SATAPATHA-BRAHMANA 4 Data input by H.S. Ananthanarayana and W. P. Lehman. Bracketted numbering added mechanically. ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Classical Sanskrit Extended ³ ³ (CSX) encoding: ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 224 ³ ³ long A â 226 ³ ³ long i ã 227 ³ ³ long I ä 228 ³ ³ long u å 229 ³ ³ long U æ 230 ³ ³ vocalic r ç 231 ³ ³ vocalic R è 232 ³ ³ long vocalic r é 233 ³ ³ vocalic l ë 235 ³ ³ long vocalic l í 237 ³ ³ velar n ï 239 ³ ³ velar N ð 240 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t ñ 241 ³ ³ retroflex T ò 242 ³ ³ retroflex d ó 243 ³ ³ retroflex D ô 244 ³ ³ retroflex n õ 245 ³ ³ retroflex N ö 246 ³ ³ palatal s ÷ 247 ³ ³ palatal S ø 248 ³ ³ retroflex s ù 249 ³ ³ retroflex S ú 250 ³ ³ anusvara ü 252 ³ ³ anusvara (overdot) § 167 ³ ³ capital anusvara ý 253 ³ ³ visarga þ 254 ³ ³ (capital visarga 255) ³ ³ ³ ³ Other characters of the CSX encoding table are ³ ³ not included. Accents have been dropped in order ³ ³ to facilitate word search. ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ 4.1.1.[1] pràõo ha và asyopàü÷uþ | vyàna upàü÷usavana udàna evàntaryàmaþ 4.1.1.[2] atha yasmàdupàü÷urnàma | aü÷urvai nàma grahaþ sa prajàpatistasyaiùa pràõastadyadasyaiùa pràõastasmàdupàü÷urnàma 4.1.1.[3] tam bahiùpavitràdgçhõàti | parà¤camevàsminnetatpràõaü dadhàti so 'syàyam paràïeva pràõo nirardati tamaü÷ubhiþ pàvayati påto 'saditi ùaóbhiþ pàvayati ùaóvà çtava çtubhirevainametatpàvayati 4.1.1.[4] tadàhuþ | yadàü÷ubhirupàü÷u punàti sarve somàþ pavitrapåtà atha kenàsyàü÷avaþ påtà bhavantãti 4.1.1.[5] tànupanivapati | yatte somàdàbhyaü nàma jàgçvi tasmai te soma somàya svàheti tadasya svàhàkàreõaivàü÷avaþ påtà bhavanti sarvaü và eùa grahaþ sarveùàü hi savanànàü råpam 4.1.1.[6] devà ha vai yaj¤aü tanvànàþ | te 'surarakùasebhya àsaïgàdbibhayàü cakruste hocuþ saüsthàpayàma yaj¤aü yadi no 'surarakùakànyàsajeyuþ saüsthita eva no yaj¤aþ syàditi 4.1.1.[7] te pràtaþsavana eva | sarvaü yaj¤aü samasthàpayannetasminneva grahe yajuùñaþ prathame stotre sàmataþ prathame ÷astra çktastena saüsthitenaivàta årdhvaü yaj¤enàcarantsa eùo 'pyetarhi tathaiva yaj¤aþ saütiùñhata etasminneva grahe yajuùñaþ prathame stotre sàmataþ prathame ÷astra çktastena saüsthitenaivàta årdhvaü yaj¤ena carati 4.1.1.[8] sa và aùñau kçtvo 'bhiùuõoti | aùñàkùarà vai gàyatrã ghàyatram pràtaþ savanam pràtaþsavanamevaitatkriyate 4.1.1.[9] sa gçhõàti | vàcaspataye pavasveti pràõo vai vàcaspatiþ pràõa eùa grahastasmàdàha vàcaspataye pavasveti vçùõo aü÷ubhyàü gabhastipåta iti somàü÷ubhyàü hyenam pàvayati tasmàdàha vçùõo aü÷ubhyàmiti gabhastipåta iti pàõã vai gabhastã pàõibhyàü hyenam pàvayati 4.1.1.[10] athaikàda÷a kçtvo 'bhiùuõoti | ekàda÷àkùarà vai triùñuptraiùñubham màdhyandinaü savanam màdhyandinamevaitatsavanaü kriyate 4.1.1.[11] sa gçhõàti | devo devebhyaþ pavasveti devo hyeùa devebhyaþ pavate yeùàm bhàgo 'sãti teùàmu hyeùa bhàgaþ 4.1.1.[12] atha dvàda÷a kçtvo 'bhiùuõoti | dvàda÷àkùarà vai jagatã jàgataü tçtãyasavanaü tçtãyasavanamevaitatkriyate 4.1.1.[13] sa gçhõàti | madhumatãrna iùaùkçdhãti rasamevàsminnetaddadhàti svadayatyevainametaddevebhyastasmàdeùa hato na påyatyatha yajjuhoti saüsthàpayatyevainametat 4.1.1.[14] aùñàvaùñau kçtvaþ | brahmavarcasakàmasyàbhiùuõuyàdityàhuraùñàkùarà vai gàyatrã brahma gàyatrã brahmavarcasã haiva bhavati 4.1.1.[15] taccaturviü÷atiü kçtvo 'bhiùutam bhavati | caturviü÷atirvai saüvatsarasyàrdhamàsàþ saüvatsaraþ prajàpatiþ prajàpatiryaj¤aþ sa yàvàneva yaj¤o yàvatyasya màtrà tàvantamevaitatsaü sthàpayati 4.1.1.[16] pa¤capa¤ca kçtvaþ | pa÷ukàma syàbhiùuõuyàdityàhuþ pàïktà pa÷avaþ pa÷ånhaivàvarunddhe pa¤ca và çtavaþ saüvatsarasya saüvatsaraþ prajàpatiþ prajàpatiryaj¤aþ sa yàvàneva yaj¤o yàvatyasya màtrà tàvantamevaitatsaüsthàpayati so eùà mãmàüsaivetaraü tveva kriyate 4.1.1.[17] taü gçhãtvà parimàrùñi | nedvyava÷cotaditi taü na sàdayati pràõo hyasyaiùa tasmàdayamasannaþ pràõaþ saücarati yadãttvabhicaredathainaü sàdayedamuùya tvà pràõaü sàdayàmãti tathàha tasminna punarasti yannànusçjati teno adhvaryu÷ca yajamàna÷ca jyogjãvataþ 4.1.1.[18] atho apyevainaü dadhyàt | amuùya tvà pràõamapidadhàmãti tathàha tasminna punarasti yanna sàdayati teno pràõànna lobhayati 4.1.1.[19] sa và antareva santsvàheti karoti | devà ha vai bibhayàü cakruryadvai naþ puraivàsya grahasya homàdasurarakùasànãmaü grahaü na hanyuriti tamantareva santaþ svàhàkàreõàjuhavustaü hutameva santamagnàvajuhavustatho evainameùa etadantareva santsvàhàkàreõa juhoti taü hutameva santamagnau juhoti 4.1.1.[20] athopaniùkràmati | urvantarikùamanvemãtyantarikùaü và anu rakùa÷caratyamålamubhayataþ paricinnaü yathàyam puruùo 'måla ubhayataþ paricinno 'ntarikùamanucaratyetadvai yajurbrahma rakùohà sa etena brahmaõàntarikùamabhayamanàùñraü kurute 4.1.1.[21] atha varaü vçõãte | balavaddha vai devà etasya grahasya homam prepsanti te 'smà etaü varaü samardhayanti kùipre na imaü grahaü juhavaditi tasmàdvaraü vçõãte 4.1.1.[22] sa juhoti | svàükçto 'sãti pràõo và asyaiùa grahaþ sa svayameva kçtaþ svayaü jàtastasmàdàha svàükçto 'sãti vi÷vebhya indriyebhyo divyebhyaþ pàrthivebhya iti sarvàbhyo hyeùa prajàbhyaþ svayaü jàto manastvàùñviti prajàpatirvai manaþ prajàpatiùñvà÷nutàmityevaitadàha svàhà tvà subhava såryàyeti tadavaraü svàhàkàraü karoti paràü devatàm 4.1.1.[23] amuùminvà etamahauùãt | ya eùa tapati sarvaü và eùa tadenaü sarvasyaiva paràrdhyaü karotyatha yadavaràü devatàü kuryàtparaü svàhàkàraü syàdu haivàmuùmàdàdityàtparaü tasmàdavaraü svàhàkàraü karoti paràü devatàm 4.1.1.[24] atha hutvordhvaü grahamunmàrùñi | parà¤camevàsminnetatpràõaü dadhàtyathottànena pàõinà madhyame paridhau pràgupamàrùñi parà¤camevàsminnetatpràõaü dadhàti devebhyastvà marãcipebhya iti 4.1.1.[25] amuùminvà etam maõóale 'hauùãt | ya eùa tapati tasya ye ra÷mayaste devà marãcipàstànevaitatprãõàti ta enaü devàþ prãtàþ svargaü lokamabhivahanti 4.1.1.[26] tasya và etasya grahasya | nànuvàkyàsti na yàjyà tam mantreõa juhotyeteno hàsyaiùo 'nuvàkyavànbhavatyetena yàjyavànatha yadyabhicaredyo 'syàü÷urà÷liùñaþ syàdbàhvorvorasi và vàsasi và taü juhuyàddevàü÷o yasmai tveóe tatsatyamupariprutà bhaïgena hato 'sau phaóiti yathà ha vai hanyamànànàmapadhàvedevameùo 'bhiùåyamàõànàü skandati tathà ha tasya naiva dhàvannàpadhàvatpari÷iùyate yasmà evaü karoti taü sàdayati pràõàya tveti pràõo hyasyaiùaþ 4.1.1.[27] dakùiõàrdhe haike sàdayanti | etàü hyeùa di÷amanu saücaratãti tadu tathà na kuryàduttaràrdha evainaü sàdayenno hyetasyà àhuteþ kà cana paràsti taü sàdayati pràõàya tveti pràõo hyasyaiùaþ 4.1.1.[28] athopàü÷usavanamàdatte | taü na da÷àbhirna vivitreõopaspç÷ati yathà hyadbhiþ praõiktamevaü tadyadyaü÷urà÷liùñaþ syàtpàõinaiva pradhvaüsyoda¤camupanipàdayedvyànàya tveti vyàno hyasyaiùaþ 4.1.2.[1] pràõo ha và asyopàü÷u | vyàna upàü÷usavana udàna evàntaryàmaþ 4.1.2.[2] atha yasmàdantaryàmo nàma | yo vai pràõaþ sa udànaþ sa vyànastamevàsminnetatparà¤cam pràõaü dadhàti yadupàü÷u gçhõàti tamevàsminnetatpratya¤camudànaü dadhàti yadantaryàmaü gçhõàti so 'syàyamudàno 'ntaràtmanyatastadyadasyaiùo 'ntaràtmanyato yadvainenemàþ prajà yatàstasmàdantaryàmo nàma 4.1.2.[3] tamantaþpavitràdgçhõàti | pratya¤camevàsminnetadudànaü dadhàti so 'syàyamudàno 'ntaràtmanhita eteno hàsyàpyupàü÷urantaþpavitràdgçhãto bhavati samànaü hyetadyadupàü÷vantaryàmau pràõodànau hyeteno haivàsyaiùo 'pãtareùu graheùvanàkùidbhavati 4.1.2.[4] atha yasmàtsomam pavitreõa pàvayati | yatra vai somaþ svam purohitam bçhaspatiü jijyau tasmai punardadau tena saü÷a÷àma tasminpunardaduùyàsaivàti÷iùñameno yadãnnånam brahma jyànàyàbhidadhyau 4.1.2.[5] taü devàþ pavitreõàpàvayan | sa medhyaþ påto devànàü havirabhavattatho evainameùa etatpavitreõa pàvayati sa medhyaþ påto devànàü havirbhavati 4.1.2.[6] tadyadupayàmena grahà gçhyante | iyaü và aditistasyà adaþ pràyaõãyaü havirasàvàditya÷carustadvai tatpureva sutyàyai sà heyaü deveùu sutyàyàmapitvamãùe 'stveva me 'pi prasute bhàga iti 4.1.2.[7] te ha devà åcuþ | vyàdiùño 'yaü devatàbhyo yaj¤astvayaiva grahà gçhyantàü devatàbhyo håyantàmiti tatheti so 'syà eùa prasute bhàgaþ 4.1.2.[8] tadyadupayàmena grahà gçhyante | iyaü và upayàma iyaü và idamannàdyamupayacati pa÷ubhyo manuùyebhyo vanaspatibhya ito và årdhvà devà divi hi devàþ 4.1.2.[9] tadyadupayàmena grahà gçhyante | anayaiva tadgçhyante 'tha yadyonau sàdayatãyaü và asya sarvasya yonirasyai và imàþ prajàþ prajàtàþ 4.1.2.[10] taü và etam | reto bhåtaü somamçtvijo bibhrati yadvà ayonau retaþ sicyate pra vai tanmãyate 'tha yadyonau sàdayatyasyàmeva tatsàdayati 4.1.2.[11] pràõodànau ha và asyaitau grahau | tayorudite 'nyataraü juhotyanudite 'nyataram pràõodànayorvyàkçtyai pràõodànàvevaitadvyàkaroti tasmàdetau samànàveva santau nànevàcakùate pràõa iti codàna iti ca 4.1.2.[12] ahoràtre ha và asyaitau grahau | tayorudite 'nyataraü juhotyanudite 'nyataramahoràtrayorvyàkçtyà ahoràtre evaitadvyàkaroti 4.1.2.[13] ahaþ santamupà÷um | taü ràtrau juhotyaharevaitadràtrau dadhàti tasmàdapi sutami÷ràyàmupaiva kiücitkhyàyate 4.1.2.[14] ràtriü santamantaryàmam | tamudite juhoti ràtrimevaitadahandadhàti teno hàsàvàditya udyannevemàþ prajà na pradahati tenemàþ prajàstràtàþ 4.1.2.[15] athàto gçhõàtyeva | upayàmagçhãto 'sãtyukta upayàmasya bandhurantaryaca maghavanpàhi somamitãndro vai maghavànindro yaj¤asya netà tasmàdàha maghavanniti pàhi somamiti gopàya somamityevaitadàhoruùya ràya eùo yajasveti pa÷avo vai ràyo gopàya pa÷ånityevaitadàheùo yajasveti prajà và iùastà evaitadyàyajåkàþ karoti tà imàþ prajà yajamànà arcantyaþ ÷ràmyantya÷caranti 4.1.2.[16] antaste dyàvàpçthivã dadhàmi | antardadhàmyurvantarikùam sajårdevebhiravaraiþ parai÷ceti tadenaü vai÷vadevaü karoti tadyadenenemàþ prajàþ pràõatya÷codanatya÷càntarikùamanucaranti tena vai÷vadevo 'ntaryàme maghavanmàdayasvetãndro vai maghavànindro yaj¤asya netà tasmàdàha maghavannityatha yadantarantariti gçhõàtyantastvàtmandadha ityevaitadàha 4.1.2.[17] taü gçhãtvà parimàrùñi | nedvyava÷cotaditi taü na sàdayatyudàno hyasyaiùa tasmàdayamasanna udànaþ saücarati yadãttvabhicaredathainaü sàdayedamuùya tvodànaü sàdayàmãti 4.1.2.[18] sa yadyupàü÷uü sàdayet | athainaü sàdayedyadyupàü÷uü na sàdayennainaü sàdayedyadyupàü÷umapidadhyàdapyenaü dadhyàdyadyupàü÷u nàpidadhyànnainamapidadhyàdyathopàü÷oþ karma tathaitasya samànaü hyetadyadupàü÷vantaryàmau pràõodànau hi 4.1.2.[19] tà u ha carakàþ | nànaiva mantràbhyàü juhvati pràõodànau và asyaitau nànàvãryau pràõodànau kurma iti vadantastadu tathà na kuryànmohayanti ha te yajamànasya pràõodànàvapãdvà enaü tåùõãü juhuyàt 4.1.2.[20] sa yadvà upàü÷u mantreõa juhoti | tadevàsyaiùo 'pi mantreõa huto bhavati kimu tattåùõãü juhuyàtsamànaü hyetadyadupàü÷vantaryàmau pràõodànau hi 4.1.2.[21] sa yenaivopàü÷um mantreõa juhoti | tenaivaitam mantreõa juhoti svàükçto 'si vi÷vebhya indriyebhyo divyebhyaþ pàrthivebhyo manastvàùñu svàhà subhava såryàyetyukto yajuùo bandhuþ 4.1.2.[22] atha hutvàvà¤caü grahamavamàrùñi | idaü và upàü÷uü hutvordhvamunmàrùñyathàtràvà¤camavamàrùñi pratya¤camevàsminnetadudànaü dadhàti 4.1.2.[23] atha nãcà pàõinà | madhyame paridhau pratyagupamàrùñãdaü và upàü÷u hutvottànena pàõinà madhyame paridhau pràgupamàrùñyathàtra nãcà pàõinà madhyame paridhau pratyagupamàrùñi pratya¤camevàsminnetadudànaü dadhàti devebhyastvà marãcipebhya iti so 'sàveva bandhuþ 4.1.2.[24] tam pratyàkramya sàdayati | udànàya tvetyudàno hyasyaiùa tàni vai saüspçùñàni sàdayati pràõodànàvevaitatsaüspar÷ayati pràõodànàntsaüdadhàti 4.1.2.[25] tàni và aniïgyamànàni ÷ere | à tçtãyasavanàttasmàdime manuùyàþ svapanti tàni punastçtãyasavane prajujyante tasmàdime manuùyàþ suptvà prabudhyante te 'ni÷ità÷caràcarà yaj¤asyaivaitadvidhàmanu vaya iva ha vai yaj¤o vidhãyate tasyopàü÷vantaryàmàveva pakùàvàtmopàü÷usavanaþ 4.1.2.[26] tàni và aniïgyamànàni ÷ere | à tçtãyasavanàttàyate yaj¤a eti vai tadyattàyate tasmàdimàni vayàüsi vigçhya pakùàvanàyuvànàni patanti tàni punastçtãyasavane prayujyante tasmàdimàni vayàüsi samàsam pakùàvàyuvànàni patanti yaj¤asyaivaitadvidhàmanu 4.1.2.[27] iyaü ha và upàü÷uþ | pràõo hyupàü÷urimàü hyeva pràõannabhipràõityasàvevàntaryàma udàno hyantaryàmo 'muü hyeva lokamudanannabhyudanityantarikùamevopàü÷usavano vyàno hyupàü÷usavano 'ntarikùaü hyeva vyanannabhivyaniti 4.1.3.[1] vàggha và asyaindravàyavaþ | etannvadhyàtmamindro ha yatra vçtràya vajram prajahàra so 'balãyànmanyamàno nàstçùãtãva bibhyannilayàü cakre tadevàpi devà apanyalayanta 4.1.3.[2] te ha devà åcuþ | na vai hataü vçtraü vidma na jãvaü hanta na eko vettu yadi hato và vçtro jãvati veti 4.1.3.[3] te vàyumabruvan | ayaü vai vàyuryo 'yam pavate vàyo tvamidaü viddhi yadi hato và vçtro jãvati và tvaü vai na à÷iùño 'si yadi jãviùyati tvameva kùipram punaràgamiùyasãti 4.1.3.[4] sa hovàca | kim me tataþ syàditi prathamavaùañkàra eva te somasya ràj¤a iti tathetyeyàya vàyureddhataü vçtraü sa hovàca hato vçtro yaddhate kuryàta tatkuruteti 4.1.3.[5] te devà abhyasçjyanta | yathà vittiü vetsyamànà evaü sa yameko 'labhata sa ekadevatyo 'bhavadyaü dvau sa dvidevatyo yam bahavaþ sa bahudevatyastadyadenam pàtrairvyagçhõata tasmàdgrahà nàma 4.1.3.[6] sa eùàmàpåyat | sa enàücuktaþ påtirabhivavau sa nàlamàhutyà àsa nàlam bhakùàya 4.1.3.[7] te devà vàyumabruvan | vàyavimaü no vivàhãmaü naþ svadayeti sa hovàca kim me tataþ syàditi tvayaivaitàni pàtràõyàcakùãranniti tatheti hovàca yåyaü tu me sacyupavàteti 4.1.3.[8] tasya devàþ | yàvanmàtramiva gandhasyàpajaghnustam pa÷uùvadadhuþ sa eùa pa÷uùu kuõapagandhastasmàtkuõapagandhànnàpigçhõãta somasya haiùa ràj¤o gandhaþ 4.1.3.[9] no eva niùñhãvet | tasmàdyadyapyàsakta iva manyetàbhivàtam parãyàcrãrvai somaþ pàpmà yakùmaþ sa yathà ÷reyasyàyati pàpãyànpratyavarohedevaü hàsmàdyakùmaþ pratyavarohati 4.1.3.[10] athetaraü vàyurvyavàt | tadasvadayattato 'lamàhutyà àsàlam bhakùàya tasmàdetàni nànàdevatyàni santi vàyavyànãtyàcakùate so 'syaiùa prathamavaùañkàra÷ca somasya ràj¤a etànyu enena pàtràõyàcakùate 4.1.3.[11] indro ha và ãkùàü cakre | vàyurvai no 'sya yaj¤asya bhåyiùñhabhàgyasya prathamavaùañkàra÷ca somasya ràj¤a etànyu enena pàtràõyàcakùate hantàsminnapitvamicà iti 4.1.3.[12] sa hovàca | vàyavà màsmingrahe bhajeti kiü tataþ syàditi niruktameva vàgvadediti niruktaü cedvàgvadedà tvà bhajàmãti tata eùa aindravàyavo graho 'bhavadvàyavyo haiva tataþ purà 4.1.3.[13] sa indro 'bravãt | ardham me 'sya grahasyeti turãyameva ta iti vàyurardhameva ma itãndrasturãyameva ta iti vàyuþ 4.1.3.[14] tau prajàpatim pratipra÷nameyatuþ | sa prajàpatirgrahaü dvedhà cakàra sa hovàcedaü vàyorityatha punarardhaü dvedhà cakàra sa hovàcedaü vàyoritãdaü tavetãndra turãyameva bhàjayàü cakàra yadvai caturthaü tatturãyaü tata eùa aindraturãyo graho 'bhavat 4.1.3.[15] tasya và etasya grahasya | dve purorucau vàyavyaiva eva pårva aindravàyava uttaro dve anuvàkye vàyavyaiva pårvaindravàyavyuttarà dvau praiùau vàyavya eva pårva aindravàyava uttaro dve yàjye vàyavyaiva pårvaindravàyavyuttaraivamenaü turãyaü turãyameva bhàjayàü cakàra 4.1.3.[16] sa hovàca | turãyaüturãyaü cenmàmabãbhajusturãyameva tarhi vàïniruktaü vadiùyatãti tadetatturãyaü vàco niruktaü yanmanuùyà vadantyathaitatturãyaü vàco 'niruktaü yatpa÷avo vadantyathaitatturãyaü vàco 'niruktaü yadvayàüsi vadantyathaitatturãyaü vàco 'niruktaü yadidaü kùudraü sarãsçpaü vadati 4.1.3.[17] tasmàdetadçùãõàbhyanåktam | catvàri vàkparimità padàni tàni vidurbràhmaõà ye manãùiõaþ guhà trãõi nihità neïgayanti turãyaü vàco manuùyà vadantãti 4.1.3.[18] athàto gçhõàtyeva | à vàyo bhåùa ÷ucipà upa naþ sahasraü te niyuto vi÷vavàra upo te andho madyamayàmi yasya deva dadhiùe pårvapeyaü vàyave tveti 4.1.3.[19] athàpagçhya punarànayati | indravàyå ime sutà upa prayobhiràgatam indravo vàmu÷anti hi upayàmagçhãto 'si vàyava indravàyubhyàü tvaiùa te yoniþ sajoùobhyàü tveti sàdayati sa yadàha sajoùobhyàü tveti yo vai vàyuþ sa indro ya indraþ sa vàyustasmàdàhaiùa te yoniþ sajoùobhyàü tveti 4.1.4.[1] kratådakùau ha và asya mitràvaruõau | etannvadhyàtmaü sa yadeva manasà kàmayata idam me syàdidaü kurvãyeti sa eva kraturatha yadasmai tatsamçdhyate sa dakùo mitra eva kraturvaruõo dakùo brahmaiva mitraþ kùatraü varuõo 'bhigantaiva brahma kartà kùatriyaþ 4.1.4.[2] te haite agre nànevàsatuþ | brahma ca kùatraü ca tataþ ÷a ÷àkaiva brahma mitra çte kùatràdvaruõàtsthàtum 4.1.4.[3] na kùatraü varuõaþ | çte brahmaõo mitràdyaddha kiü ca varuõaþ karma cakre 'prasåtam brahmaõà mitreõa na haivàsmai tatsamànçdhe 4.1.4.[4] sa kùatraü varuõaþ | brahma mitramupamantrayàü cakra upa màvartasva saüsçjàvahai purastvà karavai tvatprasåtaþ karma karavà iti tatheti tau samasçjetàü tata eùa maitràvaruõo graho 'bhavat 4.1.4.[5] so eva purodhà | tasmànna bràhmaõaþ sarvasyeva kùatriyasya purodhàü kàmayeta saü hyetau sçjete sukçtaü ca duùkçtaü ca no eva kùatriyaþ sarvamiva bràhmaõam purodadhãta saü hyevaitau sçjete kukçtaü ca duùkçtaü ca sa yattato varuõaþ karma cakre prasåtam brahmaõà mitreõa saü haivàsmai tadànçdhe 4.1.4.[6] tattadavakLptameva | yadbràhmaõo 'ràjanyaþ syàdyadyu ràjànaü labheta samçddhaü tadetaddha tvevànavakLptaü yatkùatriyo 'bràhmaõo bhavati yaddha kiü ca karma kurute prasåtam brahmaõà mitreõa na haivàsmai tatsamçdhyate tasmàdu kùatriyeõa karma kariùyamàõenopasartavya eva bràhmaõaþ saü haivàsmai tadbrahmaprasåtaü karmardhyate 4.1.4.[7] athàto gçhõàtyeva | ayaü vàm mitràvaruõà sutaþ soma çtàvçdhà mamediha ÷rutaü havam upayàmagçhãto 'si mitràvaruõàbhyàü tveti 4.1.4.[8] tam payasà ÷riõàti | tadyatpayasà ÷rãõàti vçtro vai soma àsãttaü yatra devà aghnaüstam mitramabruvaüstvamapi haüsãti sa na cakame sarvasya và aham mitramasmi na mitraü sannamitro bhaviùyàmãti taü vai tvà yaj¤àdantareùyàma ityahamapi hanmãti hovàca tasmàtpa÷avo 'pàkràmanmitraü sannamitro 'bhåditi sa pa÷ubhirvyàrdhyata tametaddevàþ pa÷ubhiþ samàrdhayanyatpayasà÷rãõaüstatho evainameùa etatpa÷ubhiþ samardhayati yatpayasà ÷rãõàti 4.1.4.[9] tadàhuþ | ÷a÷vaddha naiva cakame hantumiti tadyadevàtra payastanmitrasya soma eva varuõasya tasmàtpayasà ÷rãõàti 4.1.4.