sattvàü÷ ca àtmasaüj¤àyà vivecayati vivecya ÷ånyatàyà mocayati saüsàràt. evaü sattvasaüj¤àyà yàvat kàrakasaüj¤àyà råpasaüj¤àyà yàvad vij¤ànasaüj¤àyà cakùuþsaüj¤àyà yàvan manaþsaüj¤àyà pçthivãdhàtusaüj¤àyà yàvad vij¤ànadhàtusaüj¤àyà saüskçtadhàtusaüj¤àyà vivecayati. vivecya asaüskçtadhàtau pratiùñhàpayati. sa ca asaüskçtadhàtuþ ÷ånyaþ. (##) (VIII 5,27) àha: kena ÷ånyaþ? bhagavàn àha: sarvasaüj¤àbhiþ ÷ånyaþ. api tu khalu subhåte yo nirmito %<'nyan nirmitaü>% nirmãyeta api nu tasya kiücid vastv asti yan na ÷ånyatà? àha: no hãdaü bhagavaü yan na nirmitasya. kiücid vastv asti yan na ÷ånyatà. yà ca ÷ånyatà ya÷ ca nirmita ubhàv etau dharmau na saüyuktau na visaüyuktàv ubhàv etau ÷ånyatàyà ÷ånyau. tat kiü vinigåhitam iyaü ÷ånyatà ayaü nirmitaþ. tat kasya heto%<þ>%? tathàpy ubhayam etac chånyatàyàü nopalabhyante iyaü ÷ånyatà ayaü nirmita iti. bhagavàn àha: nàsti subhåte råpaü và vedanà và saüj¤à và saüskàrà và vij¤ànaü và yàvan nirmitaü. yan na anirmitaü. %<àha: yadi bhagavann ime>% laukikà dharmà nirmità, api %% lokottarà dharmàþ nirmità yaduta catvàri smçtyupasthànàni catvàn samyakprahàõàni. catvàrardhipàdà. pa¤cendriyàõi pa¤cabalàni. [f. 308a] /// %% da÷atathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni cata%%tisaüvido mahàmaitrã mahàkaruõà%%nàü praj¤aptiþ, srotaàpannaþ sakçdàgàmy anàgàmy arhan pratyekabuddhaþs tathàgato 'rhan samyaksaübuddhaþ api nv ime dharmà nirmità? bhagavàn àha: yat punaþ subhåte sarvadharmà nirmità, tatra ka÷cic chràvaka nirmitaþ ka÷cit pratyekabuddha nirmitaþ ka÷cid bodhisattva nirmitaþ ka÷cit tathàgata nirmitaþ ka÷cit kle÷a nirmitaþ (##) ka÷cit karma nirmitaþ, anena subhåte paryàyeõa sarvadharmà nirmitopamà. àha: yat punar idaü bhagavan prahàõaü. srotaàpattiphalaü yàvad arhattvaü, api nv ete dharmà. nirmitàþ, pratyekabuddhabhåmir và buddhabhåmir và sarvavàsanànusandhiprahàõàü. api nv ete dharmà nirmità? bhagavàn àha: kecit subhåte dharmà, uññhàpità và nirodhità và, sarve 'te nirmità. àha: katamo bhagavan dharmo yo %% nirmitaþ? bhagavàn àha: yasya notpàdo na nirodhaþ sa %% nirmitaþ. àha: sa punaþ katamaþ? bhagavàn àha: asaümoùadharmanirvàõasamayaü dharmo na nirmitaþ. àha: yat punar bhagavatoktaü ÷ånyatàyà÷ ca na calati. na ca dvayenopalabhyate na ca ka÷cid dharmo %% na ÷ånyatà. tasmàd bhagavann asaümoùadharmanirvàõaü nirmitaü bhaviùyati. bhagavàn àha: evam etat subhåte evam etat, sarvadharmàþ subhåte svabhàva÷ånyàþ, te na ÷ràvakaiþ kçtà na pratyekabuddhair na bodhisattvair mahàsattvair na tathàgatair arhadbhiþ samyaksaübuddhaiþ kçtàþ, yà ca svalakùaõa÷ånyatà tan nirvà%<õaü>%. subhåtir àha: àdikarmiko bhagavaü pudgalaþ katham avavaditavyaþ katham anu÷àtivyaþ yat svabhàva÷åny%%àü jànãyàt? bhagavàn àha: kiü punaþ subhåte pårvaü bhàvo 'bhåt pa÷càd abhàvo bhaviùyati iti. %% // praj¤àpàramitàyàm akopyadharmatànirde÷aparivartaþ dvyà÷ãtamaþ samàptaþ //