[10] sa ÷rãõàti | ràyà vayaü sasavàüso madema havyena devà yavasena gàvaþ tàü dhenum mitràvaruõà yuvaü no vi÷vàhà dhattamanapasphurantãmeùa te yonirçtàyubhyàü tveti sàdayati sa yadàhartàyubhyàü tveti brahma và çtam brahma hi mitro brahmo hyçtaü varuõa evàyuþ saüvatsaro hi varuõaþ saüvatsara àyustasmàdàhaiùa te yoni çtàyubhyàü tveti 4.1.5.[1] ÷rotraü ha và asyà÷vinaþ | tasmàtsarvataþ parihàram bhakùayati sarvato hyanena ÷rotreõa ÷çõoti yatra vai bhçgavo vàïgiraso và svargaü lokaü samà÷nuvata taccyavano và bhàrgava÷cyavano vàïgirasastadeva jãrõiþ kçtyàråpo jahe 4.1.5.[2] ÷aryàto ha và idam mànavo gràmeõa cacàra | sa tadeva prative÷o nivivi÷e tasya kumàràþ krãóanta imaü jãrõiü kçtyàråpamanarthyam manyamànà loùñairvipipiùuþ 4.1.5.[3] sa ÷àryàtebhya÷cukrodha | tebhyo 'saüj¤àü cakàra pitaiva putreõa yuyudhe bhràtà bhràtrà 4.1.5.[4] ÷aryàto ha và ãkùàü cakre | yatkimakaraü tasmàdidamàpadãti sa gopàlàü÷càvipàlàü÷ca saühvayitavà uvàca 4.1.5.[5] sa hovàca | ko vo 'dyeva kiücidadràkùãditi te hocuþ puruùa evàyaü jãrõiþ kçtyàråpaþ ÷ete tamanarthyam manyamànàþ kumàrà loùñairvyapikùanniti sa vidàü cakàra sa vai cyavana iti 4.1.5.[6] sa rathaü yuktvà | sukanyàü ÷àryàtãmupàdhàya prasiùyanda sa àjagàma yatrarùiràsa tat 4.1.5.[7] sa hovàca | çùe namaste yannàvediùaü tenàhiüsiùamiyaü sukanyà tayà te 'pahnuve saüjànãtàm me gràma iti tasya ha tata eva gràmaþ saüjaj¤e sa ha tata eva ÷aryàto mànava udyuyuje nedaparaü hinasànãti 4.1.5.[8] a÷vinau ha và idam bhiùajyantau ceratuþ | tau sukanyàmupeyatustasyàm mithunamãùàte tanna jaj¤au 4.1.5.[9] tau hocatuþ | sukanye kamimaü jãrõiü kçtyàråpamupa÷eùa àvàmanuprehãti sà hovàca yasmai màm pitàdànnaivàhaü taü jãvantaü hàsyàmãti taddhàyamçùiràjaj¤au 4.1.5.[10] sa hovàca | sukanye kiü tvaitadavocatàmiti tasmà etadvyàcacakùe sa ha vyàkhyàta uvàca yadi tvaitatpunarbruvataþ sà tvam bråtànna vai susarvàviva stho na susamçddhàvivàtha me patiü nindatha iti tau yadi tvà bravataþ kenàvamasarvau svaþ kenàsamçddhàviti sà tvam bråtàtpatiü nu me punaryuvàõaü kurutamatha vàü vakùyàmãti tàm punarupeyatustàü haitadevocatuþ 4.1.5.[11] sà hovàca | na vai susarvàviva stho na susamçddhàvivàtha me patiü nindatha iti tau hocatuþ kenàvamasarvau svaþ kenàsamçddhàviti sà hovàca patiü nu me punaryuvàõaü kurutamatha vàü vakùyàmãti 4.1.5.[12] tau hocatuþ | etaü hradamabhyavahara sa yena vayasà kamiùyate tenodaiùyatãti taü hradamabhyavajahàra sa yena vayasà cakame tenodeyàya 4.1.5.[13] tau hocatuþ | sukanye kenàvamasarvau svaþ kenàsamçddhàviti tau harùireva pratyuvàca kurukùetre 'mã devà yaj¤aü tanvate te vàü yaj¤àdantaryanti tenàsarvau sthastenàsamçddhàviti tau ha tata evà÷vinau preyatustàvàjagmaturdevànyaj¤aü tanvànàntstute bahiùpavamàne 4.1.5.[14] tau hocatuþ | upa nau hvayadhvamiti te ha devà åcurna vàmupahvayiùyàmahe bahu manuùyeùu saüsçùñamacàriùñam bhiùajyantàviti 4.1.5.[15] tau hocatuþ | vi÷ãrùõà vai yaj¤ena yajadhva iti kathaü vi÷ãrùõetyupa nu nau hvayadhvamatha vo vakùyàva iti tatheti tà upàhvayanta tàbhyàmetamà÷vinaü grahamagçhõastàvadhvaryå yaj¤asyàbhavatàü tàvetadyaj¤asya ÷iraþ pratyadhattàü tadadastaddivàkãrtyànàm bràhmaõe vyàkhyàyate yathà tadyaj¤asya ÷iraþ pratidadhatustasmàdeùa stute bahiùpavamàne graho gçhyate stute hi bahiùpavamàna àgacatàm 4.1.5.[16] tau hocatuþ | mukhyau và àvàü yaj¤asya svo yàvadhvaryå iha nàvimam purastàdgraham paryàharatàbhi dvidevatyàniti tàbhyàmetam purastàdgraham paryàjahrurabhi dvidevatyàüstasmàdeùa da÷amo graho gçhyate tçtãya eva vaùañkriyate 'tha yada÷vinàvitãme ha vai dyàvàpçthivã pratyakùama÷vinàvime hãdaü sarvamà÷nuvàtàm puùkarasrajàvityagnirevàsyai puùkaramàdityo 'muùyai 4.1.5.[17] athàto gçhõàtyeva | yà vàü ka÷à madhumatya÷vinà sånçtàvatã tayà yaj¤am mimikùatam upayàmagçhãto 'sya÷vibhyàü tvaiùa te yonirmàdhvãbhyàü tveti sàdayati taü vai madhumatyarcà gçhõàti màdhvãbhyàü tveti sàdayati tadyanmadhumatyarcà gçhõàti màdhvãbhyàü tveti sàdayati 4.1.5.[18] dadhyaï ha và àbhyàmàtharvaõaþ | madhu nàma bràhmaõamuvàca tadenayoþ priyaü dhàma tadevainayoretenopagacàta tasmànmadhumatyarcà gçhõàti màdhvãbhyàü tveti sàdayati 4.1.5.[19] tàni và etàni | ÷lakùõàni pàtràõi bhavanti ràsnàvamaindravàyavapàtraü tattasya dvitãyaü råpaü tena taddvidevatyamajakàvam maitràvaruõapàtraü tattasya dvitãyaü råpaü tena taddvidevatyamauùñhamà÷vinapàtraü tattasya dvitãyaü råpaü tena taddvidevatyamatha yada÷vinàviti mukhyau và a÷vinàvauùñhamiva và idam mukhaü tasmàdauùñhamà÷vinapàtram bhavati 4.2.1.[1] cakùuùã ha và asya ÷ukràmanthinau | tadvà eùa eva ÷ukro ya eùa tapati tadyadeùa etattapati tenaiùa ÷ukra÷candramà eva manthã 4.2.1.[2] taü saktubhiþ ÷rãõàti | tadenam manthaü karoti teno eùa manthyetau ha và àsàm prajànàü cakùuùã ma yaddhaitau nodiyàtàü na haiveha svau cana pàõã nirjànãyuþ 4.2.1.[3] tayorattaivànyataraþ | àdyo 'nyataro 'ttaiva ÷ukra àdyo manthã 4.2.1.[4] tayorattaivànyataramanu | àdyo 'nyataramanvattaiva ÷ukramanvàdyo manthinamanu tau và anyasmai gçhyete anyasmai håyete ÷aõóàmarkàvityasurarakùase tàbhyàü gçhyete devatàbhyo håyete tadyattathà 4.2.1.[5] yatra vai devàþ | asurarakùasànyapajaghnire tadetàveva na ÷ekurapahantuü yaddha sma devàþ kiü ca karma kurvate taddha sma mohayitvà kùipra eva punarapadravataþ 4.2.1.[6] te ha devà åcuþ | upajànãta yathemàvapahanàmahà iti te hocurgrahàvevàbhyàü gçhõàma tàvabhyavaiùyatastau svãkçtyàpahaniùyàmaha iti tàbhyàü grahau jagçhustàvabhyavaitàü tau svãkçtyàpàghnata tasmàcaõóàmarkàbhyàmiti gçhyete devatàbhyo håyete 4.2.1.[7] api hovàca yàj¤avalkyaþ | no sviddevatàbhya eva gçhõãyàmà vijitaråpamiva hãdamiti tadvai sa tanmãmàüsàmeva cakre nettu cakàra 4.2.1.[8] imàmu haike ÷ukrasya purorucaü kurvanti | ayaü vena÷codayatpç÷nigarbhà jyotirjaràyå rajaso vimàna iti tadetasya råpaü kurmo ya eùa tapatãti yadàha jyotirjaràyuriti 4.2.1.[9] imàü tveva ÷ukrasya purorucaü kuryàt | tam pratnathà pårvathà vi÷vathemathà jyeùñhatàtim barhiùadaü svarvidamityattà hyetamanvattà hi jyeùñhastasmàdàha jyeùñhatàtim barhiùadaü svarvidam pratãcãnaü vçjanaü dohase dhunimà÷uü jayantamanu yàsu vardhase upayàmagçhãto 'si ÷aõóàya tvaiùa te yonirvãratàm pàhãti yàdayatyattà hyetamanvattà hi vãrastasmàdàhaiùa te yonirvãratàm pàhãti dakùiõàrdhe sàdayatyetàü hyeùa di÷amanu saücarati 4.2.1.[10] atha manthinaü gçhõàti | ayaü vena÷codayatpç÷nigarbhà jyotirjaràyå rajaso vimàne imamapàü saügame såryasya ÷i÷uü na viprà matibhã rihanti upayàmagçhãto 'si markàya tveti 4.2.1.[11] taü saktubhiþ ÷rãõàti | tadyatsaktubhiþ ÷rãõàti varuõo ha vai somasya ràj¤o 'bhãvàkùi pratipipeùa tada÷vayattato '÷vaþ samabhavattadyacvayathàtsamabhavattasmàda÷vo nàma tasyà÷ru pràskandattato yavaþ samabhavattasmàdàhurvaruõyo yava iti tadyadevàsyàtra cakùuùo 'mãyata tenaivainametatsamardhayati kçtsnaü karoti tasmàtsaktubhiþ ÷rãõàti 4.2.1.[12] sa ÷rãõàti | mano na yeùu havaneùu tigmaü vipaþ ÷acyà vanutho dravantà à yaþ ÷aryàbhistuvinçmõo asyà÷rãõãtàdi÷aü gabhastàveùa te yoniþ prajàþ pàhãti sàdayatyàdyo hyetamanvàdyà hãmàþ prajà vi÷astasmàdàhaiùa te yoniþ prajàþ pàhãti 4.2.1.[13] dvau prokùitau yåpa÷akalau bhavataþ | dvàvaprokùitau prokùitaü caivàdhvryuràdatte 'prokùitaü caivameva pratiprasthàtà prokùitaü caivàdatte prokùitaü ca ÷ukramevàdhvaryuràdatte manthinam pratiprasthàtà 4.2.1.[14] so 'dhvaryuþ | aprokùitena yåpa÷akalenàpamàrùñyapamçùñaþ ÷aõóa ityevameva pratiprasthàtàpamçùñau marka iti tadàdadànàvevàsurarakùase apahato devàstvà ÷ukrapàþ praõayantvityevàdhvaryurniùkràmati devàstvà manthipàþ praõayantviti pratiprasthàtà tadetau devatàbhya eva praõayataþ 4.2.1.[15] tau jaghanenàhavanãyamaratnã saüdhattaþ | tà uttaravedau sàdayato dakùiõàyàmeva ÷roõàvadhvaryuþ sàdayatyuttaràyàm pratiprasthàtànanusçjantàvevànàdhçùñàsãti tadrakùobhirevaitaduttaravedimanàdhçùñàü kuruto viparyeùyantau và etàvagnim bhavato 'tyeùyantau tasmà evaitannihnuvàte tatho hainau vipariyantàvagnirna hinasti 4.2.1.[16] so 'dhvaryuþ paryeti | suvãro vãrànprajanayanparãhãtyattà hyetamanvattà hi vãrastasmàdàha suvãro vãrànprajanayanparãhãtyabhi ràyaspoùeõa yajamànamiti tadyajamànàyà÷iùamà÷àste yadàhàbhi ràyaspoùeõa yajamànamiti 4.2.1.[17] atha pratiprasthàtà paryeti | suprajàþ prajàþ prajanayanparãhãtyàdyo hyetamanvàdyà hãmàþ prajà vi÷astasmàdàha suprajàþ prajàþ prajanayanparãhãtyabhi ràyaspoùeõa yajamànamiti tadyajamànàyà÷iùamà÷àste yadàhàbhi ràyaspoùeõa yajamànamiti 4.2.1.[18] tàvapidhàya niùkràmataþ | tira evainàvetatkurutastasmàdimau såryàcandramasau prà¤cau yantau na ka÷cana pa÷yati taupurastàtparãtyàporõutaþ purastàttiùñhantau juhuta àvirevainàvetatkurutastasmàdimau såryàcandramasau pratya¤cau yantau sarva eva pa÷yati tasmàtparàgretaþ sicyamànaü na ka÷cana pa÷yati tadu pa÷càtprajàyamànaü sarva eva pa÷yati 4.2.1.[19] tau jaghanena yåpamaratnã saüdhattaþ | yadyagnirnodbàdheta yadyu agnirudbàdhetàpyagreõaiva yåpamaratnã saüdadhyàtàü saüjagmàno divà pçthivyà ÷ukraþ ÷ukra÷ociùetyevàdhvaryuþ saüjagmàno divà pçthivyà manthã manthi÷ociùeti pratiprasthàtà cakùuùorevaite àramaõe kuruta÷cakùuùã evaitatsaüdhattastasmàdime abhito 'sthinã cakùuùã saühite 4.2.1.[20] so 'dhvaryuþ | aprokùitaü yåpa÷akalaü nirasyati nirastaþ ÷aõóa ityevameva pratiprasthàtà nirasto marka iti tatpuràhutibhyo 'surarakùase apahataþ 4.2.1.[21] athàdhvaryuþ | prokùitaü yåpa÷akalamàhavanãye pràsyati ÷ukrasyàdhiùñhànamasãtyevameva pratiprasthàtà manthino 'dhiùñhànamasãti cakùuùorevaite samidhau cakùuùã evaitatsaminddhe tasmàdime samiddhe cakùuùã 4.2.1.[22] tatra japati | acinnasya te deva soma savãryasya ràyaspoùasya daditàraþ syàmetyà÷ãrevaiùaitasya karmaõa à÷iùamevaitadà÷àste 4.2.1.[23] athà÷ràvyàha | pràtaþpràtaþ savasya ÷ukravato madhu÷cuta indràya somànprasthitànpreùyeti vaùañkçte 'dhvaryurjuhoti tadanu pratiprasthàtà tadanu camasàdhvaryavaþ 4.2.1.[24] tau vai purastàttiùñhantau juhutaþ | cakùuùã và etau tatpurastàdevaitaccakùuùã dhattastasmàdime purastàccakùuùã 4.2.1.[25] abhito yåpaü tiùñhantau juhutaþ | yathà vai nàsikaivaü yåpastasmàdime abhito nàsikàü cakùuùã 4.2.1.[26] tau vai vaùañkçtau santau mantreõa håyate | eteno haitau taduda÷nuvàte yadenau sarvaü savanamanuhåyate yadvevaitau sarvaü savanamanuhåyata etau vai prajàpateþ pratyakùatamàü cakùuùã hyetau satyaü vai cakùuþ satyaü hi prajàpatistasmàdenau sarvaü savanamanuhåyate 4.2.1.[27] sa juhoti | sa prathamà saüskçtirvi÷vavàrà sa prathamo varuõo mitro agniþ sa prathamo bçhaspati÷cikitvàüstasmà indràya sutamàjuhota svàheti 4.2.1.[28] sa yajjuhoti | sà prathamà sa prathama iti ÷a÷vaddha vai retasaþ siktasya cakùuùã eva prathame sambhavatastasmàjjuhoti sà prathamà iti 4.2.1.[29] atha sampreùyati | praitu hotu÷camasaþ pra brahmaõaþ prodgàtéõàm pra yajamànasya prayantu sadasyànàü hotràõàü camasàdhvaryava upàvartadhvaü ÷ukrasyàbhyunnayadhvamiti sampraiùa evaiùa paryetya pratiprasthàtàdhvaryoþ pàtre saüsravamavanayatyattra evaitadàdyam baliü hàrayati tamadhvaryurhotçcamase 'vanayati bhakùàya vaùañkarturhi bhakùaþ pràõo vai vaùañkàraþ so 'smàdetadvaùañkurvataþ paràïivàbhåtpràõo vai bhakùastatpràõam punaràtmandhatte 4.2.1.[30] atha yadete pratãcã pàtre na haranti | harantyanyàngrahàü÷cakùuùã hyete saüsravameva hotçcamase 'vanayati 4.2.1.[31] atha hotràõàü camasànabhyunnayanti | hutociùñà và ete saüsravà bhavanti nàlamàhutyai tànevaitatpunaràpyàyayanti tathàlamàhutyai bhavanti tasmàddhotràõàü camasànabhyunnayanti 4.2.1.[32] atha hotràþ saüyàjayanti | hotrà ha vai yuktà devebhyo yaj¤aü vahanti tà evaitatsaütarpayanti tçptàþ prãtà devebhyo yaj¤aü vahàniti tasmàddhotràþ saüyàjayanti 4.2.1.[33] sa prathamàyàü và hotràyàm | iùñàyàmuttamàyàü vànumantrayate tçmpantu hotrà madhvo yàþ sviùñà yàþ suprãtàþ suhutà yatsvàheti hotràõàmevaiùà tçptirathetya pratyaïïupavi÷atyayàóagnãdityagnãddhyatra yajatàmuttamaþ saüyajati tasmàdàhàyàóagnãditi 4.2.2.[1] àtmà ha và asyàgrayaõaþ | so 'syaiùa sarvameva sarvaü hyayamàtmà tasmàdanayà gçhõàtyasyai hi sthàlã bhavati sthàlyà hyenaü gçhõàti sarvaü và iyaü sarvameùa grahastasmàdanayà gçhõàti 4.2.2.[2] pårõaü gçhõàti | sarvaü vai pårõaü sarvameùa grahastasmàtpårõaü gçhõàti 4.2.2.[3] vi÷vebhyo devebhyo gçhõàti | sarvaü vai vi÷ve devàþ sarvameùa grahastasmàdvi÷vebhyo devebhyo gçhõàti 4.2.2.[4] sarveùu savaneùu gçhõàti | sarvaü vai savanàni sarvameùa grahastasmàtsarveùu savaneùu gçhõàti 4.2.2.[5] sa yadi ràjopadasyet | tamata eva tanvãrannataþ prabhàvayeyuràtmà và àgrayaõa àtmano và imàni sarvàõyaïgàni prabhavantyetasmàdantato hàriyojanaü grahaü gçhõàti tadàtmanyevàsyàm pratiùñhàyàmantato yaj¤aþ pratitiùñhati 4.2.2.[6] atha yasmàdàgrayaõo nàma | yàü và amåü gràvàõamàdadàno vàcaü yacatyatra vai sàgre 'vadattadyatsàtràgre 'vadattasmàdàgrayaõo nàma 4.2.2.[7] rakùobhyo vai tàm bhãùà vàcamayacan | ùaóvà ataþ pràco grahàngçhõàtyathaiùa saptamaþ ùaóvà çtavaþ saüvatsarasya sarvaü vai saüvatsaraþ 4.2.2.[8] tàü devàþ | sarvasminvijite 'bhaye 'nàùñre 'tràgre vàcamavadaüstatho evaiùa etàü sarvasminvijite 'bhaye 'nàùñre 'tràgre vàcaü vadati 4.2.2.[9] athàto gçhõàtyeva | ye devàso divyekàda÷a stha pçthivyàmadhyekàda÷a stha apsukùito mahinaikàda÷a stha te devàso yaj¤amimaü juùadhvam upayàmagçhãto 'syàgrayaõo 'si svàgrayaõa iti vàcamevaitadayàtayàmnãü karoti tasmàdanayà samànaü sadviparyàsaü vadatyajàmitàyai jàmi ha kuryàdyadàgrayaõo 'syàgrayaõo 'sãti gçhõãyàttasmàdàhàgrayaõo 'si svàgrayaõa iti 4.2.2.[10] pàhi yaj¤am pàhi yaj¤apatimiti | vàcamevaitadutsçùñàmàha gopàya yaj¤amiti pàhi yaj¤apatimiti vàcamevaitadutsçùñàmàha gopàya yajamànamiti yajamàno hi yaj¤apatirviùõustvàmindriyeõa pàtu viùõuü tvam pàhãti vàcamevaitadutsçùñàmàha yaj¤o vai viùõuryaj¤astvàü vãryeõa gopàyatviti viùõuü tvam pàhãti vàcamevaitadutsçùñàmàha yaj¤aü tvaü gopàyetyabhi savanàni pàhãti tadetaü grahamàha sarvàõi hyeùa savanàni prati 4.2.2.[11] atha da÷àpavitramupagçhya hiïkaroti | sà haiùà vàganudyamànà tatàma tasyàü devà vàci tàntàyàü hiïkàreõaiva pràõamadadhuþ pràõo vai hiïkàraþ pràõo hi vai hiïkàrastasmàdapigçhya nàsike na hiïkartuü ÷aknoti saitena pràõena samajihãta yadà vai tàntaþ pràõaü labhate 'tha sa saüjihãte tatho evaiùa etadvàci tàntàyàü hiïkàreõaiva pràõaü dadhàti saitena pràõena saüjihãte triùkçtvo hiïkaroti trivçddhi yaj¤aþ 4.2.2.[12] athàha somaþ pavata iti | sa yàmevàmåm bhãùàsurarakùasebhyo na nirabruvaüstàmevaitatsarvasminvijite 'bhaye 'nàùñre 'tra niràha tàmàviùkaroti tasmàdàha somaþ pavata iti 4.2.2.[13] asmai brahmaõe 'smai kùatràyeti | tadbrahmaõe ca kùatràya càhàsmai sunvate yajamànàya pavata iti tadyajamànàyàha 4.2.2.[14] tadàhuþ | etàvadevoktvà sàdayedetàvadvà idaü sarvaü yàvadbrahma kùatraü vióindràgnã và idaü sarvaü tasmàdetàvadevoktvà sàdayediti 4.2.2.[15] tadu bråyàdeva bhåyaþ | iùa årje pavata iti vçùñyai tadàha yadàheùa ityårja iti yo vçùñàdårgraso jàyate tasmai tadàhàdbhya oùadhãbhyaþ pavata iti tadadbhya÷cauùadhãbhya÷càha dyàvàpçthivãbhyàm pavata iti tadàbhyàü dyàvàpçthivãbhyàmàha yayoridaü sarvamadhi subhåtàya pavata iti sàdhave pavata ityevaitadàha 4.2.2.[16] tadu haika àhuþ | brahmavarcasàya pavata iti tadu tathà na bråyàdyadvà àhàsmai brahmaõa iti tadeva brahmavarcasàyàha vi÷vebhyastvà devebhya eùa te yonirvi÷vebhyastvà devebhya iti sàdayati vi÷vebhyo hyenaü devebhyo gçhõàti taü vai madhye sàdayatyàtmà hyasyaiùa madhya iva hyayamàtmà dakùiõokthyasthàlã bhavatyuttaràdityasthàlã 4.2.3.[1] ayaü ha và asyaiùo 'nirukta àtmà yadukthyaþ | so 'syaiùa àtmaivàtmà hyayamaniruktaþ pràõaþ so 'syaiùa àyureva tasmàdanayà gçhõàtyasyai hi sthàlã bhavati sthàlyà hyenaü gçhõàtyajarà hãyamamçtàjaraü hyamçtamàyustasmàdanayà gçhõàti 4.2.3.[2] taü vai pårõaü gçhõàti | sarvaü vai tadyatpårõaü sarvaü tadyadàyustasmàtpårõaü gçhõàti 4.2.3.[3] tasyàsàveva dhruva àyuþ | àtmaivàsyaitena saühitaþ parvàõi saütatàni tadvà agçhãta evaitasmàdacàvàkàyottamo graho bhavati 4.2.3.[4] atha ràjànamupàvaharati | tçtãyaü vasatãvarãõàmavanayati tatparva samaiti prathamamahottarasya savanasya karotyuttamam pårvasya sa yaduttarasya savanasya tatpårvaü karoti yatpårvasya taduttamaü tadvyatiùajati tasmàdimàni parvàõi vyatiùaktànãdamitthamatihànamidamittham 4.2.3.[5] evameva màdhyandine savane | agçhãta evaitasmàdacàvàkàyottamo graho bhavatyatha tçtãyaü vasatãvarãõàmavanayati tatparva samaiti prathamamahottarasya savanasya karotyuttamam pårvasya sa yaduttarasya tatpårvaü karoti yatpårvasya taduttamaü tadvyatiùajati tasmàdimàni parvàõi vyatiùaktànãdamitthamatihànamidamitthaü tadyadasyaitenàtmà saühitastenàsyaiùa àyuþ 4.2.3.[6] saiùà kàmadughaivendrasyoddhàraþ | tribhya evainam pràtaþsavana ukthebhyo vigçhõàti tribhyo màdhyandine savane tatùañ kçtvaþ ùaóvà çtava çtavo và imàntsarvànkàmànpacantyeteno haiùà kàmadughaivendrasyoddhàraþ 4.2.3.[7] taü và apurorukkaü gçhõàti | ukthaü hi purorugçgghi purorugçgghyukthaü sàma graho 'tha yadanyajjapati tadyajustà haità abhyardha evàgra çgbhya àsurabhyardho yujurbhyo 'bhyardhaþ sàmabhyaþ 4.2.3.[8] te devà abruvan hantemà yajuþùu dadhàma tatheyam bahulatareva vidyà bhaviùyatãti tà yajuþùvadadhustata eùà bahulatareva vidyàbhavat 4.2.3.[9] taü yadapurorukkaü gçhõàti | ukthaü hi purorugçgghi purorugçgghyukthaü sa yadevainamukthebhyo vigçhõàti teno hàsyaiùa puroruïmànbhavati tasmàdapurorukkaü gçhõàti 4.2.3.[10] athàto gçhõàtyeva | upayàmagçhãto 'sãndràya tvà bçhadvate vayasvata itãndro vai yaj¤asya devatà tasmàdàhendràya tveti bçhadvate vayasvata iti vãryavata ityevaitadàha yadàha bçhadvate vayasvata ityukthàvyaü gçhõàmãtyukthebhyo hyenaü gçhõàti yatta indra bçhadvaya iti yatta indra vãryamityevaitadàha tasmai tvà viùõave tveti yaj¤asya hyenamàyuùe gçhõàti tasmàdàha tasmai tvà viùõave tvetyeùa te yonirukthebhyastveti sàdayatyukthebhyo hyenaü gçhõàti 4.2.3.[11] taü vigçhõàti | devebhyastvà devàvyaü yaj¤asyàyuùe gçhõàmãti pra÷àsanaü sa kuryàdya evaü kuryàdyathàdevataü tveva vigçhõãyàt 4.2.3.[12] mitràvaruõàbhyàü tvà | devàvyaü yaj¤asyàyuùe gçhõàmãtyeva maitràvaruõàya maitràvaruõãùu hi tasmai stuvate maitràvaruõãranu÷aüsati maitràvaruõyà yajati 4.2.3.[13] indràya tvà | devàvyaü yaj¤asyàyuùe gçhõàmãtyeva bràhmaõàcaüsina aindrãùu hi tasmai stuvata aindrãranu÷aüsatyaindryà yajati 4.2.3.[14] indràgnibhyàü tvà | devàvyaü yaj¤asyàyuùe gçhõàmãtyevàcàvàkàyaindràgnãùu hi tasmai stuvata aindràgnãranu÷aüsatyaindràgnyà yajatãndràya tvetyeva màdhyandine savana aindraü hi màdhyandinaü savanam 4.2.3.[15] tadu ha carakàdhvaryavo vigçhõanti | upayàmagçhãto 'si devebhyastvà devàvyamukthebhya ukthàvyam mitràvaruõàbhyàü juùñaü gçhõàmyeùa te yonirmitràvaruõàbhyàü tveti sàdayati punarhavirasãti sthàlãmabhimç÷ati 4.2.3.[16] upayàmagçhãto 'si | devebhyastvà devàvyamukthebhya ukthàvyamindràya juùñaü gçhõàmyeùa te yonirindràya tveti sàdayati punarhavirasãti sthàlãmabhimç÷ati 4.2.3.[17] upayàmagçhãto 'si | devebhyastvà devàvyamukthebhya ukthàvyamindràgnibhyàü juùñaü gçhõàmyeùa te yonirindràgnibhyàü tveti sàdayati nàtra punarhavirasãti sthàlãmabhimç÷atãndràya tvendràya tvetyeva màdhyandine savana aindraü hi màdhyandinaü savanaü dvirha punarhavirasãti sthàlãmabhimç÷ati tåùõãü tçtãyaü nidadhàti 4.2.3.[18] taü vai nopayàmena gçhõãyàt | na yonau sàdayedagre hyevaiùa upayàmena gçhãto bhavatyagre yonau sanno jàmitàyai jàmi ha kuryàdyadenamatràpyupayàmena gçhõãyàdyadyonau sàdayedatha yatpunarhavirasãti sthàlãmabhimç÷ati punarhyasyai grahaü grahãùyanbhavati na tadàdriyeta tåùõãmeva nidadhyàt 4.2.4.[1] ayaü ha và asyaiùa pràõaþ | yo 'yam purastàtsa vai vai÷vànara evàtha yo 'yam pa÷càtsa dhruvastau ha smaitau dvàvevàgre grahau gçhõanti dhruvavai÷vànaràviti tayorayamapyetarhyanyatara eva gçhyate dhruva eva sa yadi taü carakebhyo và yato vànubruvãta yajamànasya taü camase 'vanayedathaitameva hotçcamase 4.2.4.[2] yadvà asyàvàcãnaü nàbheþ | tadasyaiùa àtmanaþ so 'syaiùa àyureva tasmàdanayà gçhõàtyasyai hi sthàlã bhavati sthàlyà hyenaü gçhõàtyajarà hãyamamçtàjaraü hyamçtamàyustasmàdanayà gçhõàti 4.2.4.[3] taü vai pårõaü gçhõàti | sarvaü vai tadyatpårõaü sarvaü tadyadàyustasmàtpårõaü gçhõàti 4.2.4.[4] vai÷vànaràya gçhõàti | saüvatsaro vai vai÷vànaraþ saüvatsara àyustasmàdvai÷vànaràya gçhõàti 4.2.4.[5] sa pràtaþsavane gçhãtaþ | aitasmàtkàlàdupa÷ete tadenaü sarvàõi savanànyatinayati 4.2.4.[6] taü na ståyamàne 'vanayet | na ha saüvatsaraü yajamàno 'tijãvedyatståyamàne 'vanayet 4.2.4.[7] taü ÷asyamàne 'vanayati | tadenaü dvàda÷aü stotramatinayati tathà paramparamàyuþ sama÷nute tatho ha yajamàno jyogjãvati tasmàdbràhmaõo 'gniùñomasatsyàdaitasya homànna sarpenna prasràvayeta tathà sarvamàyuþ sama÷nuta àyurvà asyaiùa tathà sarvamàyureti 4.2.4.[8] yadvà asyàvàcãnaü nàbheþ | tadasyaiùa àtmanaþ sa yatpuraitasya homàtsarpedvà pra và sràvayeta dhruvaü hàvamehenneddhruvamavamehànãti tasmàdvà agniùñomasadbhavati tadvai tadyajamàna eva yajamànasya hyeùa tadàtmanaþ 4.2.4.[9] sa và agniùñomasadbhavati | ya÷o vai somastasmàdya÷ca some labhate ya÷ca nobhàvevàgacato ya÷a evaitaddraùñumàgacanti tadvà etadya÷o bràhmaõàþ samprasçpyàtmandadhate yadbhakùayanti sa ha ya÷a eva bhavati ya evaü vidvànbhakùayati 4.2.4.[10] te và ete | sarpanta evàgniùñomasadyetadya÷aþ saünidhàya sarpanti te parà¤co ya÷aso bhavanti tadeùa parigçhyaiva punaràtmanya÷o dhatte teùàü haiùa eva ya÷asvitamo bhåtvà praiti ya evaü vidvànagniùñomasadbhavati 4.2.4.[11] devà÷ca và asurà÷ca | ubhaye pràjàpatyàþ paspçdhira etasminyaj¤e prajàpatau pitari saüvatsare 'smàkamayam bhaviùyatyasmàkamayam bhaviùyatãti 4.2.4.[12] tato devàþ | arcantaþ ÷ràmyanta÷cerusta etadagniùñomasadyaü dadç÷usta etenàgniùñomasadyena sarvaü yaj¤aü samavç¤jantàntaràyannasurànyaj¤àttatho evaiùa etenàgniùñomasadyena sarvaü yaj¤aü saüvçïkte 'ntareti sapatnànyaj¤àttasmàdvà agniùñomasadbhavati 4.2.4.[13] taü gçhãtvottare havirdhàne sàdayati pràõà vai grahà netpràõànmohayànãtyupakãrõe và itaràngrahànsàdayatyathaitaü vyuhya na tçõaü canàntardhàya 4.2.4.[14] yadvà asyordhvaü nàbheþ | tadasyaita àtmana uparãva vai tadyadårdhvaü nàbheruparãvaitadyadupakãrõaü tasmàdupakãrõe sàdayatyathaitaü vyuhya na tçõaü canàntardhàya 4.2.4.[15] yadvà asyàvàcãnaü nàbheþ | tadasyaiùa àtmano 'dha iva vai tadyadavàcãnaü nàbheradha ivaitadya dvyuhya na tçõaü canàntardhàya tasmàdetaü vyuhya na tçõaü canàntardhàya sàdayati 4.2.4.[16] eùa vai prajàpatiþ | ya eùa yaj¤astàyate yasmàdimàþ prajàþ prajàtà etamvevàpyetarhyanu prajàyante sa yànupakãrõe sàdayati tasmàdyàstànanu prajàþ prajàyante tà anyenàtmano 'syàm pratitiùñhanti yà vai ÷aphaiþ pratitiùñhanti tà anyenàtmano 'syàm pratitiùñhantyatha yadetaü vyuhya na tçõaü canàntardhàya sàdayati tasmàdyà etamanu prajàþ prajàyante yà àtmanaivàsyàm pratitiùñhanti manuùyà÷ca ÷vàpadà÷ca 4.2.4.[17] tadvà etat | asyà evànyadutaraü karoti yadupakirati sa yànupakãrõe sàdayati tasmàdyàstànanu prajàþ prajàyante tà anyenaivàtmano 'syàm pratitiùñhanti ÷aphaiþ 4.2.4.[18] tadvà etat | àhavanãye juhvati puroóà÷aü dhànàþ karambhaü dadhyàmikùàmiti tadyathà mukha àsi¤cedevaü tadathaiùa ekaråpa upa÷eta àpa ivaiva tasmàdyadanena mukhena nànàråpama÷anama÷nàtyathaitena pràõenaikaråpameva prasràvayate 'pa ivaivàtha yasmàd dhruvo nàma 4.2.4.[19] devà ha vai yaj¤aü tanvànàþ | te 'surarakùasebhya àsaïgàdbibhayàü cakrustàndakùiõato 'surarakùasànyàsejusteùàmetàndakùiõàngrahànujjaghnurapyetaddakùiõaü havirdhànamujjaghnurathaitameva na ÷ekuruddhantuü taduttarameva havirdhànaü dakùiõaü havirdhànamadçühattadyadetaü na ÷ekuruddhantuü tasmàddhruvo nàma 4.2.4.[20] taü vai gopàyanti | ÷iro và eùa etasyai gàyatryai yaj¤o vai gàyatrã dvàda÷a stotràõi dvàda÷a ÷astràõi taccaturviü÷ati÷caturviü÷atyakùarà vai gàyatrã tasyà eùa ÷iraþ ÷rãrvai ÷iraþ ÷rãrhi vai ÷irastasmàdyo 'rdhasya ÷reùño bhavatyasàvamuùyàrdhasya ÷ira ityàhuþ ÷reùñho ha vyatheta yadeùa vyatheta yajamàno vai ÷reùñho nedyajamàno vyathàtà iti tasmàdvai gopàyanti 4.2.4.[21] vatso và eùaþ | etasyai gàyatryai yaj¤o vai gàyatrã dvàda÷a stotràõi dvàda÷a ÷astràõi taccaturviü÷ati÷caturviü÷atyakùarà vai gàyatrã tasyà eùa vatsastaü yadgopàyanti gopàyanti và imànvatsàndohàya yadidam payo duhra evamiyaü gàyatrã yajamànàya sarvànkàmàndohàtà iti tasmàdvai gopàyanti 4.2.4.[22] atha yadadhvaryu÷ca pratiprasthàtà ca | ni÷ca kràmataþ pra ca padyete yathà baddhavatsopàcaredevametaü grahamupàcaratastamavanayati gàyatrãmevaitatprasràvayati pratteyaü gàyatrã yajamànàya sarvànkàmàndohàtà iti tasmàdvà avanayati 4.2.4.[23] so 'vanayati | dhruvaü dhruveõa manasà vàcà somamavanayàmãti gçhõàmãti vàthà na indra idvi÷o 'sapatnàþ samanasaskaraditi yathà na indra imàþ prajà vi÷aþ ÷riyai ya÷ase 'nnàdyàyàsapatnàþ saümanasaþ karavadityevaitadàda 4.2.4.[24] athàto gçhõàtyeva | mårdhànaü divo aratim pçthivyà vai÷vànaramçta à jàtamagnim | kaviü samràjamatithiü janànàmàsannà pàtraü janayanta devàþ | upayàmagçhãto 'si dhruvo 'si dhruvakùitirdhruvàõàü dhruvatamo 'cyutànàmacyutakùittama eùa te yonirvai÷vànaràya tveti sàdayati vyuhya na tçõaü canàntardhàya vai÷vànaràya hyenaü gçhõàti 4.2.5.[1] grahàngçhãtvà | upaniùkramya vipruùàü homaü juhoti tadyadvipruùàü homaü juhoti yà evàsyàtra vipruùa skandanti tà evaitadàhavanãye svagàkarotyàhavanãyo hyàhutãnàm pratiùñhà tasmàdvipruùàü homaü juhoti 4.2.5.[2] sa juhoti | yaste drapsa skandati yaste aü÷uriti yo vai stoka skandati sa drapsastattamàha yaste aü÷uriti tadaü÷umàha gràvacyuto dhiùaõayorupasthàditi gràvõà hi cyuto 'dhiùavaõàbhyàü skandatyadhvaryorvà pari và yaþ pavitràdityadhvaryorvà hi pàõibhyàü skandati pavitràdvà taü te juhomi manasà vaùañkçtaü svàheti tadyathà vaùañkçtaü hutamevamasyaitadbhavati 4.2.5.[3] atha stãrõàyai vedeþ | dve tçõe adhvaryuràdatte tàvadhvaryå prathamau pratipadyete pràõodànau yaj¤asyàtha prastotà vàgeva yaj¤asyàthodgàtàtmaiva prajàpatiryaj¤asyàtha pratihartà bhiùagvà vyàno và 4.2.5.[4] tànvà etàn | pa¤cartvijo yajamàno 'nvàrabhata etàvànvaisarvo yaj¤o yàvanta ete pa¤cartvijo bhavanti pàïkto vai yaj¤astadyaj¤amevaitadyajamàno 'nvàrabhate 4.2.5.[5] athànyatarattçõam | càtvàlamabhipràsyati devànàmutkramaõamasãti yatra vai devà yaj¤ena svargaü lokaü samà÷nuvata ta etasmàccàtvàlàdårdhvàþ svargaü lokamupodakràmaüstadyajamànamevaitatsvargyam panthànamanusaükhyàpayati 4.2.5.[6] athànyatarattçõam | purastàdudgàtéõàmupàsyati tåùõimeva stomo và eùa prajàpatiryadudgàtàraþ sa idaü sarvaü yuta idaü sarvaü sambhavati tasmà evaitattçõamapidadhàti tatho hàdhvaryuü na yute nainaü sambhavatyatha yadà japanti-japanti hyatrodgàtàraþ 4.2.5.[7] atha stotramupàkaroti | somaþ pavata iti sa vai paràgeva stotramupàkaroti parà¤ca stuvate devànvà etàni stotràõyabhyupàvçttàni yatpavamànàþ parà¤co hyetairdevàþ svargaü lokaü samà÷nuvata tasmàtparàgeva stotramupàkaroti parà¤ca stuvate 4.2.5.[8] upàvartadhvamiti và anyàni stotràõi | abhyàvartaü dhuryai stuvata imà vai prajà etàni stotràõyabhyupàvçttàstasmàdimàþ prajàþ punarabhyàvartam prajàyante 4.2.5.[9] atha yadatra bahiùpavamànena stuvate | atra ha và asàvagra àditya àsa tamçtavaþ parigçhyaivàta årdhvàþ svargaü lokamupodakràmantsa eùa çtuùu pratiùñhitastapati tatho evaitadçtvijo yajamànam parigçhyaivàta årdhvàþ svargaü lokamupotkràmanti tasmàdatra bahiùpavamànena stuvate 4.2.5.[10] naurha và eùà svargyà | yadbahiùpavamànaü tasyà çtvija eva sphyà÷càritrà÷ca svargasya lokasya sampàraõàstasyà eka eva majjayità ya eva nindyaþ sa yathà pårõàmabhyàruhya majjayedevaü hainàü sa majjayati tadvai sarva eva yaj¤o nauþ svargyà tasmàdu sarvasmàdeva yaj¤ànnindyam paribibàdhiùeta 4.2.5.[11] atha stuta etàü vàcaü vadati | agnãdagnãnvihara barhi stçõãhi puroóà÷àü alaükuru pa÷unehãti viharatyagnãdagnãntsaminddha evainànetatstçõàti barhi stãrõe barhiùi saminddhe devebhyo juhavànãti puroóà÷àü alaükurvite puroóà÷airhi pracariùyanbhavati pa÷unehãti pa÷uü hyupàkarãùyanbhavati 4.2.5.[12] atha punaþ prapadya | à÷vinaü grahaü gçhõàtyà÷vinaü grahaü gçhãtvopaniùkramya yåpam parivyayati parivãya yåpam pa÷umupàkaroti rasamevàsminnetaddadhàti 4.2.5.[13] sa pràtaþsavana àlabdhaþ | à tçtãyasavanàcrapyamàõa upa÷ete sarvasminnevaitadyaj¤e rasaü dadhàti sarvaü yaj¤aü rasena prasajati 4.2.5.[14] tasmàdàgneyamagniùñoma àlabhate | taddhi saloma yadàgneyamagniùñoma àlabheta yadyukthyaþ syàdaindràgnaü dvitãyamàlabhetaindràgnàni hyukthàni yadi ùoóa÷ã syàdaindraü tçtãyamàlabhetendro hi ùoóa÷ã yadyatãràtraþ syàtsàrasvataü caturthamàlabheta vàgvai sarasvatã yoùà vai vàgyoùà ràtristadyathàyathaü yaj¤akratånvyàvartayati 4.2.5.[15] atha savanãyaiþ puroóà÷aiþ pracarati | devo vai somo divi hi somo vçtro vai soma àsãttasyaitacarãraü yadgirayo yada÷mànastadeùo÷ànà nàmauùadhirjàyata iti ha smàha ÷vetaketurauddàlakistàmetadàhçtyàbhiùuõvantãti 4.2.5.[16] sa yatpa÷umàlabhate | rasamevàsminnetaddadhàtyatha yatsavanãyaiþ puroóà÷aiþ pracarati medhamevàsminnetaddadhàti tatho hàsyaiùa soma eva bhavati 4.2.5.[17] sarva aindrà bhavanti | indro vai yaj¤asya devatà tasmàtsarva aindrà bhavanti 4.2.5.[18] atha yatpuroóà÷aþ dhànàþ karambho dadhyàmikùeti bhavati yà yaj¤asya devatàstàþ suprãtà asanniti 4.2.5.[19] idaü và apåpama÷itvà kàmayate | dhànàþ khàdeyaü karambhama÷nãyàü dadhya÷nãyàmàmikùàma÷nãyàmiti te sarve kàmà yà yaj¤asya devatàstàþ suprãtà asannityatha yadeùà pràtaþsavana eva maitràvaruõã payasyàvakLptà bhavati netarayoþ savanayoþ 4.2.5.[20] gàyatrã vai pràtaþsavanaü vahati | triùñummàdhyandinaü savanaü jagatã tçtãyasavanaü tadvà anekàkinyeva triùñummàdhyandinaü savanaü vahati gàyatryà ca bçhatyà cànekàkinã jagatã tçtãyasavanaü gàyatryoùõihakakubbhyàmanuùñubhà 4.2.5.[21] gàyatryevaikàkinã pràtaþsavanaü vahati | saitàbhyàm païktibhyàü stotrapaïktyà ca haviùpaïktyà ca catvàryàjyàni bahiùpavamànam pa¤camam pa¤caparà païktiþ saitayà stotrapaïktyànekàkinã gàyatrã pràtaþsavanam vahati 4.2.5.[22] indrasya puroóà÷aþ | haryordhànàþ påùõaþ karambhaþ sarasvatyai dadhi mitràvaruõayoþ payasyà pa¤capadà païktiþ saitayà haviùpaïktyànekàkinã gàyatrã pràtaþsavanaü vahatyetasyà eva païkteþ sampadaþ kàmàya pràtaþsavana evaiùà maitràvaruõã payasyàvakLptà bhavati netarayoþ savanayoþ 4.3.1.[1] bhakùayitvà samupahåtàþ sma ityuktvottiùñhati | puroóà÷abçgalamàdàya tadyatraitadupasanno 'càvàko 'nvàha tadasmai puroóà÷abçgalam pàõàvàdadhadàhàcàvàka vadasva yatte vàdyamityahãyata và acàvàkaþ 4.3.1.[2] tamindràgnã anusamatanutàm | prajànàm prajàtyai tasmàdaindràgno 'càvàkaþ sa etena ca haviùà yadasmà etatpuroóà÷abçgalam pàõàvàdadhàtyetena càrùeyeõa yadetadanvàha tenànusama÷nute 4.3.1.[3] sa vai sanne 'càvàke | çtugrahai÷carati tadyatsanne 'càvàka çtugrahai÷carati mithunaü và acàvàka aindràgno hyacàvàko dvau hãndràgnã dvandvaü hi mithunam prajananaü sa etasmànmithunàtprajananàdçtåntsaüvatsaraü prajanayati 4.3.1.[4] yadveva sanne 'càvàke | çtugrahai÷carati sarvaü và çtavaþ saüvatsaraþ sarvamevaitatprajanayati tasmàtsanne 'càvàka çtugrahai÷carati 4.3.1.[5] tànvai dvàda÷a gçhõãyàt | dvàda÷a vai màsàþ saüvatsarasya tasmàddvàda÷a gçhõãyàdatho api trayoda÷a gçhõãyàdasti trayoda÷o màsa iti dvàda÷a tveva gçhõãyàdeùaiva sampat 4.3.1.[6] droõakala÷àdgçhõàti | prajàpatirvai droõakala÷aþ sa etasmàtprajàpaterçtåntsaüvatsaram prajanayati 4.3.1.[7] ubhayatomukhàbhyàm pàtràbhyàü gçhõàti | kutastayorantà ye ubhayatomukhe tasmàdayamantaþ saüvatsaraþ pariplavate taü gçhãtvà na sàdayati tasmàdayamasannaþ saüvatsaraþ 4.3.1.[8] nànuvàkyàmanvàha | hvayati và anuvàkyayàgato hyevàyamçturyadi divà yadi naktaü nànuvaùañkaroti nedçtånavavçõajà iti sahaiva prathamau grahau gçhõãtaþ sahottamàvidamevaitatsarvaü saüvatsareõa parigçhõãtastadidaü sarvaü saüvatsareõa parigçhãtam 4.3.1.[9] nirevànyataraþ kràmati | prànyataraþ padyate tasmàdime 'nva¤co màsà yantyatha yadubhau và saha niùkràmetàmubhau và saha prapadyeyàtàm pçthagu haiveme màsà ãyustasmànnirevànyataraþ kràmati prànyataraþ padyate 4.3.1.[10] tau và çtuneti ùañ pracarataþ | taddevà aharasçjantartubhiriti catustadràtrimasçjanta sa yaddhaitàvadevàbhaviùyadràtrirhaivàbhaviùyanna vyayavatsyat 4.3.1.[11] tau và çtunetyupariùñàddvi÷carataþ | taddevàþ purastàdaharadadustasmàdidamadyàharatha ràtriratha ÷vo 'harbhavità 4.3.1.[12] çtuneti vai devàþ | manuùyànasçjantartubhiriti pa÷åntsa yattanmadhye yena pa÷ånasçjanta tasmàdime pa÷ava ubhayataþ parigçhãtà va÷amupetà manuùyàõàm 4.3.1.[13] tau và çtuneti ùañ pracarya | itarathà pàtre viparyasyete çtubhiriti catu÷caritvetarathà pàtre viparyasyete anyatarata eva taddevà aharasçjantànyatarato ràtrimanyatarata eva taddevà manuùyànasçjantànyatarataþ pa÷ån 4.3.1.[14] athàto gçhõàtyeva | upayàmagçhãto 'si madhave tvetyevàdhvaryurgçhõàtyupayàmagçhãto 'si màdhavàya tveti pratiprasthàtaitàveva vàsantikau sa yadvasanta oùadhayo jàyante vanaspatayaþ pacyante teno haitau madhu÷ca màdhava÷ca 4.3.1.[15] upayàmagçhãto 'si | ÷ukràya tvetyevàdhvaryurgçhõàtyupayàmagçhãto 'si ÷ucaye tveti pratiprasthàtaitàveva graiùmau sa yadetayorbaliùñhaü tapati teno haitau ÷ukra÷ca ÷uci÷ca 4.3.1.[16] upayàmagçhãto 'si nabhase tvetyevàdhvaryurgçhõàtyupayàmagçhãto 'si nabhasyàya tveti pratiprasthàtaitàveva vàrùikàvamuto vai divo varùati teno haitau nabha÷ca nabhasya÷ca 4.3.1.[17] upayàmagçhãto 'si | iùe tvetyevàdhvaryurgçhõàtyupayàmagçhãto 'syårje tveti pratiprasthàtaitàveva ÷àradau sa yacaradyårgrasa oùadhayaþ pacyante teno haitàviùa÷corja÷ca 4.3.1.[18] upayàmagçhãto 'si sahase tvetyevàdhvaryurgçhõàtyupayàmagçhãto 'si sahasyàya tveti pratiprasthàtaitàveva haimantikau sa yaddhemanta imàþ prajàþ sahaseva svaü va÷amupanayate teno haitau saha÷ca sahasya÷ca 4.3.1.[19] upayàmagçhãto 'si tapase tvetyevàdhvaryurgçhõàtyupayàmagçhãto 'si tapasyàya tveti pratiprasthàtaitàveva ÷ai÷irau sa yadetayorbaliùñhaü ÷yàyati teno haitau tapa÷ca tapasya÷ca 4.3.1.[20] upayàmigçhãto 'si | aühasaspataye tveti trayoda÷aü grahaü gçhõàti yadi trayoda÷aü gçhõãyàdatha pratiprasthàtàdhvaryoþ pàtre saüsravamavanayatyadhvaryurvà pratiprasthàtuþ pàtre saüsravamavanayatyàharati bhakùam 4.3.1.[21] atha pratiprasthàtàbhakùitena pàtreõa | aindràgnaü grahaü gçhõàti tadyadabhakùitena pàtreõaindràgnaü grahaü gçhõàti na và çtugrahàõàmanuvaùañkurvantyetebhyo và aindràgnaü grahaü grahãùyanbhavati tadasyaindràgnenaivànuvaùañkçtà bhavanti 4.3.1.[22] yadvevaindràgnaü grahaü gçhõàti | sarvaü và idam pràjãjanadya çtugrahànagrahãtsa idaü sarvam prajanayyedamevaitatsarvam pràõodànayoþ pratiùñhàpayati tadidaü sarvam pràõodànayoþ pratiùñhitamindràgnã hi pràõodànàvime hi dyàvàpçthivã pràõodànàvanayorhãdaü sarvam pratiùñhitam 4.3.1.[23] yadvevaindràgnaü grahaü gçhõàti | sarvaü và idam pràjãjanadya çtugrahànagrahãtsa idaü sarvam prajanayyàsminnevaitatsarvasminpràõàdànau dadhàti tàvimàvasmintsarvasminpràõodànau hitau 4.3.1.[24] athàto gçhõàtyeva | indràgnã àgataü sutaü gãrbhirnabho vareõyam | asya pàtaü dhiyeùità | upayàmagçhãto 'sãndràgni yàü tvaiùa te yonirindràgnibhyàü tveti sàdayatãndràgnibhyàü hyenaü gçhõàti 4.3.1.[25] atha vai÷vadevaü grahaü gçhõàti | sarvaü và idam pràjãjanadya çtugrahànagrahãtsa yaddhaitàvadevàbhaviùyadyàvatyà haivàgre prajàþ sçùñàstàvatyo haivàbhaviùyanna pràjaniùyanta 4.3.1.[26] atha yadvai÷vadevaü grahaü gçhõàti | idamevaitatsarvamimàþ prajà yathàyathaü vyavasçjati tasmàdimàþ prajàþ punarabhyàvartam prajàyante ÷ukrapàtreõa gçhõàtyeùa vai ÷ukro ya eùa tapati tasya ye ra÷mayaste vi÷ve devàstasmàcukrapàtreõa gçhõàti 4.3.1.[27] athàto gçhõàtyeva | omàsa÷carùaõãrdhato vi÷ve devàsa àgata dà÷vàüso dà÷uùaþ sutam upayàmagçhãto 'si vi÷vebhyastvà devebhya eùa te yonirvi÷vebhyastvà devebhya iti sàdayati vi÷vebhyo hyenaü devebhyo gçhõàti 4.3.2.[1] gçõàti ha và etaddhotà yacaüsati | tasmà etadgçõate pratyevàdhvaryuràgçõàti tasmàtpratigaro nàma 4.3.2.[2] taü vai prà¤camàsãnamàhvayate | sarve và anya udgàtuþ prà¤ca àrtvijyaü kurvanti tatho hàsyaitatpràgevàrtvijyaü kçtam bhavati 4.3.2.[3] prajàpatirvà udgàtàþ | yoùargghotà sa etatprajàpatirudgàtà yoùàyàmçci hotari retaþ si¤cati yatstute taddhotà ÷astreõa prajanayati tacyati yathàyam puruùaþ ÷itastadyadenacyati tasmàcastraü nàma 4.3.2.[4] tadupapalyayya pratigçõàti | idamevaitadretaþ siktamupanimadatyatha yatparàï tiùñhanpratigçõãyàtparàgu haivaitadretaþ siktam praõa÷yettanna prajàyeta samya¤cà u caivaitadbhåtvaitadretaþ siktam prajanayataþ 4.3.2.[5] yàtayàmàni vai devai÷candàüsi | candobhirhi devàþ svargaü lokaü samà÷nuvata mado vai pratigaro yo và çci mado yaþ sàmanraso vai sa taccandaþsvevaitadrasaü dadhàtyayàtayàmàni karoti tairayàtayàmairyaj¤aü tanvate 4.3.2.[6] tasmàdyadyardharca÷aþ ÷aüset | ardharce 'rdharce pratigçõãyàdyadi pacaþ ÷aüsetpade-pade pratigçõãyàdyatra vai ÷aüsannavàniti tadasurarakùasàni yaj¤amanvavacaranti tatpratigareõa saüdadhàti nàùñràõàü rakùasàmananvavacàràya yajamànasyo caivaitadbhràtçvyalokaü cinatti 4.3.2.[7] caturakùaràõi ha và agre candàüsyàsuþ | tato jagatã somamacàpatatsà trãõykùaràõi hitvàjagàma tatastriùñupsomamacàpatatsaikamakùaraü hitvàjagàma tato gàyatrã somamacàpatatsaitàni càkùaràõi harantyàgacatsomaü ca tato 'ùñàkùarà gàyatryabhavattasmàdàhuraùñàkùarà gàyatrãti 4.3.2.[8] tayà pràtaþsavanamatanvata | tasmàdgàyatraü pràtaþsavanaü tayaiva màdhyandinaü savanamatanvata tàü ha triùñubuvàcopa tvàhamàyàni tribhirakùarairupa mà hvayasva mà mà yaj¤àdantargà iti tatheti tàmupàhvayata tata ekàda÷àkùarà triùñubabhavattasmàdàhustraiùñubham màdhyandinaü savanamiti 4.3.2.[9] tayaiva tçtãyasavanamatanvata | tàü ha jagatyuvàcopa tvàhamàyànyekenàkùareõopa sà hvayasva mà mà yaj¤àdantargà iti tatheti tàmupàhvayata tato dvàda÷àkùarà jagatyabhavattasmàdàhurjàgataü tçtãyasavanamiti 4.3.2.[10] tadàhuþ | gàyatràõi vai sarvàõi savanàni gàyatrã hyevaitadupasçjamànaiditi tasmàtsaüsiddham pràtaþsavane pratigçõãyàtsaüsiddhà hi gàyatryàgacatsakçnmadvanmàdhyandine savana ekaü hi sàkùaraü hitvàgacattenaivainàmetatsamardhayati kçtsnàü karoti 4.3.2.[11] yatra triùñubhaþ ÷asyante | trimadvattçtãyasavane trãõi hi sàkùaràõi hitvàgacattairevainàmetatsamardhayati kçtsnàü karoti 4.3.2.[12] yatra dyàvàpçthivyaü ÷asyate | ime ha vai dyàvàpçthivã imàþ prajà upajãvanti tadanayorevaitaddyàvàpçthivyo rasaü dadhàti te rasavatyà upajãvanãye imàþ prajà upajãvanti sa và omityeva pratigçõãyàttaddhi satyaü taddevà viduþ 4.3.2.[13] taddhaike | othàmodaiva vàgiti pratigçõanti vàkpratigara etadvàcamupàpnuma iti vadantastadu tathà na kuryàdyathà vai kathà ca pratigçõàtyupàptaivàsya vàgbhavati vàcà hi pratigçõàti tasmàdomityeva pratigçõãyàttaddhi satyaü taddevà viduþ 4.3.3.[1] ihà ihà ityabhiùuõoti | indramevaitadàcyàvayati bçhadbçhaditãndramevaitadàcyàvayati 4.3.3.[2] sa ÷ukràmanthinau prathamau gçhõàti | ÷ukravaddhyetatsavanamathàgrayaõaü sarveùu hyeùa savaneùu gçhyate 'tha marutvatãyamathokthyamukthàni hyatràpi bhavanti 4.3.3.[3] taddhaike | ukthyaü gçhãtvàtha marutvatãyaü gçhõanti tadu tathà na kuryànmarutvatãyameva gçhãtvàthokthyaü gçhõãyàt 4.3.3.[4] tànvà etàn | pa¤ca grahàngçhõàtyeùa vai vajro yanmàdhyandinaþ pavamànastasmàtpa¤cada÷aþ pa¤casàmà bhavati pa¤cada÷o hi vajraþ sa etaiþ pa¤cabhirgrahaiþ pa¤ca và imà aïgulayo 'ïgulibhirvai praharati 4.3.3.[5] indro vçtràya vajram prajahàra | sa vçtram pàpmànaü hatvà vijite 'bhaye 'nàùñre dakùiõà ninàya tasmàdapyetarhi yadaivaitena màdhyandinena pavamànena stuvate 'tha vijite 'bhaye 'nàùñre dakùiõà nãyante tatho evaiùa etaiþ pa¤cabhirgrahaiþ pàpmane dviùate bhràtçvyàya vajram praharati sa vçtram pàpmànaü hatvà vijite 'bhaye nàùñre dakùiõà nayati tasmàdvà etànpa¤ca grahàngçhõàti 4.3.3.[6] tadyanmarutvatãyàngçhõàti | etadvà indrasya niùkevalyaü savanaü yanmàdhyandinaü savanaü tena vçtramajighàsattena vyajigãùata maruto và itya÷vatthe 'pakramya tasthuþ kùatraü và indro vi÷o maruto vi÷à vai kùatriyo balavànbhavati tasmàdà÷vatthe çtupàtre syàtàü kàrùmaryamaye tveva bhavataþ 4.3.3.[7] tànindra upamantrayàü cakre | upa màvartadhvaü yuùmàbhirbalena vçtraü hanànãti te hocuþ kiü nastataþ syàditi tebhya etau marutvatãyau grahàvagçhõàt 4.3.3.[8] te hocuþ | apanidhàyainamoja upàvartàmahà iti ta enamapanidhàyaivauja upàvavçtustadvà indro 'spuõutàpanidhàya vai mauja upàvçtanniti 4.3.3.[9] sa hovàca | sahaiva maujasopàvartadhvamiti tebhyo vai nastçtãyaü grahaü gçhàõeti tebhya etaü tçtãyaü grahamagçhõàdupayàmagçhãto 'si marutàü tvaujasa iti ta enaü sahaivaujasopàvartanta tairvyajayata tairvçtramahankùatraü và indro vi÷o maruto vi÷à vai kùatriyo balavànbhavati tatkùatra evaitadbalaü dadhàti tasmànmarutvatãyàngçhõàti 4.3.3.[10] sa và idràyaiva marutvate gçhõãyàt | nàpi marudbhyaþ sa yaddhàpi marudbhyo gçhõãyàtpratyudyàminãü ha kùatràya vi÷aü kuryàdathaitadindramevànu maruta àbhajati tatkùatràyaivaitadvi÷aü kçtànukaràmanuvartmànaü karoti tasmàdindràyaiva marutvate gçhõãyànnàpi marudbhyaþ 4.3.3.[11] apakramàdu haivaiùàmetadbibhayàü cakàra | yadime mannàpakràmeyuryannànyaddhriyeranniti tànevaitadanapakramiõo 'kuruta tasmàdindràyaiva marutvate gçhõãyànnàpi marudbhyaþ 4.3.3.[12] çtupàtràbhyàü gçhõàti | çtavo vai saüvatsaro yaj¤aste 'daþ pràtaþsavane pratyakùamavakalpyante yadçtugrahàngçhõàtyathaitatparo 'kùam màdhyandine savane 'vakalpayante yadçtupàtràbhyàm marutvatãyàngçhõàti vi÷o vai maruto 'nnaü vai vi÷a çtavo và idaü sarvamannàdyam pacanti tasmàdçtupàtràbhyàm marutvatãyàngçhõàti 4.3.3.[13] athàto gçhõàtyeva | indra marutva iha pàhi somaü yathà ÷àryàte apibaþ sutasya | tava praõãtã tava ÷åra ÷armannàvivàsanti kavayaþ suyaj¤àþ | upayàmagçhãto 'sãndràya tvàmarutvata eùa te yonirindràya tvà marutvate 4.3.3.[14] marutvantaü vçùabham | vàvçdhànamakavàriü divyaü ÷àsamindram vi÷vàsàhamavase nåtanàyograü sahodàmiha taü huvema | upayàmagçhãto 'sãndràya tvà marutvata eùa te yonirindràya tvà marutvate upayàmagçhãto 'si marutàü tvaujasa iti tçtãyaü grahaü gçhõàti 4.3.3.[15] atha mahendraü grahaü gçhõàti | pàpmanà và etadindraþ saüsçùño 'bhådyadvi÷à marudbhiþ sa yathà vijayasya kàmàya vi÷à samàne pàtre '÷nãyàdevaü tadyadasmà etam marudbhiþ samànaü grahamagçhõan 4.3.3.[16] taü devàþ | sarvasminvijite 'bhaye 'nàùñre yatheùãkàm mu¤jàdvivçhedevaü sarvasmàtpàpmano vyavçhanyanmàhendraü grahamagçhõaüstatho evaiùa etadyatheùãkà vimu¤jà syàdevaü sarvasmàtpàpmano nirmucyate yanmàhendraü graham gçhõàti 4.3.3.[17] yadveva màhendraü grahaü gçhõàti | indro và eùa purà vçtrasya badhàdatha vçtraü hatvà yathà mahàràjo vijigyàna evam mahendro 'bhavattasmànmàhendraü grahaü gçhõàti mahàntamu caivainametatkhalu karoti vçtrasya badhàya tasmàdveva màhendraü grahaü gçhõàti ÷u pàtreõa gçhõàtyeùa vai ÷ukro ya eùa tapatyeùa u eva mahàüstasmàcukrapàtreõa gçhõàti 4.3.3.[18] athàto gçhõàtyeva | mahàü indro nçvadà carùaõiprà uta dvibarhà aminaþ sahobhiþ asmadryagvàvçdhe vãryàyoruþ pçthuþ sukçtaþ kartçbhirbhåt upayàmagçhãto 'si mahendràya tvaiùa te yonirmahendràya tveti sàdayati mahendràya hyenaü gçhõàti 4.3.3.[19] athopàkçtyaitàü vàcaü vadati | abhiùotàro 'bhiùuõutaulåkhalànudvàdayatàgnãdà÷iraü vinaya saumyasya vittàditi te vai tçtãyasavanàyaivàbhiùotàro 'bhiùuõvanti tçtãyasavanàyaulåkhalànudvàdayanti tçtãyasavanàyàgnãdà÷iraü vinayati tçtãyasavanàya saumyaü caruü ÷rapayatyete vai ÷ukravatã rasavatã savane yatpràtaþsavanaü ca màdhyandinaü ca savanamathaitannirdhãta÷ukraü yattçtãyasavanaü tadevaitasmànmàdhyandinàtsavanànnirmimãte tatho hàsyaitacukravadrasavattçtãyasavanam bhavati tasmàdetàmatra vàcaü vadati 4.3.4.[1] ghnanti và etadyaj¤am | yadenaü tanvate yannveva ràjànamabhiùuõvanti tattaü ghnanti yatpa÷uü saüj¤apayanti vi÷àsati tattaü ghnantyulåkhalamusalàbhyàü dçùadupalàbhyàü haviryaj¤aü ghnanti 4.3.4.[2] sa eùa yaj¤o hato na dadakùe | taü devà dakùiõàbhiradakùayaüstadyadenaü dakùiõàbhiradakùayaüstasmàddakùiõà nàma tadyadevàtra yaj¤asya hatasya vyathate tadevàsyaitaddakùiõàbhirdakùayatyatha samçddha eva yaj¤o bhavati tasmàddakùiõà dadàti 4.3.4.[3] tadvai ùaódvàda÷etyeva haviryaj¤e dadati | na ha tvevà÷atadakùiõaþ saumyo 'dhvaraþ syàdeùa vai pratyakùaü yaj¤o yatprajàpatiþ puruùo vai prajàpaternediùñhaü so 'yaü ÷atàyuþ ÷atatejàþ ÷atavãryastaü ÷atenaiva dakùayati nà÷atena tasmànnà÷atadakùiõaþ saumyo 'dhvaraþ syànno haivà÷atadakùiõena yajamànasyartvikùyànnedasyàkùibhårasàni yamime haniùyantyeva na dakùayiùyantãti 4.3.4.[4] dvayà vai devà devàþ | ahaiva devà atha ye bràhmaõàþ ÷u÷ruvàüso 'nåcànàste manuùyadevàsteùàü dvedhàvibhakta eva yaj¤a àhutaya eva devànàü dakùiõà manuùyadevànàm bràhmaõànàü ÷u÷ruvuùàmanåcànànàmàhutibhireva devànprãõàti dakùiõàbhirmanuùyadevànbràhmaõà¤cu÷ruvuùo 'nåcànàüsta enamubhaye devàþ prãtàþ svargaü lokamabhivahanti 4.3.4.[5] tà và etàþ | çtvijàmeva dakùiõà anyaü và eta etasyàtmànaü saüskurvantyetaü yaj¤amçïmayaü yajurmayaü sàmamayamàhutimayaü so 'syàmuùmiüloka àtmà bhavati tadye màjãjananteti tasmàdçtvigbhya eva dakùiõà dadyànnànçtvigbhyaþ 4.3.4.[6] atha pratiparetya gàrhapatyam | dakùiõàni juhoti sa da÷àhomãye vàsasi hiraõyam prabadhyàvadhàya juhoti devaloke me 'pyasaditi vai yajate yo yajate so 'syaiùa yaj¤o devalokamevàbhipraiti tadanåcã dakùiõà yàü dadàti saiti dakùiõàmanvàrabhya yajamànaþ 4.3.4.[7] catasro vai dakùiõàþ | hiraõyaü gaurvàso '÷vo na vai tadavakalpate yada÷vasya pàdamavadhyàdyadvà gauþ pàdamavadadhyàttasmàdda÷àhomãye vàsasi hiraõyam prabadhyàvadhàya juhoti 4.3.4.[8] saurãbhyàmçgbhyàü juhoti | tamasà và asau loko 'ntarhitaþ sa etena jyotiùà tamo 'pahatya svargaü lokamupasaükràmati tasmàtsaurãbhyàmçgbhyàü juhoti 4.3.4.[9] sa juhoti | udu tyaü jàtavedasaü devaü vahanti ketavaþ | dç÷e vi÷vàya såryaü svàhetyatayà gàyatryà gàyatrã và iyam pçthivã seyam pratiùñhà tadasyàmevaitatpratiùñhàyàm pratitiùñhati 4.3.4.[10] atha dvitãyàü juhoti | citraü devànàmudagàdanãkaü cakùurmitrasya varuõasyàgneþ | àprà dyàvàpçthivã antarikùaü sårya àtmà jagatastasthuùa÷ca svàhetyetayà triùñubhà lokamevaitayopapraiti 4.3.4.[11] athàgnãdhre | dve vaikàü và juhoti tadyadagnàvàgnãdhre dve vaikàü và juhotyagnirvai pa÷ånàmãùñe ta enamabhitaþ pariõivi÷ante tametayàhutyà prãõàti so 'smai prãto 'numanyate tenànumatàü dadàti 4.3.4.[12] sa juhoti | agne naya mupathà ràye asmànvi÷vàni deva vayunàni vidvàn | yuyodhyasmajjuhuràõameno bhåyiùñhàü te namauktiü vidhema svàhetyatha yadya÷vaü yuktaü vàyuktaü và dàsyantsyàdatha dvitãyàü juhuyàdyadyu na nàdriyeta 4.3.4.[13] sa juhoti | ayaü no agnirvarivaskçõotvayam mçdhaþ pura etu prabhindan ayaü vàjànjayatu vàjasàtàvayaü ÷atrånjayatu jarhçùàõaþ svàheti vàjasà hya÷vaþ 4.3.4.[14] atha hiraõyamàdàya ÷àlàmabhyaiti | dakùiõena vediü dakùiõà upatiùñhante so 'greõa ÷àlàü tiùñhannabhimantrayate råpeõa vo råpamabhyàgàmiti na ha và agre pa÷avo dànàya cakùamire te 'panidhàya svàni rupàõi ÷arãraiþ pratyupàtiùñhanta tànetaddevàþ svaireva råpairyaj¤asyàrdhàdupàyaüste svàni råpàõi jànànà abhyavàyaüste ràtamanaso 'laü dànàyàbhavaüstatho evainàneùa etatsvaireva råpairyaj¤asyàrdhàdupaiti te svàni råpàõi jànànà abhyavàyanti te ràtamanaso 'laü dànàya bhavanti 4.3.4.[15] tatho vo vi÷vavedà vibhajatviti | brahma vai tuthastadenà brahmaõà vibhajati brahma vai dakùiõãyaü càdakùiõiyaü ca veda tatho hàsyaità dakùiõãyàyaiva dattà bhavanti nàdakùiõãyàya 4.3.4.[16] çtasya pathà preteti | yo vai devànàm pathaiti sa çtasya pathaiti candradakùiõà iti tadetena jyotiùà yanti 4.3.4.[17] atha sado 'bhyaiti | vi svaþ pa÷ya vyantarikùamiti vi tvayà dakùiõayà lokaü khyeùamityevaitadàha 4.3.4.[18] atha sadaþ prekùate | yatasva sadasyairiti mà tvà sadasyà atirikùatetyevaitadàha 4.3.4.[19] atha hiraõyamàdàyàgnãdhramabhyaiti | bràhmaõamadya videyam pitçmantam paitçmatyamiti yo vai j¤àto j¤àtakulãnaþ sa pitçmànpaitçmatyo yà vai j¤àtàyàpi katipayãrdakùiõà dadàti tàbhirmahajjayatyçùimàrùeyamiti yo vai j¤àto 'nåcànaþ sa çùiràrùeyaþ sudhàtudakùiõàmiti sa hi sudhàtudakùiõaþ 4.3.4.[20] athaivamupasadya | agnãdhe hiraõyaü dadàtyasmadràtà devatrà gacateti yàü vai ràtamanà avicikitsandakùiõàü dadàti tayà mahajjayati devatrà gacateti devaloke me 'pyasaditi vai yajate yo yajate taddevaloka evainametadapitvinaü karoti pradàtàramàvi÷ateti màmàvi÷atetyevaitadàha tatho hàsmàdetàþ paràcyo na praõa÷yanti tadyadagnãdhe prathamàya dakùiõàü dadàtyato hi vi÷ve devà amçtatvamapàjayaüstasmàdagnãdhe prathamàya dakùiõàü dadàti 4.3.4.[21] athaivamevopasadya | àtreyàya hiraõyaü dadàti yatra và adaþ pràtaranuvàkamanvàhustaddha smaitatpurà ÷aüsantyatrirvà çùãõàü hotàsàthaitatsado 'suratamasamabhipupruve ta çùayo trimabruvannehi pratyaïïidaü tamo 'pajahãti sa etattamo 'pàhannayaü vai jyotirya idaü tamo 'pàbadhãditi tasmà etajjyotirhiraõyaü dakùiõàmanayajjyotirhi hiraõyaü tadvai sa tattejasà vãryeõarùistamo 'pajaghànàthaiùa etenaivaitajjyotiùà tamo 'pahanti tasmàdàtreyàya hiraõyaü dadhàti 4.3.4.[22] atha brahmaõe | brahmà hi yaj¤aü dakùiõato 'bhigopàyatyathodgàtre 'tha hotre 'thàdhvaryubhyàü havirdhàna àsãnàbhyàmatha punaretya prastotre 'tha maitràvaruõàyàtha bràhmaõàcaüsãne 'tha potre 'tha neùñre 'thàcàvàkàyàthonnetre 'tha gràvastute 'tha subrahmaõyàyai pratihartra uttamàya dadàti pratihartà và eùa so 'smà etadantataþ pratiharati tatho hàsmàdetàþ paràcyo na praõa÷yanti 4.3.4.[23] athàhendràya marutvate 'nubråhãti | yatra vai prajàpatiragre dadau taddhendra ãkùàü cakre sarvaü và ayamidaü dàsyati nàsmabhyaü kiü cana pari÷ekùyatãti sa etaü vajramudayacadindràya marutvate 'nubråhãtyadànàya tato nàdadàtsa eùo 'pyetarhi tathaiva vajra udyamyata indràya marutvate 'nubråhãtyadànàya tato na dadàti 4.3.4.[24] catasro vai dakùiõàþ | hiraõyamàyurevaitenàtmanastràyata àyurhi hiraõyaü tadagnaya àgnãdhraü kurvate 'dadàttasmàdapyetarhyagnãdhe hiraõyaü dãyate 4.3.4.[25] atha gauþ | pràõamevaitayàtmanastràyate pràõo hi gaurannaü hi gaurannaü hi pràõastàü rudràya hotre 'dadàt 4.3.4.[26] atha vàsaþ | tvacamevaitenàtmanastràyate tvagghi vàsastadbçhaspataya udgàyate 'dadàt 4.3.4.[27] athà÷vaþ | vajro và a÷vo vajramevaitatpurogàü kurute yamaloke me 'pyasaditi vai yajate yo yajate tadyamaloka evainametadapitvinaü karoti taü yamàya brahmaõe 'dadàt 4.3.4.[28] sa hiraõyam pratyeti | agnaye tvà mahyaü varuõo dadàtvityagnaye hyetadvaruõo 'dadhàtso 'mçtatvama÷ãyàyurdàtra edhi mayo mahyam pratigrahãtra iti 4.3.4.[29] atha gàm pratyeti | rudràya tvà mahyaü varuõo dadàtviti rudràya hyetàü varuõo 'dadàtso 'mçtatvama÷ãya pràõo dàtra edhi vayo mahyam pratigrahãtra iti 4.3.4.[30] atha vàsaþ pratyeti | bçhaspataye tvà mahyaü varuõo dadàtviti bçhaspataye hyetadvaruõo 'dadàtso 'mçtatvama÷ãya tvagdàtra edhi mayo mahyam pratigrahãtra iti 4.3.4.[31] athà÷vam pratyeti | yamàya tvà mahyaü varuõo dadàtviti yamàya hyetaü varuõo 'dadàtso 'mçtatvama÷ãya hayo dàtra edhi vayo mahyam pratigrahãtra iti 4.3.4.[32] atha yadanyaddadàti | kàmenaiva taddadàtãdam me 'pyamutràsàditi tatpratyeti ko 'dàtkasmà adàtkàmo 'dàtkàmàyàdàt kàmo dàtà kàmaþ pratigrahãtà kàmaitatta iti taddevatàyà atidi÷ati 4.3.4.[33] tadàhuþ | na devatàyà atidi÷edidaü vai yàü devatàü saminddhe sà dãpyamànà ÷vaþ-÷vaþ ÷reyasã bhavatãdaü vai yasminnagnàvabhyàdadhati sa dãpyamàna eva ÷vaþ-÷vaþ ÷reyànbhavati ÷vaþ-÷vo ha vai ÷reyànbhavati ya evaü vidvànpratigçhõàti tadyathà samiddhe juhuyàdevametàü juhoti yàmadhãyate dadàti tasmàdadhãyannàtidi÷et 4.3.5.[1] trayà vai devàþ | vasavo rudrà àdityàsteùàü vibhaktàni savanàni vasånàmeva pràtaþsavanaü rudràõàm màdhyandinaü savanamàdityànàü tçtãyasavanaü tadvà ami÷rameva vasånàm pràtaþsavanamami÷raü rudràõàm màdhyandinaü savanam mi÷ramàdityànàü tçtãyasavanam 4.3.5.[2] te hàdityà åcuþ | yathedamami÷raü vasånàü pràtaþsavanamami÷raü rudràõàm màdhyandinaü savanamevaü na imam purà mi÷ràdgrahaü juhutheti tatheti devà abruvaüste saüsthita eva màdhyandine savane purà tçtãyasavanàdetamajuhavuþ sa eùo 'pyetarhi tathaiva graho håyate saüsthita eva màdhyandine savane purà tçtãyasavanàt 4.3.5.[3] te hàdityà åcuþ | neva và itarasmintsavane smo nevetarasminyadvai no rakùàüsi na hiüsyuriti 4.3.5.[4] te ha dvidevatyànåcuþ | rakùobhyo vai bibhãmo hanta yuùmànpravi÷àmeti 4.3.5.[5] te ha dvidevatyà åcuþ | kimasmàkaü tataþ syàdityasmàbhiranuvaùañkçtà bhaviùyathetyu hàdityà åcustatheti te dvidevatyànpràvi÷an 4.3.5.[6] sa yatra pràtaþsasavane | dvidevatyaiþ pracarati tatpratiprasthàtàdityapàtreõa droõakala÷àtpratinigçhõãta upayàmagçhãto 'sãtyetàvatàdhvaryurevà÷ràvayatyadhvaryoranu homaü juhoti pratiprasthàtàdityebhyastveti saüsravamavanayatyetàvataivameva sarveùu 4.3.5.[7] tadyatpratiprasthàtà pratinigçhõãte | dvidevatyànvai pràvi÷annasmàbhiranuvaùañkçtà bhaviùyathetyu hàdityà åcuryàü và amåü dvitãyàmàhutiü juhoti sviùñakçte vai tàü juhoti sviùñakçto và ete 'nuvaùañkriyante tatho hàsyaite 'nuvaùañkçtà iùñasviùñakçto bhavantyuttaràrdhe juhotyeùà hyetasya devasya diktasmàduttaràrdhe juhoti 4.3.5.[8] yadveva pratiprasthàtà pratinigçhõãte | dvidevatyànvai pràvi÷antsa yàneva pràvi÷aüstebhya evaitannirmimãte 'thàpidadhàti rakùobhyo hyabibhayurviùõa urugàyaiùa te somastaü rakùasva mà tvà dabhanniti yaj¤o vai viùõustadyaj¤àyaivaitatparidadàti guptyà athàha saüsthita eva màdhyandine savane purà tçtãyasavanàdehi yajamàneti 4.3.5.[9] samprapadyante | adhvaryu÷ca yajamàna÷càgnãdhra÷ca pratiprasthàtà connetàtha yo 'nyaþ paricaro bhavatyubhe dvàre apidadhati rakùobhyo hyabibhayurathàdhvaryuràdityasthàlãü càdityapàtraü càdatte sa uparyupari påtabhçtaü vigçhõàti nedvyava÷cotaditi 4.3.5.[10] atha gçhõàti | kadà cana starãrasi nendra sa÷càsi dà÷uùe upopennu maghavanbhåya innu te dànaü devasya pçcyata àdityebhyastveti 4.3.5.[11] taü vai nopayàmena gçhõãyàt | agre hyevaiùa upayàmena gçhãto bhavatyajàmitàyai jàmi ha kuryàdyadenamatràpyupayàmena gçhõãyàt 4.3.5.[12] athàpagçhya punarànayati | kadà cana prayucasyubhe nipàsi janmanã turãyàditya savanaü ta indriyamàtasthàvamçtaü divyàdityebhyastveti 4.3.5.[13] atha dadhi gçhõàti | àdityànàü vai tçtãyasavanamàdityànvà anu pa÷avastatpa÷uùvevaitatpayo dadhàti tadidam pa÷uùu payo hitam madhyata iva gçhõãyàdityàhurmadhyata iva hãdam pa÷ånàm paya iti pa÷càdiva tveva gçhõãyàtpa÷càdiva hãdam pa÷ånàm payaþ 4.3.5.[14] yadveva dadhi gçhõàti | hutociùñà và ete saüsravà bhavanti nàlamàhutyai tànevaitatpunaràpyàyayati tathàlamàhutyai bhavanti tasmàddadhi gçhõàti 4.3.5.[15] sa gçhõàti | yaj¤o devànàm pratyeti sumnamàdityàso bhavatà mçóayantaþ à vo 'rvàcã sumatirvavçtyàdaüho÷cidyà varivovittaràsadàdityebhyastveti 4.3.5.[16] tamupàü÷usavanena mekùayati | vivasvànvà eùa àdityo nidànena yadupàü÷usavana àdityagraho và eùa bhavati tadenaü sva eva bhàge prãõàti 4.3.5.[17] taü na da÷àbhirna pavitreõopaspç÷ati ete vai ÷ukravatã rasavatã savane yatpràtaþsavanaü ca màdhyandinaü ca savanamathaitannirdhãta÷ukraü yattçtãyasavanaü sa yanna da÷àbhirna pavitreõopaspç÷ati teno hàsyaitacukravadrasavattçtãyasavanam bhavati tasmànna da÷àbhirna pavitreõopaspç÷ati 4.3.5.[18] sa mekùayati | vivasvannàdityaiùa te somapãthastasminmatsvetyathonnetra upàü÷usavanam prayacatyathàhonnetàramàsçja gràvõa iti tànàdhavanãye vàsçjati camase và 4.3.5.[19] ràjànamunnãya | àdityànàü vai tçtãyasavanamàdityànvà anu gràvàõastadenàntsva eva bhàge prãõàtyaporõuvanti dvàre 4.3.5.[20] athàpidhàyopaniùkràmati | rakùobhyo hyabibhayurathàhàdityebhyo 'nubråhãtyatra sampa÷yedyadi kàmayetà÷ràvya tveva sampa÷yedàdityebhyaþ pre÷ya priyebhyaþ priyadhàmabhyaþ priyavratebhyo mahasvasarasya patibhya urorantarikùasyàdhyakùebhya iti vaùañkçte juhoti nànuvaùañkaroti netpa÷ånagnau pravçõajànãti prayacati pratiprasthàtre saüsravau 4.3.5.[21] atha punaþ prapadya | àgrayaõamàdatta udãcãnada÷am pavitraü vitanvanti praskandayatyadhvaryuràgrayaõasyapratiprasthàtà sampragçhõàti saüsravàvànayatyunnetà camasena voda¤canena và 4.3.5.[22] taü catasçõàü dhàràõàmàgrayaõaü gçhõàti | àdityànàü vai tçtãyasavanamàdityànvà anu gàvastasmàdidaü gavàü caturdhàvihitaü payastasmàccatasçõàü dhàràõàmàgrayaõaü gçhõàti 4.3.5.[23] tadyatpratiprasthàtà saüsravau sampragçhõàti | àdityagraho và eùa bhavati na và àdityagrahasyànuvaùañkarotyetasmàdvai sàvitraü grahaü grahãùyanbhavati tadasya sàvitreõaivànuvaùañkçto bhavati 4.3.5.[24] yadveva pratiprasthàtà saüsravau sampragçhõàti | purà và ebhya etanmi÷ràdgrahamahauùuþ purà tçtãyasavanàttçtãyasavanàya và eùa graho gçhyate tadàdityàstçtãyasavanamapiyanti tathà na bahirdhà yaj¤àdbhavanti tasmàtpratiprasthàtà saüsravau sampragçhõàti 4.4.1.[1] mano ha và asya savità | tasmàtsàvitraü gçhõàti pàõo ha và asya savità tamevàsminnetatpurastàtpràõaü dadhàti yadupàü÷u gçhõàti tamevàsminnetatpa÷càtpràõaü dadhàti yatsàvitraü gçhõàti tàvimà ubhayataþ pràõau hitau ya÷càyamupariùñàdya÷càdhastàt 4.4.1.[2] çtavo vai saüvatsaro yaj¤aþ | te 'daþ pràtaþsavane pratyakùamavakalpyante yadçtugrahàngçhõàtyathaitatparo 'kùam màdhyandine savane 'vakalpyante yadçtupàtràbhyàm marutvatãyàngçhõàti na và atrartubhya iti kaü cana grahaü gçhõanti nartupàtràbhyàü ka÷cana graho gçhyate 4.4.1.[3] eùa vai savità ya eùa tapati | eùa u eva sarva çtavastadçtavaþ saüvatsarastçtãyasavane pratyakùamavakalpyante tasmàtsàvitraü gçhõàti 4.4.1.[4] taü và upàü÷upàtreõa gçhõàti | mano ha và asya savità pràõa upàü÷ustasmàdupàü÷upàtreõa gçhõàtyantaryàmapàtreõa và samànaü hyetadyadupàü÷vantaryàmau pràõodànau hi 4.4.1.[5] àgrayaõàdgçhõàti | mano ha và asya savitàtmàgrayaõa àtmanyevaitanmano dadhàti pràõo ha và asya savitàtmàgrayaõa àtmanyevaitatpràõaü dadhàti 4.4.1.[6] athàto gçhõàtyeva | vàmamadya savitarvàmamu ÷vo dive-dive vàmamasmabhyaü sàvãþ vàmasya hi kùayasya deva bhårerayà dhiyà vàmabhàjaþ syàma upayàmagçhãto 'si sàvitro 'si canodhà÷canodhà asi cano mayi dhehi jinva yaj¤aü jinva yaj¤apatim bhagàyeti 4.4.1.[7] taü gçhãtvà na sàdayati | mano ha và asya savità tasmàdidamasannam manaþ pràõo ha và asya savità tasmàdayamasannaþ pràõaþ saücaratyathàha devàya savitre 'nubråhãtyà÷ràvyàha devàya savitre preùyeti vaùañkçte juhoti nànuvaùañkaroti mano ha và asya savità nenmano 'gnau pravçõajànãti pràõo ha và asya savità netpràõamagnau pravçõajànãti 4.4.1.[8] athàbhakùitena pàtreõa | vai÷vadevaü grahaü gçhõàti tadyadabhakùitena pàtreõa vai÷vadevaü grahaü gçhõàti na vai sàvitrasyànuvaùañkarotyetasmàdvai vai÷vadevaü grahaü grahãùyanbhavati tadasya vai÷vadevenaivànuvaùañkçto bhavati 4.4.1.[9] yadveva vai÷vadevaü grahaü gçhõàti | mano ha và asya savità sarvamidaü vi÷ve devà idamevaitatsarvaü manasaþ kçtànukaramanuvartma karoti tadidaü sarvam manasaþ kçtànukaramanuvartma 4.4.1.[10] yadveva vai÷vadevaü grahaü gçhõàti | pràõo ha và asya savità sarvamidaü vi÷ve devà asminnevaitatsarvasminpràõodànau dadhàti tàvimàvasmintsarvasminpràõodànau hi tau 4.4.1.[11] yadveva vai÷vadevaü grahaü gçhõàti | vai÷vadevaü vai tçtãyasavanaü taducyata eva sàmato yasmàdvai÷vadevaü tçtãyasavanamucyata çkto 'thaitadeva yajuùñaþ pura÷caraõato yadetam mahàvai÷vadevaü gçhõàti 4.4.1.[12] taü vai påtabhçto gçhõàti | vai÷vadevo vai påtabhçdato hi devebhya unnayantyato manuùyebhyo 'taþ pitçbhyastasmàdvai÷vadevaþ påtabhçt 4.4.1.[13] taü và apurorukkaü gçhõàti | vi÷vebhyo hyenaü devebhyo gçhõàti sarvaü vai vi÷ve devà yadçco yadyajåüùi yatsàmàni sa yadevainaü vi÷vebhyo devebhyo gçhõàti teno hàsyaiùa puroruïmànbhavati tasmàdapurorukkaü gçhõàti 4.4.1.[14] athàto gçhõàtyeva | upayàmagçhãto 'si su÷armàsi supratiùñhàna iti pràõo vai su÷armà supratiùñhàno bçhadukùàya nama iti prajàpatirvai bçhadukùaþ prajàpataye nama ityevaitadàha vi÷vebhyastvà devebhya eùa te yonirvi÷vebhyastvà devebhya iti sàdayati vi÷vebhyo hyenaü devebhyo gçhõàtyathetya pràïupavi÷ati 4.4.1.[15] sa yatraitàü hotà ÷aüsati | ekayà ca da÷abhi÷ca svabhåte dvàbhyàmiùñaye viü÷atã ca tisçbhi÷ca vahase triü÷atà ca niyudbhirvàyaviha tà vimu¤ceti tadetasyàü vàyavyàyàmçci pàtràõi vimucyante vàyupraõetrà vai pa÷avaþ pràõo vai vàyuþ pràõena hi pa÷ava÷caranti 4.4.1.[16] sa ha devebhyaþ pa÷ubhirapacakràma | taü devàþ pràtaþsavane 'nvamantrayanta sa nopàvavarta tam màdhyandine savane 'nvamantrayanta sa ha naivopàvavarta taü tçtãyasavane 'nvamantrayanta 4.4.1.[17] sa hopàvartsyannuvàca | yadva upàvarteya kim me tataþ syàditi tvayaivaitàni pàtràõi yujyeraüstvayà vimucyeranniti tadenenaitatpàtràõi yujyante yadaindravàyavàgrànpràtaþsavane gçhõàtyathainenaitatpàtràõi vimucyante yadàha niyudbhirvàyaviha tà vimu¤ceti pa÷avo vai niyutastatpa÷ubhirevaitatpàtràõi 4.4.1.[18] sa yatpràtaþsavana upàvartsyat | gàyatraü vai pràtaþsavanam brahma gàyatrã bràhmaõeùu ha pa÷avo 'bhaviùyannatha yanmàdhyandine savana upàvartsyadaindraü vai màdhyandinaü savanaü kùatramindraþ kùatriyeùu ha pa÷avo 'bhaviùyannatha yattçtãyasavana upàvartata vai÷vadevaü vai tçtãyasavanaü sarvamidaü vi÷ve devàstasmàdime sarvatraiva pa÷avaþ 4.4.2.[1] saumyena caruõà pracarati | somo vai devànàü havirathaitatsomàyaiva haviùkriyate tathàtaþ somo 'nantarhito bhavati carurbhavati carurvai devànàmannamodano hi carurodano hi pratyakùamannaü tasmàccarurbhavati 4.4.2.[2] tena na pràtaþsavane pracarati | na màdhyandine savana ete vai devànàü niùkevalye savane yatpràtaþsavanaü ca màdhyandinaü ca savanam pitçdevatyo vai somaþ 4.4.2.[3] sa yatpràtaþsavane và pracaret | màdhyandine và savane samadaü ha kuryàddevebhya÷ca pitçbhya÷ca tena tçtãyasavane pracarati vai÷vadevaü vai tçtãyasavanaü tathà hàsamadaü karoti nànuvàkyàmanvàha sakçduhyeva parà¤caþ pitarastasmànnànuvàkyàmanvàha 4.4.2.[4] atha caturgçhãtamàjyaü gçhãtvà | à÷ràvyàha ghçtasya yajeti vaùañkçte juhoti tadyà ataþ pràcya àhutayo hutà bhavanti tàbhya evaitadantardadhàti tathà hàsamadaü karoti 4.4.2.[5] sa àjyasyopastãrya | dvi÷caroravadyatyathopariùñàdàjyasyàbhighàrayatyà÷ràvyàha saumyasya yajeti vaùañkçte juhoti 4.4.2.[6] athàparaü caturgçhãtamàjyaü gçhãtvà | à÷ràvyàha ghçtasya yajeti vaùañkçte juhoti tadyà ata årdhvà àhutãrhoùyanbhavati tàbhya evaitadantardadhàti tathà hàsamadaü karoti sa yadi kàmayetobhayataþ pariyajedyadyu kàmayetànyatarataþ pariyajet 4.4.2.[7] atha pracaraõãti srugbhavati | tasyàü caturgçhãtamàjyaü gçhãtvàdhvaryuþ ÷àlàkairdhiùõyànvyàghàrayati tadyacàlàkairdhiùõyànvyàghàrayati yadevainànado devà abruvaüstçtãyasavane vo ghçtyàhutiþ pràpsyati na saumyàpahçto hi yuùmatsomapãthastena somàhutiü sainàneùà tçtãyasavana eva ghçtyàhutiþ pràpnoti na saumyà yacàlàkairdhiùõyànvyàghàrayati tànetaireva yajurbhiryathopakãrõaü yathàpårvaü vyàghàrayati màrjàlãya evottamam 4.4.2.[8] taddhaike | àgnãdhrãye punaràghàrayantyudagna idaü karmànusaütiùñhàtà iti tadu tathà na kuryànmàrjàlãya evottamam 4.4.2.[9] sa yatràdhvaryuþ | ÷àlàkairdhiùõyànvyàghàrayati tatpratiprasthàtà pàtnãvataü grahaü gçhõàti yaj¤àdvai prajàþ prajàyante yaj¤àtprajàyamànà mithunàtprajàyante mithunàtprajàyamànà antato yaj¤asya prajàyante tadenà etadantato yaj¤asya mithunàtprajananàtprajanayati tasmànmithunàtprajananàdantato yaj¤asyemàþ prajàþ prajàyante tasmàtpàtnãvataü gçhõàti 4.4.2.[10] taü và upàü÷upàtreõa gçhõàti | yadi sàvitramupàü÷upàtreõa gçhõãyàdantaryàmapàtreõaitaü yadi sàvitramantaryàmapàtreõa gçhõãyàdupàü÷upàtreõaitaü samànaü hyetadyadupàü÷vantaryàmau pràõo hi yo vai pràõaþ sa udàno vçùà vai pràõo yoùà patnã mithunamevaitatprajananaü kriyate 4.4.2.[11] taü và apurorukkaü gçhõàti | vãryaü vai puroruïnetstrãùu vãryaü dadhànãti tasmàdapurorukkaü gçhõàti 4.4.2.[12] athàto gçhõàtyeva | upayàmagçhãto 'si bçhaspatisutasya deva soma ta iti brahma vai bçhaspatirbrahmaprasåtasya deva soma ta ityevaitadàhendorindriyàvata iti vãryavata ityevaitadàha yadàhendorindriyàvata iti patnãvato grahàü çdhyàsamiti na samprati patnãbhyo gçhõàti netstrãùu vãryaü dadhànãti tasmànna samprati patnãbhyo gçhõàti 4.4.2.[13] atha yaþ pracaraõyàü saüsravaþ pari÷iùño bhavati | tenainaü ÷rãõàti samardhayati và anyàngrahà¤crãõànnathaitaü vyardhayati vajro và àjyametena vai devà vajreõàjyena ghnanneva patnãrniràkùõuvaüstà hatà niraùñà nàtmana÷canai÷ata na dàyasya canai÷ata tatho evaiùa etena vajreõàjyena hantyeva patnãrnirakùõoti tà hatà niraùñà nàtmana÷cane÷ate na dàyasya cane÷ate 4.4.2.[14] sa ÷rãõàti | aham parastàdahamavastàdyadantarikùaü tadu me pitàbhåt ahaü såryamubhayato dadar÷àhaü devànàm paramam guhà yaditi sa yadahamahamiti ÷rãõàti puüsvevaitadvãryaü dadhàti 4.4.2.[15] athàhàgnãtpàtnãvatasya yajeti | vçùà và agnãdyoùà patnã mithunamevaitatprajananaü kriyate sa juhotyagnà i patnãvnniti vçùà và agniryoùà patnã mithunamevaitatprajananaü kriyate 4.4.2.[16] sajårdevena tvaùñreti | tvaùñà vai siktaü reto vikaroti tadeùa evaitatsiktaü reto vikaroti somam piba svàhetyuttaràrdhe juhoti yà itarà àhutayaste devà athaitàþ patnya evamiva hi mithunaü kLptamuttarato hi strã pumàüsamupa÷eta àharatyadhvaryuragnãdhe bhakùaü sa àhàdhvarya upa mà hvayasveti taü na pratyupahvayeta ko hi hatasya niraùñasya pratyupahavastaü vai pratyevopahvayeta juhvatyasyàgnau vaùañkurvanti tasmàtpratyevopahvayeta 4.4.2.[17] atha sampreùyati | agnãnneùñurupasthamàsãda neùñaþ patnãmudànayodgàtrà saükhyàpayonnetarhotu÷camasamanånnaya somam màtirãrica iti yadyagniùñomaþ syàt 4.4.2.[18] yadyukthyaþ syàt | somam prabhàvayeti bråyàtsa bibhradevaitatpàtramagnãnneùñurupasthamàsãdatyagnirvà eùa nidànena yadàgnãdhro yoùà neùñà vçùà và agnãdyoùà neùñà mithunamevaitatprajananaü kriyata udànayati neùñà patnãü tàmudgàtrà saükhyàpayati prajàpatirvçùàsi retodhà reto mayi dhehãti prajàpatirvà udgàtà yoùà patnã mithunamevaitatprajananaü kriyate 4.4.3.[1] pa÷avo vai devànàü candàüsi | tadyathedam pa÷avo yuktà manuùyebhyo vahantyevaü candàüsi yuktàni devebhyo yaj¤aü vahanti tadyatra candàüsi devàntsamatarpayannatha candàüsi devàþ samatarpayaüstadatastatpràgabhådyaccandàüsi yuktàni devebhyo yaj¤amavàkùuryadenàntsamatãtçpan 4.4.3.[2] atha hàriyojanaü gçhõàti | candàüsi vai hàriyojana÷candàüsyevaitatsaütarpayati tasmàddhàriyojanam gçhõàti 4.4.3.[3] taü và atiriktaü gçhõàti | yadà hi ÷amyoràhàthainaü gçhõàtãdaü vai devà atha candàüsyatiriktànyatha manuùyà atha pa÷avo 'tiriktàstasmàdatiriktaü gçhõàti 4.4.3.[4] droõakala÷e gçhõàti | vçtro vai soma àsãttaü yatra devà aghnaüstasya mårdhodvavarta sa droõakala÷o 'bhavattasminyàvànvà yàvànvà rasaþ samasravadatirikto vai sa àsãdatirikta eùa grahastadatirikta evaitadatiriktaü dadhàti tasmàddroõakala÷e gçhõàti 4.4.3.[5] taü và apurorukkaü gçhõàti | candobhyo hyenaü gçhõàti sa yadevainaü candobhyo gçhõàti teno hàsyaiùa puroruïnànbhavati tasmàdapurorukkaü gçhõàti 4.4.3.[6] athàto gçhõàtyeva | upayàmagçhãto 'si harirasi hàriyojano haribhyàü tvetyçkùàme vai harã çkasàmàbhyàü hyenaü gçhõàti 4.4.3.[7] atha dhànà àvapati | haryordhànà stha sahasomà indràyeti tadyadevàtra mitaü ca cando 'mitaü ca tadevaitatsarvam bhakùayati 4.4.3.[8] tasyonnetà÷ràvayati | atirikto và unnetà na hyeùã 'nyasyà÷ràvayatyatirikta eùa grahastadatirikta evaitadatiriktaü dadhàti tasmàdunnetà÷ràvayati 4.4.3.[9] mårdhannabhinidhàyà÷ràvayati | mårdhà hyasyaiùo 'thàha dhànàsomebhyo 'nubråhãtyà÷ràvyàha dhànàsomànprasthitànpreùyeti vaùañkçte juhotyanuvaùañkçte 'tha dhànà vilipsante bhakùàya 4.4.3.[10] taddhaike | hotre droõakala÷am pratiparàharanti vaùañkarturbhakùa iti vadantastadu tathà na kuryàdyathàcamasa và anye bhakùà athaiùo 'tiriktastasmàdetasmintsarveùàmeva bhakùastasmàddhànà vilipsante bhakùàya 4.4.3.[11] tà na dadbhiþ khàdeyuþ | pa÷avo và ete netpa÷ånpramrade karavàmahà iti pràõaireva bhakùayanti yaste a÷vasanirbhakùo yo gosanirita pa÷avo hyete tasmàdàha yaste a÷vasanirbhakùo yo gosaniriti tasya ta iùñayajuùa stutastomasyetãùñàni hi yajåüùi bhavanti stutà stomàþ ÷astokthasyeti ÷astàni hyukthàni bhavantyupahåtasyopahåto bhakùayàmãtyupahåtasya hyetadupahåto bhakùayati 4.4.3.[12] tà nàgnau prakireyuþ | neduciùñamagnau juhavàmetyuttaravedàveva nivapanti tathà na bahirdhà yaj¤àdbhavanti 4.4.3.[13] atha pårõapàtràntsamavamç÷anti | yàneke 'psuùomà ityà cakùate yathà vai yukto vahedevamete ya àrtvijyaü kurvantyuta vai yuktaþ kùaõute và vi và li÷ate ÷àntiràpo bheùajaü tadyadevàtra kùaõvate và vi và li÷ante ÷àntiràpastadadbhiþ ÷àntyà ÷amayante tadadbhiþ saüdadhate tasmàtpårõapàtràntsamavamç÷anti 4.4.3.[14] te samavamç÷anti | saü varcasà payasà sa tanåbhiraganmahi manasà saü ÷ivena tvaùñà sudatro vidadhàtu ràyo 'numàrùñu tanvo yadviliùñamiti yadvivçóhaü tatsaüdadhate 4.4.3.[15] atha mukhànyupaspç÷ante | dvayaü tadyasmànmukhànyupaspç÷ante 'mçtaü và àpo 'mçtenaivaitatsaüspç÷anta etadu caivaitatkarmàtmankurvate tasmànmukhànyupaspç÷ante 4.4.4.[1] tàni và etàni | nava samiùñayajåüùi juhoti tadyannava samiùñayajåüùi juhoti nava và amårbahiùpavamàne stotriyà bhavanti saiùobhayato nyånà viràñ prajananàyaitasmàdvà ubhayato nyånàtprajananàtprajàpatiþ prajàþ sasçja ita÷cordhvà ita÷càvàcãstatho evaiùa etasmàdubhayata eva nyånàtprajananàtprajàþ sçjata ita÷cordhvà ita÷càvàcãþ 4.4.4.[2] hiïkàra stotriyàõàü da÷amaþ | svàhàkàra eteùàü tatho hàsyaiùà nyånà viràóda÷ada÷inã bhavati 4.4.4.[3] atha yasmàtsamiùñayajåüùi nàma | yà và etena yaj¤ena devatà hvayati yàbhya eùa yaj¤astàyate sarvà vai tattàþ samiùñà bhavanti tadyattàsu sarvàsu samiùñàsvathaitàni juhoti tasmàtsamiùñayajåüùi nàma 4.4.4.[4] atha yasmàtsamiùñayajåüùi juhoti | riricàna iva và etadãjànasyàtmà bhavati yaddhyasya bhavati tasya hi dadàti tamevàtastribhiþ punaràpyàyayati 4.4.4.[5] atha yànyuttaràõi trãõi juhoti | yà và etena yaj¤ena devatà hvayati yàbhya eùa yaj¤astàyata upa haiva tà àsate yàvanna samiùñayajåüùi juhvatãmàni nu no juhvatviti tà evaitadyathàyathaü vyavasçjati yatra yatràsàü caraõaü tadanu 4.4.4.[6] atha yànyuttamàni trãõi juhoti | yaj¤aü và etadajãjanata yadenamatana taü janayitvà yatràsya pratiùñhà tatpratiùñhàpayati tasmàtsamiùñayajåüùi juhoti 4.4.4.[7] sa juhoti | samindra õo manasà neùi gobhiriti manaseti tanmanasà riricànamàpyàyayati gobhiriti tadgobhã riricànamàpyàyayati saü såribhirmaghavantsaü svastyà sam brahmaõà devakçtam yadastãti brahmaõeti tadbrahmaõà riricànamàpyàyayati saü devànàü sumatau yaj¤iyànàü svàhà 4.4.4.[8] saü varcasà | payasà saü tanåbhiriti varcaseti tadvarcasà riricànamàpyàyayati payaseti raso vai payastatpayasà riricànamàpyàyayatyaganmahi manasà saü ÷ivena tvaùñà sudatro vidadhàtu ràyo 'numàrùñu tanvo yadviliùñamiti vivçóhaü tatsaüdadhàti 4.4.4.[9] savitedaü juùantàm prajàpatirnidhipà devo agniþ | tvaùñà viùõuþ prajayà saüraràõà yajamànàya draviõaü d+dhàta svàheti tadveva riricànam punaràpyàyayati yadàha yajamànàya draviõaü dadhàta svàheti 4.4.4.[10] sugà vo devàþ | sadanà akarma ya àjagmedaü savanaü juùàõà iti sugàni vo devàþ sadanànyakarma ya àgantedaü savanaü juùàõà ityevaitadàha bharamàõà vahamànà havãüùãti taddevatà vyavasçjati bharamàõà aha te yantu ye 'vàhanà vahamànà u te yantu ye vàhanavanta ityevaitadàha tasmàdàha bharamàõà vahamànà havãüùyasmedhatta vasavo vasåni svàhà 4.4.4.[11] yàü àvahaþ | u÷ato deva devàüstànpreraya sve agne sadhastha ityagniü và àhàmåndevànàvahàmåndevànàvaheti tamevaitadàha yàndevànàvàkùãstàngamaya yatra-yatraiùàü caraõaü tadanviti jakùivàüsaþ papivàüsa÷ca vi÷va iti jakùivàüso hi pa÷um puroóà÷am bhavanti papivàüsa iti papivàüso hi somaü ràjànam bhavanti tasmàdàha jakùivàüsaþ papivàüsa÷ca vi÷ve 'suü gharmaü svaràtiùñhatànu svàheti tadveva devatà vyavasçjati 4.4.4.[12] vayaü hi tvà | prayati yaj¤e asminnagne hotàramavçõãmahãha çdhagayà çdhagutà÷amiùñhàþ prajànanyaj¤amupayàhi vidvàntsvàhetyagnimevaitayà vimu¤catyagniü vyavasçjati 4.4.4.[13] devà gàtuvida iti | gàtuvido hi devà gàtuü vittveti yaj¤aü vittvetyevaitadàha gàtumiteti tadetena yathàyathaü vyavasçjati manasaspata imaü deva yaj¤aü svàhà vàte dhà ityayaü vai yaj¤o yo 'yam pavate tadimaü yaj¤aü sambhçtyaitasminyaj¤e pratiùñhàpayati yaj¤ena yaj¤aü saüdadhàti tasmàdàha svàhà vàte dhà iti 4.4.4.[14] yaj¤a yaj¤aü gaca | yaj¤apatiü gaca svàü yoniü ghaca svàheti tatpratiùñhitamevaitadyaj¤aü santaü svàyàü yonau pratiùñhàpayatyeùa te yaj¤o yaj¤apate sahasåktavàkaþ sarvavãrastaü juùasva svàheti tatpratiùñhitamevaitadyaj¤aü santaü sahasåktavàkaþ sarvavãraü yajamàne 'ntataþ pratiùñhàpayati 4.4.5.[1] sa và avabhçthamabhyavaiti | tadyadavabhçthamabhyavaiti yo và asya raso 'bhådàhutibhyo và asya tamajãjanadathaitacarãraü tasminna raso 'sti tanna paràsyaü tadapo 'bhyavaharanti raso và àpastadasminnetaü rasaü dadhàti tadenametena rasena saügamayati tadenamato janayati sa enaü jàta eva sa¤janayati tadyadapo 'bhyavaharanti tasmàdavabhçthaþ 4.4.5.[2] atha samiùñayajåüùi juhoti | samiùñayajåüùi hyevànto yaj¤asya sa hutvaiva samiùñayajåüùi yadetamabhito bhavati tena càtvàlamupasamàyanti sa kçùõaviùàõàm mekhalàü ca càtvàle pràsyati 4.4.5.[3] màhirbhårmà pçdàkuriti | asau và çjãùasya svagàkàro yadenadapo 'bhyavaharantyathaiùa evaitasya svagàkàro rajjuriva hi sarpàþ kåpà iva hi sarpàõàmàyatanànyasti vai manuùyàõàü ca sarpàõàü ca vibhràtçvyamiva nettadataþ sambhavaditi tasmàdàha màhirbhårmà pçdàkuriti 4.4.5.[4] atha vàcayati | uruü hi ràjà varuõa÷cakàra såryàya panthàmanvetavà u iti yathàyamururabhayo 'nàùñraþ såryàya panthà evam me 'yamururabhayo 'nàùñraþ panthà astvityevaitadàha 4.4.5.[5] apade pàdà pratighàtave 'kariti | yadi ha và apyapàdbhavatyalameva pratikramaõàya bhavatyutàpavaktà hçdayàvidha÷ciditi tadenaü sarvasmàddhçdyàdenasaþ pàpmanaþ pramu¤cati 4.4.5.[6] athàha sàma gàyeti | sàma bråhãti và gàyeti tveva bråyàdgàyanti hi sàma tadyatsàma gàyati nedidam bahirdhà yaj¤àcarãraü nàùñrà rakùàüsi hinasanniti sàma hi nàùñràõàü rakùasàmapahantà 4.4.5.[7] àgneyyàü gàyati | agnirhi rakùasàmapahantàticandasi gàyatyeùà vai sarvàõi candàüsi yadaticandàstasmàdaticandasi gàyati 4.4.5.[8] sa gàyati | agniùñapati pratidahatyahàvo 'hàva iti tannàùñrà evaitadrakùàüsyato 'pahanti 4.4.5.[9] ta uda¤co niùkràmanti | jaghanena càtvàlamagreõàgnãdhraü sa yasyàü tato di÷yàpo bhavanti tadyanti 4.4.5.[10] sa yaþ syandamànànàü sthàvaro hradaþ syàt | tamapo 'bhyaveyàdetà và apàü varuõagçhãtà yàþ syandamànànàü na syandante varuõyo và avabhçtho nirvaruõatàyai yadyu tà na vindedapi yà eva kà÷càpo 'bhyaveyàt 4.4.5.[11] tamapo 'vakramayanvàcayati | namo varuõàyàbhiùñhito varuõasya pà÷a iti tadenaü sarvasmàdvaruõapà÷àtsarvasmàdvaruõyàtpramu¤cati 4.4.5.[12] atha caturgçhãtamàjyaü gçhãtvà | samidham pràsyàbhijuhotyagneranãkamapa àvive÷àpàü napàtpatirakùannasuryam dame-dame samidhaü yakùyagne prati te jihvà ghçtamuccaraõyatsvàheti 4.4.5.[13] agnerha vai devàþ | yàvadvà yàvadvàpsu prave÷ayàü cakrurnedato nàùñrà rakùàüsyupottiùñhànityagnirhi rakùasàmapahantà tametayà ca samidhaitayà càhutyà saminddhe samiddhe devebhyo juhavànãti 4.4.5.[14] athàparaü caturgçhãtamàjyaü gçhãtvà | à÷ràvyàha samidho yajeti so 'pabarhiùa÷caturaþ prayàjànyajati prajà vai barhirvaruõyo và avabhçtho netprajà varuõo gçhõàditi tasmàdapabarhiùa÷caturaþ prayàjànyajati 4.4.5.[15] atha vàruõa ekakapàlaþ puroóà÷o bhavati | yo và asya raso 'bhådàhutibhyo và asya tamajãjanadathaitacarãraü tasminna raso 'sti raso vai puroóà÷astadasminnetaü rasaü dadhàti tadenametena rasena saügamayati tadenamato janayati sa enaü jàta eva sa¤janayati tasmàdvàruõa ekakapàlaþ puroóà÷o bhavati 4.4.5.[16] sa àjyasyopastãrya | puroóà÷asyàvadyannàha varuõàyànubråhãtyatra haika çjãùasya dviravadyanti tadu tathà na kuryàcarãraü và etadbhavati nàlamàhutyai dviravadyati sakçdabhighàrayati pratyanaktyavadàne à÷ràvyàha varuõaü yajeti vaùañkçte juhoti 4.4.5.[17] athàjyasyopastãrya | puroóà÷amavadadhadàhàgnãvaruõàbhyàmanubråhãti tatsviùñakçte sa yannàgnaya ityàha nedagni varuõo gçhõàditi sa yadyamutrarjãùasya dviravadyedathàtra sakçdyadyu na nàdriyetàthopariùñàddviràjyasyàbhighàrayatyà÷ràvyàhàgnãvaruõau yajeti vaùañkçte juhoti 4.4.5.[18] tà và etàþ | ùaóàhutayo bhavanti ùaóvà çtavaþ saüvatsarasya saüvatsaro varuõastasmàtùaóàhutayo bhavanti 4.4.5.[19] etadàdityànàmayanam | àdityànãmàni yajåüùãtyàhuþ sa yàvadasya va÷aþ syàdevameva cikãrùedyadyu enamitarathà yajamànaþ kartavai bråyàditaratho tarhi kuryàdetàneva caturaþ prayàjànapabarhiùo yajeddvàvàjyabhàgau varuõamagnãvaruõau dvàvanuyàjàvapabarhiùau tadda÷a da÷àkùarà vai viràóviràóvai yaj¤astadviràjamevaitadyaj¤amabhisampàdayati 4.4.5.[20] etadaïgirasàmayanam | ato 'nyataratkçtvà yasminkumbha çjãùam bhavati tam praplàvayati samudre te hçdayamapsvantarityàpo vai samudro raso và àpastadasminnetaü rasaü dadhàti tadenametena rasena saügamayati tadenamato janayati sa enaü jàta eva sa¤janayati saü tvà vi÷antvoùadhãrutàpa iti tadasminnubhayaü rasaü dadhàti ya÷cauùadhiùu ya÷càpsu yaj¤asya tvà yaj¤apate såktoktau namovàke vidhema yatsvàheti tadyadeva yajn=asya sàdhu tadevàsminnetaddadhàti 4.4.5.[21] athànusçjyopatiùñhate | devãràpa eùa vo garbha ityapàü hyeùa garbhastaü suprãtaü subhçtam bibhçteti tadenamadbhyaþ paridadàti guptyai deva somaiùa te loka ityàpo hyetasya lokastasmi¤caü ca vakùva pari ca vakùveti tasminnaþ ÷aü caidhi sarvàbhya÷ca na àrtibhyo gopàyetyevaitadàha 4.4.5.[22] athopamàrayati | avabhçtha nicumpuõa nicerurasi nicumpuõaþ ava devairdevakçtameno yàsiùamava martyairmartyakçtamityava hyetaddevairdevakçtameno 'yàsãtsomena ràj¤àva martyairmartyakçtamityava hyetanmartyairmartyakçtameno 'yàsãtpa÷unà puroóà÷ena pururàvõo deva riùaspàhãti sarvàbhyo màrtibhyo gopàyetyevaitadàha 4.4.5.[23] athàbhyavetya snàtaþ | anyo 'nyasya pçùñhe pradhàvatastàvanye vàsasã paridhàyodetaþ sa yathàhistvaco nirmucyetaivaü sarvasmàtpàpmano nirmucyate tasminna tàvaccanaino bhavati yàvatkumàre 'dati sa yenaiva niùkràmanti tena punaràyanti punaretyàhavanãye samidhamabhyàdadhàti devànàü samidasãti yajamànamevaitayà saminddhe devànàü hi samiddhimanu yajamànaþ samidhyate 4.5.1.[1] àdityena caruõodayanãyena pracarati | tadyadàditya÷carurbhavati yadevainàmado devà abruvaüstavaiva pràyaõãyastavodayanãya iti tamevàsyà etadubhayatra bhàgaü karoti 4.5.1.[2] sa yadamutra ràjànaü kreùyannupapraiùyanyajate | tasmàttatpràyaõãyaü nàmàtha yadatràvabhçthàdudetya yajate tasmàdetadudayanãyaü nàma tadvà etatsamànameva haviradityà eva pràyaõãyamadityà udayanãyamiyaü hyevàditiþ 4.5.1.[3] sa vai pathyàmevàgre svastiü yajati | taddevà apraj¤àyamàne vàcaiva pratyapadyanta vàcà hi mugdham praj¤àyate 'thàtra praj¤àte yathàpårvaü karoti 4.5.1.[4] so 'gnimeva prathamaü yajati | atha somamatha savitàramatha pathyàü svastimathàditiü vàgvai pathyà svastiriyamaditirasyàmeva taddevà vàcam pratyaùñhàpayantseyaü vàgasyàm pratiùñhità vadati 4.5.1.[5] atha maitràvaruõãü va÷àmanåbandhyàmàlabhate | sa eùo 'nya eva yaj¤astàyate pa÷ubandha eva samiùñayajåüùi hyevànto yaj¤asya 4.5.1.[6] tadyanmaitràvaruõã va÷à bhavati | yadvà ãjànasya sviùñam bhavati mitro 'sya tadgçhõàti yadvasya duriùñam bhavati varuõo 'sya tadgçhõàti 4.5.1.[7] tadàhuþ | kve jàno 'bhåditi tadyadevàsyàtra mitraþ sviùñaü gçhõàti tadevàsmà etayà prãtaþ pratyavasçjati yadu càsya varuõo duriùñaü gçhõàti taccaivàsmà etayà prãtaþ sviùñaü karoti tadu càsmai pratyavasçjati so 'syaiùa sva eva yaj¤o bhavati svaü sukçtam 4.5.1.[8] tadyanmaitràvaruõã va÷à bhavati | yatra vai devà retaþ siktam pràjanayaüstadàgnimàrutamityukthaü tasmiüstadvyàkhyàyate yathà taddevà retaþ pràjanayaüstato 'ïgàràþ samabhavannaïgàrebhyo 'ïgirasastadanvanye pa÷avaþ 4.5.1.[9] atha yadàsàþ pàüsavaþ parya÷iùyanta | tato gardabhaþ samabhavattasmàdyatra pàüsulam bhavati gardabhasthànamiva batetyàhuratha yadà na ka÷cana rasaþ parya÷iùyata tata eùà maitràvaruõã va÷à samabhavattasmàdeùà na prajàyate rasàddhi retaþ sambhavati retasaþ pa÷avastadyadantataþ samabhavattasmàdantaü yaj¤asyànuvartate tasmàdvà eùàtra maitràvaruõã va÷àvakLptatamà bhavati yadi va÷àü na vindedapyukùava÷a eva syàt 4.5.1.[10] athetaraü vi÷ve devà amarãmçtsyanta | tato vai÷vadevã samabhavadatha bàrhaspatyà so 'nto 'nto hi bçhaspatiþ 4.5.1.[11] sa yaþ sahasraü và bhåyo và dadyàt | sa enàþ sarvà àlabheta sarvaü vai tasyàptam bhavati sarvaü jitaü yaþ sahasraü và bhåyo và dadàti sarvametà evameva yathàpårvam maitràvaruõãmevàgre 'tha vai÷vadevãmatha bàrhaspatyam 4.5.1.[12] atho ye dãrghasattramàsãran | saüvatsaraü và bhåyo và ta enàþ sarvà àlabherantsarvaü vai teùàmàptam bhavati sarvaü jitaü ye dãrghasattramàsate saüvatsaraü và bhåyo và sarvametà evameva yathàpårvam 4.5.1.[13] athodavasànãyayeùñyà yajate | sa àgneyam pa¤cakapàlam puroóà÷aü nirvapati tasya pa¤capadàþ païktayo yàjyànuvàkyà bhavanti yàtayàmeva và etadãjànasya yaj¤o bhavati so 'smàtparàïiva bhavatyagnirvai sarve yaj¤à agnau hi sarvànyaj¤àüstanvate ye ca pàkayaj¤à ye cetare tadyaj¤amevaitatpunaràrabhate tathàsyàyàtayàmà yaj¤o bhavati tatho asmànna paràï bhavati 4.5.1.[14] tadyatpa¤cakapàlaþ puroóà÷o bhavati | pa¤capadàþ païktayo yàjyànuvàkyàþ pàïkto vai yaj¤astadyaj¤amevaitatpunaràrabhate tathàsyàyàtayàmà yaj¤o bhavati tatho asmànna paràï bhavati 4.5.1.[15] tasya hiraõyaü dakùiõà | àgneyo và eùa yaj¤o bhavatyagne reto hiraõyaü tasmàddhiraõyaü dakùiõànaóvànvà sa hi vahenàgneyo 'gnidagdhamiva hyasya vaham bhavati 4.5.1.[16] atho caturgçhãtamevàjyaü gçhãtvà | vaiùõavyarcà juhotyuru viùõo vikramasvoru kùayàya naskçdhi ghçtaü ghçtayone piba pra-pra yaj¤apatiü tira svàheti yaj¤o vai viùõustadyaj¤amevaitatpunaràrabhate tathàsyàyàtayàmà yaj¤o bhavati tatho asmànna paràï bhavati tatro yacaknuyàttaddadyànnàdakùiõaü haviþ syàditi hyàhuratha yadevaiùodavasànãyeùñiþ saütiùñhate 'tha sàyamàhutiü juhoti kàla eva pràtaràhutim 4.5.2.[1] va÷àmàlabhate | tàmàlabhya saüj¤apayanti saüj¤apyàha vapàmutkhidetyutkhidya vapàmanumar÷aü garbhameùñavai bråyàtsa yadi na vindanti kimàdriyeranyadyu vindanti tatra pràya÷cittiþ kriyate 4.5.2.[2] na vai tadavakalpate | yadekàm manyamànà ekayevaitayà careyuryaddve manyamànà dvàbhyàmiva careyu sthàlãü caivoùõãùaü copakalpayitavai bråyàt 4.5.2.[3] atha vapayà caranti | yathaiva tasyai caraõaü vapayà caritvàdhvaryu÷ca yajamàna÷ca punaretaþ sa àhàdhvaryurniråhaitaü garbhamiti taü ha nodarato niråhedàrtàyà vai mçtàyà udarato niråhanti yadà vai garbhaþ samçddho bhavati prajananena vai sa tarhi pratyaïïaiti tamapi virujya ÷roõã pratya¤caü niråhitavai bråyàt 4.5.2.[4] taü niruhyamàõamabhimantrayate | ejatu da÷amàsyo garbho jaràyuõà saheti sa yadàhaijatviti pràõamevàsminnetaddadhàti da÷amàsya iti yadà vai garbhaþ samçddho bhavatyatha da÷amàsyastametadapyada÷amàsyaü santam brahmaõaiva yajuùà da÷amàsyaü karoti 4.5.2.[5] jaràyuõà saheti | tadyathà da÷amàsyo jaràyuõà saheyàdevametadàha yathàyaü vàyurejati yathà samudra ejatãti pràõamevàsminnetaddadhàtyevàyaü da÷amàsyo asrajjaràyuõà saheti tadyathà da÷amàsyo jaràyuõà saha sraüsetaivametadàha 4.5.2.[6] tadàhuþ | kathametaü garbhaü kuryàdityaïgàdaïgàddhaivàsyàvadyeyuryathaivetareùàmavadànànàmavadànaü tadu tathà na kuryàduta hyeùo 'vikçtàïgo bhavatyadhastàdeva grãvà apikçtyaitasyàü sthàlyàmetam medhaü ÷cotayeyuþ sarvebhyo và asyaiùo 'ïgebhyo medha ÷cotati tadasya sarveùàmevàïgànàmavattam bhavatyavadyanti va÷àyà avadànàni yathaiva teùàmavadànam 4.5.2.[7] tàni pa÷u÷rapaõe ÷rapayanti | tadevaitam medhaü ÷rapayantyuùõãùeõàveùñya garbham pàr÷vataþ pa÷u÷rapaõasyopanidadhàti yadà ÷çto bhavatyatha samudyàvadànànyevàbhijuhoti naitam medhamudvàsayanti pa÷uü tadevaitam medhamudvàsayanti 4.5.2.[8] taü jaghanena càtvàlamantareõa yåpaü càgniü ca haranti | dakùiõato nidhàya pratiprasthàtàvadyatyatha srucorupastçõãte 'tha manotàyai haviùo 'nuvàca àhàvadyanti va÷àyà avadànànàü yathaiva teùàmavadànam 4.5.2.[9] atha pracaraõãti srugbhavati | tasyàm pratiprasthàtà medhàyopastçõãte dviravadyati sakçdabhighàrayati pratyanaktyavadàne athànuvàca àhà÷ràvyàha preùyeti vaùañkçte 'dhvaryurjuhotyadhvaryoranu homaü juhoti pratiprasthàtà 4.5.2.[10] yasyai te yaj¤iyo garbha iti | ayaj¤iyà vai garbhàstametadbrahmaõaiva yajuùà yaj¤iyaü karoti yasyai yonihiraõyayãtyado và etasyai yoniü vicindanti yadado niùkarùantyamçtamàyurhiraõyaü tàmevàsyà etadamçtàü yoniü karotyaïgànyahrutà yasya tam màtrà samajãgamaü svàheti yadi pumàntsyàdyadyu strã syàdaïgànyahrutà yasyai tàm màtrà samajãgamaü svàheti yadyu avij¤àto garbho bhavati puüskçtyaiva juhuyàtpumàüso hi garbhà aïgànyahrutà yasya tam màtrà samajãgamaü svàhetyado và etam màtrà viùva¤caü kurvanti yadado niùkarùanti tametadbrahmaõaiva yajuùà samardhya madhyato yaj¤asya punarmàtrà saïgamayati 4.5.2.[11] athàdhvayurvanaspatinà carati | vanaspatinàdhvaryu÷caritvà yànyupabhçtyavadànàni bhavanti tàni samànayamàna àhàgnaye sviùñakçte 'nubråhãtyatyàkràmati pratiprasthàtà sa etaü sarvameva medhaü gçhõãte 'thopariùñàddviràjyasyàbhighàrayatyà÷ràvyàha preùyeti vaùañkçte 'dhvaryurjuhotyadhvaryoranu homaü juhoti pratiprasthàtà 4.5.2.[12] purudasmo viùuråpa induriti | bahudàna iti haitadyadàha purudasma iti viùuråpa iti viùuråpà iva hi garbhà indurantarmahimànamàna¤ja dhãra ityantarhyeùa màtaryakto bhavatyekapadãü dvipadãü tripadãü catuùpadãmaùñàpadãm bhuvanànu prathantàü svàheti prathayatyevainàmetatsubhåyo ha jayatyaùñàpadyeùñvà yaducànaùñàpadyà 4.5.2.[13] tadàhuþ | kvaitaü garbhaü kuryàditi vçkùa evainamuddadhyurantarikùàyatanà vai garbhà antarikùamivaitadyadvçkùastadenaü sva evàyatane pratiùñhàpayati tadu và àhurya enaü tatrànuvyàharedvçkùa enam mçtamuddhàsyantãti tathà haiva syàt 4.5.2.[14] apa evainamabhyavahareyuþ | àpo và asya sarvasya pratiùñhà tadenamapsveva pratiùñhàpayati tadu và àhurya enaü tatrànuvyàharedapsveva mariùyatãti tathà haiva syàt 4.5.2.[15] àkhåtkara evainamupakireyuþ | iyaü và asya sarvasya pratiùñhà tadenamasyàmeva pratiùñhàpayati tadu và àhurya enaü tatrànuvyàharetkùipre 'smai mçtàya ÷ma÷ànaü kariùyantãti tathà haiva syàt 4.5.2.[16] pa÷u÷rapaõa evainam marudbhyo juhuyàt | ahutàdo vai devànàm maruto vióahutamivaitadyada÷çto garbha àhavanãyàdvà eùa àhçto bhavati pa÷u÷rapaõastathàha na bahirdhà yaj¤àdbhavati na pratyakùamivàhavanãye devànàü vai marutastadenam marutsveva pratiùñhàpayati 4.5.2.[17] sa hutvaiva samiùñayajåüùi | prathamàva÷ànteùvaïgàreùvetaü soùõãùaü garbhamàdatte taü pràï tiùñha¤juhoti màrutyarcà maruto yasya hi kùaye pàthà divo vimahasaþ sa sugopàtamo jana iti na svàhàkarotyahutàdo vai devànàm maruto vióahutamivaitadyadasvàhàkçtaü devànàü vai marutastadenam marutsveva pratiùñhàpayati 4.5.2.[18] athàïgàrairabhisamåhati | mahã dyauþ pçthivã ca na imaü yaj¤am mimikùatàm pipçtàü no bharãmabhiriti 4.5.3.[1] indro ha vai ùoóa÷ã | taü nu sakçdindram bhåtànyatyaricyanta prajà vai bhåtàni tà hainena sadçgbhavamivàsuþ 4.5.3.[2] indro ha và ãkùàü cakre | kathaü nvahamidaü sarvamatitiùñheyamarvàgeva madidaü sarvaü syàditi sa etaü grahamapa÷yattamagçhõãta sa idaü sarvamevàtyatiùñhadarvàgevàsmàdidaü sarvamabhavatsarvaü ha và idamatitiùñhatyarvàgevàsmàdidaü sarvam bhavati yasyaivaü viduùa etaü grahaü gçhõanti 4.5.3.[3] tasmàdetadçùiõàbhyànåktam | na te mahitvamanubhådadha dyauryadanyayà sphigyà kùàmavasthà iti na ha và asyàsau dyauranyataràü cana sphicãmanubabhåva tathedaü sarvamevàtyatiùñhadarvàgevàsmàdidaü sarvamabhavatsarvaü ha và idamatitiùñhatyarvàgevàsmàdidaü sarvam bhavati yasyaivaü viduùa etaü grahaü gçhõanti 4.5.3.[4] taü vai harivatyarcà gçhõàti | harivatãùu stuvate harivatãranu÷aüsati vãryaü vai hara indro 'suràõàü sapatnànàü samavçïkta tatho evaiùa etadvãryaü haraþ sapatnànàü saüvçïkte tasmàddharivatyarcà gçhõàti harivatãùu stuvate harivatãranu÷aüsati 4.5.3.[5] taü và anuùñubhà gçhõàti | gàyatraü vai pràtaþsavanaü traiùñubham màdhyandinaü savanaü jàgataü tçtãyasavanamathàtiriktànuùñubatyevainametadrecayati tasmàdanuùñubhà gçhõàti 4.5.3.[6] taü vai catuþsraktinà pàtreõa gçhõàti | trayo và ime lokàstadimàneva lokàüstisçbhiþ sraktibhiràpnotyatyevainaü caturthyà sraktyà recayati tasmàccatuþsraktinà pàtreõa gçhõàti 4.5.3.[7] taü vai pràtaþsavane gçhõãyàt | àgrayaõaü gçhãtvà sa pràtaþsavane gçhãta etasmàtkàlàdupa÷ete tadenaü sarvàõi savanànyatirecayati 4.5.3.[8] màdhyandine vainaü savane gçhõãyàt | àgrayaõaü gçhãtvà so eùà mãmàüsaiva pràtaþsavana evainaü gçhõãyàdàgrayaõaü gçhãtvà sa pràtaþsavane gçhãta aitasmàtkàlàdupa÷ete 4.5.3.[9] athàto gçhõàtyeva | àtiùñha vçtrahanratha yuktà te brahmaõà harã arvàcãnaü su te mano gràvà kçõotu vagnunà upayàmagçhãto 'sãndràya tvà ùoóa÷ina eùa te yonirindràya tvà ùoóa÷ina iti 4.5.3.[10] anayà và | yukùvà hi ke÷inà harã vçùaõà kakùyaprà athà na indra somapà giràmupa÷rutiü cara upayàmagçhãto 'sãndràya tvà ùoóa÷ina eùa te yonirindràya tvà ùoóa÷ina iti 4.5.3.[11] athetya stotramupàkaroti | somo 'tyarecyupàvartadhvamityatyevainametadrecayati taü vai puràstamayàdupàkarotyastamite 'nu÷aüsati tadenenàhoràtre saüdadhàti tasmàtpuràstamayàdupàkarotyastamite 'nu÷aüsati 4.5.4.[1] sarve ha vai devàþ | agre sadç÷à àsuþ sarve puõyàsteùàü sarveùàü sadç÷ànàü sarveùàm puõyànàü trayo 'kàmayantàtiùñhàvànaþ syàmetyagnirindraþ 4.5.4.[2] te 'rcantaþ ÷ràmyanta÷ceruþ | ta etànatigràhyàndadç÷ustànatyagçhõata tadyadenànatyagçhõata tasmàdatigràhyà nàma te 'tiùñhàvàno 'bhavanyathaita etadatiùñhevàtiùñheva ha vai bhavati yasyaivaü viduùa etàngrahàngçhõanti 4.5.4.[3] no ha và idamagre 'gnau varca àsa | yadidamasminvarcaþ so 'kàmayatedam mayi varcaþ syàditi sa etaü grahamapa÷yattamagçhõãta tato 'sminnetadvarca àsa 4.5.4.[4] no ha và idamagra indra oja àsa | yadidamasminnojaþ so 'kàmayatedam mayyojaþ syàditi sa etaü grahamapa÷yattamagçhõãta tato 'sminnetadoja àsa 4.5.4.[5] no ha và idamagre sårye bhràja àsa | yadidamasminbhràjaþ so 'kàmayatedam mayi bhràjaþ syàditi sa etaü grahamapa÷yattamagçhõãta tato 'sminnetadbhràja àsaitàni ha vai tejàüsyetàni vãryàõyàtmandhatte yasyaivaü viduùa etàngrahàn gçhõanti 4.5.4.[6] tànvai pràtaþsavane gçhõãyàt | àgrayaõaü gçhãtvàtmà và àgrayaõo bahu và idamàtmana ekaikamatiriktaü klomahçdayaü tvadyattvat 4.5.4.[7] màdhyandine vainàntsavane gçhõãyàt | ukthyaü gçhãtvopàkariùyanvà påtabhçto 'yaü ha và asyaiùo 'nirukta àtmà yadukthyaþ so eùà mãmàüsaiva pràtaþsavana evainàngçhõãyàdàgrayaõaü gçhãtvà 4.5.4.[8] te màhendrasyaivànu homaü håyante | eùa và indrasya niùkevalyo graho yanmàhendro 'pyasyaitanniùkevalyameva stotraü niùkevalyaü ÷astramindro vai yajamàno yajamànasya và ete kàmàya gçhyante tasmànmàhendrrasyaivànu homaü håyante 4.5.4.[9] athàto gçhõàtyeva | agne pavasva svapà asme varcaþ suvãryam dadhadrayim mayi poùam upayàmagçhãto 'syagnaye tvà varcasa eùa te yoniragnaye tvà varcase 4.5.4.[10] uttiùñhannojasà | saha pãtvã ÷ipre avepayaþ somamindra camåsutam upayàmagçhãto 'sãndràya tvaujasa eùa te yonirindràya tvaujase 4.5.4.[11] adç÷ramasya ketavaþ | vi ra÷mayo janàü anu bhràjanto agnayo yathà upayàmagçhãto 'si såryàya tvà bhràjàyaiùa te yoniþ såryàya tvà bhràjàyeti 4.5.4.[12] teùàm bhakùaþ | agne varcasvinvarcasvàüstvaü deveùvasi varcasvànaham manuùyeùu bhåyàsamindraujiùñhaujiùñhastvaü deveùvasyojiùñho 'ham manuùyeùu bhåyàsaü sårya bhràjiùñha bhràjiùñhastvaü deveùvasi bhràjiùñho 'ham manuùyeùu bhåyàsamityetàni ha vai bhràjàüsyetàni vãryàõyàtmandhatte yasyaivaü viduùa etàngrahàn gçhõanti 4.5.4.[13] tànvai pçùñhye ùaóahe gçhõãyàt | pårve tryaha àgneyameva prathame 'hannaindraü dvitãye sauryaü tçtãya evamevànvaham 4.5.4.[14] tànu haika uttare tryahe gçhõanti | tadu tathà na kuryàtpårva evainàüstryahe gçhõãyàdyadyuttare tryahe grahãùyantsyàtpårva evainàüstryahe gçhãtvàthottare tryahe gçhõãyàdevameva yathàpårvaü vi÷vajiti sarvapçùñha ekàha eva gçhyante 4.5.5.[1] eùa vai prajàpatiþ | ya eùa yaj¤astàyate yasmàdimàþ prajàþ prajàtà etamvevàpyetarhyanu prajàyante 4.5.5.[2] upàü÷upàtramevànvajàþ prajàyante | tadvai tatpunaryaj¤e prayujyate tasmàdimàþ prajàþ punarabhyàvartam prajàyante 4.5.5.[3] antaryàmapàtramevànvavayaþ prajàyante | tadvai tatpunaryaj¤e prayujyate tasmàdimàþ prajàþ punarabhyàvartam prajàyante 4.5.5.[4] atha yadetayorubhayoþ | saha satorupàü÷u pårvaü juhoti tasmàdu saha sato 'jàvikasyobhayasyaivàjàþ pårvà yantyanåcyo 'vayaþ 4.5.5.[5] atha yadupàü÷uü hutvà | årdhvamunmàrùñi tasmàdimà ajà arà óãtarà àkramamàõà iva yanti 4.5.5.[6] atha yadantaryàmaü hutvà | avà¤camavamàrùñi tasmàdimà avayo 'vàcãna÷ãrùõyaþ khanantya iva yantyetà vai prajàpateþ pratyakùatamàü yadajàvayastasmàdetàstriþ saüvatsarasya vijàyamànà dvau trãniti janayanti 4.5.5.[7] ÷ukrapàtramevànu manuùyàþ prajàyante | taddvai tatpunaryaj¤e prayujyate tasmàdimàþ prajàþ punarabhyàvartam prajàyanta eùa vai ÷ukro ya eùa tapatyeùa u evendraþ puruùo vai pa÷ånàmaindrastasmàtpa÷ånàmãùñe 4.5.5.[8] çtupàtramevànveka÷apham prajàyate | tadvai tatpunaryaj¤e prayujyate tasmàdimàþ prajàþ punarabhyàvartam prajàyanta itãva và çtupàtramitãvaika÷aphasya ÷ira àgrayaõapàtramukthyapàtramàdityapàtrametànyevànu gàvaþ prajàyante tàni vai tàni punaryaj¤e prayujyante tasmàdimàþ prajàþ punarabhyàvartam prajàyante 4.5.5.[9] atha yadajàþ | kaniùñhàni pàtràõyanu prajàyante tasmàdetàstriþ saüvatsarasya vijàyamànà dvau trãniti janayantyaþ kaniùñhàþ kaniùñhàni hi pàtràõyanu prajàyante 4.5.5.[10] atha yadgàvaþ | bhåyiùñhàni pàtràõyanu prajàyante tasmàdetàþ sakçtsaüvatsarasya vijàyamànà ekaikaü janayantyo bhåyiùñhà bhåyiùñhàni hi pàtràõyanu prajàyante 4.5.5.[11] atha droõakala÷e | antato hàriyojanaü grahaü gçhõàti prajàpatirvai droõakala÷aþ sa imàþ prajà upàvartate tà avati tà abhijighratyetadvà enà bhavati yadenàþ prajanayati 4.5.5.[12] pa¤ca ha tveva tàni pàtràõi | yànãmàþ prajà anu prajàyante samànamupàü÷vantaryàmayoþ ÷ukrapàtramçtupàtramàgrayaõapàtramukthyapàtram pa¤ca và çtavaþ saüvatsarasya saüvatsaraþ prajàpatiþ prajàpatiryaj¤o yadyu ùaóevartavaþ saüvatsarasyetyàdityapàtramevaiteùàü ùaùñham 4.5.5.[13] ekaü ha tveva tatpàtram | yadimàþ prajà anu prajàyanta upàü÷upàtrameva pràõo hyupàü÷uþ pràõo hi prajàpatiþ prajàpatiü hyevedaü sarvamanu 4.5.6.[1] eùa vai prajàpatiþ | ya eùa yaj¤astàyate yasmàdimàþ prajàþ prajàtà etamvevàpyetarhyanu prajàyante sa à÷vinaü grahaü gçhãtvàvakà÷ànavakà÷ayati 4.5.6.[2] sa upàü÷umeva prathamamavakà÷ayati | pràõàya me varcodà varcase pavasvetyathopàü÷usavanaü vyànàya me varcodà varcase pavasvetyathàntaryàmamudànàya me varcodà varcase pavasvetyathaindravàyavaü vàce me varcodà varcase pavasvetyatha maitràvaruõaü kratådakùàbhyàm me varcodà varcase pavasvetyathà÷vinaü ÷rotràya me varcodà varcase pavasvetyatha ÷ukràmanthinau cakùurbhyàm me varcodasau varcase pavethàmiti 4.5.6.[3] athàgrayaõam | àtmane me varcodà varcase pavasvetyathokthyamojase me varcodà varcase pavasvetyatha dhruvamàyuùe me varcodà varcase pavasvetyathàmbhçõau vi÷vàbhyo me prajàbhyo varcodasau varcase pavethàmiti vai÷vadevau và ambhçõàvato hi devebhya unnayantyato manuùyebhyo 'taþ pitçbhyastasmàdvai÷vadevàvambhçõau 4.5.6.[4] atha droõakala÷am | ko 'si katamo 'sãti prajàpatirvai kaþ kasyàsi ko nàmàsãti prajàpatirvai ko nàma yasya te nàmàmanmahãti manute hyasya nàma yaü tvà somenàtãtçpàmeti tarpayati hyenaü somena sa à÷vinaü grahaü gçhãtvànvaïgamà÷iùamà÷àste suprajàþ prajàbhiþ syàmiti tatprajàmà÷àste suvãro vãrairiti tadvãrànà÷àste supoùaþ poùairiti tatpuùñimà÷àste 4.5.6.[5] tànvai na sarvamivàvakà÷ayet | yo nveva j¤àtastamavakà÷ayedyo vàsya priyaþ syàdyo vànåcàno 'nåktenainànpràpnuyàtsa à÷vinaü grahaü gçhãtvà kçtsnaü yaj¤aü janayati taü kçtsnaü yaj¤aü janayitvà tamàtmandhatte tamàtmankurute 4.5.7.[1] tà và etàþ | catustriü÷advyàhçtayo bhavanti pràya÷cittayo nàmaiùa vai prajàpatirya eùa yaj¤astàyate yasmàdimàþ prajàþ prajàtà etamvevàpyetarhyanu prajàyante 4.5.7.[2] aùñau vasavaþ | ekàda÷a rudrà dvàda÷àdityà ime eva dyàvàpçthivã trayastriü÷yau trayastriü÷advai devàþ prajàpati÷catustriü÷astadenam prajàpatiü karotyetadvà astyetaddhyamçtaü yaddhyamçtaü taddhyastyetadu tadyanmartyaü sa eùa prajàpatiþ sarvaü vai prajàpatistadenam prajàpatiü karoti tasmàdetà÷catustriü÷advyàhçtayo bhavanti pràya÷cittayo nàma 4.5.7.[3] tà haike | yaj¤atanva ityàcakùate yaj¤asya ha tvevaitàni parvàõi sa eùa yaj¤astàyamàna età eva devatà bhavanneti 4.5.7.[4] sa yadi gharmadughà hvalet | anyàmupasaükràmeyuþ sa yasyàmevainaü velàyàm purà pinvayanti tadvaivainàmudãcãü sthàpayedagreõa và ÷àlàm pràcãm 4.5.7.[5] tadye ete abhitaþ | pucakàõóaü ÷ikhaõóàsthe ucayàte tayoryaddakùiõaü tasminnetà÷catustriü÷atamàjyàhutãrjuhotyetàvànvai sarvo yaj¤o yàvatya età÷catustriü÷advyàhçtayo bhavanti tadasyàü kçtsnameva sarvaü yaj¤aü dadhàtyeùà hyato gharmam pinvata eùo tatra pràya÷cittiþ kriyate 4.5.7.[6] atha yadyaj¤asya hvalet | tatsamanvãkùya juhuyàddãkùopasatsvàhavanãye prasuta àgnãdhre vi và etadyaj¤asya parva srüsate yaddhvalati sà yaiva tarhi tatra devatà bhavati tayaivaitadbhiùajyati tayà saüdadhàti 4.5.7.[7] atha yadi skandet | tadadbhirupaninayedadbhirvà idaü sarvamàptaü sarvasyaivàptyai vaiùõavavàruõyarcà yadvà idaü kiü càrcati varuõa evedaü sarvamàrpayati yayorojasà skabhità rajàüsi vãryebhirvãratamà ÷aviùñhà yà patyete apratãtà sahobhirviùõå aganvaruõà pårvahåtàviti yaj¤o vai viùõustasyaitadàrcati varuõo và àrpayità tadyasyà÷caivaitaddevatàyà àrcati yo ca devatàrpayati tàbhyàmavaitadubhàbhyàm bhiùajyatyubhàbhyàü saüdadhàti 4.5.7.[8] atho abhyeva mç÷et | devàndivamaganyaj¤astato mà draviõamaùñu manuùyànantarikùamaganyaj¤astato mà draviõamaùñu pité!npçthivãmaganyaj¤astato mà draviõamaùñu yaü kaü ca lokamaganyaj¤astato me bhadramabhådityevaitadàha 4.5.7.[9]] taddha smaitadàruõiràha | kiü sa yajeta yo yaj¤asya vyçddhyà pàpãyànmanyeta yaj¤asya và ahaü vyçddhyà ÷reyànbhavàmãtyetaddha sma sa tadabhyàha yadetà à÷iùa upagacati 4.5.8.[1] tadyatraitattriràtre sahasraü dadàti | tadeùà sàhasrã kriyate sa prathame 'haüstrãõi ca ÷atàni nayati trayastriü÷atam caivameva dvitãye 'haüstrãõi caiva ÷atàni nayati trayastriü÷ataü caivameva tçtãye 'haüstrãõi caiva ÷atàni nayati trayastriü÷ataü càthaiùà sàhasryatiricyate 4.5.8.[2] sà vai triråpà syàdityàhuþ | etaddhyasyai råpatamamiveti rohiõã ha tvevopadhvastà syàdetaddhaivàsyai råpatamamiva 4.5.8.[3] sà syàdapravãtà | vàgvà eùà nidànena yatsàhasryayàtayàmnã và 'yaü vàgayàtayàmnyapravãtà tasmàdapravãtà syàt 4.5.8.[4] tàm prathame 'hannayet | vàgvà eùà nidànena yatsàhasrã tasyà etatsahasraü vàcaþ prajàtam pårvà haiùaiti pa÷càdenàm prajàtamanvetyuttame vainàmahannayetpårvamahàsyai prajàtameti pa÷càdeùànveti so eùà mãmàüsaivottama evainàmahannayetpårvamahàsyai prajàtameti pa÷càdeùànveti 4.5.8.[5] tàmuttareõa havirdhàne | dakùiõenàgnãdhraü droõakala÷amavaghràpayati yaj¤o vai droõakala÷o yaj¤amevainàmetaddar÷ayati 4.5.8.[6] àjighra kala÷am | mahyà tvà vi÷antvindava iti riricàna iva và eùa bhavati yaþ sahasraü dadàti tamevaitadriricànam punaràpyàyayati yadàhàjighra kala÷am mahyà tvà vi÷antvindava iti 4.5.8.[7] punarårjà nivartasveti | tadveva riricànam punaràpyàyayati yadàha punarårjà nivartasveti 4.5.8.[8] sà naþ sahasraü dhukùveti | tatsahasreõa riricànam punaràpyàyayati yadàha sà naþ sahasraü dhukùveti 4.5.8.[9] urudhàrà payasvatã punarmàvi÷atàdrayiriti | tadveva riricànam punaràpyàyayati yadàha punarmàvi÷atàdrayiriti 4.5.8.[10] atha dakùiõe karõa àjapati | ióe rante havye kàmye candre jyote 'diti sarasvati mahi vi÷ruti età te aghnye nàmàni devebhyo mà sukçtam bråtàditi voceriti vaitàni ha và asyai devatrà nàmàni sà yàni te devatrà nàmàni tairmà devebhyaþsukçtam bråtàdityevaitadàha 4.5.8.[11] tàmavàrjanti | sà yadyapuruùàbhivãtà pràcãyàttatra vidyàdaràtsãdayaü yajamànaþ kalyàõaü lokamajaiùãditi yadyudãcãyàcreyànasmiüloke yajamàno bhaviùyatãti vidyàdyadi pratãcãyàdibhyatilvila iva dhànyatilvilo bhaviùyatãti vidyàdyadi dakùiõeyàtkùipre 'smàllokàdyajamànaþ praiùyatãti vidyàdetàni vij¤ànàni 4.5.8.[12] tadyà etàstisrastisrastriü÷atyadhi bhavanti | tàsvetàmupasamàkurvanti vi và etàü viràjaü vçhanti yàü vyàkurvanti vicinno eùà viràóyà vivçóhà da÷àkùarà vai viràñtatkçtsnàü viràjaü saüdadhàti tàü hotre dadyàddhotà hi sàhasastasmàttàü hotre dadyàt 4.5.8.[13] dvau vonnetàrau kurvãta | tayoryataro nà÷ràvayettasmà enàü dadyàdvyçddho và eùa unnetà ya çtvikùannà÷ràvayati vyçddho eùà viràóyà vivçóhà tadvyçddha evaitadvyçddhaü dadhàti 4.5.8.[14] tadàhuþ | na sahasre 'dhi kiü cana dadyàtsahasreõa hyeva sarvàn kàmànàpnotãti tadu hovàcàsuriþ kàmameva dadyàtsahasreõàha sarvàn kàmànàpnoti kàmeno asyetaraddattam bhavatãti 4.5.8.[15] atha yadi rathaü và yuktaü dàsyantsyàt | yadvà va÷àyai và vapàyàü hutàyàü dadyàdudavasànãyàyàü veùñau 4.5.8.[16] sa vai dakùiõà nayan | anyånà da÷ato nayedyasmà ekàü dàsyantsyàdda÷abhyastebhyo da÷atamupàvartayedyasmai dve dàsyantsyàtpa¤cabhyastebhyo da÷atamupàvartayedyasmai tisro dàsyantsyàttribhyastebhyo da÷atamupàvartayedyasmai pa¤ca dàsyantsyàddvàbhyàü tàbhyàü da÷atamupàvartayedevamà ÷atàttatho hàsyaiùànyånà viràóamuùmiüloke kàmadughà bhavati 4.5.9.[1] tadyatraitaddvàda÷àhena vyåóhacandasà yajate | tadgrahànvyåhati vyåhata udgàtà ca hotà ca candàüsi sa eùa praj¤àta eva pårvastryaho bhavati samåóacandàstadaindravàyavàgràngçhõàti 4.5.9.[2] atha caturthe 'hanvyåhati | grahànyåhanti candàüsi tadàgrayaõàgràn gçhõàti pràjàpatyaü và etaccaturthamaharbhavatyàtmà và àgrayaõa àtmà vai prajàpatistasmàdàgrayaõàgràngçhõàti 4.5.9.[3] taü gçhãtvà na sàdayati | pràõà vai grahà netpràõànmohayànãti mohayeddha pràõànyasàdayettaü dhàrayanta evopàsate 'tha grahàn gçhõàtyatha yadà grahàn gçhõàtyatha yatraivaitasya kàlastadenaü hiükçtya sàdayatyathaitatpraj¤àtameva pa¤camamaharbhavati tadaindravàyavàgràn gçhõàti 4.5.9.[4] atha ùaùñhe 'hanvyåhati | grahànvyåhanti candàüsi tacukràgràn gçhõàtyaindraü và etatùaùñhamaharbhavatyeùa vai ÷ukro ya eùa tapatyeùa u evendrastasmàcukràgràn gçhõàti 4.5.9.[5] taü gçhãtvà na sàdayati | pràõà vai grahà netpràõànmohayànãti mohayeddha pràõànyatsàdayettaü dhàrayanta evopàsate 'tha grahàn gçhõàtyatha yadà grahàn gçhõàtyatha yatraivaitasya kàlastadenaü sàdayati 4.5.9.[6] atha saptame 'hanvyåhati | grahànvyåhanti candàüsi tacukràgràn gçhõàti bàrhataü và etatsaptamamaharbhavatyeùa vai ÷ukro ya eùa tapatyeùa u eva bçhaüstasmàcukràgràn gçhõàti 4.5.9.[7] taü gçhãtvà na sàdayati | pràõà vai grahà netpràõànmohayànãti mohayeddha pràõànyatsàdayettaü dhàrayanta evopàsate 'tha grahàn gçhõàtyatha yadà grahàn gçhõàtyatha yatraivaitasya kàlastadenaü sàdayatyathaitatpraj¤àtamevàùñamamaharbhavati tadaindravàyavàgràn gçhõàti 4.5.9.[8] atha navame 'hanvyåhati | grahànvyåhanti candàüsi tadàgrayaõàgràn gçhõàti jàgataü và etannavamamaharbhavatyàtmà và àgrayaõaþ sarvaü và idamàtmà jagattasmàdàgrayaõàgràn gçhõàti 4.5.9.[9] taü gçhãtvà na sàdayati | pràõà vai grahà netpràõànmohayànãti mohayeddha pràõànyatsàdayettaü dhàrayanta evopàsate 'tha grahàn gçhõàtyatha yadà grahàn gçhõàtyatha yatraivaitasya kàlastadenaü hiükçtya sàdayati 4.5.9.[10] tadàhuþ | na vyåhedgrahànpràõà vai grahà netpràõànmohayànãti mohayeddha pràõànyadvyåhettasmànna vyåhet 4.5.9.[11] tadu vyåhedeva | aïgàni vai grahàþ kàmaü và imànyaïgàni vyatyàsaü ÷ete tasmàdu vyåhedeva 4.5.9.[12] tadu naiva vyåhet | pràõà vai grahà netpràõànmohayànãti mohayeddha pràõànyadvyåhettasmànna vyåhet 4.5.9.[13] kiü nu tatràdhvaryo | yadudgàtà ca hotà ca candàüsi vyåhata etadvà adharyurvyåhati grahànyadaindravàyavàgrànpràtaþsavane gçhõàti ÷ukràgrànmàdhyandine savana àgrayaõàgràüstçtãyasavane 4.5.10.[1] yadi somamapahareyuþ | vidhàvatecateti bråyàtsa yadi vindanti kimàdriyeranyadyu na vindanti tatra pràya÷cittiþ kriyate 4.5.10.[2] dvayàni vai phàlgunàni | lohitapuùpàõi càruõapuùpàõi ca sa yànyaruõapuùpàõi phàlgunàni tànyabhiùuõuyàdeùa vai somasya nyaïgo yadaruõapuùpàõi phàlgunàni tasmàdaruõapuùpàõyabhiùuõuyàt 4.5.10.[3] yadyaruõapuùpàõi na vindeyuþ | ÷yenahçtamabhiùuõuyàdyatra vai gàyatrã somamacàpatattasyà àharantyai somasyàü÷urapatattacyenahçtamabhavattasmàcyenahçtamabhiùuõuyàt 4.5.10.[4] yadi ÷yenahçtaü na vindeyuþ | àdàrànabhiùuõuyàdyatra vai yaj¤asya ÷iro 'cidyata tasya yo raso vyapruùyattata àdàràþ samabhavaüstasmàdàdàrànabhiùuõuyàt 4.5.10.[5] yadyàdàrànna vindeyuþ | aruõadårvà abhiùuõuyàdeùa vai somasya nyaïgo yadaruõadårvàstasmàdaruõadårvà abhiùuõuyàt 4.5.10.[6] yadyaruõadårvà na vindeyuþ | api yàneva kàü÷ca haritànku÷ànabhiùuõuyàttatràpyekàmeva gàü dadyàdathàvabhçthàdevodetya punardãkùeta punaryaj¤o hyeva tatra pràya÷cittiriti nu somàpahçtànàm 4.5.10.[7] atha kala÷adiràm | yadi kala÷o dãryetànulipsadhvamiti bråyàtsa yadyanulabheranprasçtamàtraü và¤jalimàtraü và tadanyairekadhanairabhyunnãya yathàprabhàvam pracareyuryadyu nànulabherannàgrayaõasyaiva praskandyànyairekadhanairabhyunnãya yathàprabhàvam pracareyuþ sa yadyanãtàsu dakùiõàsu kala÷o dãryeta tatràpyekàmeva gàü dadyàdathàvabhçthàdevodetya punardãkùeta punaryaj¤o hyeva tatra pràya÷cittiriti nu kala÷adiràm 4.5.10.[8] atha somàtiriktànàm | yadyagniùñomamatiricyeta påtabhçta evokthyaü gçhõãyàdyadyukthyamatiricyeta ùoóa÷inamupeyuryadi ùoóa÷inamatiricyeta ràtrimupeyuryadi ràtrimatiricyetàharupeyurnettvevàtãreko 'sti 4.6.1.[1] prajàpatirvà eùa yadaü÷uþ | so 'syaiùa àtmaivàtmà hyayam prajàpatistadasyaitamàtmànaü kurvanti yatraitaü gçhõanti tasminnetànpràõàndadhàti yathà yathaite pràõà grahà vyàkhyàyante sa ha sarvatanåreva yajamàno 'muùmiüloke sambhavati 4.6.1.[2] tadàrambhaõavat | yatraitaü gçhõantyathaitadanàrambhaõamiva yatraitaü na gçhõanti tasmàdvà aü÷uü gçhõàti 4.6.1.[3] taü và audumbareõa pàtreõa gçhõàti | prajàpatirvà eùa pràjàpatya udumbarastasmàdaudumbareõa pàtreõa gçhõàti 4.6.1.[4] taü vai catuþsraktinà pàtreõa gçhõàti | trayo và ime lokàstadimàneva lokàüstisçbhiràpnoti prajàpatirvà atãmàülokàü÷caturthastatprajàpatimeva caturthyàpnoti tasmàccatuþsraktinà pàtreõa gçhõàti 4.6.1.[5] sa vai tåùõãmeva gràvàõamàdatte | tåùõãmaü÷ånnivapati tåùõãmapa upasçjati tåùõãmudyatya sakçdabhiùuõoti tåùõãmenamanavànanjuhoti tadenam prajàpatiü karoti 4.6.1.[6] athàsyàü hiraõyam baddham bhavati | tadupajighrati sa yadevàtra kùaõute và vi và li÷ate 'mçtamàyurhiraõyaü tadamçtamàyuràtmandhatte 4.6.1.[7] tadu hovàca ràma aupatasviniþ | kàmameva pràõyàtkàmamudanyàdyadvai tåùõãü juhoti tadevainam prajàpatiü karotãti 4.6.1.[8] athàsyàü hiraõyam baddam bhavati | tadupajighrati sa yadevàtra kùaõute và vi và li÷ate 'mçtamàyurhiraõyaü tadamçtamàyuràtmandhatte 4.6.1.[9] tadu hovàca buóila à÷vatarà÷viþ | udyatyaiva gçhõãyànnàbhiùuõuyàdabhiùuõvanti và anyàbhyo devatàbhyastadanyathà tataþ karoti yatho cànyàbhyo devatàbhyo 'tha yadudyacati tadevàsyàbhiùutam bhavatãti 4.6.1.[10] tadu hovàca yàj¤avalkyaþ | abhyeva ùuõuyànna soma indramasuto mamàda nàbrahmàõo maghavànaü sutàsa ityçùiõàbhyanåktaü na và anyasyai kasyai cana devatàyai sakçdabhiùuõoti tadanyathà tataþ karoti yatho cànyàbhyo devatàbhyastasmàdabhyeva ùuõuyàditi 4.6.1.[11] tasya dvàda÷a prathamagarbhàþ | paùñhauhyo dakùiõà dvàda÷a vai màsàþ saüvatsarasya saüvatsaraþ prajàpatiþ prajàpatiraü÷ustadenam prajàpatiü karoti 4.6.1.[12] tàsàü dvàda÷a garbhàþ | tà÷caturviü÷ati÷caturviü÷atirvai saüvatsarasyàrdhamàsàþ saüvatsaraþ prajàpatiþ prajàpatiraü÷ustadenam prajàpatiü karoti 4.6.1.[13] tadu ha kaukåstaþ | caturviü÷atimevaitàþ prathamagarbhàþ paùñhauhãrdakùiõà dadàvçùabham pa¤caviü÷aü hiraõyametadu ha sa dadau 4.6.1.[14] sa và eùa na sarvasyeva grahãtavyaþ | àtmà hyasyaiùa yo nveva j¤àtastasya grahãtavyo yo vàsya priyaþ syàdyo vànåcàno 'nåktenainam pràpnuyàt 4.6.1.[15] sahasre grahãtavyaþ | sarvaü vai sahasraü sarvameùa sarvavedase grahãtavyaþ sarvaü vai sarvavedasaü sarvameùa vi÷vajiti sarvapçùñhe grahãtavyaþ sarvaü vai vi÷vajitsarvapçùñhaþ sarvameùa vàjapeye ràjasåye grahãtavyaþ sarvaü hi tatsattre grahãtavyaþ sarvaü vai sattraü sarvameùa etàni grahaõàni 4.6.2.[1] etaü và ete gacanti | ùaóbhirmàsairya eùa tapati ye saüvatsaramàsate taducyata eva sàmato yathaitasya råpaü kriyata ucyata çkto 'thaitadeva yajuùñaþ pura÷caraõato yadetaü gçhõantyeteno evainaü gacanti 4.6.2.[2] athàto gçhõàtyeva | udu tyaü jàtavedasaü devaü vahanti ketavaþ dç÷e vi÷vàya såryam upayàmagçhãto 'si såryàya tvà bhràjàyaiùa te yoniþ såryàya tvà bhràjàyeti 4.6.3.[1] athàtaþ pa÷vayanasyaiva | pa÷vekàda÷inyaiveyàtsa àgneyam prathamam pa÷umàlabhate 'tha vàruõamatha punaràgneyamevamevaitayà pa÷vekàda÷inyeyàt 4.6.3.[2] atho apyaindràgnamevàharahaþ pa÷umàlabheta | agnirvai sarvà devatà agnau hi sarvàbhyo devatàbhyo juhvatãndro vai yaj¤asya devatà tatsarvà÷caivaitaddevatà nàparàdhnoti yo ca yaj¤asya devatà tàü nàparàdhnoti 4.6.3.[3] athàta stomàyanasyaiva | àgneyamagniùñoma àlabheta taddhi saloma yadàgneyamagniùñoma àlabheta yadyukthyaþ syàdaindràgnaü dvitãyamàlabhetaindràgnàni hyukthàni yadi ùoóa÷ã syàdaindraü tçtãyamàlabhetendro hi ùoóa÷ã yadyatiràtraþ syàtsàrasvataü caturthamàlabheta vàgvai sarasvatã yoùà vai vàgyoùà ràtristadyathàyathaü yaj¤akratånvyàvartayatyetàni trãõyayanàni teùàü yatamatkàmayeta teneyàddvà upàlambhyau pa÷å sauryaü dvitãyam pa÷umàlabhate vaiùuvate 'hanpràjàpatyam mahàvrate 4.6.4.[1] athàto mahàvratãyasyaiva | prajàpaterha vai prajàþ sasçjànasya parvàõi visasraüsuþ sa visrastaiþ parvabhirna ÷a÷àka saühàtuü tato devà arcantaþ ÷ràmyanta÷cerusta etam mahàvratãyaü dadç÷ustamasmà agçhõastenàsya parvàõi samadadhuþ 4.6.4.[2] sa saühitaiþ parvabhiþ | idamannàdyamabhyuttasthau yadidam prajàpaterannàdyaü yadvai manuùyàõàma÷anaü taddevànàü vratam mahadvà idaü vratamabhådyenàyaü samahàsteti tasmànmahàvratãyo nàma 4.6.4.[3] evaü và ete bhavanti | ye saüvatsaramàsate yathaiva tatprajàpatiþ prajàþ sasçjàna àsãtsa yathaiva tatprajàpatiþ saüvatsare 'nnàdyamabhyudatiùñhadevamevaita etatsaüvatsare 'nnàdyamabhyuttiùñhanti yeùàmevaü viduùàmetaü grahaü gçhõanti 4.6.4.[4] taü và indràyaiva vimçdhe gçhõãyàt | sarvà vai teùàm mçdhà hatà bhavanti sarvaü jitaü ye saüvatsaramàsate tasmàdvimçdhe vi na indra mçdho jahi nãcà yaca pçtanyataþ | yo asmàn abhidàsatyadharaü gamayà tamaþ | upayàmagçhãto 'sãndràya tvà vimçdha eùa te yonirindràya tvà vimçdha iti 4.6.4.[5] atho vi÷vakarmaõe | vi÷vaü vai teùàü karma kçtaü sarvaü jitam bhavati ye saüvatsaramàsate tasmàdvi÷vakarmaõe vàcaspatim vi÷vakarmàõamåtaye manojuvaü vàje adyà huvema | sa no vi÷vàni havanàni joùadvi÷va÷ambhåravase sàdhukarnà upayàmagçhãto 'sãndràya tvà vi÷vakarmaõa eùa te yonirindràya tvà vi÷vakarmaõa iti 4.6.4.[6] yadyu aindrãü vai÷vakarmaõãü vidyàt | tathaiva gçhõãyàdvi÷vakarmanhaviùà vardhanena tràtàramindramakçõoravadhyam | tasmai vi÷aþ samanamanta pårvãrayamugro vihavyo yathàsat | upayàmagçhãto 'sãndràya tvà vi÷vakarmaõa eùa te yonirindràya tvà vi÷vakarmaõa iti 4.6.5.[1] eùa vai grahaþ | ya eùa tapati yenemàþ sarvàþ prajà gçhãtàstasmàdàhurgrahàngçhõãma iti caranti grahagçhãtàþ santa iti 4.6.5.[2] vàgeva grahaþ | vàcà hãdaü sarvaü gçhãtaü kimu tadyadvàggrahaþ 4.6.5.[3] nàmaiva grahaþ | nàmnà hãdaü sarvaü gçhãtaü kimu tadyannàma graho bahånàü vai nàmàni vidmàtha nastena te na gçhãtà bhavanti 4.6.5.[4] annameva grahaþ | annena hãdaü sarvaü gçhãtaü tasmàdyàvanto no '÷anama÷nanti te naþ sarve gçhãtà bhavantyeùaiva sthitiþ 4.6.5.[5] sa ya eùa somagrahaþ | annaü và eùa sa yasyai devatàyà etaü graham gçhõàti sàsmai devataitena graheõa gçhãtà taü kàmaü samardhayati yatkàmyà gçhõàti sa udyantaü vàdityamupatiùñhate 'staü yantaü và graho 'syamumanayàrtyà gçhàõàsàvado mà pràpaditi yaü dviùyàdasàvasmai kàmo mà samardhãti và na haivàsmai sa kàmaþ samçdhyate yasmà evamupatiùñhate 4.6.6.[1] devà ha vai yaj¤aü tanvànàþ | te 'surarakùasebhya àsaïgàdbibhayàü cakruste hocuþ ko no dakùiõata àsiùyate 'thàbhaye 'nàùñra uttarato yaj¤amupacariùyàma iti 4.6.6.[2] te hocuþ | ya eva no vãryavattamaþ sa dakùiõata àstàmathàbhaye 'nàùñra uttarato yaj¤amupacariùyàma iti 4.6.6.[3] te hocuþ | indro vai no vãryavattama indro dakùiõata àstàmathàbhaye 'nàùñra uttarato yaj¤amupacariùyàma iti 4.6.6.[4] te hendramåcuþ | tvaü vai no vãryavattamo 'si tvaü dakùiõata àsvàthàbhaye nàùñra uttarato yaj¤amupacariùyàma iti 4.6.6.[5] sa hovàca | kim me tataþ syàditi bràhmaõàcaüsyà te brahmasàma ta iti tasmàdbràhmaõàcaüsinam pravçõãta indro brahmà bràhmaõàditãndrasya hyeùà sa indro dakùiõata àstàthàbhaye nàùñra uttarato yaj¤amupàcaraüstasmàdya eva vãryavattamaþ syàtsa dakùiõata àsãtàtàbhaye 'nàùñra uttarato yaj¤amupacareyuryo vai bràhmaõànàmanåcànatamaþ sa eùàü vãryavattamo 'tha yadidaü ya eva ka÷ca brahmà bhavati kuvittåùõãmàsta iti tasmàdya eva vãryavattamaþ syàtsa dakùiõata àsãtàthàbhaye 'nàùñra uttarato yaj¤amupacareyustasmàdbràhmaõà dakùiõata àsate 'thàbhaye 'nàùñra uttarato yaj¤amupacaranti 4.6.6.[6] sa yatràha | brahmantstoùyàmaþ pra÷àstariti tadbrahmà japatyetaü te deva savitaryaj¤am pràhurbçhaspataye brahmaõe tena yaj¤amava tena yaj¤apatiü tena màmava stuta savituþ prasava iti so 'sàveva bandhuretena nveva bhåyiùñhà ivopacaranti 4.6.6.[7] anena tvevopacaret | deva savitaretadbçhaspate preti tatsavitàram prasavàyopadhàvati sa hi devànàm prasavità bçhaspate preti bçhaspatirvai devànàm brahmà tadya eva devànàm brahmà tasmà evaitatpràha tasmàdàha bçhaspate preti 4.6.6.[8] atha maitràvaruõo japati | prasåtaü devena savitrà juùñam mitràvaruõàbhyàmiti tatsavitàram prasavàyopadhàvati sa hi devànàm prasavità juùñam mitràvaruõàbhyàmiti mitràvaruõau vai maitràvaruõasya devate tadye eva maitràvaruõasya devate tàbhyàmevaitatpràha tasmàdàha juùñam mitràvaruõàbhyàmiti 4.6.7.[1] trayã vai vidyà | çco yajåüùi sàmànãyamevarco 'syàü hyarcati yo 'rcati sa vàgevarco vàcà hyarcati yo 'rcati so 'ntarikùameva yajåüùi dyauþ sàmàni saiùà trayã vidyà saumye 'dhvare prayujyate 4.6.7.[2] imameva lokamçcà jayati | antarikùaü yajuùà divameva sàmnà tasmàdyasyaikà vidyànåktà syàdanvevàpãtarayornirmitaü vivakùetemameva lokamçcà jayatyantarikùaü yajuùà divameva sàmnà 4.6.7.[3] tadvà etat | sahasram vàcaþ prajàtaü dve indrastçtãye tçtãyaü viùõurçca÷ca sàmàni cendro yajåüùi viùõustasmàtsadasyçkùàmàbhyàü kurvantyaindraü hi sadaþ 4.6.7.[4] athaitaü viùõuü yaj¤am | etairyajurbhiþ pura ivaiva bibhrati tasmàtpura÷caraõaü nàma 4.6.7.[5] vàgevarca÷ca sàmàni ca | mana eva yajåüùi sà yatreyaü vàgàsãtsarvameva tatràkriyata sarvam pràj¤àyatàtha yatra mana àsãnnaiva tatra kiü canàkriyata na pràj¤àyata no hi manasà dhyàyataþ ka÷canàjànàti 4.6.7.[6] te devà vàcamabruvan | pràcã prehãdam praj¤apayeti sà hovàca kim me tataþ syàditi yatkiü càvaùañkçtaü svàhàkàreõa yaj¤e håyate tatta iti tasmàdyatkiü càvaùañkçtaü svàhàkàreõa yaj¤e håyate tadvàcaþ sà pràcã praitsaitatpràj¤apayaditãdaü kurutetãdaü kuruteti 4.6.7.[7] tasmàdu kurvantyevarcà havirdhàne | pràtaranuvàkamanvàha sàmidhenãranvàha gràvõo 'bhiùñautyevaü hi sayujàvabhavatàm 4.6.7.[8] tasmàdu kurvantyeva sadasi | yajuùñaudumbarãmucrayanti sadaþ saminvanti dhiùõyànupakirantyevaü hi sayujàvabhavatàm 4.6.7.[9] tadvà etatsadaþ pari÷rayanti | etasmai mithunàya tira ivedam mithunaü caryàtà iti vyçddhaü và etanmithunaü yadanyaþ pa÷yati tasmàdyadyapi jàyàpatã mithunaü carantau pa÷yanti vyeva dravata àga eva kurvàte tasmàdadvàreõa sadaþ prekùamàõam bråyànmà prekùathà iti yathà ha mithunaü caryamàõam pa÷yedevaü tatkàmaü dvàreõa devakçtaü hi dvàram 4.6.7.[10] evamevaitaddhavirdhànam pari÷rayanti | etasmai mithunàya tira ivedam mithunaü caryàtà iti vyçddhaü và etanmithunaü yadanyaþ pa÷yati tasmàdyadyapi jàyàpatã mithunaü carantau pa÷yanti vyeva dravata àga eva kurvàte tasmàdadvàreõa havirdhànam prekùamàõam bråyànmà prekùathà iti yathà ha mithunaü caryamàõam pa÷yedevaü tatkàmaü dvàreõa devakçtaü hi dvàram 4.6.7.[11] tadvà etadvçùà sàma | yoùàmçcaü sadasyadhyeti tasmànmithunàdindro jàtastejaso vai tattejo jàtaü yadçca÷ca sàmna÷cendra indra iti hyetamàcakùate ya eùa tapati 4.6.7.[12] athaitadvçùà somaþ | yoùà apo havirdhàne 'dhyeti tasmànmithunàccandramà jàto 'nnàdvai tadannaü jàtaü yadadbya÷ca somàcca candramà÷candramà hyetasyànnaü ya eùa tapati tadyajamànaü caivaitajjanayatyannàdyaü càsmai janayatyçca÷ca sàmna÷ca yajamànaü janayatyadbhya÷ca somàccàsmà annàdyam 4.6.7.[13] yajuùà ha vai devàþ | agre yaj¤aü tenire 'tharcàtha sàmnà tadidamapyetarhi yajuùaivàgre yaj¤aü tanvate 'tharcàtha sàmnà yajo ha vai nàmaitadyadyajuriti 4.6.7.[14] yatra vai devàþ | imà vidyàþ kàmànduduhre taddha yajurvidyaiva bhåyiùñhànkàmànduduhe sà nirdhãtatamevàsa sà netare vidya pratyàsa nàntarikùaloka itarau lokau pratyàsa 4.6.7.[15] te devà akàmayanta | kathaü nviyaü vidyetare vidye pratisyàtkathamantarikùaloka itarau lokau pratisyàditi 4.6.7.[16] te hocuþ | upàü÷veva yajurbhi÷caràma tata eùà vidyetare vidye pratibhaviùyati tato 'ntarikùaloka itarau lokau pratibhaviùyatãti 4.6.7.[17] tairupàü÷vacaran | àpyàyayannevainàni tattata eùà vidyetare vidye pratyàsãttato 'ntarikùaloka itarau lokau pratyàsãttasmàdyajåüùi niruktàni santyaniruktàni tasmàdayamantarikùaloko niruktaþ sannaniruktaþ 4.6.7.[18] sa ya upàü÷u yajurbhi÷carati | àpyàyayatyevainàni sa tànyenamàpãnànyàpyàyayantyatha ya uccai÷carati råkùayatyevainàni sa tànyenaü råkùàõi rukùayanti 4.6.7.[19] vàgevarca÷ca sàmàni ca | mana eva yajåüùi sa ya çcà ca sàmnà ca caranti vàkte bhavantyatha ye yajuùà caranti manaste bhavanti tasmànnànabhipreùitamadhvaryuõà kiü cana kriyate yadaivàdhvaryuràhànubråhi yajetyathaiva te kurvanti ya çcà kurvanti yadaivàdhvaryuràha somaþ pavata upàvartadhvamityathaiva te kurvanti ye sàmnà kurvanti no hyanabhigatam mananà vàgvadati 4.6.7.[20] tadvà etanmano 'dhvaryuþ | pura ivaiva carati tasmàtpura÷caraõaü nàma pura iva ha vai ÷riyà ya÷asà bhavati ya evametadveda 4.6.7.[21] tadvà etadeva pura÷caraõam | ya eùa tapati sa etasyaivàvçtà caredgrahaü gçhãtvaitasyaivàvçtamanvàvarteta pratigãryaitasyaivàvçtamanvàvarteta grahaü hutvaitasyaivàvçtamanvàvarteta sa haiùa bhartà sa yo haivaü vidvànetasyàvçtà ÷aknoti carituü ÷aknoti haiva bhàryànbhartum 4.6.8.[1] yà vai dãkùà sà niùat | tatsattraü tasmàdenànàsata ityàhuratha yattato yaj¤aü tanvate tadyanti tannayati yo netà bhavati sa tasmàdenànyantãtyàhuþ 4.6.8.[2] yà ha dãkùà sà niùat | tatsattraü tadayanaü tatsattràyaõamatha yattato yaj¤asyodçcaü gatvottiùñhanti tadutthànaü tasmàdenànudasthurityàhuriti nu purastàdvadanam 4.6.8.[3] atha dãkùiùyamàõàþ samavasyanti | te yadyagniü ceùyamàõà bhavantyaraõiùvevàgnãntsamàrohyopasamàyanti yatra pràjàpatyena pa÷unà yakùyamàõà bhavanti mathitvopasamàdhàyoddhçtyàhavanãyaü yajanta etena pràjàpatyena pa÷unà 4.6.8.[4] tasya ÷iro nidadhati | teùàü yadi tadahardãkùà na samaityaraõiùvevàgnãntsamàrohya yathàyathaü viparetya juhvati 4.6.8.[5] atha yadahareùàü dãkùà samaiti | araõiùvevàgnãntsamàrohyopasamàyanti yatra dãkùiùyamàõà bhavanti gçhapatireva prathamo manthate madhyam prati ÷àlàyà athetareùàmardhà dakùiõata upavi÷antyardhà uttarato mathitvopasamàdhàyaikaikamevolmukamàdàyopasamàyanti gçhapatergàrhapatyaü gçhapatereva gàrhapatyàduddhçtyàhavanãyaü dãkùante teùàü samàna àhavanãyo bhavati nànà gàrhapatyà dãkùopasatsu 4.6.8.[6] atha yadahareùàü krayo bhavati | tadahargàrhapatyàü citimupadadhàtyathetarebhya upavasathe dhiùõyànvaisarjinànàü kàle pràcyaþ patnya upasamàyanti prajahatyetànaparànagnãnhuta eva vaisarjine 4.6.8.[7] ràjànam praõayati | udyata evaiùa àgnãdhrãyo 'gnirbhavatyathaita ekaikamevolmukamàdàya yathàdhiùõyaü viparàyanti taireva teùàmulmukaiþ praghnantãti sa smàha yàj¤avalkyo ye tathà kurvantãtyetannvekamayanam 4.6.8.[8] athedaü dvitãyam | araõiùvevàgnãntsamàrohyopasamàyanti yatra pràjàpatyena pa÷unà yakùyamàõà bhavanti mathitvopasamàdhàyoddhçtyàhavanãyaü yajanta etena pràjàpatyena pa÷unà 4.6.8.[9] tasya ÷iro nidadhati | teùàü yadi tadahardãkùà na samaityaraõiùvevàgnãntsamàrohya yathàyathaü viparetya juhvati 4.6.8.[10] atha yadahareùàü dãkùà samaiti | araõiùvevàgnãntsamàrohyopasamàyanti yatra dãkùiùyamàõà bhavanti gçhapatireva prathamo manthate 'thetare paryupavi÷ya manthante te jàtaü jàtamevànupraharanti gçhapatergàrhapatye gçhapatereva gàrhapatyàduddhçtyàhavanãyaü dãkùante teùàü samàna àhavanãyo bhavati samàno gàrhapatyo dãkùopasatsu 4.6.8.[11] atha yadahareùàü krayo bhavati | tadahargàrhapatyàü citimupadadhàtyathetarebhya upavasathe dhiùõyànvaisarjinànàü kàle pràcyaþ patnya upasamàyanti prajahatyetamaparamagniü huta eva vaisarjine 4.6.8.[12] ràjànam praõayati | udyata evaiùa àgnãdhrãyo 'gnirbhavatyathaita ekaikamevolmukamàdàya yathàdhiùõyaü viparàyanti samadamu haiva te kurvanti samaddhainànvindatyartukà ha bhavantyapi ha tamardhaü samadvindati yasminnardhe yajante ye tathà k 4.6.8.[13] athedaü tçtãyam | gçhapaterevàraõyoþ saüvadante ya ito urvantyetaddvitãyamayanam 4.6.8.[14] athedaü tçtãyam | gçhapaterevàraõyoþ saüvadante ya ito 'gnirjaniùyate sa naþ saha yadanena yaj¤ena jeùyàmo 'nena pa÷ubandhena tannaþ saha saha naþ sàdhukçtyà ya eva pàpaü karavattasyaiva tadityevamuktvà gçhapatireva prathamaþ samàrohayate 'thetarebhyaþ samàrohayati svayaü vaiva samàrohayante ta àyanti yatra pràjàpatyena pa÷unà yakùyamàõà bhavanti mathitvopasamàdhàyoddhçtyàhavanãyaü yajanta etena pràjàpatyena pa÷unà 4.6.8.[15] tasya ÷iro nidadhati | teùàü yadi tadahardãkùà na samaityaraõiùvevàgnãntsamàrohya yathàyathaü viparetya juhvati 4.6.8.[16] atha yadahareùàü dãkùà samaiti | gçhapaterevàraõyoþ saüvadante ya ito 'gnirjaniùyate sa naþ saha yadanena yaj¤ena jesyàmo 'nena sattreõa tannaþ saha saha naþ sàdhukçtyà ya eva papaü karavattasyaiva tadityevamuktvà gçhapatireva prathamaþ samàrohayate 'thetarebhyaþ samàrohayati svayaü vaiva samàrohayante ta àyanti yatra dãkùiùyamàõà bhavanti mathitvopasamàdhàyoddhçtyàhavanãyaü dãkùante teùàü samàna àhavanãyo bhavati samàno gàrhapatyo dãkùopasatsu 4.6.8.[17] atha yadahareùàü krayo bhavati | tadahargàrhapatyàü citimupadadhàtyathetarebhya upavasathe dhiùõyànvaisarjinànàü kàle pràcyaþ patnya upasamàyanti prajahatyetamaparamagniü huta eva vaisarjine 4.6.8.[18] ràjànam praõayati | udyata evaiùa àgnãdhrãyo 'gnirbhavatyathaita ekaikamevolmukamàdàya yathàdhiùõyaü viparàyanti tattatkçtaü nàkçtaü yannànàdhiùõyà bhavanti varãyànàkà÷o 'satparicaraõàyetyatha yannànàpuroóà÷à bhåyo haviruciùñamasatsamàptyà iti 4.6.8.[19] atha yena sattreõa devàþ | kùipra eva pàpmànamapàghnatemàü jitimajayanyaiùàmiyaü jitistadata udyata ekagçhapatikà vai devà ekapuroóà÷à ekadhiùõyàþ kùipra eva pàpmànamapàghnata kùipre pràjàyanta tatho evaita ekagçhapatikà ekapuroóà÷à ekadhiùõyàþ kùipra eva pàpmànamapaghnate kùipre prajàyante 4.6.8.[20] athàdaþ pårvasminnudãcãnavaü÷à ÷àlà bhavati | tanmànuùaü samàna àhavanãyo bhavati nànà gàrhapatyàstadvikçùñaü gçhapatereva gàrhapatye jàghanyà patnãþ saüyàjayantyàjyenetare pratiyajanta àsate tadvikçùñam 4.6.8.[21] athàtra pràcãnavaü÷à ÷àlà bhavati | taddevatrà samàna àhavanãyo bhavati samàno gàrhapatyaþ samàna àgnãdhrãyastadetatsattraü samçddhaü yathaikàhaþ samçddha evaü tasya na hvalàsti tasyaiùaiva samànyàvçdyadanyaddhiùõyebhyaþ 4.6.9.[1] devà ha vai sattramàsata | ÷riyaü gacema ya÷aþ syàmànnàdàþ syàmeti tebhya etadannàdyamabhijitamapàcikramiùatpa÷avo và annam pa÷avo haivaibhyastadapàcikramiùanyadvai na ime ÷ràntà na hiüsyuþ kathamiva svinnaþ sakùyanta iti 4.6.9.[2] ta ete gàrhapatye dve àhutã ajuhavuþ | gçhà vai gàrhapatyo gçhà vai pratiùñhà tadenàngçheùveva nyayacaüstathaibhya etadannàdyamabhijitaü nàpàkràmat 4.6.9.[3] tatho eveme sattramàsate | ye sattramàsate ÷riyaü gacema ya÷aþ syàmànnàdàþ syàmeti tebhya etadannàdyamabhijitamapacikramiùati pa÷avo và annam pa÷avo haivaibhyastadapacikramiùanti yadvai na ime ÷ràntà na hiüsyuþ kathamiva svinnaþ sakùyanta iti 4.6.9.[4] ta ete gàrhapatye dve àhutã juhvati gçhà vai gàrhapatyo gçhà vai pratiùñhà tadenàngçheùveva niyacanti tathaibhya etadannàdyamabhijitaü nàpakràmati 4.6.9.[5] tatho evaitasmàt | etadannàdyamupàhçtamapacikramiùati yadvai màyaü na hiüsyàtkathamiva svinmà sakùyata iti 4.6.9.[6] tasya parastàdevàgre 'lpa÷a iva prà÷nàti | tadenadupanimadati tadveda na vai tathàbhådyathàmaüsi na vai màhiüsãditi tadenamupàva÷rayate sa ha priya evànnasyànnàdo bhavati ya evaü vidvànetasya vrataü ÷aknoti caritum 4.6.9.[7] tadvà etat | da÷ame 'hantsattrotthànaü kriyate teùàmekaika eva vàcaüyama àste vàcamàpyàyayaüstayàpãnayàyàtayàmnyottaramahastanvate 'thetare visçjyante samiddhàrà và svàdhyàyaü và tatràpya÷nanti 4.6.9.[8] te 'paràhõa upasametya | apa upaspç÷ya patnã÷àlaü samprapadyante teùu samanvàrabdheùvete àhutã juhotãha ratiriha ramadhvamiha dhçtiriha svadhçtiþ svàheti pa÷ånevaitadàha pa÷ånevaitadàtmanniyacante 4.6.9.[9] atha dvitãyàü juhãti | upasçjandharuõam màtra ityagnimevaitatpçthivyà upasçjannàha dharuõo màtaraü dhayannityagnimevaitatpçthivãü dhayantamàha ràyaspoùamasmàsu dãdharatsvàheti pa÷avo vai ràyaspoùaþ pa÷ånevaitadàtmanniyacante 4.6.9.[10] te prà¤ca upaniùkràmanti | te pa÷càtpà¤co havirdhàne samprapadhyante purastàdvai pratya¤castaüsyamànà athaivaü satrotthàne 4.6.9.[11] ta uttarasya havirdhànasya | jaghanyàyàü kåbaryàü sàmàbhigàyanti sattrasya çddhiriti ràddhimevaitadabhyuttiùñhantyuttaravedervottaràyàü ÷roõàvitaraü tu kçtataram 4.6.9.[12] yaduttarasya havirdhànasya | jaghanyàyàü kåbaryàmaganma jyotiramçtà abhåmeti jyotirvà ete bhavantyamçtà bhavanti ye sattramàsate divam pçthivyà adhyàruhàmeti divaü và ete pçthivyà adhyàrohanti ye sattramàsate 'vidàma devàniti vindanti hi devàntsvarjyotiriti trirnidhanamupàvayanti svarhyete jyotirhyete bhavanti tadyadevaitasya sàmno råpaü tadevaite bhavanti ye sattramàsate 4.6.9.[13] te dakùiõasya havirdhànasya | adho 'dho 'kùam sarpanti sa yathàhistvaco nirmucyetaivaü sarvasmàtpàpmano nirmucyante 'ticandasà sarpantyeùà vai sarvàõi candàüsi yadaticandàstathainànpàpmà nànvatyeti tasmàdaticandasà sarpanti 4.6.9.[14] te sarpanti | yuvaü tamindràparvatà puroyudhà yo naþ pçtanyàdapa taü tamiddhataü vajreõa taü-tamiddhatam | dåre cattàya cantsadgahane yadinakùat | asmàkaü ÷atrånpari ÷åra vi÷vato darmà darùãùña vi÷vata iti 4.6.9.[15] te prà¤ca upaniùkràmanti | te purastàtpratya¤caþ sadaþ samprapadyante pa÷càdvai prà¤castaüsyamànà athaivaü satrotthàne 4.6.9.[16] te yathàdhiùõyamevopavi÷anti | devebhyo ha vai vàco raso 'bhijito 'pacikramiùàü cakàra sa imàmeva paràïatyasisçpsadiyaü vai vàktasyà eùa raso yadoùadhayo yadvanaspatayastametena sàmnàpnuvantsa enànàpto 'bhyàvartata tasmàdasyàmårdhvà oùadhayo jàyanta årdhvà vanaspatayastatho evaitebhya etadvàco raso 'bhijito 'pacikramiùati sa imàmeva paràïatisisçpsatãyaü vai vàktasyà eùa raso yadoùadhayo yadvanaspatayastametena sàmnàpnuvanti sa enànàpto 'bhyàvartate tasmàdasyàmårdhvà oùadhayo jàyanta årdhvà vanaspatayaþ 4.6.9.[17] sarparàj¤yà çkùu stuvate | iyaü vai pçthivã sarparàj¤ã tadanayaivaitatsarvamàpnuvanti svayamprastutamanupagãtaü yathà nànya upa÷çõuyàdati ha recayedyadanyaþ prastuyàdatirecayedyadanya upagàyedatirecayedyadanya upa÷çõuyàttasmàtsvayamprastutamanupagãtam 4.6.9.[18] caturhoténhotà vyàcaùñe | etadevaitatstutamanu÷aüsati yadi hotà na vidyàdgçhapatirvyàcakùãta hotustveva vyàkhyànam 4.6.9.[19] athàdhvaryoþ pratigaraþ | aràtsurime yajamànà bhadramebhyo 'bhåditi kalyàõamevaitanmànuùyai vàco vadati 4.6.9.[20] atha vàkovàkye brahmodyaü vadanti | sarvaü vai teùàmàptam bhavati sarvaü jitaü ye sattramàsate 'càriùuryajurbhistattànyàpaüstadavàrutsatà÷aüsiùurçcastattà àpastadavàrutsatàstoùata sàmabhistattànyàpaüstadavàrutsatàthaiùàmetadevànàptamanavaruddhaü bhavati yadvàkovàkyam bràhmaõaü tadevaitenàpnuvanti tadavarundhate 4.6.9.[21] audumbarãmupasaüsçpya vàcaü yacanti | viduhanti và ete yaj¤aü nirdhayanti ye vàcà yaj¤aü tanvate vàgghi yaj¤astàmeùàm puraikaika eva vàcaüyama àste vàcamàpyàyayaüstayàpãnayàyàtayàmnyottaramahastanvate 'thàtra sarvaiva vàgàptà bhavatyapavçktà tàü sarva eva vàcaüyamà vàcamàpyàyayanti tayàpãnayàyàtayàmnyàtiràtraü tanvate 4.6.9.[22] audumbarãmanvàrabhyàsate | annaü và årgudumbara årjaivaitadvàcamàpyàyayanti 4.6.9.[23] te 'stamite prà¤ca upaniùkràmanti | te jaghanenàhavanãyamàsate 'greõa havirdhàne tànvàcaüyamàneva vàcaüyamaþ pratirasthàtà vasatãvarãbhirabhipariharati te yatkàmà àsãraüstena vàcaü visçjerankàmairha sma vai purarùayaþ sattramàsate 'sau naþ kàmaþ sa naþ samçdhyatàmiti yadyu anekakàmàþ syurlokakàmà và prajàkàmà và pa÷ukàmà và 4.6.9.[24] anenaiva vàcaü visçjeran | bhårbhuvaþ svariti tatsatyenaivaitadvàcaü samardhayanti tayà samçddhayà÷iùa à÷àsate suprajàþ prajàbhiþ syàmeti tatprajàmà÷àsate suvãrà vãrairiti tadvãrànà÷àsate supoùàþ poùairiti tatpuùñimà÷àsate 4.6.9.[25] atha gçhapatiþ subrahmaõyàmàhvayati | yaü và gçhapatirbråyàtpçthagu haivaike subrahmaõyàmàhvayanti gçhapatistveva subrahmaõyàmàhvayedyam và gçhapatirbråyàttasmintsamupahavamiù ñvà samidho 'bhyàdadhati